III

        — Hona, bada! Lizentziatu eta etxera itzuli haiz azkenean —zioen Nikolai Petrovitxek, Arkadiri zapladatxoak emanez, noiz sorbaldan, noiz belaunetan—. Azkenean!

        — Zer moduz dago osaba?, osasuntsu? —galdetu zuen Arkadik. Poz-pozik zegoen, haur baten antzera ia, baina lehenbailehen ekarri nahi zuen elkarrizketaren haria hunkipenaren eremutik ohiko bide arruntera.

        — Bai, osasuntsu zegok. Hire bila etorri nahi zian nirekin, baina, zergatik ez dakidala, asmoz aldatu dik azken orduan.

        — Eta zu, luzaz egon zara nire zain? —galdetu zuen Arkadik.

        — Bost ordu inguru.

        — Zein ona zaren, aitatxo!

        Arkadik, aitarenganantz bizkor jiratu, eta musu zaratatsua eman zion masailan. Irri xumea egin zuen Nikolai Petrovitxek.

        — Zaldi ederra zeukaat prest hiretzat. Ikusiko duk! —hasi zen aita—. Eta paperez jantzi ditiat hire gelako hormak.

        — Eta Bazaroventzat ba al da gelarik?

        — Nola ez! Izango duk baten bat berarentzat ere.

        — Mesedez, aitatxo, ondo tratatu. Ez dakit nola azaldu zenbaterainoko estimutan daukadan haren adiskidetasuna.

        — Aspalditik ezagutzen duk?

        — Ez.

        — Izan ere, joan den neguan ez nian ikusi. Zertan dabil?

        — Natur zientziak ditu ikasgai nagusi. Baina denetarik daki. Medikuntza ikasketak hasi nahi ditu datorren urtean.

        — Ah! Medikuntza Fakultatean —esan zuen Nikolai Petrovitxek, eta isilik geratu zen—. Piotr —gaineratu zuen, besoa luzaturik—, gureak dira handik doazen mujik haiek?

        Nagusiak seinalaturiko alderantz begiratu zuen Piotrek. Telega batzuk, zaldi bridatu gabeek tiraturik, ziztu bizian zihoazen auzo-bide estu batetik. Telega bakoitzean mujik bat edo bi zihoazen, ahari-larruzko beroki luzeak askaturik.

        — Bai, gureak dira —esan zuen Piotrek.

        — Eta nora doaz? Hirira?

        — Bai, hirira seguraski. Tabernara —erantzun zuen Piotrek destainaz, eta doi bat makurtu zen gidariarenganantz, uste hori baiezta zezan nahi balu bezala. Baina gidariak ez zuen zirkinik ere egin: lehengo era zaharreko gizona zen, eta ez zetorren bat ideia berriekin.

        — Buruhauste handiak eman zizkidatek aurten mujikek —jarraitu zuen Nikolai Petrovitxek, semearenganantz jiraturik—. Ez zizkidatek zergak ordaintzen. Eta hik, zer egiteko asmoa duk?

        — Eta pozik zaude soldatako beharginekin?

        — Bai —murmurikatu zuen Nikolai Petrovitxek—. Zoritxarrez, zirikatu egiten ditiztek; orain arte ez dituk gogotik ahalegindu. Hondatu egiten ditiztek lanabesak. Dena dela, hainbestean lantzen ditek lurra. Eutsiz gero, konpondu egingo dituk arazo guztiak egunen batean. Etxaldeaz arduratzen haiz orain, ala?

        — Tamalez, etxean ez dugu gerizperik —esan zuen Arkadik, azken galdera horri erantzun gabe.

        — Estalki handi bat egin diat iparraldeko balkoiaren gainean —esan zuen Nikolai Petrovitxek—, orain, bazkaldu ere egin daitekek haize zabalean.

        — Datxa baten antz ikaragarria izan behar du..., dena dela, huskeriak dira horiek guztiak. Hemengo airea, aldiz, bai paregabea! Zein usain gozoa! Mundu osoan ez dago inguru hauetakoa bezain usain gozorik! Eta zeru hau...

        Arkadik solasa eten zuen bat-batean; begi-ertzetik atzerantz begiratu, eta isilik geratu zen.

        — Jakina —esan zuen Nikolai Petrovitxek—, hi hemen jaio hintzen, berezia iruditu behar zaik hemengo guztia...

        — Hara, aitatxo, ez du inolako garrantzirik bat non jaio den.

        — Hala ere...

        — Ez, horrek ez du batere garrantzirik.

        Nikolai Petrovitxek begi-ertzetik so egin zion semeari, eta haien arteko elkarrizketa berriro hasi zenerako, versta erdia egina zuen zalgurdiak.

        — Ez nauk gogoratzen ea idatzi nian hil egin zaigula Jegorovna, hire haurtzaina izandakoa —hasi zen Nikolai Petrovitx.

        — Ez da izango! Andre zahar errukarria! Eta Prokofitx, bizi da?

        — Bai, bizi duk, eta ez duk batere aldatu. Beti bezain erretxina zegok. Oro har, ez duk aldaketa handirik sumatuko Marinon.

