VIII

 

        Pavel Petrovitx ez zen luzaz geratu anaiaren eta administratzailearen arteko solasaldia entzuten. Administratzailea gizaseme garai eta iharra zen, begi maltzurrak zituen, eta biriketako gaitzak jotako ahots mehea, «Bai zera!, jakina!» esanez erantzuten zien Nikolai Petrovitxen oharpen guztiei, eta mujikak mozkor eta lapur gisa agerrarazten saiatzen zen. Etxaldeak, aspaldi gabe hasi baitziren era berrira gobernatzen, kirrinka egiten zuen, koipeztu gabeko gurpilaren antzera, karraska egiten zuen, zur hezez etxean eginiko altzariaren antzera. Nikolai Petrovitxek ez zuen adorea galtzen, baina, maiz aski, hasperen egin eta pentsakor geratzen zen: bazekien dirurik gabe ez zuela atarramendu onik aterako, baina ahituak zituen ia diru guztiak. Egia esan zuen Arkadik: Pavel Petrovitxek askotan laguntzen zion anaiari; sarritan, aurrera ateratzeko modua asmatu ezinik estu eta larri ikusirik, Pavel Petrovitx astiro hurbiltzen zen leihora, eta, eskuak sakeletan sarturik, hortz artean murduskatzen zuen: «Mais je puis vous donner de l'argent», eta dirua ematen zion; baina egun hartan ez zeukan sosik, eta aukeran nahiago izan zuen handik aldendu. Gogaikarri zitzaizkion etxaldeko auzi-mauziak; gainera, beti iruditzen zitzaion ezen Nikolai Petrovitxek, lanerako gogo eta kemen guztia gorabehera, ez zuela behar bezala gobernatzen etxaldea; hala ere, ez zukeen jakingo esaten zehatz-mehatz zertan egiten zuen huts Nikolai Petrovitxek. «Anaia ez duk oso praktikoa —egiten zuen bere artean—, engainatu egiten ditek.» Eta, alderantziz, Nikolai Petrovitxek uste osoa zuen Pavel Petrovitxen praktikotasunean, eta aholku eskatzen zion beti. «Ni gizon biguna nauk, borondate ahulekoa, bazter leku honetan igaro diat bizitza osoa —esaten zion—; hi, ordea, luzaro bizi izan haiz gizartean, ondo ezagutzen duk jendea; arrano-begia daukak.» Pavel Petrovitxek, erantzun gisa, bizkarra ematen zion hitz horiek entzuten zituen bakoitzean, baina ez zuen anaiaren uste ona zapuzten.

        Nikolai Petrovitx langelan utzirik, etxearen aurreko aldea atzekotik bereizten zuen korridorean aurrera joan zen, eta, ate apal batera iritsirik, zalantzan gelditu, apur batean biboteari tiraka egon, eta deitu egin zuen.

        — Nor da? Sartu —entzun zen Fenetxkaren ahotsa.

        — Ni naiz —esan zuen Pavel Petrovitxek, eta atea ireki zuen.

        Fenetxka ziplo altxatu zen semetxoarekin eroso eseririk zegoen aulkitik, eta, haurra neskagazte baten besoetan utzirik, zeinak bertantxe atera baitzuen gelatik, buruzapia egokitu zuen itsumustuan.

        — Barkatu eragozpenak —hasi zen Pavel Petrovitx, Fenetxkari begiratu gabe—, bakarrik eskatu nahi nizun... gaur, antza denez, hirira joatekoak dira... agindu te berdea eros diezadaten.

        — Zure esanera —erantzun zuen Fenetxkak—. Zenbat erosi behar dute?

        — Libra erdi aski izango da, nik uste. Ikusten dudanez, aldaketak egin dituzu hemen —erantsi zuen, inguruari begiratu azkar bat emanik eta lipar batez Fenetxkaren aurpegiari ere erreparatuz—. Errezelak —argitu zuen, Fenetxak ulertu ez ziola ikusirik.

        — Bai, errezelak; Nikolai Petrovitxek oparitu dizkigu; baina aspaldi eseki nituen.

        — Bai, aspaldion ez naiz hona etorri. Gela hau oso atsegina da orain.

        — Nikolai Petrovitxi esker —xuxurlatu zuen Fenetxkak.

        — Lehengo hegalean baino hobeto zaude hemen? —galdetu zuen Pavel Petrovitxek, gizalegez baina irribarrerik xumeena ere egin gabe.

        — Horixe hobeto nagoela.

        — Nor jarri dute orain zure lekuan bizitzen?

        — Ikuzleak.

        — Ah!

        Isilik geratu zen Pavel Petrovitx. «Orain joango dun», pentsatu zuen Fenetxkak; baina ez zen joaten, eta bera zutik zegoen haren aurrean, lurrari iltzaturik bezala, atzamarrak geldoki mugituz.

