Ondarrabiko cherkoa 1638-an
Otaegui, Claudio de
Euskal erriko mendi puntetan
Da irrintzi bat aditu,
Eta ihan ta erri, baserri,
Bazter danetan banatu,
Prantsez arrano egakeria
Dala Españian sartu,
Zeñak erri bat duen idorrez
Eta urez ingurutu.
Ondarribiren gañean ego
Azkarrak zabaldu ditu;
An bero begi guztiz zorrotzak
Ustekabetan tinkatu:
Ari, nai dio atzapar gogor,
Gngorrarekin oratu
Gipuzkoaren loro polit au
Nai luke bereganatu.
Zabaltzen ditu Konde Lenenak
Bere bandera choriak:
Menderatutzen Donostiraño
Arkitzen diran erriak:
Ikuserazten berekin dauzkan
Tresna ta indar aundiak;
Ogei milla ta geiago pusil
Eta sutenpa lodiak:
Troparik ez dik-beregan dio-
Biraltzeko dierriak
Milla gizon ez orri barrenen;
Arma gaberik erdiak ;
Illabeteko geien geienaz;
Daukazkiten bizikaiak ;
¡Eziñ dezakek iraun denbora
Luzean Ondarribiak!
Bizkitartean ¿nork audiskatu
Errian zana pasatzen?
Dena baña len, Guadalupeko
Birjiña dute jechitzen
Eta auspezturik oñetan umill
Bere laguntza eskatzen;
Zar eta gazte, aundi ta chiki.
Denak dute ziñegiten,
Milla bider ill naigo dutela
Ez utzi errira sartzen:
Suturik biotz alaiak dira
Murru guzian zabaltzen
Perill aundia non dagon ura
Dutelarik eskatutzen:
Emakumeak ere dirade
Gizon jautziak prestatzen.
¿Zertan zaudezte, ordea klarin
Eta atabalak jo gabe?
Ainbeste indar, aiñ guchirentzat,
lotsatutzen etzerate?
Gaztelucho ta gordelekuak
Alchatzen ari zerate?
¡Zenbat prestamen alper alperrik
Egiten ari dirade!
Sutunpa luze izugarriak
Zuzen pitratzen dituzte
Iskanbill eta oju aundiaz
Gogor su egiten dute;
Oñaztarriren chinpart gorriak
Dabiltzala dirudite,
Erri guzia erre nairikan,
Eta ala ere diote
Au ez da ezer. Begira nola
Datozkigun menditarrak
Ujolde baten gisa ona non
Datozen napar azkarrak;
Pirineotik oriek bota
Dituzte prantsez malzurrak
Aizea baña ariñago ¡ai!
Emen datoz Tolasarrak
Bai eta ere Azpeititikan
Galai gazte chit pizkorrak
¡Eup...a...a mutillak! berdin ditzagun
Antzinako aiton zarrak
Sutunpak egin bitza soñuak
Porrokatu murrutzarrak;
Arpikorekin zulatu eta
Su eman. archerotzarrak;
Deus ez da ori. Ona non diran
Laguntzera datozenak
Ona Nabas ta Orreagako
Aitonen seme bikañak:.
Guchi dirade, egiaz, baña
Banan banako mutillak;
Orniturikan gelditzen dira
Ill zaizkigun anai onak.
Betoz millaka suponpak ere,
Larrutu murru erbalak ;
Ireki brecha, egin bidea,
Artu ongi neurri denak;
Alper alperrik izango dira,
Konde, zure egiñalak
Sekula emen ez dituzu, ez,
Paratuko zure oñak...
Gogor berriro ekiten dio
Arrabiaz beterikan;
Karrask egiñaz ortzai an doaz
Murrura igo nairikan:
Iru, lau, bost, sei, zazpi asalto
Ala ere alperrikan;
Barrengo otserru eta supitaz
Osoro izuturikan,
Itzuli egin dute guziak
Lurrera armak botarikan.
Iñork ikusi ez du istillu
Aiñ ikaragarririkan
Zortzigarrengo aldian ona
Non berriz asitzen diran,.
