XIX

        Odintsovak bere burua menderatzen zuen beti, aurreiritzi guztien gainetik egon ohi zen, baina, hala eta guztiz ere, urduri zegoen bazkalorduan jangelara agertu zenean. Osterantzean, nahikoa ondo joan zen bazkaria. Porfiri Platonitx bertaratu zen, eta hainbat istorio kontatu zituen; hiritik itzuli berria zen. Besteak beste esan zuen ezen Burdalu gobernadoreak ezproiak eramateko agindu ziela mandatu berezietarako zituen funtzionario guztiei, denborarik gal ez zezaten nonbaitera zaldi gainean bidaltzen bazituen. Arkadi ahapeka mintzatzen zen Katiarekin, eta, diplomatikoki, atsegin ematen zion printzesari. Bazarov, goibel, isiltasunean tematzen zen. Odintsovak pare bat aldiz begiratu zion aurpegira —nabarmenki, ez itzalgaizka—; zorrotz eta gozakaitz kausitu zuen, begiak apal, destainazko erabakitasun baten aztarna hazpegi guztietan, eta pentsatu zuen: «Ez... ez... ez...». Bazkalostean, beste guztiekin joan zen lorategira, eta, Bazarovek berarekin hitz egiteko gogoa erakusten zuela ikusirik, taldetik urrats batzuk urrundu eta gelditu egin zen. Hurbildu zitzaion Bazarov, baina ez zituen begiak jaso, eta ahots mehez esan zion:

        — Barkamena eskatu nahi dizut, Anna Sergeievna. Inondik ere, sumindurik egon behar duzu nirekin.

        — Ez, ez naiz haserretu zurekin, Jevgeni Vasilitx —erantzun zuen Odintsovak—, baina atsekabeturik nago.

        — Are okerragoa da hori. Nolanahi ere, zigor latza jaso dut jadanik. Ergel baten pare geratu naiz, horretan behintzat bat etorriko zara nirekin. Idatzi didazu: zergatik joan? Baina ezin naiz geratu, eta, gainera, ez dut nahi. Bihar ez naiz hemen izango.

        — Jevgeni Vasilitx, zergatik...

        — Zergatik joango naizen?

        — Ez, ez nuen hori esan nahi.

        — Ez gaitezen lehengora itzuli, Anna Sergeievna... dena dela, goizago edo beranduago, gertatu dena gertatuko zen ezinbestean. Alde egin beharra daukat, benetan. Hemen geraraz nintzakeen baldintza bat bakarra bururatzen zait; baina baldintza hori ez da sekula beteko. Izan ere, zuk, eta barkatu nire ausarkeria, ez nauzu maite eta ez nauzu inoiz maitatuko, ez da hala?

        Bazaroven begiek lipar batez distiratu zuten bekain ilunen azpian.

        Anna Sergeievnak ez zion ezer erantzun. «Beldur zionat gizon honi», pentsatu zuen une batez.

        — Agur —esan zuen Bazarovek, pentsamendua igarri balio bezala, eta etxera abiatu zen.

        Anna Sergeievna astiro eta isilik joan zen haren atzetik; deitu Katiari, eta besotik heldu zion. Ilundu arte ez zen ahizparengandik aldendu. Ez zuen kartetan jokatu, eta gero eta barre gehiago egiten zuen, nahiz eta hori ez zetorren inondik inora bat haren aurpegi zurbildu eta larrituarekin. Arkadik, harriturik, Odintsova zelatatzen zuen denbora guztian, gazteek zelatatu ohi duten bezala, hau da, behin eta berriro bere buruari galdetuz: zer esan nahi ote du horrek? Bazarov bere gelan itxi zen; hala ere, itzuli egin zen tearen orduan. Anna Sergeievnak hitz gozoren bat esan nahi zion, baina ez zekien nola hasi...

        Ustekabeko gertaera batek atera zuen kinka horretatik: otseinburuak jakinarazi zuen Sitnikov iritsia zela.

