XXVI

        Odintsov zenak ez zituen gogoko berritasunak, baina neurri batean onartzen zuen «gustu finduaren jolasa», eta, horrenbestez, arkupe grekoen tankerako eraikin bat altxatu zuen lorategian, berotegiaren eta urmaelaren artean, Errusiako adreiluz. Odintsovek sei nitxo eginarazi zituen arkupe edo lorio horren atzealdeko horma trinkoan, atzerritik ekartzeko asmoa zuen estatua batzuk hor jartzeko. Estatua haiek honakoa irudikatuko zuten hurrenez hurren: Bakartasuna, Isiltasuna, Hausnartzea, Malenkonia, Lotsa Ona eta Sentiberatasuna. Ekarri zuten haietako bat, Isiltasunaren jainkosa, atzamarra ezpainetan zeukala, baita zegokion lekuan ipini ere, baina lehen egunean bertan mutiko batzuek sudurra apurtu zioten; inguruko hargin batek hitzeman zuen sudur berri bat egingo zuela, «lehengoa baino bi aldiz hobea», baina, hala ere, estatua kentzeko agindu zuen Odintsovek, eta urte asko egin zituen aletegiko zoko batean, herrixkako emakumeengan sineskeriazko izu-laborria sortuz. Arkupearen aurrealdea aspalditik zegoen zuhamuxka hostosarriz estalirik; harroinen kapitelak soilik ikusten ziren sastraka itsuaren gainean. Arkupeko giroa hozkirria izaten zen are eguerdian ere. Anna Sergeievnak, leku hartan suge bat ikusi zuen egunaz geroztik, ez zuen gogoko hara joatea; Katia, ordea, sarritan esertzen zen nitxoetako baten azpian eginiko harrizko jarleku handian. Itzal eta freskotasunez inguraturik, irakurri edo josi egiten zuen, edo, besterik gabe, gorputz eta arimaz ematen zen isiltasun erabatekoaren sentipenera, zeina, inondik ere, denok ezagutzen baitugu eta zeinaren xarma baita gure inguruan eta gure barnean etengabe pilpiratzen den bizi-uhin zabal horren hautemate lausoa, zelatatze isila.

        Bazarov iritsi eta biharamunean, Katia bere jarleku kuttunean eseririk zegoen, oraingoan ere Arkadi aldamenean zeukala. Hain zuzen ere, Arkadik eskatu zion berarekin arkupera joateko.

        Ordu bete inguru falta zen bazkarirako; ihintz ugariko goiza egun sargori bilakatzen hasia zen jadanik. Arkadik bezperako begitarte berbera zuen. Katiak kezkatua zirudien. Tea hartzen amaitu bezain laster, ahizpak bere gelara deitu zion, eta, aurretiaz laztantxo batzuk eginik —horrek apur bat ikaratzen zuen beti Katia—, aholku eman zion Arkadirekiko harremanetan tentuz ibiltzeko eta, batez ere, berarekin bakarka solasean aritzea saihesteko, zeren hala izeba nola etxeko beste bizilagun guztiak horretaz jabetuak baitziren ordurako. Anna Sergeievna, bestetik, aldarte txarreko zegoen aurreko eguneko arratsetik beretik; Katia bera ere urduri zegoen, errudun sentituko balitz bezala. Arkadiren eskariari amore eman bazion ere, azkeneko aldia zela agindu zion bere buruari.

        — Katerina Sergeievna —hasi zen Arkadi, halako askatasun herabe batez—, zurekin etxe berean bizitzeko zoriona dudanetik, gai askori buruz hitz egin dut zurekin, baina bada... kontu bat, niretzat garrantzi handikoa, oraindik aipatu ez dizudana... Atzo esan zenidanez, onbideratu egin naute hemen —gaineratu zuen, Katiak berarengan josia zuen begirada galderatia aldi berean bilatuz eta saihestuz—. Izan ere, nabarmen aldatu naiz hemen nagoenetik, eta zuk inork baino hobeto dakizu hori, zeren eta, azken batean, zeuri zor baitizut aldaketa hori.

        — Niri? —esan zuen Katiak.

