Aza
12
19
68 urte bete zituen egunean, 2004ko azaroaren 12an, hil zen Lucia Berlin idazlea, duela hamabost urte. Bere literaturak egoki islatzen duenez, maizenik bere bizitza abiapuntu edo begiratoki baitu, 360 gradukoa izan zuen bizimodua, orain goian, orain behean, albo batean orain, gero bestean; baina bizitzen, gelditu barik. Irakurle eta kritikaren ezagutza berandu xamar ezagutua, azken urteotan izan du oihartzuna haren obrak Europan, Manual For Cleaning Women ipuin-bildumak batez ere. Liburu horretako hiru ipuin dakartzagu, Ainhoa Mendiluze Ormaetxea eta Isabel Etxeberria Ramirezek euskaratuak, idazle handi honen sormenaz gozatzeko lagin eder askoa.
Aza
07
19
Kazetaritzaren alorrean zaildutakoak ipuina.eus guneak oraingo honetan dakartzan bi egile berrienak. Amagoia Gurrutxagak Susa aldizkarian eman zuen argitara, 1992an, Amaitu dezagun behingoz!, harreman gordin batean sexua, gorputzak, hilekoa… gure letretara indarrez sartzen diren narrazio batean. Lan-istripu bat du abiapuntu Xabier Arzelusen Ni, zu naiz ipuinak, baina errealismoa bihurrituz egun askok zapaltzen duten bidea hartzen du istorioak. Amilgainen Hilen eguna hilerriko dialogo koral bat da, narrazioen estilo estandarretik aldentzen dena, Euzkerea aldizkarian 1929an emana. Alegia klasiko bat, azkenik, Euskal-Erria-n 1885ean plazaratua, Piarres Harisperen Zeruan donostiarrik ez.
Urr
29
19
Ibrahima kamioi batean zebilen aprendiz Ginean, egun batean amak deitu zuen arte: anaia txikia falta zen etxean. Eta haren bila abiatu zen. Basamortua gurutzatu; pasatzaile, polizia, bahitzaileekin topo egin; egarria, gosea, mina ezagutu. Afrikatik Europarako bidea. Mediterraneoa zeharkatzen dutenak deshumanizatzea ezinbestekoa da haien heriotzen, kanporatzeen, ilegalizatutako bizitzen gaineko ezaxola zabaltzeko. Baina bizitza horietako bakoitza bakarra da eta, beraz, unibertsala. Eta kontatzeak hori azpimarratzen du. Ibrahima Balderen bizitzaren kronika da nobela hau, hark ahoz eta Amets Arzallusek letraz idatzia. Ostegunean aurkeztuko dute, Donostiako Pandora tabernan, goizeko 11etan.
Urr
23
19
Pedro Iturriak obsesio bat dauka: ipuin itxurako testuak idazten ditu. Ez dakigu jatorriz zer hizkuntzatan idazten dituen, baina badakigu Txekian txekieraz argitaratzen duela, Hungarian hungarieraz. Haren bila ari dira Europan zehar Soro Barturen eta Erroman, 79 urte dituzten arren. Herrialderen batean Iturriaren ipuinen bat argitaratu dela dakiten bakoitzean hara abiatuko dira: itzultzaile bat lortu, ipuina irakurri, Iturria non bizi den ikasi… Eta irakurleok haiekin batera irakurriko ditugu Iturriaren hamar ipuinak. Unai Elorriagak Iturria azken nobela aurkeztuko du gaur Tobacco Days liburu-dendan, 12:30ean.
Urr
21
19
Daniel Salgado galizierazko poesiagintza berriak duen egilerik nabarmenetakoa da. O Gran Rexeitamento / Flores para Albert Ayler (2017) da argitaratu duen azken lana. Lan horretako pasarte batzuk dira, besteak beste, Vietcong musika talde esperimentalean errezitatu ohi dituenak. Urrian Euskal Herrian izango ditugu, Azkoitiko Mataderoan (24), Bilboko Le Larraskito Kluban (25) eta Errenteriako Mikelazulon (26). Salgadoren eta Vietcongen etorrera baliatuta, bi olerki ekarri ditu Ibon Rodríguez Garcíak. Rodríguez bera Itxaro Bordarekin batera arituko da 24 eta 26ko emanaldietan.
