VI

        Bazarov itzuli, mahaira eseri, eta tea azkar edaten hasi zen. Bi anaiek isilik begiratzen zioten, eta Arkadik itzalgaizka so egiten zien aitari eta osabari, noiz batari, noiz besteari.

        — Urrun ibili zara? —galdetu zuen azkenean Nikolai Petrovitxek.

        — Hemen baduzue zingira txiki bat, lertxundi baten alboan. Bost oilagorreko talde bat haizatu dut; hik hil egin ditzakek, Arkadi.

        — Zu ez zara ehiztaria?

        — Ez.

        — Izan ere, fisika ikasten duzu, bai? —galdetu zuen, bere txandan, Pavel Petrovitxek.

        — Fisika, bai; natur zientziak oro har.

        — Diotenez, azkenaldion germaniarrek aurrerapen handiak egin dituzte arlo horretan.

        — Bai, horretan alemaniarrak gure maisuak dira —erantzun zuen Bazarovek, axolagabe.

        Pavel Petrovitxek ironiaz erabili zuen «germaniarrak» hitza, «alemaniarrak» bazterturik, baina inor ez zen ohartu ironia horretaz.

        — Zuk, beraz, oso iritzi jasoa duzu alemaniarrez, bai? —galdetu zuen, itxurazko jendetasunez, Pavel Petrovitxek. Halako amorru gorde bat sentitzen hasia zen. Bazaroven ozartasun erabatekoa sumingarria gertatzen zen haren izaera aristokratikoarentzat. Sendagile baten seme hura ez zen kikiltzen; aitzitik, zakar eta gogoz bestera erantzuten zuen, eta haren ahotsaren doinuan bazen zerbait latza, ia lotsagabea.

        — Hango jakintsuak zentzudunak dira.

        — Bai, bai. Errusiako jakintsuez, ordea, ez bide duzu hain uste lausengarririk.

        — Baliteke.

        — Oso buru-ukatze laudagarria da hori —esan zuen Pavel Petrovitxek, soina tenteturik eta buruari atzera eraginez—. Hala ere, Arkadi Nikolaievitxek oraintsu azaldu digunez, zuk ez duzu ezein aginterik onartzen. Ez duzu agintean sinesten?

        — Eta zergatik onartu behar dut? Zertan sinetsiko dut? Nik, zentzuz hitz egiten badidate, aintzat hartzen dut esandakoa, besterik ez.

        — Eta alemaniar guztiek hitz egiten dute zentzuz? —galdetu zuen Pavel Petrovitxek, ozenki, eta haren aurpegiak halako aire arduragabe eta urrun bat hartu zuen, arima eta gorputz hodeiez goragoko tontor batera aldatu balitz bezala.

        — Guztiek ez —erantzun zuen, aharrausi laburra eginez, Bazarovek. Nabari zitzaion ez zuela eztabaidan jarraitzeko gogorik.

        Pavel Petrovitxek Arkadiri begiratu zion, hau esan nahi balio bezala: «Hori gizalegea zure adiskidearena, alafede!».

        — Niri dagokidanez —ekin zion berriro, ahalegintxoa eginez—, nik bekatari honek ez ditut begiko alemaniarrak. Errusiako alemaniarrak ez ditut aipatu ere egingo: jakina da zer-nolako aleak diren. Baina Alemaniako alemaniarrak ere ez zaizkit atsegin. Garai batekoak, tira, onartzeko modukoak dira; orduan Schiller zeukaten, esaterako, eta zera... Gette ere bai... Anaiak estimu handitan dauzka... Baina orain kimikariak eta materialistak baizik ez daude...

        — Kimikari on bat edozein poeta baino hogei aldiz baliagarriagoa da —eten zion Bazarovek.

        — Hara bestea! —egin zuen espantu Pavel Petrovitxek, eta doi-doia altxatu zituen bekainak, logura balitz bezala—. Zuk, beraz, ez duzu artea onartzen?

        — Dirua irabazteko artea, edo odoluzkirik gehiago ez edukitzekoa! —egin zuen oihu Bazarovek, destainazko irribarretxo batekin.

        — Ondo da, ondo da. Txantxetarako gogoa duzu. Beraz, zuk erabat arbuiatzen duzu hori? Demagun horrela dela. Orduan, zientzian bakarrik sinesten duzu?

