XXXIII
Helena bere errainaren, bere seme-alaben etxera joan ohi zen, fintasuna zabaltzera, dotorezia eramatera garrantzirik gabeko burges etxe hartara, zuzentzera —hala uste zuen behintzat berak— Joaquinatxo gizajoaren heziketaren okerrak, oinarririk gabeko harrokeriaz betetako aitak eta beste batek baztertutako gizona hartu behar izan zuen ama gizajoak emandakoaren okerrak zuzentzera. Eta egunero ematen zituen modu onei eta jarrera egokiei buruzko ikasgaiak.
— Ondo, zuk nahi duzun bezala —esan ohi zuen Antoniak.
Eta Joaquinak, barruari eutsiz bazen ere, burua makurtzen zuen. Baina prest zegoen egunen batetan aurka egiteko. Eta egin ez bazuen, bere senarrak hori eskatzen ziolako izan zen.
— Zuk nahi duzun bezala, andrea —esan zuen behin «zuk» indartuz, elkarren artean erabiltzen zutena oraindik—; nik ez dakit gauza hauetaz eta axola ere ez zait axola. Zuk nahi bezala egingo ditugu gauzak...
— Baina ez da nik nahi izatea, alaba zara, da...
— Berdin da! Sendagile baten etxean hezi naute ni, honetantxe, eta garbitasunari dagokionez, osasunari, behin semea edukitzen dugunean hura hezitzeari dagokionez, badakit zer egin behar dudan; baina bitartean, zuk jarrera on eta zotiltasunezko deitzen diezun gauza horietan, bere burua artista baten etxean jantzi duenaren esku jarriko naiz.
— Baina ez zaitez horrela jarri, neskato...
— Ez, ez naiz inola jarri. Zuk beti aurpegiratzen diguzu han ez dela horrela egiten, beste erara egiten dela. Azken finean, ez dugu emango jairik edo dantzaldirik.
— Ez dakit nondik jaso duzun, alaba, itxurazko mespretxu hori; itxurazkoa, bai, itxurazkoa, berriz diot, itxurazkoa...
— Baina nik ez dut ezer ere esan eta, andrea...
— Itxurazko mespretxua jarrera egokiekiko, gizarte arauekiko. Gureak egin zuen horiek gabe!... Ezin genuke bizi!
Joaquinari bai aitak, bai senarrak pasioan ibiltzea, etorriko zen haurrari emango zion odola egurastu eta eguzkitan jartzea gomendatua ziotenez eta hauek ezin zutenez beti lagundu, eta Antoniari ez zitzaionez gustatzen etxetik bakarrik irtetea, Helenak zaintzen zuen, amaginarrebak. Honek atsegin hartzen zuen horrela, alboan eramatean ahizpa gaztea bailitzan, izan ere ahizpa zuela uste zuten ezagutzen ez zituen jendeak, eta itzal egitean errainari, urteek hondatu ez zuten edertasunaz. Bere ondoan, erraina ez zuten ikusten jendearen begi biziek. Joaquinaren edertasuna poliki dastatzen zuten begiek, bitartean Helena apaintzen zelarik oharkabeen begiradak bereganatzeko: «Nahiago dut ama!», entzun zion behin gaztetxo bati, limurkeriaz, albotik pasatzean amaginarrebak Joaquinari alaba esaten ziola entzun zuelako, eta orduan puztu egin zen mingainaz bustiz ezpainak.
— Begira, alaba —esan ohi zion Joaquinari—, ahal duzun guztia egin haurdun zaudela ez igartzeko; oso itsusia da jakitea neskatxa bat haurdun dagoela..., harrokeria da...
— Nik egiten dudana, ama, eroso ibiltzea da, eta ez arduratzea besteek esaten edo esaten ez dutenaz... Parregarriek haurriteko deitzen dioten egoeran banago ere, ez dut horren itxura egiten beste batzuk egin duten eta egiten duten bezala. Ez naute arduratzen gauza horiek.
— Arduratu beharra duzu, bada; munduan bizi gara.
— Eta zergatik ez dute jakin behar?... Edo ez al zaizu atsegin zuri, ama, amona izango zarela jakitea besteek? —ihardetsi zuen maltzurkeriaz.
Helena sutan jartzen zen gorroto zion hitz hura entzutean: amona, alegia, baina eutsi egin zuen.
— Begira, adinagatik bada... —esan zuen minduta.
— Bai, adinagatik bada, berriz ama izan zintezke —erantzun zion errainak, bere ahultasunean min emanez.
— Noski, noski —esan zuen Helenak, berotuta eta harrituta, indarge eraso gogorraren ondorioz—. Baina zuri begira geratzea ere...
— Ez, zaude lasai zu begiratzen zaituzte eta. Buruan dute irudi zoragarri hura, arte lan hura...
— Ni zu izango banintz... —ekin zion amaginarrebak.
— Zu ni izango bazina, ama, haurdun egon ahal izango bazenu, orduan?
— Begira, neska, horrela jarraitzekotan berehala itzuliko gara eta ez naiz berriz aterako zurekin eta ezta zure etxean sartuko ere... aitarenean, alegia.
— Nerea, andrea, nerea, eta nere senarrarena eta zurea!...
— Baina nondik atera duzu izakeratxo hori, neska?
— Izakeratxo txarra? A, noski, genioa besterena da!
— Begira ezazue, begira mindukin hau..., monja joatekoa zena bere aitak nere semea bereganatu aurretik...
— Esana dizut dagoeneko, andrea, ez aipatzeko hori berriz. Banekien zertan ari nintzen.
— Eta nere semeak ere bai.
— Bai, eta berak ere bazekien zertan ari zen, eta ez gaitezen honetaz mintzo.
© Miguel Unamuno © itzulpenarena: Miren Arratibel / Aintzane Atela