GP: Idazlearen irudia bakardadearena izan ohi da, etxean, lanparatxoaren ondoan... Baina zuk taldean lan egin eta idazteko ohitura duzu.

JG: Bai, hautsontzia, kar, kar. Biak nahasten ditut. Poesia idaztea gauza bat da eta beste bat antzerkia. Poesiarako gustukoa dut bakarrik egotea, normala denez. Gehienetan nire gelan idazten badut ere, tabernetan idazten dut askotan ere, mendian... Baina guk antzerkia idazteko beste modu bat daukagu. Mendebaldeko antzerki tradizionalean, Shakespearek esaterako, ez dakit non idatziko zuen. Imajina dezagun bere etxetik obraren libretoa idatzita zeramala eta hortik ez duela inork ukituko. Guk egiten duguna talde lana da. Denek parte hartzen dugu entseiuetan eta han gertatutakoaren arabera idazten dugu gero. Taldeko guztiek esandakoa kontutan hartzen dugu, prozesuan agertu eta aurkitu den oro kontutan edukiz. Pixkanaka-pixkanaka sortzen da testua beraz. Horregatik esan ohi dut ez dudala Antzerkiolako aktore jakin batentzat edo batzuentzat testua idazten; haiekin batera idazten dut, gu guztionak dira testuak. Nik borobilduko badut ere 15 lagunen artean egindako lanaren azken emaitza da. Talde lana izugarri baloratzen dut, pertsonen artekoa. Profesionalki lan egiten dugu, noski, baina giza harremanak profesionalizatzea ez nuke inola ere nahi. Ez dut uste hori gertatuko denik, aspalditik baitator harremana eta laguntasuna. Hori gertatzekotan utziko nukeela imajinatzen dut. Oteizaren hitzak bezala: "no confundir la vocación responsable de ser con el oficio funcionario de vivir."


GP: Nola gauzatzen da zuen arteko elkarlana idazketa lantzeko?

JG: Lagunak izatea ezinbestekoa da, askotan esan behar izaten baitzaio "idatzi duzun hori kaka bat da". Konfidantzarik ez badago nik ezin diot ezer esan eta baita kontrakoa ere. Gu orain elkarrizketa hau egiten ari garen bezala gauzatzen da elkarlan hori, berba eginez. Taberna batean rona eta zigarroen kearekin hitz egiten hasi eta hortik abiatuko dugu gero obra izango denaren elkarlana. Antzerkian azken batean, elkarrizketak sortzen ditugu. Orduan nola ez dugu antzerkia bi lagunen arteko benetako elkarrizketa batetik abiatuta sortuko?

GP: Pertsonaiak dira elkarrizketan parte hartzen dutenak. Nola sortzen dituzue zuen pertsonaiak?

JG: Obraren arabera izan ohi da. Elkarlanaz ari gara berriz ere. Adibidez, Lipusek dio "Niunavena" pertsonaia, ninfomana eta jonkia. Bi hitz soilik. Edo "Friederic" erromantikoa eta alemaniarra. Bi hitzekin nahikoa da pertsonaia sortzeko. Beste guztia hortik abiatuta dator. Beste adibide bat: Mundopolsky. Mundo pailazoa eta troskista dela esan nuen nik. Unaik pailazoa eta troskista baldin bada, depresiboa izan behar zuela gehitu zuen. Edo atzo, adibidez, telebista ikusten geundela Mandaranpun izena zuen Nepaleko soldadu bat agertu zen. "Aurrevoire" obran erabiliko dugu ziurrenik; edo Yuri Sam Kuban ezagutu genuen emakumezko antzerkilari baten izena da. Neskak beti esaten zuen "no fácil, pero tampoco difícil". Bere etxera eraman gintuen... Yuri Sam, oso izen polita iruditu, apuntatu eta bi urte beranduago Yuri Sam izena duen pertsonaia jaiotzen da. Pertsonaiaren zirriborroa sortzen dugu eta gero detaile txiki gehiago agertuz, pertsonaia sortzen doa. Pertsonai zehatz baten arketipoa sortzea lortu duzunean bere kabuz hitz egiteko gai izango da. Pailazo troskista eta depresibo baten inguruan ia ez duzu idatzi beharrik; horrek bere bizitza eta istorioa ia egina dauka.

GP: Zure lanetan itxaropentsua den izaera grisa agertu ohi da.

