XXVIII

 

        Sei hilabete igaro ziren. Etorri zen negua, zuri, hodeirik gabeko izozteen isiltasun latzarekin, elur lodi, kirrizkariarekin, zuhaitzetako intzigar arrosakararekin, zeru esmeraldakolore hitsarekin, tximinietako ke-adatsekin, ate unetxo batez irekietako lurrun-boladekin, jendearen aurpegi musu-gorri, marraskatu-antzekoekin eta zaldi hozminduen lauoinka nekezarekin. Urtarrileko eguna amaitzear zegoen; arratseko hotzak gogorrago estutzen zuen aire geldia, eta bizkor itzaliz zihoan ilunabar odolkolorea. Marinoko etxeko leihoetan dirdirka hasi zen kriseiluen argia; Prokofitx, frak beltzez eta eskularru zuriz jantzirik, zazpi afaltiarrentzako mahaia ipintzen ari zen, ezinago handikiro. Aste bete lehenago, herrixkako elizatxoan, apaltasunez eta ia lekukorik gabe, bi ezkontza egin ziren: Arkadi eta Katiarena eta Nikolai Petrovitx eta Fenetxkarena; eta egun horretan bertan Nikolai Petrovitxek agur-bazkari bat eman eman zuen anaiaren omenez, Moskura joatekoa baitzen, han egitekoak zituela eta. Anna Sergeievna haraxe abiatu zen ezkontza amaitu bezain laster, gazteei ezkon-opari ederra eginik.

        Hiru-hiruretan mahai inguruan bildu ziren denak. Haiekin zen Mitia ere, zeinak ordurako bazuen haurtzain bat, sedazko buruko distiratsu batez jantzia. Pavel Petrovitx Katia eta Fenetxkaren artean eseri zen, harro; «senarrak» zein bere emaztearen aldamenean jarri ziren. Azkenaldian nolabaiteko aldaketa gertatua zen gure lagunengan: ederrago eta gizonago ziruditen. Pavel Petrovitx soilik argaldu zen, baina horrek, hala ere, itxura dotoreagoa eta grand signeur baten aire handiagoa ematen zien haren hazpegi adierazkorrei... Fenetxka ere aldatu zen. Sedazko soineko berri batez, belusezko buruko zabal batez, urrezko katetxo bat lepoan, geldi eta begirunez zegoen eseririk, bere buruarenganako zein inguruan zeuzkan guztienganako begirunez, eta irribarre egiten zuen, hau esan nahi balu bezala: «Barkadazue, nik ez dut errurik». Berak ez ezik, gainerako guztiek ere irribarre egiten zuten, barkamena eskatuz bezala haiek ere. Denak sentitzen ziren apur bat urduri, apur bat triste, baina, barne-muinetan, oso ondo. Elkarri atsegin ematen saiatzen ziren, halako adeitasun barregarri batez, denak elkar harturik komedia xalo bat antzeztea erabaki balute bezala. Katia inor baino lasaiago zegoen: uste onez begiratzen zuen ingurura, eta nabaria zen Nikolai Petrovitxek zoratzeraino maitatzea lortu zuela. Bazkaria amaitu aurretik, zutik jarri zen Nikolai Petrovitx, eta, kopa eskuan harturik, Pavel Petrovitxi zuzendu zitzaion.

        — Utziko gaituk... utziko gaituk, anaia maitea —hasi zen—, ez luzerako, jakina; hala ere, ez zekiat nola adierazi nire... gure... nik... guk zenbateraino... Hau tamala!, nik ez zekiat topa-hitzik esaten! Esan hik, Arkadi.

        — Ez, aitatxo, ez dut ezer prestatu.

        — Ezta nik ere! Hitz batean, anaia, uztak besarkatzen eta zoririk onena opatzen, eta itzul hadi lehenbailehen!

        Pavel Petrovitxek musu eman zien guztiei, Mitiaz ahaztu gabe, jakina. Fenetxkari, gainera, muin egin zion, nahiz eta hark oraindik ez zekien eskua behar bezala eskaintzen, eta, bere kopari beste zurrutada bat eginik, hasperen sakon batez esan zuen: «Zoriontsuak izan, maiteok! Farewell!». Inork ez zion erreparatu ingelesezko hitz horri, baina denak hunkitu ziren.

        «Bazaroven oroimenez», xuxurlatu zuen Katiak senarraren belarrira, eta haren kopa jo zuen berearekin. Arkadik, erantzun gisa, gogor estutu zion eskua, baina ez zen erabaki topa hori ozen proposatzera.

