XI

        Ordu erdi geroago, Nikolai Petrovitx lorategira abiatu zen, bere itzaltegi kuttunera. Gogoeta ilunak etorri zitzaizkion burura. Lehen aldiz zekusan argi semearengandik bereizten zuen aldea; alde hori egunean-egunean handiagoa izango zela susmatzen zuen. Horrek esan nahi zuen, beraz, alferrik igaro zituela egun osoak, Petersburgeko neguan, azken orduko argitalpenik berrienen aurrean eseririk; alferrik entzun zituela gazteen arteko elkarrizketak; alferrik poztu zela haien solas sutsuetan bere hitza tartekatzea lortu zuen bakoitzean. «Anaiak ziok zuzen gaudela —zioen bere artean—, eta, neure buruarenganako estimu guztia alde batera utzirik, niri ere iruditzen zaidak haiek gu baino urrunago daudela egiatik, baina aldi berean sumatzen diat haien atzean badela guk ez daukagun zerbait, halako abantaila bat dutela gure aldean... Gaztetasuna ote? Ez, ez duk soilik gaztetasuna. Ez da izango haiek guk baino jauntasun-hondar gutxiago dituztela?, ez ote dute hori abantaila?»

        Burua makurtu zuen Nikolai Petrovitxek, eta eskua aurpegitik igaro.

        «Baina poesiari uko egitea ere! —pentsatu zuen berriro—. Arteari, naturari ez ederrestea ere!...»

        Eta ingurura begiratu zuen, ulertu nahi balu bezala nolatan zitekeen naturari ez ederrestea. Iluntzen ari zuen; gordea zen eguzkia lorategitik versta erdira zegoen lertxundi txikiaren atzean: haren itzala amaierarik gabe hedatzen zen zelai geldietan. Mujik bat tipi-tapa zihoan, zalditxo zuri baten gainean, basotxoa inguratzen zuen bidezidor mehar ilunetik: ilunpetan zebilen arren, argi ikusten zen mujika, oso-osorik, are sorbalda batean zeukan adabakia bera ere; zehaztasun atseginez atzematen ziren orobat zalditxoaren hankak. Eguzki-izpiak, berriz, basotxoan sartzen ziren, eta, adarrartea zeharkaturik, hain argi epelez janzten zituzten lertxunen enborrak, ezen pinu-enborren antza ematen baitzieten, eta hostoak ia urdin ageri ziren, eta haien gainean zeru urdin argia ikusten zen, ilunabarrak doi-doia gorriztaturik. Enarak hegan zebiltzan zeru goian; bare-bare zegoen haizea; erle berankorrek zabar eta nagi egiten zuten burrunba amañi-lilietan; eltxoak estu-estu bildurik zeuden urruneko adar bakarti baten gainean. «Ene Jainkoa, hau edertasuna!», pentsatu zuen Nikolai Petrovitxek, eta bere bertsorik gogokoenak etorri zitzaizkion ezpainetara; Arkadiz eta Stoff und Kraft liburuaz gogoratu zen, ordea, eta isildu egin zen, baina eseririk jarraitu zuen, pentsamendu bakartien jolas mingarri eta aldi berean atseginari emana. Laket zitzaion amets egitea; herrixkako bizitzak garatu zuen haren baitan gaitasun hori. Aspaldi gabe egona zen horrelaxe ametsetan, ostatuan semearen zain zegoelarik, baina, harrezkeroztik, gertatua zen aldaketa, zehaztuak ziren semearekiko harreman orduan lausoak... eta nola! Gogora etorri zitzaion berriro emazte zena, baina ez urte askoan ezagutu zuen bezala, ez etxekoandre maratz eta on gisa, ezpada gerri meheko neskagazte gisa, bere begirada xalo ikusberarekin, bere txirikorda trinkoarekin haur-lepoaren gainean. Gogoratu zitzaion nola egin zuen haren ezaupidea. Bera ikasle zen artean. Ustekabean aurkitu zuen bere egoitzako zurubian, eta, nahi gabe bultzatu baitzuen, jiratu, barkamena eskatu nahi, eta «Pardon, monsieur» bakarrik murduskatu ahal izan zuen, eta neska, berriz, burua makurtu, irribarretxoa egin, eta, bat-batean izutu balitz bezala, lasterka joan zen, eta, zurubiaren bihurgunera iritsirik, begiratu azkar bat egotzi, itxura serioa hartu, eta gorri-gorri jarri zen. Eta, gero, aurreneko elkartze herabetiak, erdizkako hitzak, erdizkako irribarreak, eta zalantzak, eta tristura, eta sualdiak, eta, azkenik, poz itogarri hura... Nora aienatua zen hori guztia? Emaztetzat hartu zuen, zoriontsua izan zen, lurrean gutxi bezala... «Baina —zioen bere artean—, hasierako une eztitsu haiek, zergatik ezin dira betiko izan, zergatik ezin dira hilezkor bizi?»

        Ez zen saiatzen bere pentsamenduak bere buruari argitzen, baina sumatzen zuen oroitzapen hutsa baino zerbait sendoagoaz eutsi nahi ziola garai zoriontsu hari; berriro ukitu nahi zuen bere Mariaren hurbiltasuna, haren berotasuna eta arnasa sentitu, eta iruditu zitzaion ezen bere gainean...