        Zaila da hitzez adieraztea nolako zalapartaz sartu zen aurrerazale gaztea gelan. Berez mutiria izaki, ez bat eta ez bi erabaki zuen ozta-ozta ezagutzen zuen eta bere etxera joateko gonbitik inoiz egiten ez zion emakume baten herrixkara joatea, hain buruargi eta hurkotzat zeuzkan lagun bi han zirela jakinik, baina, bertaratu orduko, hezur-muinetaraino kikildu zen eta, aldez aurretik buruz ikasiak zituen desenkusak eta konplimenduak esan ordez, halako zozokeria bat murduskatu zuen, alegia, Evdoksia Kukshinak Anna Sergeievnaren osasunaz galdetzera bidali zuela eta Arkadi Nikolaievitxek ere lausengurik handienez hitz egiten ziola beti berari buruz... Horra iritsirik, hainbesteraino trabatu eta nahasi zen, ezen bere kapelaren gainean eseri baitzen. Hala ere, inork gelatik egotzi ez eta gainera Anna Sergeievnak izeba eta ahizpa aurkeztu zizkionez, berehala zuzpertu, eta lasai asko hasi zen berriketan. Sarritan, arruntasunaren agerpena onuragarri gertatzen da bizitzan: zoliegi gozaturiko hariak ematzen ditu, harrotasuna zein buru-ukatzea apaltzen ditu, sentimendu horiek ahaide hurbil dituela gogoraraziz. Sitnikov heldu zenetik, kamutsago bilakatu zen dena, hutsalago, eta arruntago; asko afaldu zuten denek eta ohi baino ordu erdi lehenago joan ziren lotara.

        — Orain nik errepikatu ahal diat hiri —esan zion, ohean etzanik, Arkadik Bazarovi, adiskideak ere arropak erantziak zituela— hik behin esan hidana: «Zergatik hago hain triste? Egiteko sakraturen bat bete duk, ala?».

        Azken aldion halako burlatasun itxuraz adiskidetsu bat sortua zen bi gazteen artean, eta hori ezkutuko nahigabearen edo isileko goganbeharraren aztarna izaten da beti.

        — Bihar aitarenera joango nauk —esan zuen Bazarovek.

        Arkadi, ohean agondu, eta ukondoan bermatu zen. Harritu eta, zergatik ez zekiela, poztu ere egin zen.

        — Ah! —esan zuen—. Eta horregatik hago triste?

        Aharrausi egin zuen Bazarovek.

        — Zahartzen haizenean, asko jakingo duk.

        — Eta Anna Sergeievna? —jarraitu zuen Arkadik.

        — Zer gertatzen da Anna Sergeievnarekin?

        — Esan nahi diat ea utzi hauen.

        — Ez ninduan haren alokairuko.

        Pentsakor geratu zen Arkadi, eta Bazarovek, berriz, ohean etzan eta horma aldera jiratu zuen burua.

        Minutu batzuk eman zituzten isilik.

        — Jevgeni! —egin zuen oihu, bat-batean, Arkadik.

        — Zer?

        — Ni ere bihar joango nauk, hirekin.

        Bazarovek ez zuen ezer erantzun.

        — Neure etxera, baina —jarraitu zuen Arkadik—. Elkarrekin joango gaituk Khokhlovski herrixkaraino, eta han zaldiak aldatuko dituk Fedot-enean. Gustatuko litzaidakek hire gurasoak ezagutzea, baina beldur nauk ez ote nintzatekeen eragozpen izango hala haientzat nola hiretzat ere. Gero berriro etorriko haiz gurera?

        — Han utzi ditiat neure gauzak —ihardetsi zuen Bazarovek, jiratu gabe.