JG: Gurekin lan egiten duen PCs de colores taldeko argiztapen teknikari batek Yuri Sam aurrenekoz ikusi zuenean esan zuen: "Cagüendios, a estos de la FTI parece que les han pegado de críos." Kar, kar. Printzipioz ez da egia. Kar, kar. Baina denok jakin badakigu gauzak tragikoak edo komikoak direla. Bizitza tragikoa eta komikoa da. Gu naturalismotik ihesean gabiltza, baina azkenean tragikomedia egiten dugu beti. Bizitza hori da. Orduan naturalistak baino naturalistagoak gara agian. Beste egunean, Kantorren bideo bat ikusten geundela tragiko eta komiko hitzak aipatzen zituen. Dena komedia bada bizitzaren zentzua galtzen da, hunkitu beharra baitago ere. Gauza bat besterik gabe barre egitea da, inkontzienteki, ederto dagoela ere; baina oso bestelakoa da, barre egiten ari zarela jakitea, horretaz ohartzea, jabetzea. Tragedia eta komedia nahastea gauzarik errealistena da. Imajinariotik abiatzen gara beti, gauza groteskoak eginez askotan, baina bizitzaren nahiko zentzu errealistarekin azkenean.


GP: Zure lanen beste osagaietako bat haurtzaroa gogorarazten du.

JG. Imajinarioa lantzen duzun momentutik sinbolo nagusiak ziurrenik txikitan jasotako eta entzundakoak dira. Informazio guzti hori hazten goazenean ateratzen dira ere. Guztiak ume izan gara, amankomuneko zenbait sinbolo ditugu beraz. Orduan, antzerki imajinarioa egitean ikusleari iristeko, komunean dugun sinbologia sakon horiek erabili behar dira. Haurtzaroa oso adibide argia da. Beste egunean Ruper Ordorikak kontzertu baten esan zuen: (Ruper imitatuz esaten ditu hitzok) "akordatzen naiz kolegioan, Ordorika a la pizarra!". Egia da! Denok entzun dugu hori, Gerediaga arbelara! Edo ikastolako kantak, (abestuz) "txiki, txiki, txikia..." Horrek hunkitzen nau. Denok daukagu hori gordeta. Belaunaldi bakoitza ezberdina bada ere, haurtzaroak amankomumeko gauza asko eta sakonak ditu. Erlijioak bezala. Ni kristaua ez naiz. Baina amama esate baterako, oso katolikoa eta lekittarra, mezara maiz zihoan, errosarioa errezatzen zuen irratian... Oso sinbologia sakonak dira guzti horiek eta erabili behar dira benetako antzerki hori ikusleak besaulkietatik mugi erazteko. Errespetuz beti, badaezpada... Kar, kar.

GP: Poesian estali gabe erakusten al dituzu gauzak?

JG. Nik esango nuke antzerkia idazten dudanean literatura gehiago egiten dudala eta poesian ez horrenbeste; literatura da ere. Poesiarekin literatura egiten da ere, noski, hitzekin jolastea baita. Baina autentikoagoa dela esango nuke, ez dago horrenbeste fikziorik poesian...

GP. Poesiarekin biluzten zara.

JG. Bai, hori da. Antzerkian pertsonaiak sortzen dituzu. Baina gero ere pertsonai horiei hitz egin erazteko barruan dituzun gauzak ateratzen dituzu beti. Mundopolskyrako adibidez Parisen ezagutu nuen txiletar troskista bat erabili nuen. Trena galdu nuela gogoan daukat eta bere etxera gaua pasatzera joateko gonbitea egin zidan. Gau osoa berbetan eman genuen, oso rollo ona sortu zen... Orduan hori gogoratu eta erabili nuen, baina beti fikzio gehiago erantsiz. Egoera imajinario batetik abiatuta sortu behar duzun pertsonaia da. Baina poesian zu zeu zara hitz egiten ari dena.

GP. Poesia antzerkia baino lehenago idazten hasi bazinen ere, orain arte ez duzu kanpora atera. Horregatik izan al da, norbera kanpora ateratzea zein erakustea zailagoa izan daitekeelako?

JG: Aukera sortu delak, besterik gabe. Hasieran ez nuen literaturaren kontua horrenbeste planteatzen. Pessoak esaten duen bezala bakarrik egoteko nire modua delako idazten nuen hasiera batean. Hemezortzi urterekin kontura eman nintzen nire libretatxoarekin, nire boligrafoarekin eta jatxis harritxo batekin Lekeitioko San Juanen, bakarrik egonez, tabernetan baino zoriontsuagoa nintzela. Beste batzutan danborra eramaten nezakeen... Baina hura zen nire plana, horrela pasatzen nuen ondo. Orduan, zertarako joango nintzen tabernetara? Orain tabernak deskubritu ditut berriro eta tabernetan zoriontsuagoa naiz... Bakarrik egoteko modu hori eta existitzen zarela konturatzeko momentua beharrezkoa da zure existentziarekin konektatzeko. Horretarako bakardadean idazten egotea itzela da. Hasiera batean idazten nituen hitzak, lehenengo hitzak, gerorako geratu behar zirenak zirela uste nuen eta egon hor daude denak, libretan gordeta. Antzerkia idazten hasi nintzenean testua asko errepasatu behar da. Egia da ere, gaur poesia ez dudala hasieran zegoen bezala uzten sekula santan. Mila aldiz errepasatzen duzu ere. Gauza bat galtzen duzun modu berean beste bat irabazten duzu.

