X

 

        Bi aste inguru igaro ziren. Bizitza ohiko bidetik zihoan Marinon: Arkadi sibaritarren antzera bizi zen, Bazarovek lan egiten zuen. Etxeko guztiak, ordurako, ohiturik zeuden haren izaerara, haren manera zabarretara, haren mintzo urri eta etenera. Batez ere Fenetxka hain ondo etortzen zen berarekin, ezen, gau batean, esna zezaten agindu baitzuen: gorputz-ikarak zituen Mitiak; joan zen Bazarov haren gelara, eta, ohi bezala erdi txantxetan erdi aharrausika, bi ordu eman zituen han, haurra zaintzen. Pavel Petrovitxek, aldiz, bere arimako indar guztiekin gorrotatzen zuen Bazarov, harroputz, lotsagabe, ziniko eta plebeiutzat baitzeukan; susmatzen zuen ezen Bazarovek ez ziola inolako begirunerik eta, beharbada, arbuiatu ere egiten zuela, nor eta bera, Pavel Kirsanov! Nikolai Petrovitxek nolabaiteko beldurra zion «nihilista» gazteari, eta ez zuen uste eragin onik izango zuenik Arkadirengan; baina gogo onez entzuten zion, gogo onez izaten zen fisika eta kimika arloan egiten zituen saioen lekuko. Bazarovek mikroskopio bat ekarria zuen berekin, eta orduak ematen zituen handik begira. Mirabeak ere haren adiskide egin ziren, nahiz eta berak haien lepotik barre egiten zuen noizean behin: haiek, nolanahi ere, sumatzen zuten beretar zutela, ezen ez jaun. Duniashari, atsegin zitzaion berarekin barre egitea, eta begirada adierazkorrak egozten zizkion begi-ertzetik, «galepertxo» baten antzera haren inguruan hara-hona ibiliz; orobat Piotr, beti kopeta-zimur egoten zen gizon izugarri buruiritzi eta inozoa bera, zeinak adeitasunez begiratzea, silabaka irakurtzea eta bere jakatxoa eskuila txiki batez sarri garbitzea beste tasunik ez baitzuen, maltzurki irribarre egin eta biziki alaitzen zen Bazarovek arretarik jartzen zion bakoitzean; herrixkako mutikoak lasterka ibiltzen ziren beti «doktorearen» atzetik, zakurtxoak bailiran. Prokofitx zaharrak soilik ez zuen gogoko Bazarov, bekozko ilunez jartzen zion janaria mahai gainean, «larrutzailea» eta «alproja» deitzen zion, eta belarrondoko bizar haiekin zerri zikina ematen zuela esaten zuen. Prokofitx, bere erara, Pavel Petrovitx bezain aristokrata zen.

        Iritsi ziren urteko egunik onenak, esan nahi baita, ekaineko lehen egunak. Eguraldia ederra zen; hori bai, kolerak mehatxu egiten zuen urrunetik, baina probintzia hartako biztanleak ohiturik zeuden haren bisitetara. Bazarovek, oso goiz jaiki, eta bi edo hiru verstako bidea egiten zuen egunero, ez paseatzeko —ezin jasan zitzakeen helbururik gabeko ibilaldiak—, ezpada belarrak eta intsektuak biltzeko. Batzuetan, Arkadi eramaten zuen lagun. Itzuleran, eztabaidan jardun ohi zuten biek, eta Arkadi irten ohi zen galtzaile, lagunak baino gehiago hitz egiten zuen arren.

        Behin batean, asko berandutu zitzaien; Nikolai Petrovitx haien bila atera zen lorategira, eta, itzaltegira iritsi zenean, bi gazteen ahotsak eta urrats lasterrak entzun zituen ustekabean. Itzaltegiaren beste aldean zebiltzan eta ezin zuten bera ikusi.

        — Hik ez duk ondo ezagutzen nire aita —zioen Arkadik.

        Ezkutatu egin zen Nikolai Petrovitx.

        — Ona duk hire aita —esan zuen Bazarovek—, baina gizon erretiratua duk, harenak egin dik.