Urr
16
19
Motz geratzen zitzaizkion John Bergerri diziplina artistikoen arteko bereizketak ez ezik literatur generoen arteko mugak, eta hala, bere lan guztiek zuten arte plastikoetatik, poesiatik, saiakeratik, narraziotik, eta abar. Horregatik, ia poema libururik atera ez zuen poeta izan zela esan dezakegu (bi poema liburu baino ez zituen argitaratu), baina aldi berean, munduari begiratzeko eduki zuen modu berezi hori izan zen bere poesia lanik emankorrena. Euskarara ekarri dugu orain, Iñigo Roque Eguzkitzak egindako itzulpenari esker.
Urr
15
19
XX. mendeko poesiaren testigu eta partaide behinenetakoa izan genuen Louis Aragon. Mendebaldeko tradizio poetiko indartsuenetako batean –frantsesean– kokaturik, ia mende guztia hartu zion bere bizitza eta poesiak. Dadaismoko eta surrealismoko poeta handienetako bat izanagatik, ez zen horretan geratu Aragonen ekarpen poetikoa. Poeta petoa izan zen, eta inork ez bezala menderatzen zuen lengoaia poetikoa. Poemen barneko erritmo, hoskidetasun eta errimek garrantzia handia dute bere poesiagintzan. Euskarara ekarri dugu orain, Itziar Diez de Ultzurrun Sagalàk egindako itzulpenari esker.
Urr
14
19
99 urte eta 6 hilabeteko espetxealdia, horixe Espainiako Auzitegi Gorenak Kataluniako politikariei ezarri berri dien zigor urte kopurua. Duela bi urte hasitako errepresio baten puntu gorena, hona hemen iazko abenduan Lledonerseko espetxean Jordi Cuixartek egindako aldarria: Izan dezagun adorea poema.
Urr
07
19
Natalia Ginzburg 1991ko urriaren 7an hil zen. Eta gaur euskarari ekarriak atalera dakargun istorio honetako protagonista Michele da, Adriana izeneko emakumearen seme galdua. Gaztetan familia atzean utzi, eta atzerrian ezkondu zen, eta gero, bizitza ez oso ordenatu baten ostean, atzerriko herrialde batean hil zen, argitu gabeko egoera batean. Amak negar egin dezake seme galdua gogoan, baina ezin izango ditu ulertu haren sekretuak. Sendikoen eta gertukoen arteko gutun-truke gisa aurkezturiko eleberrian, sentimenduen barreiamendua eta komunikatzeko ezintasuna dira nagusi. Michele maitea Amaia Astobizak itzuli du italieratik.
Urr
04
19
1953an Bingen Ametzagak Platero eta biok euskarara ekarri zuenetik, hainbat izan dira Juan Ramon Jimenez idazlearen lanak eskaini dizkigutenak, Gabriel Aresti, Juan San Martin, Nemesio Etxaniz, Patxi Ezkiaga, Joxemiel Bidador… eta orain Xabier Boveda. Hainbat poetaren lanak euskaratzeko aspaldidanik egiten diharduen lanean Jimenezena ekarri digu oraingo honetan, Labayru aldizkariaren 66. zenbakian: Hamabi olerki.
Ira
29
19
2000. urtekoa da Rufino Iraolaren Asistente berria, soldadutzako gertakari bat ikuspuntu berritzailez ematen duena. Eta berrizaleetan aritua Mayi Pelot izan genuen, 1982an Maiatz aldizkarian Feed-back edo ihardespena narrazioarekin zientzia fikziozko obra oparoa abiatu zuena. Patxi Etxeberriaren ipuina Sauro da, egileak Erroman ikasketan egiten ari zela ezagututako mutiko baten bakardadeaz diharduen 1957ko lana. Zaharrena Oxobirena, Maittipi, alegiagile ospetsua moralkeriarik gabeko prosa ederraren jabe eskaintzen diguna. Hona hemen ipuina.eus egitasmoko beste lau ipuin.
