Eskale bat artzai
Jauregi, K.
Eskale bat nintzan ni aspaldi batean;
aterik-ate ibilli oi nintzan eskean
eguzkiaren suaz kiskalduta udaran,
negu gorrian otzez dardaraz gaubaran.
Ilbeltzako gau baten, elurra ari zala
basoan galdu nintzan bildots bat bezala
Ezurretaņo sartzen zitzaidan izotza
aragian oi-dan lez ezpata zorrotza.
Illun-illun guzia, zuri-zuri lurra
ta urruti basatxean zaungaka txakurra.
Ikara biotzean, aragian otza,
gora ta bera egan bertan eriotza...
Txori beltz arengandik ni igesi aurrera
baņa ai! nere gain beti egan gora-bera.
¨Nolaz andik uxatu gau-txori beltz ura?
Biotzak esan zidan: begira Zerura.
Nere begiak aruntz zuzendu nituan
ta auzpez elur-gaņean otoitz-egin nuan,
ta antxe il-zorian otzez otoizka negola
ikusi nun artzayen arrizko txabola.
Txoria kabian lez, sarturik barruan
loak bere altzoan bela artu niņuan.
Ta ametsetan igaro nuan gau osoa:
gau artako ametsa ibai amets gozoa!
Larre eder bat nekusan mendi-egalpean
eta artalde ugaria or-emen larrean.
Nun-nai artzai-txabolak goyan eta beran
arkume jayoberri zuritxoen esan.
Udaran goiz-aldean guziok larrera,
bazkal-ondoan berriz basoko itzalpera
t'etzanda lo-kuluska egin-ondorean
dilin-dala aterperontz illunabarrean.
Beti txabola-aurrean artzaņorak ernai:
otsoarekin nunbait bururkan egin nai.
Amatxok maite duan lez bere semea
artzayak maite dute bere artaldea.
Larretan galtzen ba-da bildots ala ardia,
aren billa an da laister artzai-nagusia:
ta an dabil mendiz-mendi arkitu-artean
ta arkiturik musuka dakar bizkarrean.
Orduan jai-dagite mendian artzayak
t'entzun oi-dira an txistu ta abesti alayak.
Besotan dabilkite laztanka gaxoa
jaten damayotela esne ta taloa.
Ayen maitasun onek txoratu niņun
ta oyekin bizitzea an erabaki nuan,
ta artzai-nagusiari negar neriola
eskatu nion antxe neretzat txabola;
ba-neukela ortako biotzean garra
t'otsoa birrintzeko besotan indarra.
Nagusia au entzunda poz-poztu zan ziņez,
t'erantzun zidan artzai danai ots-egiņez:
Ba'degu gaurtik beste artzai bat, mutillak:
agur-dagiogun, ba, jasoaz makillak!
Gero kendu zizkidan eskale jazkiak
ta jantzi nitun artzai-soņeko garbiak.
Belaxe beste artzai-mutillen ondoan
asi nintzan poz-pozik nere artzaingoan.
Emen ai! bukatu zan ner'amets gozoa
t'elur-tartean esna nintzan gixajoa.
Orduantxe eguzkia piztu zan mendian
ta itzaltzen asi zidan izatrak ortzian.
Geroztik urte asko, Jauna, igaro dira.
ta itzali etzait zure begien dirdira.
Gaur zinez egin nazu Zur'artzai-mutilla
t'eman didazu zure artzayen makilla,
jantzi didazu artzai-soņeko txukuna
ta biotzean piztu artzai-maitasuna.
Baņa ai! etorriko da belaxe negua
ta il lezake elurrak gaur piztu dezun sua.
Jauna, zure asnasez jarri su-garretan
su ori beti nere biotz ta zaņetan,
elur-tartean galdu dan arkumetxoa
bizkortu dedin nere kolkoan gaxoa.
Zuk lez maite dezadan nere artaldea
artzai on bat egizu lengo eskalea.