        Nikolai Petrovitxek belarriak zorroztu zituen... Arkadik ez zuen ezer erantzun.

        «Gizon erretiratua» pare bat minutuz egon zen hantxe geldirik, eta astiro itzuli zen etxera.

        — Herenegun ikusi nuenez, Pushkin irakurtzen dik —jarraitu zuen Bazarovek—. Azal iezaiok, mesedez, horrek ez duela ezertarako balio. Ez duk umea: badik garaia burugabekeria horiek baztertzeko. Gaur egun erromantikoak gogoko izatea ere! Emaiok irakurtzeko zerbait praktikoa.

        — Zer eman niezaioke? —galdetu zuen Arkadik.

        — Aurrena, Büchner-en Stoff und Kraft, esaterako.

        — Bat natorrek hirekin —onetsi zuen Arkadik—. Stoff und Kraft herri-hizkeran idatzirik zegok.

        — Horrenbestez —ziotson egun horretan bertan, bazkalostean, Nikolai Petrovitxek anaiari, haren langelan eseririk zegoela—, hi eta biok gizon erretiratuak gaituk, gureak egin dik. Zer egingo zioagu! Beharbada, arrazoi dik Bazarovek; baina, aitor diat, niri gauza bat bakarra zaidak mingarri: espero nian ezen, hain zuzen ere orain, harreman estu eta adiskidetsuak izango nituela Arkadirekin, eta gertatu duk ni atzean geratu naizela, berak aurrera egin duela eta ezinezko zaigula elkar ulertzea.

        — Zertan egin du aurrera? Eta nondik nora da guregandik hain desberdina? —egin zuen oihu Pavel Petrovitxek, egonezinik—. Seigneur horrek sartu zizkiok ideia horiek guztiak buruan, nihilista horrek. Begitan zeukaat petrikilo hori; nire ustez, iruzurti hutsa duk; igel horiek guztiak gorabehera, ziur nagok ez dela oso urrun iritsi fisikan.

        — Ez, anaia, ez horrelakorik esan: Bazarov buruargia eta jakintsua duk.

        — Eta bere buruaren eder-itsusi nazkagarria dik —eten zion berriro Pavel Petrovitxek.

        — Bai —onartu zuen Nikolai Petrovitxek—, buruzaletasun handia dik. Baina, agi danean, hori gabe ez zegok ezer lortzerik; dena dela, baduk gauza bat ezin uler dezakedana. Uste diat ahalegin guztiak egiten ditudala atzean gelditu gabe neure garaiari eusteko: lurra eman zieat nekazariei, landetxea eratu diat, eta, horren ondorioz, are gizon ohoragarritzat naukatek probintzia osoan, nire laudagarri; irakurtzen diat, ikasten diat, oro har gaur egungo eskakizunen mailan egoten saiatzen nauk, eta haiek ziotek nireak egin duela. Bada, anaia, neu ere pentsatzen hasia nauk halaxe dela, nireak egin duela.

        — Zergatik, gero?

        — Hona zergatik. Gaur goizean Pushkin irakurtzen ari ninduan... Gogoan diat Ijitoak egokitu zaidala... Bat-batean, Arkadi inguratu zaidak, eta, hitzik esan gabe, halako erruki samur bat aurpegian, emeki, umea banintz bezala, liburu hori eskuetatik kendu eta beste bat eman zidak, alemaniarra... irribarre egin eta han joan duk, eta berekin eraman dik Pushkin.

        — Ez da izango! Eta zein liburu eman dik?

        — Hauxe.

        Eta Nikolai Petrovitxek jakaren atzeko sakelatik atera zuen Büchner-en liburu ospetsua, bederatzigarren argitaraldia.

        Pavel Petrovitxek jirabiraka erabili zuen eskuetan.

        — Jum! —egin zuen marru—. Arkadi Nikolaievitx hire heziketaz arduratzen duk. Eta zer, saiatu haiz irakurtzen?

        — Saiatu nauk, bai.

        — Eta?

        — Edo ni ergela nauk, edo hau zentzugabekeria hutsa duk. Seguraski, ergela nauk.

        — Baina ez zaik ahaztu alemaniera? —galdetu zuen Pavel Petrovitxek.