GP. Dena dela hasiera batean idatzitakoa nolabait hor geratuko da beti, abiapuntua baita.

JG. Bai, eztanda edo puzker baten modukoa da. Horri gero forma emango diozu.

GP. Leku askotan ibilia zara eta guzti horiek zure sormen lanetan garrantzia badute ere.

JG. Lekuak baino gehiago bertan ezagutu dudan jendea dela esango nuke. Orain Portugalen egon gara ikasleekin. Bisitaldi gidatu ezberdinak egin ditugu eta guztietan gudak, elizak, erregeak eta abar dira protagonista. Nik horretarako ez dut bidaiatzen. Ni Estanbulen banago Mezkita urdina ikusi nahi dut, baina ni hunkitzen nauena ez da lekua bera, bertan belaunikatuta daude milaka lagunak baizik; edo taberna baten ezagutu dudan turkiarra. Niri gizakia interesatzen zait. Eliza bat ere gizakiak sortutako produktua den heinean eta horren atzean dagoen jendea... Nik bidaiatzen dudanean ez dut hain gogoko eliza eta jauregietara joatea. Taberna zein kaleetan ibiltzea nahiago izaten dut. Horregatik bakarrik bidaiatzea nahiago dut jende asko eta oso bitxia ezagutzen baituzu. Hori pertsona moduan hazteko balio du, erreferentzia gehiago izateko... Konturatzen bazara jende asko geto batean bizi da, marjinatuena edo elite bat izan daiteke, baina hortik kanpo ez dute gehiagorik ezagutzen, burua oso itxita dute, aurreritzi mordoa... Gure adineko asko agian ez dute sekula santan beltz batekin edo marokoar batekin hitz egin eta hori oso larria da... Bilbon pila bat daude! Edo kalean "La Calle" saltzen edo baloi batekin jolasten aurki dezakezun pertsona interesgarri asko dago kriston bizitza dutenak. Guzti hori jasotzea oso aberasgarria da. Ez diot idazteko soilik, bizitzeko baizik, hori baita garrantzitsuena.

GP. Pertsonak, norbanako gizakiak dira zuri interesatzen zaizkizunak edo gizateria talde modura?

JG: Gizateria baita, baina gizakia batez ere. Pertsona bakoitzaren atzetik dagoen historia oso interesgarria da, denok pertsonaiak baikara. Handik eta hemendik hartzen baduzu... Antzerki imajinarioa? Joe, imajinarioa... Kaleko jendea aukeratuz soilik gauzarik groteskoena edo barregarriena sortu dezakezu, serioena, poetikoena...

GP. Fikzioa errealitatetik abiatutakoa da beraz?

JG. Amets bat erreala da, baita delirio bat ere, nik esan dezaket. Delirioa nire buruak sortu zuen; ez zen martitzarrik etorri hori esatera. Nire buruak sortutakoa izan zen eta hori, beraz, erreala da. Gure buruak sortutako irudiak errealak dira eta errealitate paraleloak daude. Baina errealitateak dira. Fikzioa leku askotatik dator eta ez dakit zein den ahaltsuena, biak ahaltsuak dira.

GP. Koadernotxo batekin zoaz toki guztietara?

JG. Bai, koadernotxo batekin idazteko eta agenda batekin ikastolan lan egiten dudanetik. Lehen koadernotxoa askoz gehiago erabiltzen nuen, teknologiarekin oso txarra bainaiz. Word erabiltzen ikasi dut orain eta askoz erosoago dela konturatu naiz! Poemak idazteko ere... Libretaren erromantizismoa ondo dago, baina ordenagailuan idazten duzunean gustukoa ez duzun hori momentuan bertan ezabatzen duzu. Libretan tatxoiekin hasi eta gero ez da ezer ulertzen... Libreta gutxiago erabiltzen dut. Portatil bat daukat eta berarekin handik hona nabil.


GP. Zure poesia liburua argitara atera behar da aurki. Zer sentitzen duzu?

JG. Polita da. Aldi berean, beldurrez nabil... Ez baitakit urte bat barru poema hauekin pozik egongo ote naizen. Oraindik ikusi ez dudanez gainera, ez dakit zer pentsatu. Hipotesien gainean ari naiz. "8 olivetti poetiko" argitaratu zenean ilusio handia egin zidan, hura lehenengoa izan baitzen. Orain poesiarena oso ezberdina da. Egia esan momentuz eta esku artean ikusi arte behintzat ez dakit zer pentsatu.