        — Lehenago ere esan dizut ez dudala ezertan sinesten. Eta zer da zientzia, zientzia oro har? Askotariko zientziak daude, askotariko ogibideak eta tituluak dauden bezalaxe; baina zientzia oro har ez da existitzen, inondik inora ere.

        — Oso ondo. Eta gizartean ezarri ditugun bestelako arauei dagokienez ere, zeure joera negatibo horri eusten diozu?

        — Zer da hau?, itaunketa? —galdetu zuen Bazarovek.

        Pavel Petrovitx doi-doia zurbildu zen... Nikolai Petrovitxek beharrezkotzat jo zuen elkarrizketan parte hartzea.

        — Egunen batean zehaztasun handiagoz mintzatuko gara zurekin gai horretaz, Jevgeni Vasilitx maitea; zure iritzia jakingo dugu eta geurea agertuko dizugu. Niri dagokidanez, oso pozgarri zait zuk natur zientziak ikastea. Entzun dudanez, Liebig-ek aurkikuntza harrigarriak egin ditu lur-ongarrien arloan. Agian, lagun zeniezadake nire agronomia-lanetan: aholku baliagarriren bat eman zeniezadake.

        — Zure esanera nago, Nikolai Petrovitx; baina Liebig gehiegia da guretzat! Aurrena alfabetoa ikasi behar da, eta gero liburuari heldu, baina guk oraindik ez dugu a letra ere ikasi.

        «Ikusten dudanez, nihilista hutsa haiz», pentsatu zuen Nikolai Petrovitxek.

        — Hala eta guztiz ere, behar izanez gero, onar iezadazu zuregana jotzea —gaineratu zuen goraki—. Eta orain, anaia, uste diat administratzailearekin hitz egitera joateko ordua dugula.

        Aulkitik jaiki zen Pavel Petrovitx.

        — Bai —esan zuen, inori begiratu gabe—, zoritxarrekoa ni, bost urtez bizi izan naiz herrixka honetan, jeinu handiengandik urrun! Horrek erabat ergeltzen du edonor. Gogotik ahalegintzen gara irakatsi digutena ez ahazten, eta hara non bat-batean gertatzen den hori guztia zentzugabea dela, eta jakinarazten digute jende burutsua dagoeneko ez dela horrelako huskeriez arduratzen, eta atzeraturik geratu garela eta zozo hutsak garela. Zer egingo diogu! Bistan dago gazteak gu baino argiagoak direla.

        Pavel Petrovitx astiro jiratu zen orpoen arabera eta astiro alde egin zuen; Nikolai Petrovitx haren atzetik joan zen.

        — Beti da horrelakoa? —galdetu zion, odola hotz, Bazarovek Arkadiri, atea bi anaien atzean itxi bezain laster.

        — Zakarregia izan haiz berarekin, Jevgeni —ohartarazi zion Arkadik—. Mindu egin duk.

        — Ezin hasiko nauk, bada, koipekeriatan probintzietako aristokrata hauekin! Buruzaletasuna, lehoi-ohiturak eta harropuzkeria besterik ez ditek! Horrelakoa izaki, Petersburgen geratu behar zian bizitzen, hango gizartean gora egiteko... Tira, Jainkoak gorde dezala! Ur-kakalardo bitxi samar bat aurkitu diat, Dytiscus marginatus dik izena, ezagutzen duk? Erakutsi egingo diat.

        — Haren historia kontatuko niala hitzeman diat... —hasi zen Arkadi.

        — Kakalardoaren historia?

        — Aski duk, Jevgeni! Osabaren historia. Konturatuko haiz ez dela hik usten duan bezalakoa. Haren lepotik barre egitea bainoago, errukia merezi dik.

        — Ez diat zalantzan jartzen; baina zergatik kezkarazten hau hainbeste?

        — Zuzena izan beharra zegok, Jevgeni.

        — Nondik atera duk ondorio hori?

        — Ez, entzun...

        Eta osabaren historia kontatu zion Arkadik. Hurrengo kapituluan aurkituko du irakurleak.

© Turgenev

© itzulpenarena: Jose Morales Belda