        — Ulertzen diat, alemaniera.

        Pavel Petrovitxek berriro erabili zuen liburua eskuetan jirabiraka, eta begi-ertzetik begiratu zion anaiari. Isilik geratu ziren bi-biak une batez.

        — Aizak —hasi zen Nikolai Petrovitx, hitz beste egiteko gogo nabariz—, Koliazin-en gutun bat jaso diat.

        — Matvei Ilitx-ena?

        — Bai, berarena. ***ra etorri duk, probintzia ikuskatzera. Handi-mandi horietakoa duk orain, eta idatzi zidak ezen, ahaideak garenez, gu ikusteko gogoa duela eta hirira gonbidatzen gaituela gu biok eta Arkadi.

        — Jango haiz? —galdetu zuen Pavel Petrovitxek.

        — Ez; eta hi?

        — Ni ere ez. Ez diat berrogeita hamar verstako bidea egingo inongo premiarik gabe. Mathieuk bere ospearen gailurrean agertu nahi dik gure aurrean; deabruak daramala! Aski dik probintziako guztien koipekeria, konponduko duk gu gabe ere. Isilpeko kontseilaria, hori kargu garrantzitsua! Ni, zerbitzuan jarraitu izan banu, lan gogaikarri horretan iraun izan banu, jeneral laguntzailea nindukek orain. Gainera, gu biok gizon erretiratuak gaituk.

        — Bai, anaia; inondik ere, hilkutxa eskatzeko eta besoak bular gainean gurutzatzeko ordua iritsi zaiguk —esan zuen, hasperen eginez, Nikolai Petrovitxek.

        — Bada, nik ez diat behingoan amore emango —murduskatu zuen anaiak—. Zainak ematen zidak liskarren bat izango dugula oraindik sendagile horrekin.

        Liskarra egun horretan bertan gertatu zen, arratseko tearen orduan. Pavel Petrovitx borrokarako gertu jaitsi zen egongelara, suminkor eta oldartsu. Etsaiari erasotzeko aitzakiaren zain zegoen, baina luze joan zen aitzakia agertzea. Bazarovek gutxi hitz egin ohi zuen «Kirsanov zaharren» presentzian (horrela deitzen zien bi anaiei), baina arrats hartan ez zegoen aldarte oneko, eta isilik edaten zuen tea, katilukada bat beste baten atzetik. Pavel Petrovitx ezinegonak amorratzen zegoen; azkenean, bete egin zen haren nahia.

        Inguru hartako lurjabe bati buruz hitz egiten hasi ziren. «Zaborra, aristokratakondoa», ohartarazi zuen, axolagabeki, Bazarovek, Petersburgetik ezagutzen baitzuen.

        — Esadazu, mesedez —ekin zion Pavel Petrovitxek, eta dardaraka hasi zitzaizkion ezpainak—, zure ustez «zabor» eta «aristokrata» hitzek esanahi berbera dute?

        — «Aristokratakondoa» esan dut —zehaztu zuen Bazarovek, teari zurrutada nagi bat egiteaz batera.

        — Hala da, bai, baina nago iritzi berbera duzula aristokratez eta aristokratakondoez. Bada, betebehartzat daukat zuri jakinaraztea ez natorrela bat iritzi horrekin. Zuk ez badakizu ere, liberaltzat eta aurrerazaletzat ezagutzen naute denek; baina hain zuzen ere horrexegatik errespetatzen ditut aristokratak, benetakoak. Gogoan izan, jaun agurgarri hori (hitz horiek entzutean, Bazarovek begiak jaso zituen Pavel Petrovitxengana), gogoan izan, jaun agurgarri hori —errepikatu zuen, amorruz— aristokrata ingelesak. Haiek ez diote uko egiten beren eskubiderik xehenari ere, eta horrexegatik errespetatzen dituzte besteen eskubideak; haiekiko harremanetan norberaren eginbeharrak betearazten dizkiete besteei, eta horrexegatik betetzen dituzte haiek beren eginbeharrak. Aristokratek eman zioten askatasuna Ingalaterrari, eta beraiek eusten diote.