        — Zergatik agindu duzu haurra hemendik eramateko? —esan zuen azkenean Pavel Petrovitxek—. Nik gogoko ditut haurrak: erakuts iezadazu.

        Goitik beheraino gorritu zen Fenetxka, aztoraturik eta pozik aldi berean. Beldur zion Pavel Petrovitxi, ez baitzion ia inoiz hitz egiten.

        — Duniasha —egin zuen oihu—, ekar ezazu Mitia (Fenetxkak zuka egiten zien etxeko guztiei). Baina, ez, egon apur batean, soinekotxoa jantzi behar diot.

        Ate aldera abiatu zen Fenetxka.

        — Berdin dio baina —ohartarazi zion Pavel Petrovitxek.

        — Berehala itzuliko naiz —erantzun zuen Fenetxkak, eta lasterka irten zen gelatik.

        Bakarrik geratu zen Pavel Petrovitx, eta oraingo honetan arreta handiz arakatu zuen ingurua. Gelatxo txiki eta sabai apaleko hura oso txukuna eta atsegina zen. Zoru margotu berriaren, kamamilaren eta garraiskaren usaina zerion. Bizkarraldea lira-formakoa zuten hainbat aulki ageri ziren hormaren luze osoan; Polonian erosi zituen jeneral zenak, gerra-denboran; zoko batean ohe txiki bat nabarmentzen zen, muselinazko errezel batez babesturik, estalki biribileko kutxa burdinurtuzko bat aldamenean; gelaren beste aldean argitxo bat zegoen pizturik Nikolai Mirarigilearen irudi ilun eta handi baten aurrean; santuak portzelanazko arrautzatxo bat zeukan bularrean, argi-koroari loturiko xingola gorri batetik esekirik; leihoetan, berriz, aurreko urteko konfiturez beteriko poto batzuk zeuden, kolore berde gardenekoak, ardura handiz lotuak; estalkietako papertxoetan Fenetxkak berak idatzia zuen, letra handiz, «Andere-mahatsa»; Nikolai Petrovitxek horixe zuen konfiturarik gogokoena. Sabai azpian, lokarri luze batetik zintzilik, kaiola bat zegoen, txonta buztan-labur batekin; txoria txioka eta jauzika aritzen zen denbora guztian, eta kaiolak dar-dar eta zabu egiten zuen orobat denbora guztian; kalamu-haziak lurrera erortzen ziren hots txikiak ateraz. Leihoen arteko horman, komoda txiki baten gainean, Nikolai Petrovitxi jarrera desberdinetan eginiko argazki-potret batzuk zeuden esekirik, txar samarrak denak, artista ibiltari batek eginak; leku berean, Fenetxkaren beraren argazki guztiz txar bat zegoen: halako aurpegi begirik gabe batek irribarre egiten zuen, gogoz bestera, marko ilunaren barruan, besterik ezin bereiz zitekeen han; eta Fenetxkaren gainean, Jermolov jenerala, burka batez jantzirik, zemaikor eta bekozko ilunez Kaukasoko mendi urrunetara begira, zapatatxo-forma zuen orratz-zorro sedazko baten azpitik, bekokiaren aurre-aurrean zintzilik baitzeukan.

        Bost minutu inguru igaro ziren; zurrumurru eta marmarioak entzuten ziren aldameneko gelan. Pavel Petrovitxek liburu koipetsu bat hartu zuen komodaren gainetik, Masalskiren Tiratzaileak obraren ale bat hain zuzen; orri batzuk irauli zituen... Atea ireki, eta Fenetxka sartu zen. Mitia zekarren besoetan, lepo gogorreko alkandoratxo gorri batez jantzirik, iletxoak orrazturik eta aurpegia xukaturik; haurrak nekez hartzen zuen arnasa, gorputz osoa mugitu eta eskutxoei eragiten zien, haur osasuntsu guztiek egiten duten bezala, baina, nabari zitzaionez, alkandoratxo dotoreak bere eragina izan zuen: haurraren gorputz mardulak atsegintasuna agertzen zuen alde guztietan. Fenetxkak txukun orrazturik zeukan bere ilea ere, eta hobeto jantzirik buruzapia; baina lehen bezalaxe gera zitekeen. Izan ere, ba al da munduan ezer xarmagarriagorik haur osasuntsu bat besoetan daukan ama gazte eder bat baino?

        — Bai haur osasuntsu eta potoloa —esan zuen, etorkor, Pavel Petrovitxek, eta hatz erakusleko azazkal luzearen muturraz kili-kili egin zion Mitiari kokots bikoitzean; haurrak txontan josi zituen begiak, eta barrez hasi zen.