Buru kapitan azkarren aek
Egiten dutelarikan.
Amorratuak dute gudatzen
Murrua eziñ arturik:
Amilka doaz murruobira,
Aurrera eziñ egiñik
Pillaka daude or eta emen,
Auzkalo zenbat illotzik
Chirrioz doa ¡ene! odola
Ausarki alde bietatik;
Eta ala ere, ekin diote
Berriro eziñ etsirik!
Azken indarrak egin naiean
Supertasunez beterik,
Igotzen dute azkarren aek
Murrura; baño alperrik;
Lantzaz jo eta lurrera denak
Bata beateren ondotik!
Baña ¡ai! zeñen gareati duten
Garaipen su irabazi!
¡Zenbat guraso, anai ta umek
Duten odola isuri!
Beti burruka irurogeita
Zortzi egun daramazki,
Eta beñere laguntzarikan
Ez da kanpotik agiri
Eta ala eta, Egiak eta
Butronek: ¡deus ez da ori!
Emango degu azken-asnasa
Baña sartutzen ez utzi!...
Orru egin du leoiak eta
Ikaraturik igesi,
Lasterka doaz, dituztelarik
Buruko illeak zuti.
Murru erdiak larrean daude;
Kiekalirikan erria ;
Zaldiz liteke sartu barrena
Illik jenderen erdia ;
Eta zer, Konde, ¿igesi oraiñ
Zure jendadi aundia?
¿Igesi ere, aingura alcharik,
Sourdis zure ontzidia?
¿Non dira zuen erronka aundiak,
Non zuen arrokeria!
¿zer egin zuen azkartasun ark,
Non da zuen andinaia!
¡Zoazte emendik!... zuen izarrak
Egiten zuen argia,
Oriturikan, gaurdik aurrera
Gelditutzen da guzia.
Dardar egin du arranotzarrak,
Dago gaizki eritua
Kabira doa isuri duen
Odolez choll gorritua:
Egazterrena beziñ egoki
Etorri zan apaindua;
Eta millaka luma ederren
Aek laja ta dijua.
¡Zoaz ondocho! eta itzultzen
Badezu berriz burua
Mendi oetan izango zera
Berrirotik larrutua
Lur santu ontan Erroma ere
Izandu zan garaitua,
Ustez mundua zeukan denboran
Betiko menderatua.
Aputiozko uztarririkan
Ez du nai Euskal-erriak
Muga oriek gorde zitzala
Esan zion dierriak,
Eta lenago berdiñ izango
Dira zelai ta mendiak,
Ez oek porchaz irago eta
Beregandu atzerriak.
Baña ¿zergatik alako setaz
Garaitu arte etsaiak,
Gudatu ziran Ondarribian
Gure menditar burkoiak?
¿Bildur ziraden irachitzeko
Burnizko kate lodiak?
¿Nai zizkioten diarriari
Geitu dinbere aundiak?
¡A! Gurutzea ta Arbola ziran
Eskudatzen zituztenak;
Aitorrek utzi zizkien izkuntz,
Lege ta oitura onak;
Ibar, mendiak, baso zelaiak,
Sukalde bedarredunak.
¡Ai bedirake alchatuko gaur
Orduan ill ziradenak;
Aiñ pozak euren odola eta
Bizia eman zutenak;
Ondarribian obi otzean
Dauden napar euskaldunak!
Oju egiñaz lirake etzango
Urraturikan biotzak
¿Orretarako izandu ziran
Egin giñuzen azañak.
....................
....................
....................
....................
¡Umant illezkor paregabeak!
Alabanzak zuendako;
Izkribatuak daude kondairan
Zuen izenak betiko:
Mundua mundu dan artean ¡a!
Ez dirade, ez, aztuko:
¡A! balirake larrean dauden
Murru beltzak mintzatuko!...
Mundu igeskor naasi onetan
Guzia da iragoko;
Dierri, erri jargoiak dira
Batzuetan goitituko;
Besteetan berriz beetitu eta
Bai eta ere aituko:
Zuen omena ez du ordea
Ezerk ere illunduko.