Ira
28
19
Katalogoa ebook euskarrian eskaintzeko ahaleginean, bere garaian Euskalgintza Elkarlanean Fundazioarekin batera argitaratutako liburuak jarri ditu online Susa argitaletxeak, denak ere Joseba Jaka beka irabazi zutenak, gure literaturaren titulu esanguratsu askoak. Euskarri elektronikoan dituzu, beraz, Harrien lauhazka (Iñigo Aranbarri, 1998); Puskak biziz (Juanjo Olasagarre, 2000); Norbait dabil sute-eskaileran (Harkaitz Cano, 2001); Tundra (Igor Estankona, 2002); Leuropa (Pablo Sastre, 2002); Hodei berdeak (Jon Alonso, 2003); Eta handik gutxira gaur (Eider Rodriguez, 2004); Auzoak (Urtzi Urrutikoetxea, 2005); Zubigilea (Lutxo Egia, 2007).
Ira
16
19
60.000 inguru hiztun dituen gaeliko eskoziarra arrisku bizian dagoen hizkuntza gutxitua da. Pàdraig MacAoidh, Peter Mackay ingelesez, egun Eskozian dagoen poetarik garrantzitsuenetariko bat da eta gaelikoz idazten du. Eskoziako Lewis irlan jaio zen 1979an, egun Edinburgon bizi eta St Andrewsko Unibertsitatean irakasle da. Gutxi bezala sortzaile eta ikerlari fina da. Greziar anastylosis hitza (berreraikitzea) kuttun du, bere ahots poetikoak pusketa eta hondakinetik berreraikitzen du etengabe. Bi poema liburu argitaratu ditu: Beste irla bat (2010) eta Ugari (2015). Lau poema ekarri dizkigu euskarara Nere Arrutik.
Ira
14
19
Uda amaiera hau izoztu zaigu, tanpez, Jon Barberena bertsolari eta idazlearen heriotzaren berri izan dugula. 40 urte zituela, berak bere poema batean aipatzen duen “sega zorroztutako heriok” eraman du. Oholtza gainean bertso kantari ezagututakoa —birritan Nafarroako txapeldunorde—, literaturara ere egin zuen jauzi Iruñeko Poesia saria irabazi zuen poemarioarekin, Izoztu zitzaigun negu hura, 2016an Denonarteanek argitaratua. Barberenaren omenez, haren poema-liburua osorik eskaintzen dizuegu.
Ira
05
19
Tene Mujika saria irabazi zuen Soldaduskara joan behar eta joan nahi ez duenaren buruhausteak andere jatorraren eskutik ipuinarekin, 1985ean, Mari Karmen Bidezabalek. Eta huraxe izan zen, zoritxarrez esango dugu, Bidezabalek literaturaren plazara egindako agerraldi bakarra. Toka idatzitako ipuinean narradore eta protagonista ere baden emakumearen ahotsak indar apartekoa dauka, eta ageri du beste ikuspegi bat, harekin batera ipuina.eus egitasmora igo ditugun beste ipuinen aldean. Protagonistetan emakumezkorik ere badakarten ipuinak dira hauek ere, baina aski protagonismo “diferentea”. Garai bertsukoa Mario Onaindiaren Polonesa ipuina da, 80etako narraziogintza modernoko elementuak badauzkana. Jon Mirandek 50eko hamarkadan egindako Ametsa narrazioa, Gernika aldizkarian kaleratu zuena, bere lehen ipuinetarikoa da, eta gerora garatu zuen estiloaren aztarnak erakusten ditu. XIX. mendekoa, berriz, dataz bezala edukiz, Klaudio Otaegiren Zeamako hizkeran pasaizo bat.