        — Askotan entzun dut lelo hori —esan zuen Bazarovek—, baina zer frogatu nahi didazu horrekin?

        — Eftim frogatu nahi dizut, jaun agurgarri hori (Pavel Petrovitxek, haserretzen zenean, berariaz esaten zuen eftim eta efto, nahiz eta ondo asko zekien gramatikak ez duela horrelako hitzik onartzen. Alexandroren garaiko tradizioaren hondar zuen bitxikeria hori. Garai hartako handi-mandiek, inoizka, ama-hizkuntzan mintzatzen zirelarik, efto erabiltzen zuten batzuek eta ekhto beste batzuek: gu, esaten zuten, errusiar peto-petoak gara, baina orobat handikiak, eta zilegi dugu eskolako arauei muzin egitea), eftim frogatu nahi dizut ezen, norberaren duintasunaren sentimenik gabe, norberarenganako begirunerik gabe, eta sentimen horiek oso zabaldurik daude aristokraten artean, gizarte... bien public delakoak... gizartearen eraikinak alegia ez duela oinarri sendorik. Nortasuna da garrantzitsuena, jaun agurgarri hori; gizabanakoaren nortasunak harkaitza bezain irmoa izan behar du, beraren gainean altxatzen baita dena. Nik ondo asko dakit, esaterako, zuk barregarri deritzezula nire ohiturei, nire janzkera dotoreari, nire txukuntasunari azken batean, baina neure buruarenganako begirunearen ondorio da hori guztia, eginbeharraren zentzua du sorburu, bai, bai, eginbeharra. Herrixka batean bizi naiz, bazter leku batean, baina ez naiz apaltzen, gizakia errespetatzen dut neure baitan.

        — Barkatu, Pavel Petrovitx —esan zuen Bazarovek—, zuk zeure burua errespetatzen duzu eta besoak antxumaturik egoten zara; zer-nolako onura ateratzen da hortik bien public delakoarentzat? Zeure burua errespetatuko ez bazenu ere, horixe bera egingo zenuke.

        Zurbil ipini zen Pavel Petrovitx.

        — Guztiz bestelako kontua da hori. Nik ez dut orain inondik inora zuri zertan azaldurik zergatik egoten naizen besoak antxumaturik, zuk diozun bezala. Bakarrik esan nahi dut aristokrazia printzipio bat dela, eta gure garai honetan jende moralgabea edo buruarina soilik bizi daitekeela printzipiorik gabe. Horixe esan nion Arkadiri iritsi eta biharamunean, eta zuri errepikatzen dizut orain. Ez da hala, Nikolai?

        Nikolai Petrovitxek baiezkoa egin zuen buruaz.

        — Aristokrazia, liberalismoa, printzipioak —zioen bitartean Bazarovek—, horra zenbat hitz arrotz... eta alferrikako! Errusiarrak ez ditu ezertarako behar.

        — Eta, zure ustez, zer behar du orduan? Zuri entzunik, badirudi gu gizaditik kanpo gaudela, gizarteko legeetatik kanpo. Barkatu, baina historiaren logikak eskatzen du...

        — Baina zertarako behar dugu logika hori? Ondo moldatzen gara gabe ere.

        — Nola, bada?

        — Bada, halaxe. Inondik ere, zuk ez duzu logikaren beharrik ahora ogi-puska bat eramateko gose zarenean, hala espero dut behintzat. Ez dugu horrelako abstrakzioen premiarik batere!

        Pavel Petrovitxek gora eragin zien eskuei.

        — Dagoeneko ez zaitut ulertzen. Irain egiten diozu Errusiako herriari. Ez dut ulertzen nolatan bizi daitekeen inor printzipiorik gabe, araurik gabe! Zeren arabera jokatzen duzue zuek?

        — Lehenago ere esan dizut, osaba, guk ez dugula ezein aginterik onartzen —sartu zen tartean Arkadi.

        — Baliagarritzat jotzen dugunaren arabera jokatzen dugu —esan zuen Bazarovek—. Gaur egun, ukoa da baliagarriena, eta guk uko egiten dugu.

        — Guztiari?