        — Dagoeneko ez naiz hona iritsi nintzeneko ume harroputz hori —jarraitu zuen Arkadik—. Hogeita hiru urte bete ditut, eta ez alferrik. Lehen bezala, ganorazkoa izan nahi dut, egiaren zerbitzuan jarri nahi ditut nire indar guztiak; baina orain ez ditut nire idealak lehengo leku berean bilatzen; orain askoz ere... hurbilago agertzen zaizkit. Orain arte ez dut nire burua ulertu, nire ahalez gorako arazoez arduratzen nintzen... Duela gutxi, ordea, begiak ireki zaizkit, sentimendu bati esker... Beharbada, ez naiz argi eta garbi mintzo, baina ulertuko didazula espero dut...

        Katiak ez zuen ezer erantzun, baina Arkadirengandik aldendu egin zuen begirada.

        — Uste dut —ekin zion hark berriro, ahotsa dardaratsuago eta beraren gainean txonta bat arduragabe kantuan ari zela urki bateko hostoen artean—, uste dut gizabanako prestu orok tolesgabea izan behar duela jendearekin... zera, lagun hurkoarekin... hitz batean, maite duen jendearekin, eta horregatik nik... erabaki dut...

        Baina hortxe eten zen Arkadiren etorria; korapilatu, jardunaren haria galdu, eta isilune laburra egin behar izan zuen. Katiak ez zituen begiak jasotzen. Antza, ez zuen ulertzen nora iritsi nahi zuen Arkadik, eta zerbaiten ustean zegoen.

        — Inondik ere, harritu egingo zaitut —hasi zen Arkadi, indarrak berriro bildurik—, batez ere sentimendu horrek, nola edo hala... ohar zaitez nola edo hala esan dudala, zu ukitzen zaituelako. Gogoan izango duzunez, seriotasun falta leporatu zenidan atzo —jarraitu zuen Arkadik, zingira batean sartu den eta, urratsez urrats gero eta gehiago hondoratzen dela konturaturik ere, arinago irteteko esperantzan, aurrera lehiatzen denaren antzera—, jende gazteari askotan aurpegiratzen diote hori... sarritan egozten diote... are erantzuki hori merezi izateari utzi dionean ere; eta neure buruaz segurantza handiagoa banu... («Lagun iezadazu, arren, lagun iezadazu!», pentsatzen zuen Arkadik, etsi gaiztoz, baina Katiak, lehen bezala, ez zuen burua jiratzen.) Espero ahal banu...

        — Diozunaz ziur egon ahal banintz —entzun zen une horretan Anna Sergeievnaren ahots argia.

        Bertantxe isildu zen Arkadi, eta zurbil jarri Katia. Arkupea estaltzen zuten zuhamuxkez bestaldean bidezidor bat zegoen. Anna Sergeievna bidezidor horretatik zihoan, Bazarov lagun zuela. Katiak eta Arkadik ezin zituzten ikusi, baina argi entzuten zituzten haien hitz guztiak, soinekoaren firfira, arnasa bera. Urrats batzuk egin, eta, berariaz bezala, arkupearen aurrez aurre gelditu ziren Odintsova eta Bazarov.

        — Ikusten? —zioen Anna Sergeievnak—, oker genbiltzan biok; jadanik ez gaude lehen gaztaroan, batez ere ni; bizi izan gara, nekaturik gaude; gure artean ez dugu konplimendurik behar, buruargiak gara; hasieran, interesa piztu genuen batak bestearengan, jakinmina kilikatu genion elkarri... baina gero...

        — Baina gero ni aienatu egin nintzen —tartekatu zuen Bazarovek.

        — Badakizu ez zela hori izan gure liskartzearen arrazoia. Dena dela, ez genuen elkarren premiarik, hortxe dago gakoa. Gu... nola azalduko nuke?... elkarren antzekoegiak gara. Ez ginen behingoan jabetu horretaz. Arkadi, aldiz...

        — Haren premia duzu? —galdetu zuen Bazarovek.

        — Aski da, Jevgeni Vasilitx! Zuk diozu ez dela nirekiko axolagabe, eta niri ere beti iruditu zait atsegin natzaiola. Badakit haren izeba izan nintekeela, baina ez dizut ezkutatu nahi berarengan sarriagotan pentsatzen hasi naizela. Sentimendu gazte eta garbi horrek badu halako lilura berezi bat...

        — Horrelako kasuetan xarma hitza erabili ohi da —eten zion Bazarovek; behazunaren borborra entzuten zen haren ahots lasai baina garratzean—. Arkadik isil-kontu batzuk esan zizkidan atzo, eta ez zuen hitzik egin ez zutaz, ez zure ahizpaz... Garrantzi handiko zantzua da hori.