        — Hau osaba duzu —esan zion Fenetxkak, aurpegia beheraturik eta haurra leunki astinduz; bitartean, Duniashak, ezer esan gabe, usain gozoko kandela piztu bat ipini zuen leihoan, txanpon baten gainean.

        — Zenbat hilabete ditu? —galdetu zuen Pavel Petrovitxek.

        — Sei; laster egingo ditu zazpi, hilaren hamaikan.

        — Ez dira zortzi izango, Fedosia Nikolaievna? —sartu zen tartean Duniasha, ez lotsarik gabe.

        — Ez, zazpi; horrelakorik esatea ere!

        Haurra barrez hasi zen berriro, begiak kutxan jarri eta, bat-batean, sudurretik eta ezpainetatik heldu zion amari eskuko bost atzamarrekin.

        — Bihurritxo hori —esan zion Fenetxkak, aurpegia haurraren atzamarretatik aldendu gabe.

        — Nire anaiaren antza du —ohartarazi zuen Pavel Petrovitxek.

        «Norena izan behar zuen, bada?», pentsatu zuen Fenetxkak.

        — Bai —jarraitu zuen, bere buruarekin ari balitz bezala, Pavel Petrovitxek—, antz nabarmena.

        Arretaz, ia tristuraz begiratu zion Fenetxkari.

        — Hau osaba duzu —errepikatu zuen hark, baina ahapeka orain.

        — Ah! Pavel! Hemen haiz! —entzun zen tupustean Nikolai Petrovitxen ahotsa.

        Pavel Petrovitxek, ziplo jiratu, eta bekozko iluna jarri zuen; baina hain poz eta esker on handiz begiratzen zion anaiak, ezen irribarre batekin erantzun behar izan baitzion ezinbestean.

        — Ederra hire semetxoa —esan zuen, eta erlojuari begiratu zion—, tea dela eta etorri nauk hona...

        Eta, aurpegiera axolagabea jarririk, bertantxe irten zen gelatik Pavel Petrovitx.

        — Bere kabuz etorri da? —galdetu zion Fenetxkari Nikolai Petrovitxek.

        — Bai; atea jo eta sartu egin da.

        — Eta Arkasha ez da hemen izan berriro?

        — Ez. Ez nuke lehengo hegalera itzuli behar, Nikolai Petrovitx?

        — Zergatik?

        — Agian hobe litzateke, aurreneko egunotan.

        — E... ez —esan zuen, zalantzan, Nikolai Petrovitxek, eta bekokia igurtzi zuen—. Lehenik eta behin... Kaixo, mutiko —atera zitzaion, bat-batean zuzperturik, eta, haurrarengana hurbildurik, musu eman zion masailan; gero, doi bat makurtu, eta ezpainak Fenetxkaren eskuan ipini zituen, zeina esnea bezain zuri ageri baitzen Mitiaren alkandoratxo gorriaren alboan.

        — Nikolai Petrovitx! Zer ari zara? —esan zuen, totelka, eta begiak apaldu zituen, astiro jaso zituen gero... Xarmagarria zen haren begirada, noiz eta zeharka-antzean begiratu eta irribarre samur eta doi bat lañoa egiten baitzuen.

        Nikolai Petrovitxek honela ezagutu zuen Fenetxka. Behinola, hiru urte lehenago, gau egin behar izan zuen hiri urrun bateko ostatuan. Txunditurik utzi zuten han eman zioten gelaren txukunak eta oheko izaren garbiak. «Alemaniarra ote da ostatu honetako ugazabandrea?», egin zuen bere artean. Baina ugazabandrea errusiarra zen, berrogeita hamar bat urtekoa, janzkeraz apaina, aurpegi atseginekoa, ernea eta mintzo zuhurrekoa. Tea hartzen zuen bitartean, hizketan aritu zen berarekin; biziki gustatu zitzaion. Nikolai Petrovitx garai hartantxe aldatua zen etxalde berrira, eta, bere mendean jopu-jenderik nahi ez zuenez, soldatapeko bila zebilen; ugazabandrea, bere aldetik, kexu zen hiritik igarotzen ziren bidaiarien urriaz eta garaiaren latzaz; Nikolai Petrovitxek bere etxean lan egitea proposatu zion, administratzaile gisa; ugazabandreak baiezkoa eman zion. Aspaldi hil zitzaion senarra, alaba bakarra utzirik, Fenetxka hain zuzen. Bi aste geroago, Arina Savishna (horrela zeritzon administrazaile berriari) Marinora iritsi zen alabarekin batera, eta etxe-hegalean kokatu ziren biak. Nikolai Petrovitxen hautaketa ezin egokiagoa gertatu zen. Arinak ordena ezarri zuen etxean. Fenetxkaz, zeinak hamazazpi urte bete baitzituen orduan, inork ez zuen hitz egiten, eta oso gutxitan ikusten zuten: bizimodu eratsu eta apala zeraman, eta igandeetan soilik ikusten zuen Nikolai Petrovitxek haren aurpegi zuriaren soslai fina, elizan, baztertxo batean. Urte bat baino gehiago igaro zen horrela.