GP. Taula gainean zure poesiak ikusi ahal izan dituzu hala ere, Antzerkiola Imajinarioaren eskutik.

JG: Hori oso, oso polita da. Nire lagunei buruz hitz egiten duten poemak dira gainera, bai Antzerkiolakoak, zein kanpokoak, neska bati buruz, nire ama eta haurtzaroari buruzkoak... Hamar pertsona nire poesien gainean lan egiten ikusten nituenean, ni hunkitzen nau, hain lan dotorea eginez gainera, Alex nire lehengusua tartean, Lipus eta Miren antzezle, Aritz zuzendaritza artistikoan, argiztapenean Oier... Testu bat idazten dudanean hamabost pertsona horren inguruan lanean aritzeak izugarri hunkitzen nau. Hori ez dago salgai; giza harremanak dira.

GP. Lanez gainezka zaude orain, ezta?

JG. Bai, Antzerkiolarekin oso gustura ari naiz. Dena dela gauza bat dramagilea izatea da eta oso bestelakoa antzerki konpainia baten dramagile izatea. Oso ezberdina da. Ni orain antzerkirako hiru testu ezberdinekin lanean ari naiz eta bitartean memoriak, proiektuak eta abar idatzi behar izaten dira ere, hizkuntza instituzionala erabiliz... Azken hori da gehien erretzen nauena. Baina egin behar da. Testuak idazteko aukera eduki nahi baduzu eta, are gehiago, testu horiek taularatu ahal izateko dirua behar da. Horretarako idatzi aspergarri horiek egitea ezinbestekoa da. Ikastolan ere irakasle nabil eta gustura benetan ikasleekin.

GP. Zeintzuk dira azken boladan irakurri eta gogoan izango dituzun liburuak?

JG. Antzerkian Ionescoren "El Rinoceronte" asko atsegin dut. John Bergerren "Una vez en Europa" eleberria oso polita iruditu zait ere. Atxagak gomendatu zidan gainera. Ni oso lotsatuta nengoen Atxagarekin iaz Libornon, Mundopolsky ikustera etorri zenean asko atsegin zuela esan zigunean; orduan gomendatu zidan liburua. Poesian poeta bat esatea oso zaila iruditzen zait. Nik poemak atsegin ditut. Pessoa eta Atxagaren batzuk esate baterako eta bereziki niretzat oso poema potente eta sakonak dituena Sarrionandia da. Samuel Becketen poema batzuk irakurtzen ari naiz orain.

GP. Eta musikari dagokionez, abestiak aukeratzen dituzu ere?

JG. Musikarekin ez. Euskal Herriko musikarien artean Ruper Ordorika aukeratuko nuke. Gaztarotik, oraindik mantentzen dudan afizioa, reggae da, Bob Marley batez ere... Leonard Cohen oso gustukoa dut ere, bai hitzak zein bere musika lasaia... Gaur Bregovicen disko bat erosi dut, begira. Baina ez naiz musikan batere aditua. Nire lagunek musika arloan analfabeto hutsa naizela esan ohi didate.

GP. Duela gutxi margotzen hasi zara. Nolatan ba?

JG. Arte ederretako ikasle den pisukide berria dugu. Txikitatik kontu hori izan dut nire amak eta Alexen aitak pintatzen baitute. Margotzea oso gauza lasaia iruditu izan zait beti, kanpotik ikusita. Orain pisukide berri honek zerbait erakutsi dit; oihal zuri bat eman zidan, pintura akrilikoa, merkeagoa baita, eta pintatzen hasi nintzen. Azken bi asteak, egunean ordu pilo batez, gela txiki batean margotzen ematen ditut margoz inguratuta... Arropa guztia ere margoz beteta daukat... Egunero buruan milaka hitzekin bizi naiz eta margotzen nagoenean ez dut ezertan gehiago pentsatzen beharrik. Aurrean dudan txapuza hori konpontzea da nire ardura bakarra. Koadro edo oihal berri bat irudiz betetzeko irrikaz nago.

GP. Antzerkia hitzak badira, baina irudia bada ere.

JG. Bai eta hori da faltan botatzen dudana. Hitzekin erraztasuna badaukat. Baina Lupisek adibidez irudiak sortzeko arrazoi intuitiboa dauka. Oso irudi indartsuak sortzen ditu; koadroak, eskulturak dira sortzen dituena. Berak irudia deskribatzen dit eta nik hitzak eransten dizkiot. Baina irudi horiek sortzeko erraztasun gehiago edukitzea gustatuko litzaidake; ez nik zuzentzeko, testua idazterako orduan irudia irudikatzeko baizik. Baina alferrik dela uste dut. Izan ere akotazioak jartzen ditudanean kentzen dizkidate... Kar, kar, kar...