        — Lehengo administratzaile bera duzu oraindik?

        — Ez, orain beste bat diat haren ordez. Erabaki diat ez edukitzea gehiago jopu burujabeturik edo mendeko ohirik, edo, behinik behin, ez uztea haien esku inongo erantzukizunik dakarren eginbeharrik. (Arkadik Piotr seinalatu zion begiekin.) Il est libre, en effet —esan zion Nikolai Petrovitxek ahapeka—, baina gelazaina baizik ez duk. Orain dudan administratzailea burges txikia duk, oso mutil zentzuduna eta trebea bera. Berrehun eta berrogeita hamar errublo ordaintzen zizkioat urtean. Bestetik —erantsi zuen Nikolai Petrovitxek, eskuaz bekokia eta bekainak igurtziz, keinu horrek barruko urduritasuna salatu ohi baitzuen berarengan—, oraintsu esan diat ez duala aldaketa handirik sumatuko Marinon. Ez duk guztiz egia. Ezin baztertuzko betebehartzat zeukaat jakinaraztea ezen...

        Zalantzan geratu zen une batez, eta frantsesez jarraitu zuen.

        — Argi eta garbi hitz egingo diat; moralista zorrotz batek gaitzetsi egingo likek hori, baina, lehenik, ezkutuan ezin gordezko kontua duk, eta, bigarrenik, ondo dakianez, nik oso printzipio bereziak izan ditiat beti aita-semeen arteko harremanei dagokienez. Hik, jakina, aitari kargu hartzeko eskubidea duk. Nire adinarekin... Hitz batean, zera... baduk neskagazte bat..., inondik ere, hik baduk haren aditzea...

        — Fenetxka? —galdetu zuen Arkadik hitzetik hortzera.

        Gorri-gorri jarri zen Nikolai Petrovitx.

        — Mesedez, ez esan ozenki haren izena... Zera... kontua duk orain nirekin bizi dela. Etxera ekarri diat..., bi gela txiki nitian. Dena dela, bazegok hori aldatzea.

        — Mesedez, aita! Zergatik aldatu?

        — Hire adiskidea gurean geratuko duk aldi batez... ez duk eroso egongo...

        — Ez arduratu Bazarovengatik, otoi! Horren guztiaren gainetik dago.

        — Azkenik, hiri dagokianez —esan zuen Nikolai Petrovitxek—, etxearen hegal bat izango duk heuretzat; zoritxarrez, egoera kaskarrean zegok.

        — Mesedez, aitatxo! —eten zion Arkadik—, badirudi barkamena eskatzen ari zarela; ez dizu lotsarik ematen?

        — Horixe lotsa ematen didala! —erantzun zuen Nikolai Petrovitxek, gero eta gorriago.

        — Aski da, aitatxo, aski da! Ez horrelakorik esan, mesedez!

        Arkadik irribarre egin zuen, samurtasunez. «Horregatik barkamena eskatzea ere!», pentsatu zuen bere artean, eta hain aita on eta xaloarenganako maitasun barkaberazko sentimendu batek bete zion arima, ezkutuko gailentasun-sentipen lauso batekin nahasirik.

        — Ez horrelakorik esan, mesedez —errepikatu zuen, bere heldutasunaz eta espirituzko irekitasunaz konturatzeak sortzen zion atseginaz nahi gabe gozatuz.

        Nikolai Petrovitxek eskuko atzamarren azpitik begiratu zion, artean ere bekokia igurtzitzen ari baitzen, eta halako ziztada bat nabaritu zuen bihotzean... Baina, berehala, errudun sentitu zen berriro.

        — Horra hor gure lurrak —esan zuen isilune luze baten ondotik.

        — Eta han aurrean dagoen baso hori, gurea da? —galdetu zuen Arkadik.

        — Bai. Baina saldu egin diat. Aurten zuhaitz guztiak botako ditiztek.

        — Zergatik saldu duzu?

        — Dirua behar nuelako; lur hauek ere mujikenak izango dituk laster.

        — Zergak ordaintzen ez dizkizuten mujik horienak?

        — Haien kontua duk hori; gainera, ordainduko ditek egunen batean.

        — Dohakabea basoa! —esan zuen Arkadik, eta inguruak ikusmiratzeari ekin zion.

