XXXVII

        — Begira, Abel —esan zion handiro Joaquinek bakarrik gelditu orduko—; gauza larri batetaz hitzegitera natorkik, oso larriaz, hil ala biziko arazoaz.

        — Nere gaisotasunaz?

        — Ez; baina bai nereaz.

        — Hireaz?

        — Nereaz, bai! Gure bilobari buruz hitzegitera natorkik. Eta ez ibiltzearren txikikeriatan, nahitanahiezkoa duk hik alde egitea, urrunera joatea, begibistatik kentzea; erregutzen diat, arren eskatzen diat...

        — Nik? Baina Joaquin, erotuta hago ala? Eta zergatik?

        — Haurrak hi maite hau ni baino gehiago. Bistan duk hori. Ez zekiat zer egiten duan berarekin!..., ez diat jakin ere egin nahi...

        — Begiz joko nian edo edaberen bat emango, zalantzarik gabe...

        — Ez zekiat. Marrazki horiek egiten dizkiok, marrazki madarikatu horiek, alaitu egiten duk hire arte madarikatuaren trebetasun maltzurrekin...

        — A, baina hori ere txarra al duk? Hi ez hago ondo, Joaquin.

        — Litekeena duk ondo ez egotea, baina horrek ez dik ajola dagoeneko. Ez negok sendatzeko sasoian. Eta gaizki banegok, begirunea zor didak. Begira, Abel, gaztaroa garraztu hidan bada, bizitza osoan atzetik ibili zatzaizkidak bada...

        — Ni?

        — Bai, hi, hi.

        — Ez nekian bada.

        — Ez egin itxurarik. Beti gutxietsi izan nauk.

        Begira, horrela jarraitzekotan, baniak, benetan nere onetik ateratzen nauk eta. Badakik inork baino hobeto, ez nagoela era horretako erokeriarik entzuteko moduan. Hoa eroetxe batetara senda hazaten edo zain hazaten eta utzi pakean guri.

        — Abel, Helena kendu hidan bada, ni gutxiestearren, ni zapaltzearren...

        — Eta ez al duk izan Antonia?

        — Ez, ez duk beregatik! Neri egindako mespretxua huen, iraina, iseka.

        — Hi ez hago ondo; berriz esaten diat, Joaquin, hi ez hago ondo...

        — Okerrago hago hi.

        — Gorputzeko osasunez, noski baietz. Bazekiat ez naizela luzaroan biziko.

        — Gehiegi...

        — Ni hiltzea nahi duk, ala?

        — Ez, Abel, ez, ez diat hori esan —eta erregu negartiak duen doinua hartu zuen Joaquinek, esanez—. Hoa, boa hemendik, hoa beste norabait bizitzera, utz nazak berarekin..., ez iezadak kendu... gutxi geratzen zaik eta...

        — Gutxi geratzen zaidalako, utz nazak berarekin.

        — Ez, pozoitu egingo didak eta hire mainekin, neregandik urrunduko duk eta, ni nola gutxietsi erakutsi diok eta...

        — Gezurra, gezurra, gezurra! Inoiz ere ez zidak entzun eta entzungo ere ezer hire aurka.

        — Baina nahikoa duk heureganatzeko egiten duanarekin.

        — Eta hik uste duk ni joanagatik, tartetik kenduagatik maitatuko hauela? Baina hiri, Joaquin, batek nahita ere ezin hau maite eta... Jendea uxatzen duk eta...

        — Ikusten, ikusten...

        — Eta haurrak ez bahau maite, hik maitatua izan nahi duan bezala, hi bakarrik edo besteak baino gehiago alegia, arriskua igarri duelako duk, bildur delako...

        — Zeren beldur? —galdetu zuen Joaquinek zurbilduz.

        — Hire odol gaiztoaz kutsatuko denaren beldur.

        Altxatu egin zen orduan, Joaquin, zurbil, Abelengana joan zen eta bi eskuak jarri zizkion, bi hatzamar bezala, lepoan, esanez:

        — Gizatxar hori!

        Baina berehala askatu zuen. Abelek garraisi egin zuen, eskuak bularrera eramanez, «Hiltzera noa!» hasperen egin zuen, eta azken arnasa bota zuen. Joaquinek esan zion bere buruari: «Bihotzekoak eman dio; honez gero ez dago konponbiderik!»

        Orduantxe bilobaren ahotsa entzun zuen deika: «Aitonatxo! Aitonatxo!» Joaquin itzuli egin zen:

        — Nori deika zabiltza? Zein aitonari deika? Neri? —eta haurra isildu egin zenez, somatzen zuen misterioak beldurtuta—. Tira, esan, zein aitonari? Neri?

        — Ez, Abel aitonatxoari.

        — Abeli? Hor duzu..., hilda. Badakizu zer den hori? Hilda.

        Hil zen besaulkian Abelen gorpua utzi ondoren, bilobarengana itzuli zen Joaquin eta beste munduko ahotsaz, esan zion:

        — Hilda, bai! Eta nik hil dut, nik, Abel hil du Cainek, zure aitona Cainek. Hil nazazu orain nahi baduzu. Zu, nere biloba lapurtu nahi zidan; zure maitasuna kendu nahi zidan. Eta kendu egin dit. Baina bere errua izan da, berea.

        Eta negarrari ekinez gehitu zuen:

        — Zu, nere bihotza kendu nahi zidan, zu, zu, Cain gizajoari geratzen zitzaion pozgarri bakarra! Ez ote diote ezer ere utziko Caini? Zatoz hona, besarka nazazu.

        Haurrak alde egin zuen ezer ere ulertzen ez zuela, ero batengandik ihesi bezala. Helenari deika joan zen ihesi:

        — Amona, amona!

        — Hil egin dut, bai... —jarraitu zuen bakarka—; baina berak ni hil nau; duela berrogei urte baino lehenagotik ni hil nahian zebilen. Bizitzaren bideak pozoitu zizkidan bere pozekin eta bere garaipenekin. Biloba lapurtu nahi zidan...

        Pauso arinak entzutean, bere onera itzuliz Joaquin, itzuli egin zen. Helena zen, sartzen ari zen.

        — Zer duk, zer gertatzen duk, zer ziok haurrak?

        — Hire senarren gaitzak bukaera txarra izan dinala —esan zuen Joaquinek hotz.

        — Eta hik?

        — Nik ezin izan dinat ezer egin. Beti berandu ibiltzen gaitun halakotan.

        — Hi.... hi izan haiz!

        Gero joan egin zen, zurbil eta dardarti, baina egitea galdu gabe, senarraren gorpuarengana.

© Miguel Unamuno

© itzulpenarena: Miren Arratibel / Aintzane Atela