        «Zer dela eta ez dit galdetzen zergatik joango naizen, eta bera bezain ustekabean?», pentsatu zuen Arkadik. «Izan ere, zergatik joango naiz ni eta zergatik joango da bera?», jarraitu zuen hausnartzen. Ezin izan zion taxuzko erantzunik eman bere galderari, eta halako garraztasun batez bete zitzaion bihotza. Sumatzen zuen zaila gertatuko zitzaiola etxe hura uztea, hain zegoen hango bizimodura ohiturik; baina, nola edo hala, bitxia litzateke han bakarrik geratzea. «Zerbait gertatu duk haien artean —esan zuen bere kolkorako—, zertarako ibiliko naiz Odintsovaren inguruan Bazarov joandakoan? Behin betiko gogaituko diat; azken aukera galduko diat.» Anna Sergeievna irudikatzeari ekin zion; gero, apurka-apurka, beste hazpegi batzuk agertzen hasi zitzaizkion alargun gaztearen aurpegi ederretik zehar.

        «Errukarria Katia!», xuxurlatu zion Arkadik bururdiari, ordurako malko batez bustia zuela... Bat-batean, ilea inarrosi, eta ozenki esan zuen:

        — Zer arraio dela eta etorri da hona Sitnikov ergel hori?

        Bazarov, aurrena ohean bihurritu, eta honela mintzatu zen gero:

        — Ikusten dudanez, are ergelagoa haiz hi, adiskidea. Ezinbestekoak ditiagu Sitnikovak. Nik, ea ulertzen duan hori, horrelako inozoak behar ditiat. Izan ere, zeregin arruntak ez dituk jainkoentzat!

        «Hara! —egin zuen Arkadik bere artean, eta orduan soilik zabaldu zen beraren aurrean, unetxo labur batez, Bazaroven handiuste guztiaren amildegi hondogabea—. Beraz, hi eta biok jainkoak gara? Edo, zehatzago esanda, hi jainkoa haiz, eta ni ergela ote?»

        — Bai —errepikatu zuen Bazarovek, goibel—, hi are ergelagoa haiz.

        Biharamunean, Odintsovak ez zuen harridura handirik erakutsi Arkadik esan zionean Bazarovekin batera joango zela; gogo-barreiatua eta nekatua zirudien. Katiak isilik eta serio begiratu zion Arkadiri; printzesak gurutzearen seinalea egin zuen sorbalda-oihalaren azpian, Arkadik nahitaez atzemateko moduan; Sitnikov, ordea, zeharo asaldatu zen. Gosaltzera jaitsi berria zen jantzi dotore baina ez eslavofilo batekin; aurreko egunean txunditurik utzi zuen izendatu zioten morroia aldean ekarritako arropa zuriaren ugariarekin, eta orain bertan behera utziko zuten adiskideek! Urrats labur-laster batzuk egin zituen batera eta bestera, bihurritu egin zen baso-ertzean esetsiriko erbiaren antzera, eta, ustekabean, ia izuz, ia oihuka esan zuen berak ere joateko asmoa zuela. Odintsovak ez zuen gerarazteko ahaleginik egin.

        — Oso kalesa egokia daukat —gaineratu zuen gazte dohakabeak, Arkadiri zuzendurik—, zu nirekin etor zaitezke, eta Jevgeni Vasilitxek zure tarantasa har dezake, erosoago joango da horrela.

        — Ez, eskerrik asko, zuk beste bide bat hartu behar duzu, eta nire etxea urrun dago.

        — Berdin dio, berdin dio; denbora asko daukat eta, gainera, zereginak ditut inguru haietan.

        — Zergak kobratzea, agian? —galdetu zuen Arkadik, gehiegizko destainaz.

        Baina Sitnikovek, ohiz bestera, ez zuen barrerik egin, hain zegoen etsiak harturik.

        — Nire kalesa ezin erosoagoa da, benetan —murduskatu zuen—, eta denontzako lekua egongo da.

        — Ez atsekabetu mesié Sitnikov ezezko batekin —esan zuen Anna Sergeievnak...

        Arkadik, begiratu, eta buru-makurtu adierazkorra egin zion.

        Gosaldu ondoren abiatu ziren gonbidatuak. Agurtzeko tenorean, Odintsovak eskua luzatu zion Bazarovi, eta esan:

        — Berriro ikusiko dugu elkar, bai?