        — Guztiari.

        — Nolatan dateke? Ez bakarrik arteari, poesiari... baita... izugarria da ahotan erabiltze hutsa.

        — Guztiari —errepikatu zuen Bazarovek, ezinago lasai.

        Pavel Petrovitxek tinko begiratu zion. Ez zuen horrelakorik espero, eta Arkadi, berriz, are gorritu ere egin zen, atseginaren atseginez.

        — Dena dela, onar iezadazu oharpen bat —esan zuen Nikolai Petrovitxek—. Zuek dena ukatzen duzue, edo, zehatzago esanik, dena suntsitzen duzue... Baina eraiki ere egin behar da.

        — Hori ez da gure eginkizuna... Aurrena, oztopo guztiak kendu behar dira eraiki nahi den lekutik.

        — Herriaren gaurko egoerak hori eskatzen du —erantsi zuen Arkadik, serio—, guk jaramon egin behar diogu eskari horri, ez dugu eskubiderik norberekeriari amore emateko.

        Azken esaldi hori, antza, ez zitzaion gustatu Bazarovi; filosofia zerion, erromantizismoa alegia, zeren Bazarovek erromantizismo baitzeritzon are filosofiari ere; baina ez zuen beharrezkotzat jo bere jarraitzaile gazteari kontra egitea.

        — Ez, ez! —egin zuen oihu Pavel Petrovitxek, ustekabeko adorez—. Ez dut sinetsi nahi zuek Errusiako herria ondo ezagutzen duzuenik, haren behar eta nahien ordezkari zaretenik! Ez, Errusiako herria ez da zuek imajinatzen duzuen bezalakoa. Sakratua balitz bezala errespetatzen du tradizioa, patriarkala da, ezin da federik gabe bizi...

        — Ez dut hori zalantzan jarriko —eten zion Bazarovek—, areago, prest nago onartzeko arrazoi duzula horretan.

        — Bada, arrazoi dudanez...

        — Horrek, hala ere, ez du ezer frogatzen.

        — Ez du ezertxo ere frogatzen —errepikatu zuen Arkadik, eskarmentu handiko xakelari baten ziurtasunaz, zeina ez baita urduri jartzen aurkariaren jokaldi itxuraz arriskutsuaren aurrean, aldez aurretik antzeman dio eta.

        — Ez duela ezer frogatzen? —murduskatu zuen, harriturik, Pavel Petrovitxek—. Zeuen herriaren kontra zaudete, hortaz?

        — Eta horrela balitz ere, zer? —egin zuen oihu Bazarovek—. Herriak uste du ezen, trumoia jotzen duenean, Elias profeta bere karrozan dabilela batera eta bestera zeruan barrena. Eta zer? Ados egon behar dut herriarekin? Eta gainera, haiek errusiarrak dira, bai, baina ni ere ez al naiz errusiarra?

        — Ez, esan berri duzun guztia esanda, zu ez zara errusiarra! Nik ezin zaitut errusiartzat ezagutu.

        — Nire aitonak lurra lantzen zuen —ihardetsi zuen Bazarovek, destainazko harrotasunez—. Galdetu zeure mujiketako edozeini gutariko nor daukan aberkideagotzat, zu ala ni. Zu ez zara gauza haiekin hitz egiteko ere.

        — Zuk, ordea, haiekin hitz egiten duzu eta arbuiatu egiten dituzu aldi berean.

        — Eta zer egingo diot nik, arbuioa merezi dute eta! Gaitzetsi egiten duzu nire pentsabidea, baina nork esan dizu halabeharraren zoriaz sortua dela?, nork esan dizu ez dela zuk hain sutsuki aldezten duzun herri-espiritu horren emaitza?

        — Oso beharrezkoak dira nihilistak, bai horixe!

        — Ez dagokigu guri erabakitzea beharrezkoak diren ala ez. Dena dela, zuk ere onurakotzat daukazu zeure burua.

        — Jaunak, jaunak, mesedez, elkarren aipamen zuzenik ez! —egin zuen oihu Nikolai Petrovitxek, zutik jartzera eginez.