        — Nikolai Petrovitx —entzun zen berarengandik hurbil Fenetxkaren ahotsa—, non zara?

        Zirgit egin zuen. Ez zen minberatu, ezta lotsatu ere... Ez zuen onartzen emaztearen eta Fenetxkaren arteko konparaziorik egin zitekeenik ere, baina deitoratu zuen Fenetxkari beraren bila etortzea bururatu izana. Haren ahotsak bat-batean gogorarazi zizkion bere ile urdinak, bere zahartasuna, bere oraina...

        Dar-dar txiki bat egin zuen lilurazko mundu hark, zeinean murgildua baitzen, zeina iraganeko garai lanbrotsuetatik agertua baitzitzaion, eta bertantxe aienatu zen.

        — Hemen naiz —erantzun zuen—, banoa, zoaz hemendik. «Hona hemen jauntasunaren hondarrak», pentsatu zuen lipar batez. Fenetxkak, isilik, begiratu azkar bat egin zion itzaltegiari, bera zegoen aldera, eta han joan zen; eta bera harriturik konturatu zen gaua sartu zela ametsetan egon zen bitartean. Oro ilun eta bare zegoen inguruan, eta tartetxo batez ikusi zuen Fenetxkaren aurpegia, hain zurbil eta txikia bera. Jaikitzera egin zuen, etxera abiatzeko asmoz; baina haren bihotz beratuak ez zuen sosegurik aurkitzen bularrean; astiro ibiltzen hasi zen lorategian barrena, noiz pentsakor, oin azpian zeukanari so, noiz begiak zerurantz jasorik, non izarrak keinuka ari baitziren ordurako. Asko ibili zen, indarrak ahitzeraino ia, baina larritasuna, larritasun lehiatsu, lauso, goibel hura, ez zitzaion inola ere baretzen. Nola egingo zukeen barre Bazarovek beraren lepotik, baldin eta jakin balu une horretan gertatzen zitzaionaren berri! Arkadik berak kargu hartuko ziokeen horregatik. Bera, berrogeita lau urteko gizona, agronomoa eta etxejabea, negar-malkotan, arrazoirik gabe negarrez; biolontxeloa jotzea baino ehun aldiz okerragoa zen hori.

        Ibiltzen jarraitu zuen Nikolai Petrovitxek, ezin baitzen erabaki etxean sartzera, habia baketsu eta atsegin hartan, zeinak hain abegitsu begiratzen baitzion bere leiho argitu guztiekin; ez zuen indarrik bertan behera uzteko iluntasuna, lorategia, aire hozkirriaren sentipena aurpegian, tristura hura, larritasun hura...

        Pavel Petrovitxek berarekin topo egin zuen bidezidorraren bihurgune batean.

        — Zer gertatzen zaik? —galdetu zion Nikolai Petrovitxi—. Mamu bat bezain zurbil hago; ondoezik hago, zergatik ez haiz oheratzen?

        Nikolai Petrovitx, bere arimaren egoera hitz gutxitan azaldu, eta urrundu egin zen. Pavel Petrovitx lorategiaren amaieraraino joan zen, eta pentsakor geratu zen bera ere, eta zerurantz jaso zituen begiak berak ere. Baina haren begi ilun ederretan ez zen deus islatu, izarren argia izan ezik. Ez zen erromantiko jaio, eta haren arima suhar, zakar, grinatsu, frantses erara misantropoak ez zekien amets egiten.

        — Badakik? —ziotson gau hartan bertan Bazarovek Arkadiri—, ideia bikain bat etorri zaidak burura. Gaur goizean hire aitak esan dik zuen ahaide itzaltsu horren gonbidapena jaso duela. Hire aita ez duk joango; beraz, joan gaitezen gu biok ***ra; izan ere, jaun horrek hi ere gonbidatu hau. Begira nola aldatu den hemengo eguraldia; osteratxo bat egingo diagu, hiria ezagutuko diagu. Bospasei egunez hara eta hona ibili, eta kito!

        — Eta gero hona itzuliko haiz?

        — Ez, aitarenera joan behar diat. Badakik, ***tik hogeita hamar verstara bizi duk. Aspaldian ez diat ikusi, eta ama ere ez; atsegin eman behar zieat zaharrei. Onak dituk nirekin, aita batez ere; oso dibertigarria duk. Ni nauk geratzen zaien seme bakarra.

        — Eta luzaro geldituko haiz haienean?

        — Ez diat uste. Seguraski, aspertu egingo nauk.

        — Eta itzulerako bidean gurera inguratuko haiz?

        — Ez zekiat... ikusiko diagu. Ea, zer diok? Joango gara?

        — Ondo zegok —esan zuen Arkadik, zabar.

        Barru-barruan, oso poztu zuen adiskidearen proposamenak, baina beharrezkotzat jo zuen bere sentipen hura ezkutatzea. Ez al zen, bada, nihilista?

        Biharamunean, ***ra abiatu zen Bazarovekin batera. Haiek joatea atsekabe izan zen Marinoko gazte-jendearentzat; Duniashak negar ere egin zuen... baina zaharrek arindurik hartu zuten arnasa.

© Turgenev

© itzulpenarena: Jose Morales Belda