        — Zuk agintzen duzun bezala —erantzun zuen Bazarovek.

        — Orduan, elkar ikusiko dugu.

        Arkadi lehena irten zen ataurrera; Sitnikoven kalesan sartu zen. Otseinburuak adeitasunez lagundu zion igotzen, baina berak atseginez emango ziokeen muturreko bat edo hantxe hasiko zatekeen negarrez. Bazarovek leku hartu zuen tarantasean. Khokhlovski herrixkara iritsirik, Arkadi zain gelditu zen Fedot ostalariak zaldiak uztartzen zituen bitartean, eta, tarantasera hurbildurik, garai bateko irribarreaz esan zion Bazarovi:

        — Jevgeni, eraman nazak hirekin; hire etxera joan nahi diat.

        — Igo hadi —esan zuen, hortz artean, Bazarovek.

        Sitnikov astiro zebilen bere zalgurdiko gurpilen inguruan, bizitasunez txistuka, eta aho zabalik geratu zen hitz haiek entzun zituenean; baina Arkadik, lasai asko bere puskak kalesatik atera, Bazaroven aldamenean eseri, eta, bidelagun ohiari gizalegezko buru-makurtua eginik, oihuka esan zuen: «Aurrera!». Tarantasa abian jarri, eta berehala galdu zen ikusmenetik... Sitnikovek, erabat nahasirik, bere kotxezainari begiratu zion, baina gizona zigorrarekin jolasean ari zen laguntza-zaldiaren buztanaren gainean. Orduan, Sitnikov, jauzi batez kalesara igo, eta orroka esan zien une horretan haren aldamenetik igaro ziren bi mujiki: «Jantzi kapela, kaikuok!»; eta geldiro joan zen hirira. Oso berandu iritsi zen, eta biharamunean, Kukshinarenean, bereak eta bi esan zituen bi «harroputz nazkagarri eta maneragabe» haien kontra.

        Tarantasean Bazaroven aldamenean eseri zenean, Arkadik gogor estutu zion eskua eta denbora luzean ez zuen hitzik esan. Antza, Bazarovek ulertu eta aintzat hartu zituen hala esku-estutzea nola isiltasuna ere. Bart ez zuen begirik bildu eta ez zuen erre, eta baziren egun batzuk ezer gutxi jaten zuela. Haren soslai argaldua goibel eta zakar ageri zen kapela ondo sartuaren azpian.

        — Aizak, adiskidea —esan zuen azkenean—, eman zigarro bat... Eta, mesedez, begiratu ea hori daudakan mihia.

        — Bai, hori daukak —erantzun zuen Arkadik.

        — Banengoan ni... ez zioat gusturik hartzen zigarroari. Hondaturik zegok makina.

        — Izan ere, aldatu egin haiz azken bolada honetan —ohartarazi zion Arkadik.

        — Hori ez duk kezkatzekoa! Zuzpertuko gaituk! Gauza bat bakarrik zaidak gogaikarri: nire ama hain duk errukiorra, ezen min itzela hartzen baitu semea loditzen ez bada eta egunean hamar aldiz jaten ez badu. Aita bestelakoa duk, denetarik ikusi dik mundu honetan, gosea eta asea ezagutu ditik. Ez, ezin diat erre —gaineratu zuen, eta bideko hautsera jaurti zuen zigarroa.

        — Hogeita bost versta zeudek hemendik hire etxera, ezta? —galdetu zuen Arkadik.

        — Hogeita bost, bai. Baina hobe duk askojakin horri galdetu.

        Atzamarraz seinalatu zuen gida-aulkian eseririk zihoan mujika, Fedoten behargina bera. Baina askojakinak bere herriko hizkeraren ukitu nabarmenez erantzun zuen ez zekiela, han inork ez zituela verstak neurtu, eta troikaren erdiko zaldiari errieta egiten jarraitu zuen, «buruaz ostikoka ari zelako», hau da, burua alde batera eta bestera mugitzen zuelako.