        Pavel Petrovitxek irribarre egin zuen, eta, eskua anaiaren sorbaldan jarririk, berriro esertzera behartu zuen.

        — Ez kezkatu —esan zuen—. Ez nauk neure senetik irtengo, hain zuzen ere duintasunaren zentzu horrengatik, zeinaren kontura hain zakartasun handiz barre egiten baitu jaun... jaun medikuak. Zuk —jarraitu zuen, Bazarovi zuzendurik—, antza denez, zure doktrina berria dela uste duzu. Bada, oker zaude. Predikatzen duzun materialismo hori boladan egon da behin baino gehiagotan, eta antzua gertatu da beti...

        — Hitz arrotzak berriz ere! —eten zion Bazarovek. Sumintzen hasia zen, eta haren aurpegiak halako kobre-kolore latz bat hartu zuen—. Lehenik eta behin, guk ez dugu deus predikatzen; gure ohituretan ez da horrelakorik...

        — Zer egiten duzue orduan?

        — Hona zer egiten dugun. Lehen, denbora asko ez dela, esaten genuen gure funtzionarioek eskupeko diru zikinak onartzen dituztela, gure erresuman ez dagoela biderik, ez merkataritzarik, ez epaitegi zuzenik...

        — Bai, bai, jakina, salatzaile zarete, horrela esaten bide zaio horri. Ni neu ados nago zuen salaketa horietako askorekin, baina...

        — Gero, ordea, konturatu ginen ezen berriketan aritzeak, besterik egin gabe denbora guztian gure gaitzez berriketan aritzeak ez duela nekerik merezi, horrek arrunkeriara eta doktrinakeriara baino ez daramala; ohartu ginen ezen gure jakintsuek, aurrerazale eta salatzaile deritzeten horiek alegia, ez dutela ezertarako balio, funsgabekeriez arduratzen garela, mintzagai izaten dugula artea, oharkabeko sorkuntza, parlamentarismoa, abokatutza eta deabruak daki zer gehiago, eta kontua, aldiz, eguneroko ogia dela, denik eta sineskeriarik gordinenak itotzen gaituela, gure sozietate anonimo guztiek porrot egiten dutela jende zintzorik ez dagoelako soilik, gobernuak kudeatzen duen gure askatasun horrek ezer gutxirako balio duela, zeren eta gure mujikak, tabernan mozkortze aldera, gai baitira lapurreta egiteko are beren buruari ere.

        — Beraz —eten zion Pavel Petrovitxek—, beraz, horretaz guztiaz jabetu zineten eta erabaki zenuten ezertxori ere serio ez ekitea.

        — Eta erabaki genuen ezertxori ere ez ekitea —errepikatu zuen Bazarovek, goibel. Bat-batean, bere buruarekin haserretu zen, jaun horren aurrean hain azalpen luzeak emateagatik.

        — Eta soil-soilik irainak botatzea?

        — Eta irainak botatzea.

        — Eta horri deritzo nihilismoa?

        — Eta horri deritzo nihilismoa —errepikatu zuen Bazarovek berriro, berealdiko ozartasunez oraingoan.

        Pavel Petrovitxek doi-doia kliskatu zituen begiak.

        — Hori da eta! —esan zuen, ahots harrigarriro lasaiz—. Nihilismoak gaitz guztiak sendatuko ditu, eta zuek, zuek gure salbatzaile eta heroiak zarete. Ondo da. Baina bada zuek ohoratzen duzuenik, salatzaile horiek berak esaterako; zer dela eta? Ez ote zarete zuek ere kalakari hutsak, denak bezala?

        — Bestelako bekaturik leporatu ahal digute, baina hori ez —esan zuen, hortz artean, Bazarovek.

        — Nola? Ezer egiten al duzue zuek? Erabaki duzue zer edo zer egitea?

        Bazarovek ez zuen ezer erantzun. Pavel Petrovitxek zirgit egin zuen, baina bertantxe menderatu zuen bere burua.

        — Jum!... Jardutea, suntsitzea... —jarraitu zuen—. Baina nolatan suntsi daiteke ezer, zergatik ere jakin gabe?