        Amaiera dirudi horrek. Baina, agian, gure irakurleren batek jakin nahi du zertan dabilen orain, hain zuzen ere orain, gure pertsonaietako bakoitza. Atsegin emateko prest gaude.

        Anna Sergeievna duela gutxi ezkondu da —ez maitasunez, baizik eta ziurtasunez— egunen batean errusiar ekintzaile izango den gazte horietako batekin. Oso gizon argia da, legelaria, praktikotasunaren zentzu handia du, borondate irmoa eta hizketarako dohain paregabea. Gaztea da oraindik, onbera eta izotza bezain hotza. Bake onean bizi dira elkarrekin, eta denboraren poderioz, agian, zoriontasuneraino iritsiko dira... maitasuneraino agian. Kh*** hila da, heriotzako egunean bertan ahaztua. Kirsanovtarrak, aita eta semea, Marinon kokatu dira. Konpontzen hasi dira haien arazoak. Arkadi etxejaun arduratsua da, eta «landetxeak» etekin handiak ematen ditu orain. Nikolai Petrovitx bake-epaile izendatu dute, eta ahaleginean betetzen du bere eginkizuna; etengabe bidaiatzen da eskualdean barrena, hitzaldi luzeak egiten ditu (etsirik dago mujikak «zentzatu» beharra dagoela, hau da, hitz berberak behin eta berriro errepikatuz haien indar guztiak ahitu), eta hala ere, egia esan, ez ditu erabat gogobeterik uzten ez aitoren seme ikasiak —zeinek noiz arrandiaz noiz malenkoniaz hitz egiten baitute «emantzipazioaz» (an sudurraz ebakiz)—, ez aitoren seme ezikasiak —zeinek, inolako konplimendurik gabe, sekulakoak esaten baitituzte «ditxosozko manzipazio» horretaz. Hala batzuek nola besteek bigunegitzat daukate Nikolai Petrovitx. Katerina Sergeievnak beste haur bat izan du: Kolia; Mitia mutil koskorra eginda dago eta oso berritsua da. Fenetxkak, Fedosia Nikolaievnak, senarra eta Mitiaren ondoren, ezkonahizpa maite du gehien, eta, hura pianora esertzen denean, alaitasuna ez zaio egun osoan ezabatzen. Aipa dezagun Piotr ere. Ergeltasunaren eta harrokeriaren goia jo du, iu ahoskatzen du e behar duen tokian: tiupiur, obiuspiutxiun; baina bera ere ezkondu da, hiriko ortuzain baten alabarekin, eta ezkontsari oparoa jaso du; emazteak ezezkoa emana zien bi ezkongai oni, erlojurik ez zutelako bakarrik: Piotrek, ordea, erlojua ez ezik, txarolezko oinetakoak ere baditu.

        Dresden-en, Briulevskaia terrazan, ordu bietatik lauretara bitartean, paseatzeko ordurik dotoreenean alegia, berrogeita hamar urte inguruko gizon bat aurki dezakezue, ileurdina eta, itxuraz, hezueriak joa, baina guztiz ederra oraindik, apain jantzia eta gizarteko goi-mailetan luze ibili izanak soilik ematen duen ukitu berezi horren jabe. Pavel Petrovitx da. Moskutik atzerrira joan zen, osasuna lehengoratze aldera, eta Dresden-en geratu da bizitzen, batez ere ingelesekin eta bidaiari errusiarrekin elkartzen dela. Ingelesekin xaloki jokatzen du, ia apaltasunez, baina ez duintasunik gabe; aspergarri samar deritzote, baina begirunea erakusten diote, haien ustez gentleman bikaina baita, «a perfect gentleman». Errusiarrekin mutiriagoa da, bere behazun guztia askatzen du, iseka egiten die haiei eta bere buruari; baina hori guztia oso atsegina gertatzen da berarengan; zabar eta taxuz jokatzen du aldi berean. Ideia eslavofiloak aldezten ditu: hori, jakina denez, trés distingué da goi-gizartean. Ez du ezer irakurtzen errusieraz, baina lapti-formako hautsontzi zilarrezko bat dauka idazmahaiaren gainean. Gure turistak oso txeratsuak izaten dira berarekin. Matvei Ilitx Koliazinek, «behin-behineko oposizioan» zegoela, handientzaz beteriko bisita bat egin zion, Bohemiako uretara bidean; eta bertakoek, haiekin oso harreman urriak baditu ere, ia gurtu egiten dute. Inork ez ditu der Herr Baron von Kirsanoff-ek bezain erraz eta laster jasotzen Gorteko korurako, antzerkirako eta abarretarako gonbit-txartelak. Ongia egiten du beti, ahal beste; oraindik ere zalaparta apur bat ateratzen du bazterretan: ez zen alferrik izan hots handiko galaia bere denboran. Baina neketsu zaio bizitza... berak uste baino neketsuago... Merezi du berari begiratzea eliza errusiarrean, noiz eta, bazter batean hormaren kontra jarririk, pentsakor geratu eta denbora luzean ez baitu zirkinik ere egiten, ezpainak gogor estuturik; gero, bat-batean bere senera etorri, eta nekez atzemateko moduan hasten da aitaren egiten...