        — Irakasbide ederra, nire adiskide gazte hori —hasi zen Bazarov—, erakutsi oneko adibidea, alajaina! Egundoko ergeltasuna gurea, mila deabru! Gizabanakoak hari mehe batetik zintzilik zeukak bizia, amildegia unean-unean zabal daitekek haren azpian, eta, hala ere, denetariko eragozpenak asmatzen ditik, alferrik galtzen dik bizitza.

        — Zer adierazi nahi duk horrekin? —galdetu zuen Arkadik.

        — Ez diat ezer adierazi nahi, argi eta garbi zioat gure jokabidea ezinago burugabea izan dela. Begien bistan zegok hori! Nolanahi ere, klinikan nenbilenean, gauza batez ohartu ninduan: bere oinazearen kontra sumintzen denak beti garaitzen dik mina.

        — Ez diat ondo ulertzen —esan zuen Arkadik—; nire ustez, hik ez duk zertaz kexaturik.

        — Bada, ondo ulertu ez duanez, zera esango diat: nire iritziz, hobe duk bidean harri txikitzen jardutea, emakume bati are atzarmar-punta batez ere jabetzen uztea baino. Hori guztia... —Bazarov «erromantizismo» bere hitz kuttuna esateko zorian egon zen, baina horretarako gogoari eutsi eta honela jarraitu zuen—: ergelkeria hutsa duk. Orain ez didak sinetsiko, baina hona zer diodan: denboralditxo batez emakumezkoen lagunartean bizitzea egokitu zaiguk, eta atsegingarria izan duk guretzat; baina lagunarte hori uztea egun sargori batean ur hotzetan bainatzearen pareko gertatu zaiguk. Gizonezkoak ez dik astirik horrelako huskerietan ibiltzeko; gizonezkoak basa behar dik izan, zuhur-hitz espainiar bikain batek dioen bezala. Hik baduk emazterik, azkar usteko horrek? —gaineratu zuen, gida-aulkian eseririk zihoan mujikari zuzendurik.

        Mujikak bere aurpegi zapal begilaburra erakutsi zien bi adiskideei.

        — Emazterik? Bai horixe. Nolatan ez izan emazterik?

        — Eta jo egiten duk?

        — Emaztea? Batzuetan bai, batzuetan ez. Guk ez dugu arrazoirik gabe jotzen.

        — Ederto. Eta berak hi jotzen hau?

        Mujikak hedeei eragin zien.

        — Horrelakorik esatea ere, jauna! Adarra jotzeko gogoa duzu?...

        Nabari zitzaion mindurik zegoela.

        — Entzun duk, Arkadi Nikolaievitx? Gu, ordea, jo gaitiztek..., horra zer esan nahi duen ikasia izateak.

        Arkadik gogoz bestera barre egin zuen; Bazarovek, berriz, alde batera jiratu, eta bide osoan ez zuen berriro zabaldu ahoa.

        Hogeita bost verstak berrogeita hamar iruditu zitzaizkion Arkadiri. Baina, azkenean, Bazaroven gurasoak bizi ziren herrixka agertu zen muino bateko aldapa leunean. Herrixkaren alboan, urkidi gazte batean, jauretxe txiki bat ageri zen, lastozko teilatuarekin. Lehen izbako atean bi mujik zeuden, txanoak jantzirik eta elkarri irainka. «Zerria galanta hi —ziotson batak besteari—, urde zikina alaena!» «Eta sorgin hutsa hire emaztea!», erantzun zion besteak.

        — Horko bi horien jokabidearen berezkotasunetik eta hizketamoduaren bizitasunetik aterako huenez —ohartarazi zion Bazarovek Arkadiri—, nire aitaren mujikak ez zeudek zapalduegi. Baina, horra, aita bera irten duk etxeko atarira. Inondik ere, troikaren kanpaitxoa entzun dik. Bera duk, bai, bera duk, segituan antzeman zioat. Ene, baina nola urdindu zaion ilea gizajoari!

© Turgenev

© itzulpenarena: Jose Morales Belda