        — Indarra gara, horrexegatik suntsitzen dugu —ohartarazi zuen Arkadik.

        Pavel Petrovitxek, ilobari begiratu, eta irribarretxoa egin zuen.

        — Bai, indarra, inori konturik ematen ez dion indarra —esan zuen Arkadik, eta tente jarri zen.

        — Gizagaixoa! —egin zuen garrasi Pavel Petrovitxek, ordurako ez baitzegoen gehiago jasateko moduan—. Pentsatuko ahal zenuen zer sustengatzen duzun Errusian zure esaera arrunt horrekin! Ez, horrek egonarria galaraz diezaioke are aingeru bati ere! Indarra! Kalmuko basati horiek eta mongoliarrek ere badute indarrik, eta zertarako balio digu? Guk zibilizazioa maite dugu, bai, bai, jaun agurgarri hori; haren fruituak maite ditugu. Eta ez iezadazu esan fruitu horiek hutsalak direnik: sasimargolaririk txarrena, un barbouilleur, gau-jai bakoitzeko bost kopek jasotzen dituen edozein piano-jole zuek baino baliagarriagoa da, zeren haiek zibilizazioa ordezkatzen baitute, eta ez mongoliarren indar aberezkoa! Aurreratutzat daukazue zeuen burua, baina kalmuko nomaden oihal-etxoletan egon beharko zenukete! Indarra! Eta azkenik, jaun indartsuok, gogoan izan zuek lau oilo zaretela, eta besteak, aldiz, milioika, eta ez dizuete utziko haien sinesmen sakratuak oin azpian zapaltzen, deuseztatu egingo zaituztete!

        — Bai, beharbada deuseztatuko gaituzte; zer egingo diogu! —esan zuen Bazarovek—. Baina hori ikusteko dago. Ez gara zuk uste duzun bezain gutxi.

        — Nola? Benetan uste duzue nagusituko zaretela, herri osoa zuen aldera ekarriko duzuela?

        — Dakizunez, kandela xume batek eragin zuen Moskuko sutea —erantzun zuen Bazarovek.

        — Hara, hara! Hasieran harrokeria ia satanikoa, eta gero iseka. Horra, horra zerez zaletzen den gazteria, horra zerk liluratzen dituen gaztetxoen bihotz eskarmentugabeak! Begira, hona hemen haietako bat, zure aldamenean eseririk, gurtu egiten zaitu ia, txoraturik daukazu. (Arkadik, jiratu, eta bekokia zimurtu zuen.) Eta izurri hori ikaragarri hedatu da jadanik. Kontatu didatenez, Erroman gure pintoreek ez dute zapaldu ere egiten Batikanoa. Ia ergeltzat daukate Rafael, zeren eta, haiek diotenez, itzal handiko gizona baita; eta haiek berak nazka emateraino geldo eta antzu dira, haien irudimena ez doa Neskagazteak iturri ondoan margolanetik urrunago. Eta neskagazte horiek ezinago txarto pintaturik daude. Baina, zure ustez, mutil bipilak dira, ezta?

        — Nire ustez —erantzun zuen Bazarovek—, Rafael hutsaren hurrena da, baina haiek ez dira bera baino hobeak.

        — Brabo, brabo! Entzun, Arkadi... entzun nola hitz egin behar duten gaur egungo gazteek! Nolatan ez dira, bada, zuen atzetik joango! Lehengo gazteek ikasi egiten zuten; ez zuten nahi ezjakintzat har zitzatzen, eta lanari ekiten zioten ezinbestean. Oraingoek, ordea, aski dute esatea «Mundu honetan dena da zentzugabea!», eta kito. Pozik dago gazte-jendea. Izan ere, lehen ergelak baino ez ziren, orain ordea nihilista bihurtu dira bat-batean.

        — Horra nola huts egin dizun duintasunaren zentzu zorioneko horrek —ohartarazi zion Bazarovek, patxadaz; Arkadi, aldiz, sutan zegoen, begiak bi txinpart eginik—. Urrunegi joan da gure eztabaida... Hobe dugu bertan behera utzi. Hala ere —erantsi zuen, zutik jartzeaz batera—, prest nago zurekin bat etortzeko, baldin aurkezten badidazu gure garaiko instituzio bat, bat bakarra, familiaren zein gizartearen arlokoa, gaitzespenik biribilena eta zorrotzena merezi ez duena.