        — Neba baten antzera jokatzen du Katiarekin —esan zuen Anna Sergeievnak—, eta gogoko dut hori, nahiz eta nik, beharbada, ez nien utzi behar hain harreman estua izaten.

        — Ahizpa gisa diozu hori? —galdetu zuen Bazarovek, ahots beti-berdinez.

        — Esan gabe doa... Baina zergatik gaude hemen geldirik? Goazen. Bai elkarrizketa bitxia gurea, ezta? Sekula ez nuen pentsatuko egunen batean honela mintzatuko nintzenik zurekin! Dakizunez, beldur dizut... baina, aldi berean, uste sendoa dut zuregan, funtsean oso ona zara eta.

        — Lehenik, ni ez naiz batere ona; bigarrenik, dagoeneko ez dut inolako garrantzirik zuretzat, eta ona naizela diostazu... Hilaren buruan lore-koroa ipintzearen parekoa da hori.

        — Jevgeni Vasilitx, guk ezin dugu... —hasi zen Anna Sergeievna, baina haizea jaso zuen, hots eragin zien hostoei eta haren hitzak eraman zituen.

        — Baina zu askea zara —esan zuen Bazarovek handik apur batera. Ezin izan zen gehiagorik ulertu; urrundu ziren urratsak... isilik geratu zen dena.

        Katiarenganantz jiratu zen Arkadi. Lehengo jarrera berean eseririk zegoen, baina beheraxeago zeukan burua.

        — Katerina Sergeievna —esan zion, ahotsa dardaraka eta eskuak estuturik—, maite zaitut, betiko eta atzerabiderik gabe, eta ez dut beste inor maite. Horixe esan nahi nizun, zure iritzia jakin eta nirekin ezkontzeko eskatu; ez naiz aberatsa, baina denetariko sakrifizioak egiteko prest nago... Ez didazu erantzuten? Ez didazu sinesten? Arinkeriaz mintzo naizela uste duzu? Gogoan izan azken egun hauek! Oraindik ez al duzu argi ikusi nola gainerako guztia, uler iezadazu, gainerako guzti-guztia, aspaldi desagertu den arrastorik utzi gabe? Begira iezadazu, esadazu hitz bat... Maite zaitut... maite zaitut... sinets iezadazu!

        Katiak begirada serio eta argitsua egotzi zion Arkadiri eta, luzaz hausnartu ondoren, irribarretxoa egin, eta esan zuen:

        — Bai.

        Arkadi ziplo altxatu zen jarlekutik.

        — Bai! Bai esan duzu, Katerina Sergeievna! Zer esan nahi du hitz horrek? Maite zaitudala, sinesten didazula... Ala... ala... ez naiz ausartzen esaldia amaitzen...

        — Bai —errepikatu zuen Katiak, eta oraingoan bai ulertu zion Arkadik. Neskaren esku handi ederrak hartu eta, pozaren handiak arnaslarriturik, bere bihotzaren kontra estutu zituen. Nekez eusten zion gorputzari hanken gainean, eta behin eta berriro errepikatzen zuen: «Katia, Katia...», eta Katiak negarrari eman zion, halako xalotasun batez eta isilean barre eginez bere malkoen kontura. Maitearen begietan horrelako malkorik ikusi ez duenak ez daki gizakia, esker eta lotsa onez gainezka, zein neurritaraino izan daitekeen lurrean zoriontsu.

        Biharamunean, goizean goiz, Bazarovi bere gelara deitzeko agindu zuen Anna Sergeievnak, eta, gogoz bestera barre eginez, paper-orri tolestu bat eman zion. Arkadiren gutun bat zen, non ahizparekin ezkontzeko mandatu egiten baitzion.

        Bazarovek, gutuna bizkor irakurririk, ahaleginak egin behar izan zituen bularrean bat-batean piztu zitzaion sentimendu makurra ez azaleratzeko.

        — Horra, bada! —esan zuen—, eta atzo bertan etsita zeunden neba-arreben arteko maitasunez maite duela Katia. Zer egiteko asmoa duzu orain?

        — Zuk zer aholkatzen didazu? —galdetu zuen Anna Sergeievnak, barre egiteari utzi gabe.

        — Nik uste dut —erantzun zuen Bazarovek, berak ere barrez, nahiz eta, Odintsovak bezala, batere alai egon ez eta barre egiteko inolako gogorik izan ez—, nik uste dut onespena eman behar zaiela bi gazteei. Ezkontza ona da edonondik begiratuta ere; Kirsanovtarrek fortuna ederra dute, Arkadi seme bakarra da, eta aitak bihotz handia du, ez du oztoporik jarriko.