        Ezin esan liteke inguru haiek oso ederrak zirenik. Soroak amaigabe hedatzen ziren ortzemugaraino bertaraino, leunki aldats gora leku batzuetan, eta berriro aldats behera beste batzuetan. Baso txikiak begiztatzen ziren hor-hemen, eta sakanek, zuhamuxka bakan eta ziztrinez josirik, Jekaterinaren garaiko mapa zaharretan zuten itxura berezia gogorarazten zieten begiei. Ertz malkartsuko errekatxoak ere ikusten ziren, eta presa meheko urmael txiki-txikiak, eta teilatu iluneko izba ziztrinez osaturiko herrixkak —izba haietako askotan teilatua erdi erorita zegoela—, eta lastategi okertuak aletegi hutsen aldamenean, adar txirikordatuzko hormekin eta atetxo dantzariekin, eta elizatxoak, adreiluzkoak batzuk, karea nonahi zartaturik, zurezkoak beste batzuk, gurutzeak oker eta hilerriak hondakin. Arkadiri gero eta gehiago uzkurtzen zitzaion bihotza. Berariaz bezala, aurkitu zituzten mujik guztiak zarpaz jantzirik zeuden eta zamalko kaxkarren gainean zebiltzan; bidebazterreko sahatsek arlote zarpailak ziruditen, pitzaturik zeukaten azala eta apurturik adarrak. Behiek, zargaldurik eta latz azala —marraskatu baliete bezala—, gose biziz jaten zuten bide ondoko lubakietako belarra. Bazirudien halako atzapar hilgarri eta gupidagabe batzuetatik jaregin berriak zirela, eta, abere akitu haien ikuspen negargarriak deiturik, negu goibel, amaigabearen mamu zuria agertzen zen udaberriko egun eder haren erdian, bere bisutsekin, izotzekin, elurrekin... «Ez —pentsatu zuen Arkadik—, inguru hau ez duk aberatsa, hemen ez zegok inor liluratzeko moduko oparotasunik, ezagun dik lur honek inork ez duela gogoz lantzen; ezin diagu horrela utzi, ezinbestekoa duk aldatzea... baina nola lortu hori?, nondik hasi?...»

        Horrelako gogoetak egiten zituen Arkadik... eta, gogoetan zegoela, nagusituz zihoan udaberria. Berde eta urrekara ageri zen inguru guztia; hala zuhaitzak nola zuhamuxkak eta belar-izpiak baratxe eta lasai kulunkatzen ziren, distiratsu, haizetxo epelaren astindu bigunen mendean; kantuan hasi ziren hegazabalak, beren txorrotxio zoli amaigabeak bazter orotara barreiatuz; hegaberek garrasi egiten zuten belardi lauen gainetik hegaka, edo lasterka zebiltzan zotalen artean, isilik; belatxingak batera eta bestera ari ziren udaberriko galburu oraindik apalen artean, haien kolore beltzak galsoroetako berde argia edertzen zuela; zekale-sail zuritzen hasietan sartzen ziren, eta noizean behin soilik atzematen ziren haien buruak uhin kekoloreen erdian. Arkadi luzaz egon zen inguruko ikuspegiari begira, eta haren oldozpenak, arian-arian iraungirik, erabat aienatu ziren azkenean. Longaina zabarki erantzi, eta hain alai begiratu zion aitari mutil gazte baten berezko begiradaz, ezen berriro besarkatu baitzuen hark.

        — Hurbil gaudek —esan zuen Nikolai Petrovitxek—, muino horretara igo, eta begien bistan izango diagu etxea. Ezin hobeto biziko gaituk elkarrekin, Arkasha; etxaldea gobernatzen lagunduko didak, baldin eta horrek aspertzen ez bahau. Orain, harreman estuak izan behar ditiagu elkarrekin, ondo ezagutu behar diagu elkar, ez da hala?

        — Jakina! —esan zuen Arkadik—. Bai egun zoragarria gaurkoa!

        — Etxera itzuli haizelako, seme! Udaberria bere onenak ematen ari duk, bai. Izan ere, bat natorrek Pushkinekin; gogoan duk Jevgeni Onegin-eko bertso hau?:

                Zeinen tristagarri zaidan zure esnatzea,

                udaberria, udaberria, maitasun-aroa!

                Zeinen ...

        — Arkadi! —iritsi zen tarantasetik Bazaroven ahotsa—. Ekarri pospolo bat, ez zeukaat pipa zerez piztu.

        Isilik geratu zen Nikolai Petrovitx, eta Arkadik, nolabaiteko harriduraz baina, aldi berean, nolabaiteko gupidaz aitari entzuten jarria baitzen, zilarrezko pospolo-kutxa bat atera zuen berehala sakelatik, eta Bazarovi bidali zion Piotren bitartez.

        — Zigarrorik nahi? —egin zuen oihu berriro Bazarovek.

        — Bai, ekarri bat —erantzun zuen Arkadik.

        Piotrek, kalesara itzulirik, zigarro beltz handi bat eman zion Arkadiri pospolo-kutxarekin batera. Arkadik astiro piztu zuen zigarroa, tabako zaharraren hats bizi eta garratza bere inguru osoan zabalduz. Nikolai Petrovitxek sekula ez zuen erre bere bizitza osoan, eta beste aldera okertu zuen sudurra, ezinbestez baina Arkadi ez ohartzeko moduan, ez baitzuen semea mindu nahi.

        Ordu laurden bat geroago, zurezko etxe berri bateko atariaren aurrean gelditu ziren bi zalgurdiak. Etxea pintura grisez margoturik zegoen eta burdinazko teilatu gorria zuen. Marino zen, Novaia Slobodka, edo, nekazariek esaten zioten bezala, Bobil etxaldea.

© Turgenev

© itzulpenarena: Jose Morales Belda