        Goiz batean, Nikolai Petrovitxen langelan agertu zen Arina, eta, ohi zuenez kilimusi handia eginik, galdetu zion ea alabari laguntzerik bazeukan, estufako txinpart bat erori baitzitzaion begian. Nikolai Petrovitx, etxezale guztiak bezala, sendagintzan aditua zen, eta homeopatiako sendagai-kutxa bat ere bazeukan etxean. Bertantxe agindu zion Arinari gaixoa ekar ziezaion. Fenetxka oso beldurtu zen nagusi jaunak beregana deitzen ziola jakin zuenean, baina, hala ere, amarekin joan zen. Nikolai Petrovitxek leihora hurbildu zuen eta burua hartu zion bi eskuekin. Haren begi gorritu eta handitu hura ondo aztertutakoan, kolirio bat agindu zion, baita berak hantxe bertan prestatu ere, eta, bere sudurzapia zatiturik, nola hezetu behar zuen erakutsi zion. Fenetxkak, hark esandako guztia entzun, eta joatera egin zuen. «Muin egiozu eskuan nagusi jaunari, tentel horrek», esan zion Arinak. Nikolai Petrovitxek ez zion eskua eskaini, eta, urduri, berak eman zuen musua, neskaren buru makurtuan, artesian. Fenetxkari laster sendatu zitzaion begia, baina Nikolai Petrovitxengan eragin zuen zirrara ez zen behingoan ezabatu. Une oro agertzen zitzaion aurrean aurpegi garbi, samur, herabetasunez doi bat jaso hura; ile leun haiek sumatzen zituen esku-ahurren azpian, hortxe ikusten zituen ezpain aratz, doi-doia ireki haiek, zeinen atzean hortz perlakarek heze distiratzen baitzuten eguzkitan. Orduz geroztik, arreta handiz begiratzen zion elizan, berarekin hitz egiten saiatzen zen. Fenetxkak ihes egiten zion hasieran, eta behin batez, ilunabarrean, oinezkoek zekale-soroetan urraturiko bidezidor mehar batean berarekin topo egin zuelarik, zekale garai sarrian ezkutatu zen, asentsio-belar eta nabar-lore hazien artean, begiz jo ez zezan soilik. Nikolai Petrovitxek haren burutxoa atzeman zuen zekaleburuek osaturiko sare urrekaratik zehar, handik begira baitzeukan, basapiztitxo baten antzera, eta gozoki oihukatu zion:

        — Kaixo, Fenetxka! Nik ez dut hozka egiten.

        — Kaixo! —murmurikatu zuen neskak, bere gordelekutik irten gabe.

        Fenetxka, arian-arian, harengana ohituz joan zen, baina, artean ere haren presentzian kikiltzen zelarik, ama hil zitzaion ustekabean, kolerak jota. Zer gertatuko ote zen Fenetxkarekin? Ganora, zentzua eta ordenaren alderako zaletasuna heredatu zituen amarengandik; baina hain zen gaztea, hain zegoen bakarrik; Nikolai Petrovitx hain zen ona eta apala... Gainerakoak ez du azalpenik behar...

        — Beraz, anaia zu ikustera etorri da? —galdetu zion Nikolai Petrovitxek—. Atea jo eta sartu egin da?

        — Bai.

        — Ondo dago hori. Emadazu Mitia, kulunkatu egingo dut.

        Eta Nikolai Petrovitx hortxe hasi zen gorantz jaurtitzen, ia sabairaino bertaraino, haurtxoaren atsegin handirako eta amaren larritasun ez txikiagorako, hegaldi bakoitzean besoak luzatzen baitzituen haren oin biluzietarantz.

        Pavel Petrovitx bere langelan zegoen berriro, zeina oso dotorea baitzen: kolore biziko paper polita hormetan, hainbat arma Pertsiako tapiz ñabar batean esekirik, intxaur-zurezko altzari oihal berde ilunez jantziak, haritz-zur beltz zaharrez eginiko liburutegi renaissance bat, brontzezko estatuatxoak idazmahai guztiz ederraren gainean, tximinia... Dibanaren gainera abaildu, eskuak buruaren atzean jarri, eta geldirik geratu zen, ia etsipenez sabaiari begira. Zela hormei berei ezkutatu nahi zielako aurpegian gertatzen zitzaiona, zela beste arrazoiren batek eraginik, kontua da dibanetik jaiki, leihoko errezel astunak hedatu eta berriro amildu zela dibanean.

 

 

 

© Turgenev

© itzulpenarena: Jose Morales Belda

 

 

"Turgenev / Aita-semeak" orrialde nagusia