        Odintsova hara-hona zebilen gelan. Noiz gorri noiz zurbil jartzen zitzaion aurpegia.

        — Hala uste duzu? —esan zuen—. Zergatik ez? Ez dut inolako eragozpenik ikusten... Pozten naiz Katiarengatik... eta Arkadi Nikolaitxengatik. Hori bai, haren aitaren erantzunaren zain geldituko naiz. Arkadi bera bidaliko dut harengana. Dena dela, zuzen nengoen atzo, dagoeneko zaharrak garela esan nizunean... Nolatan ez dut ezer susmatu? Harriturik nago!

        Anna Sergeievna, berriro ere barrez hasi, eta beste aldera jiratu zen.

        — Gaur egungo gazteak izugarri maltzurrak dira —esan zuen Bazarovek, eta barrez hasi zen bera ere—. Agur —gaineratu zuen, isilune labur baten ondoren—, kontu honek amaierarik atseginena izatea opa dizut; ni urrunetik poztuko naiz...

        Odintsova bizkor jiratu zen harenganantz.

        — Bazoaz, ala? Zergatik ez zara orain geratzen? Gera zaitez... alaigarria da zurekin hitz egitea... amildegiaren ertzetik ibiltzearen parekoa. Hasieran, kikildu egiten zara, baina gero adore hartzen duzu nondik edo handik. Gera zaitez.

        — Eskertzen dizut eskaintza, Anna Sergeievna, eta hizketarako dudan antzeari buruzko iritzi balakagarri hori ere bai, baina uste dut dagoeneko denbora luzeegia egin dudala arrotz zaidan giro batean. Arrain hegalariak airean egon daitezke apur batez, baina luze gabe uretan murgildu behar dute berriro; uztazu, mesedez, neure elementura itzultzen.

        So egin zion Odintsovak. Irribarre mingots batek aurpegi zurbila kizkurtu zion. «Gizon honek maite izan nain!», pentsatu zuen, eta errukitu zitzaion, eta begikotasunez luzatu zion eskua.

        Baina Bazarovek ere igarri egin zion.

        — Ez! —esan zuen, eta urrats bat egin zuen atzera—. Txiroa naiz, baina orain arte inoiz ez dut limosnarik onartu. Agur eta ondo izan.

        — Espero dut hau ez dela izango elkar ikusten dugun azkeneko aldia —esan zuen Anna Sergeievnak, nahi gabeko keinu bat eginez.

        — Edozer gerta daiteke mundu honetan —erantzun zuen Bazarovek, buru-makurtua egin eta gelatik irteteaz batera.

        — Beraz, heure habia egitea erabaki duk? —esan zion egun horretan bertan Arkadiri, kukubilko jarririk maleta egiten zuen bitartean—. Ondo zegok hori. Baina alferrik ibili haiz itxurakeriatan. Bide zeharo bestelako bat hartuko huela espero nian. Ala, beharbada, gertaturikoak txunditurik utzi hau heu ere?

        — Egia esan, hiregandik bereizi nintzenean, ez nian susmatu ere egiten horrelakorik gertatuko zenik —erantzun zuen Arkadik—, baina hi ere itxurakeriatan ari haiz. Zergatik diok ondo dagoela? Oso ondo zekiat zer pentsatzen duan ezkontzeaz.

        — Ai, ene adiskide maitea! —esan zuen Bazarovek—. Hori duk hitz egiteko modua! Begira zertan ari naizen: maleta barruan baduk oraindik lekurik, eta belarrez betetzen ari nauk; horixe bera gertatzen duk gure bizitzaren maletan: edozerez bete beharra zegok, hutsunerik gera ez dadin. Ez mindu, mesedez: inondik ere, gogoan duk nolako iritzia izan dudan beti Katerina Sergeievnari buruz. Beste andereño batzuek buruargi-fama ditek bakar-bakarrik buruargitasunez egiten dutelako hasperen; hireak, aldiz, bere burua aldeztuko dik, halako moldez aldeztu ere, ezen bere mendean edukiko baihau, horixe gertatuko duk.

        Danbateko batez maleta itxi, eta lurretik altxatu zen.