        Kukshina ere atzerrira joan zen. Heidelbergen bizi da orain, eta jadanik ez ditu natur zientziak ikasten, arkitektura baizik, non, berak dioenez, lege berriak aurkitu baititu. Lehen bezala, ikasleekin ibiltzen da maiz, batez ere fisikari eta kimikari errusiar gazteekin, oso ugariak baitira Heidelbergen. Hasieran ikasle horiek harriturik uzten dituzte irakasle alemaniar lañoak beren mundu-ikuskera zentzudunarekin, eta gero harriturik uzten dituzte irakasle horiek berak beren nagitasunarekin eta zabartasun erabatekoarekin. Oxigenoa nitrogenotik bereizten ez dakiten baina handiustez eta orotariko ukoz beterik dauden kimikari horietako bizpahirurekin eta Elisevitx handiarekin nahasirik dabil Sitnikov Petersburgen, bera ere gizon handia izateko prestatzen ari baita, eta, baieztatzen duenez, Bazaroven «bideari» jarraitzen dio. Diotenez, baten batek jipoitu du duela gutxi, baina berak ordaina bihurtu dio: jipoitzailea koldarra dela eman du aditzera aldizkari ilun batean argitaraturiko artikulu ilun batean. Ironia deitzen dio horri. Aitak, beti bezala, tratu txarra ematen dio; emazteak, berriz, ergeltzat dauka... eta literatotzat.

        Errusia zabaleko bazter leku horietako batean hilerri txiki bat dago. Gure hilerri gehienek bezalaxe, itxura penagarria du: inguruko lubakiak sasiz bete ziren aspaldi; zurezko gurutze grisak okerturik daude eta apurka-apurka usteltzen ari dira beren teilatutxo behinola margotuen azpian; hilarri guztiak mugiturik daude, norbaitek azpitik bultzatu balitu bezala; bizpahiru zuhaitz soilek itzal urria egiten dute; ardiak oztoporik gabe ibiltzen dira hilobien artean... Baina hilerri horretan bada hilobi bat ezein gizaki hurbiltzen ez zaiona eta ezein animaliak zapaltzen ez duena: txoriak soilik gelditzen dira haren gainean, eta kantuan aritzen dira egunsentian. Burdin hesi bat du inguru guztian; izei gazte bat dago landaturik alde bakoitzean: Jevgeni Bazarov datza hilobi horretan ehortzirik. Sarritan inguratzen dira hara, auzo herrixkatik, bi zahar okitu, senar eta emazte. Nekez ibiltzen dira, elkarri eutsiz; burdin hesira hurbildu, belauniko jarri, eta luze eta mingots egiten dute negar, eta luze eta tinko begiratzen diote hilarri mutuari, haren azpian baitatza semea; hitz labur batzuk trukatzen dituzte, hautsa kentzen dute harriaren gainetik eta bi izeien adarrak konpontzen dituzte, eta otoitz egiten dute berriro, eta ezin dute utzi leku hori, iruditzen baitzaie han hurbilago dutela semea, haren oroitzapena... Antzuak dira haien otoitzak, haien malkoak? Ez da ahalguztiduna maitasuna, maitasun sakratu, leiala? Oi, ez! Hilobian gorderiko bihotza denik eta grinatsuena, bekatariena eta hezikaitzena izanik ere, haren gainean hazten diren loreek lasai begiratzen digute beren begi errugabeekin: ez digute hitz egiten betiko lasaitasunaz bakarrik, natura «axolagabearen» lasaitasun gorenaz soilik; betiko bakeaz eta bizitza azkengabeaz ere hitz egiten digute.

 

 

 

© Turgenev

© itzulpenarena: Jose Morales Belda

 

 

"Turgenev / Aita-semeak" orrialde nagusia