        — Horrelako milioika instituzio aurkeztu ahal dizkizut —egin zuen oihu Pavel Petrovitxek—, milioika! Horra hor, esaterako, erkidegoa.

        Irribarre hotz batek okertu zituen Bazaroven ezpainak.

        — Erkidegoari buruz —esan zuen—, hobe duzu anaiarekin hitz egin. Orain, dirudienez, jakin badaki zer den erkidegoa, kauzio solidarioa, alkoholik ez edatea eta horrelako zozokeriak.

        — Familia, azkenik, familia, gure nekazarien artean existitzen den bezala! —egin zuen oihu Pavel Petrovitxek.

        — Gai horri dagokionez, orobat uste dut zuek zeuek hobe zenuketela xehetasunetan sartuko ez bagina. Ez al duzu erraina ohelagun duten aitaginarreben aditzerik? Aintzat hartu nire aholkua, Pavel Petrovitx, eman zeure buruari bi eguneko epea, behingoan ez baituzu ezer aurkituko. Azter itzazu gure gizarteko klase guztiak eta behar bezala hausnartu haietako bakoitza zertan den, bitartean Arkadik eta biok...

        — Gauza guztiez iseka egin behar duzue —moztu zion Pavel Petrovitxek.

        — Ez, igelak aztertu behar ditugu. Goazen, Arkadi; ikusi arte, jaunak!

        Gelatik irten ziren bi adiskideak. Bakarrik geratu ziren anaiak, eta hasieran elkarri begiratu besterik ez zuten egin.

        — Horra —hasi zen Pavel Petrovitx azkenean—, horra nolakoak diren gaurko gazteak! Horra hor, gure ondorengoak!

        — Ondorengoak —errepikatu zuen Nikolai Petrovitxek, etsipenezko hasperena eginez. Eztabaidak iraun zuen bitarte guztian urduri egon zen, txingarretan eseririk bezala, noizean behin Arkadiri ezkutuko begirada minduak egozten zizkiola—. Badakik zer etorri zaidan gogora, anaia? Behinola, istilua izan nian gure ama zenarekin: garrasika ari zitzaidaan, ez zidaan entzun nahi... Azkenean, esan nioan: «Zuek ezin gaituzue ulertu, bakoitza belaunaldi batekoak gara». Izugarri mindu zuan ama, eta nik pentsatu nian: «Zer egingo zioat!». Mingotsa duk pilula, baina irentsi egin behar. Eta orain guri etorri zaiguk txanda, eta gure ondorengoek esan ahalko zigutek: «Zuek ez zarete gure belaunaldikoak, irents ezazue pilula».

        — Onegia eta apalegia haiz —ihardetsi zion Pavel Petrovitxek—; ni, aldiz, ziur nagok gu biok jaun horiek baino askoz ere zuzenago gaudela, nahiz eta, beharbada, gure hizkera zaharkitu samarra den, vieilli alegia, eta ez dugun handiuste ozar hori... Izan ere, hain dituk harroputzak gaurko gazteak! Galdetu haietako edozeini ardoa beltza ala zuria nahi duen. «Beltza nahiago izateko ohitura dut», erantzungo dik, baxu-ahotsez eta aurpegi serioz, une horretantxe unibertso osoa berari begira baleuka bezala...

        — Te gehiago nahi duzue? —galdetu zuen Fenetxkak, burua atetik agertuz: ez zen ausartu gelan sartzen eztabaidan ari zirenen ahotsak han barruan entzun ziren bitartean.

        — Ez, samovarra eramateko agin dezakek —erantzun zuen Nikolai Petrovitxek eta, zutiturik, harengana joan zen. Pavel Petrovitxek «Bon soir» esan zion, zakar, eta bere langelara joan zen.

 

 

 

© Turgenev

© itzulpenarena: Jose Morales Belda

 

 

"Turgenev / Aita-semeak" orrialde nagusia