        — Eta orain, agur berriro... ez baitugu geure burua zertan engainaturik: behin betiko bananduko gaituk, eta hik badakik hori... Zentzuz jokatu duk; hi ez haute sortu gure bakar-bizitza mingots, latzerako. Hik ez duk ozartasunik, ez gaiztotasunik, hik gaztetasunaren adorea eta kemena dituk. Horrek ez dik gure eginkizunerako balio. Zuek, aitoren semeok, ez zarete gai otzantasun nobletik edo suhartasun nobletik harago joateko, eta horiek huskeriak dituk. Zuek, esaterako, ez duzue borroka egiten, eta, hala ere, bulartsutzat daukazue zeuen burua; guk, aldiz, borroka egin nahi diagu. Bai horixe! Gure hautsak begiak minberatuko lizkiake, gure lohiak zikindu egingo hinduke, gazteegia haiz guretzat, nahi gabe heure burua maite duk, atsegin zaik heure buruari kargu hartzea, eta hori gogaikarri zaiguk guri. Guk besteak zapaldu behar ditiagu! Guk besteak suntsitu beharra zeukaagu! Hi gizon zintzoa haiz, baina, azken batean, aberaskume belaxka eta liberal bat, volatu bat, nire aitak esaten duen bezala.

        — Betiko esaten didak agur, Jevgeni —esan zuen Arkadik, tristuraz—, eta ez duk beste hitzik niretzat?

        Bazarovek hatz egin zuen garondoan.

        — Badiat, Arkadi, badiat beste hitzik, baina ez dizkiat esango, hori erromantizismoa duk, melengakeria. Ezkon hadi lehenbailehen, antolatu heure habia eta haur asko ekarri. Buruargiak izango dituk, garaiz jaioko baitira, gu ez bezala. Hara! Ikusten dudanez, prest zeudek zaldiak. Ordua duk! Agur esan zieat guztiei... Zer, besarkada bat?

        Arkadi lepora jauzi zitzaion bere gidari eta adiskide ohiari, eta malko mardulak lehertu zitzaizkion bi begietan.

        — Oi, gaztetasuna! —esan zuen Bazarovek, lasai—. Uste handia diat Katerina Sergeievnarengan. Ikusiko duk zein arin kontsolatzen hauen!

        — Agur, adiskidea! —esan zion Arkadiri, eta, ordurako telegan eseririk, zalditegiko teilatuan elkarren aldamenean zeuden bi belatxinga seinalatu zizkion—. Horra hor! Ikas ezak!

        — Zer esan nahi duk? —galdetu zion Arkadik.

        — Nola? Hain txarto habil natur historian?, ala ahaztu zaik belatxinga dela hegazti guztietan agurgarriena eta familiazaleena? Har ezak eredutzat!... Agur, seigneur!

        Telega, dar-dar egin, eta abian jarri zen.

        Zuzen zegoen Bazarov. Arratsaldean, Katiarekin hizketan, Arkadi erabat ahaztu zen bere gidariaz. Emaztegaiaren mende jartzen hasia zen jadanik; ohartzen zen horretaz Katia, eta ez zen harritzen. Biharamunean Marinora joan behar zuen Arkadik, Nikolai Petrovitxengana. Anna Sergeievnak ez zien bi gazteei eragotzi nahi, eta moduzkotasunak eraginik soilik ez zituen denbora gehiegi uzten bakarrik. Gogo-zabal, haiengandik urrundu zuen printzesa, ezkontzaren albisteak amorruz negar egiteraino sumindu baitzuen. Hasieran, Anna Sergeievna beldur zen haien zoriontasunaren ikuskizuna jasangaitz samarra irudituko ote zitzaion; baina guztiz kontrakoa jazo zen: ikuskizuna, jasangarria ez ezik, kilikagarria ere gertatu zitzaion, eta samurtu egin zuen azkenean. Poztu eta tristatu egin zen aldi berean. «Argi zegon Bazarovek arrazoi zuela —pentsatu zuen—, jakinmina jakinmin besterik ez dun, eta lasai bizitzeko gogoa, eta berekoikeria...»

        — Umeok! —esan zuen, ozenki—. Maitasuna alegiazko sentimendua ote da?

        Baina Katiak eta Arkadik ulertu ere ez zioten egin. Ihes egiten zioten; nahi gabe entzuniko elkarrizketa hura ez zitzaien ezabatzen burutik. Nolanahi ere, Anna Sergeievnak laster lasaitu zituen; eta ez zitzaion zaila gertatu: bera ere lasaitua zen.

© Turgenev

© itzulpenarena: Jose Morales Belda