X

 

        Beste bi aste igaro ziren. Ivan Ilitx ez zen dibanetik jaikitzen. Ez zuen ohean egon nahi eta dibanean egoten zen. Eta ia denbora guztian aurpegia hormara zuela, bakarrean sufritzen zuen bere oinaze atergabea eta bakarrean pentsatzen arazo atergabe berean. «Zer da hau? Benetan ote da gero heriotza?» Eta barne-mintzo batek esaten zion: «Bai. Egia da.» «Zertako sufrimendu hau?» Eta mintzoak erantzuten zuen: «Ezertako ez». Hemendik aurrera eta honezaz aparte ez zegoen besterik.

        Gaixotasunaren hasieratik beretik, Ivan Ilitx medikuarengana lehen aldiz joan zenetik, bizitza bata bestearekin txandaka zebiltzan bi aldarte kontrajarritan urratu zitzaion: bata etsipena eta heriotza ulergaitz eta ikaragarria zen, edo bere gorputzaren jarduerarengatiko interesez gainezkaturiko behaketa eta itxaropena. Edo begien aurrean giltzurrina edo hestea agertzen zitzaion, zeinak ordukoz uko egiten baitzion bere eginbeharrak betetzeari, edo heriotza ulergaitz ikaragarria zen, inola ere ihes egiterik ez zegoena.

        Bi aldarte horiek gaixotasunaren hasietatik beretik txandaka zebiltzan bata bestearekin; baina zenbat eta gaixotasuna aurrerago zihoan, hainbat badaezpadakoago eta fantasiazkoagoak bihurtzen zitzaizkion giltzurrinari buruzko gogoetak eta askoz errealagoa ari zen hurbiltzen heriotzaren kontzientzia.

        Aski zuen gogora ekartzea zer zen hiru urte lehenago eta zer orain; nola joan zen maldan beherantz itxarobide oro suntsiturik geratzeko.

        Bakardade haren azken aldian, non aurkitzen baitzen aurpegia dibanaren bizkarrerantz zuela, hiri jendetsu bateko bakardade harenean, bere adiskide ugarien eta familiaren baitan—: ez itsasoaren hondarrean, ez lehorrean, inon egon litekeen baino bakardade handiagoan, bakardade izugarri haren azken aldian, Ivan Ilitx irudimenez iraganean baizik ez zen bizi. Bata bestearen atzetik iraganeko koadroak sortzen zitzaizkion. Beti garai hurbilenetatik hasi eta urrunekoenetara, haurtzarora joan eta bertan gelditzen zen. Baldin eta Ivan Ilitxek arestian emandako aran-konpota gogora ekartzen bazuen, haurtzaroko aran frantses zimurtuak bururatzen zitzaizkion, haien zapore berezia eta hezurrera iristean jariarazten zuten listu ugaria, eta zaporearen oroitzapen horrekin batera garai hartako oroitzapen sail osoa sortzen zitzaion: inudea, anaia, jostailuak. «Hori ez... mingarriegia da», zioen bere baitarako Ivan Ilitxek eta berriro presentera etortzen zen. Dibanaren bizkarreko botoia eta larruaren zimurrak. «Larruki garestia da, baina mengela; eztabaida izan genuen horregatik. Baina beste larruki bat eta beste eztabaida bat izan zen, aitaren kartera hondatu eta zigortu gintuztenean, eta amak pasteltxoak ekarri zizkigun». Eta berriro haurtzaroan gelditzen zen, eta berriro Ivan Ilitxek min hartzen zuen eta aldendu eta beste zerbait pentsatzen ahalegintzen zen.

        Eta berriro, bere oroitzapenen joaira horrekin batera, ariman beste oroitzapen batzuen joaira gertatzen zitzaion: gaixotasuna nola indartu eta areagotu zitzaion. Edo berdin zena: zenbat eta gehiago urrundu hainbat eta bizi gehiago zegoen. Hainbat eta on gehiago zeukan bizitzak, eta hainbat eta bizi gehiago zeukan berak ere. Bata eta bestea nahastu egiten ziren. «Zenbat eta oinazea txarrago, bizitza osoa ere hainbat txarrago bihurtu da», pentsatzen zuen. Puntu argitsu bakar bat zegoen han, atzean, bizitzaren hasieran, eta gero dena beltzagoa eta beltzagoa, eta bizkorragoa eta bizkorragoa zen. «Heriotzarekiko distantzia berbituen alderantzizko proportzioan», pentsatzen zuen Ivan Ilitxek. Eta harriaren irudi hori, gero eta abiadura handiagoan goitik behera etortzen ari zenarena, ariman sartzen zitzaion. Bizitzak, gero eta handiagoak diren oinazeen sortak, hainbat eta bizkorrago hegaz egiten du amaierara, oinazerik ikaragarrienera hurbildu ahala. «Airean noa...» Dardara egiten zuen, inarrosi egiten zen, kontra egin nahi zuen; baina bazekien ezina zela kontra egitea, eta berriro begiratzez nekaturik zeuden baina aurrean zeukatena begiratzeari utzi ezin zioten begiez, dibanaren bizkarrari begiratu eta itxaron egiten zion, itxaron eroriko ikaragarriari, zartakoa eta deuseztapenari. «Ezina da kontra egitea —zioen bere baitan—. Gutxienez ulertuko banu zertako den guzti hori? Eta hori ere ezina da. Azaldu liteke behar bezala ez naizela bizi izan esaterik balego. Baina hori ez dago onartzerik», zioen bere baitan, bere bizitzako lege, arau eta kunplimendu guztiak gogora ekarriz. «Hori uste izatea ezinezkoa da» —zioen bere baitan, ezpainez irribarre eginez, norbaitek irribarrea ikusi eta hartaz engainatuko balitz bezala. «Ez dago azalpenik! Oinazeak, heriotza... Zertako?»

 

 

 

© Leon Tolstoi

© itzulpenarena: Xabier Mendiguren Bereziartu

 

 

"Leon Tolstoi / Ivan Ilitxen heriotza" orrialde nagusia