John Steinbeck - Zeruko Belardiak

Helen Van Deventer emakume altua zen, aurpegi egoki, zorrotza zuena, eta begi tragikoak. Tragediaren kontzientzia bizi batek zeharkatzen zuen bere bizitza guztia. Hamabost urterekin alargun itxura eduki zuen norbaitek bere katutxo pertsiarra pozoitu ondoren. Sei hilabetez dolutu zen harengatik, ez nabarmenki, baizik ahots ito eta jokaera isilez. Bere aita hil zenean, katutxoaren sei hilabete haien ondoren, doluak etenik gabe jarraitu zuen. Antza zenez tragedia gosea sentitzen zuen Helenek, eta bizitzak erruz eskaintzen zion halakorik.

Hogeita bost urte zituela Hubert Van Deventerrekin ezkondu zen, ehiztari musugorri bat, urtean sei hilabete mota bateko edo besteko izakiren bat tiroz bota nahian pasatzen zituena. Ezkondu eta hiru hilabetera bere buruari bota zion tiroa, masusta lahar batekin estropezu eginda. Hubert nahiko gizon ausarta zen. Zuhaitz baten azpian hilzorian zegoela, bere kide batek emaztearentzat mezuren bat utzi nahi ote zuen galdetu zion.

— Bai —esan zuen Hubertek—. Esan ni ere liburutegian disekatuta jartzeko, orein-altze arra eta ahariaren arteko tartean! Esan hau ez diodala gidariari erosi!

Helen Van Deventerrek itxi egin zuen saloia bertako trofeo guztiekin. Handik aurrera gela hura Huberten izpirituari eskeinia egon zen. Gortinak bilduta egoten ziren. Saloi hartan hitz egiteko premia sentitzen zuenak isilka hitz egiten zuen. Helenek ez zuen negarrik egin, ez baitzegoen bere izaeran negar egitea, baina bere begiak handiagoak egin ziren, eta sarritan joanda bezala egon ohi zen, beste garaietara bidaiatzen duenaren begirada espresio gabeaz. Hubertek Russian Hill-eko etxea utzi zion, San Franciscon, eta fortuna koxkor bat ere bai.

Bere alaba Hilda, Huberten heriotza baino sei hilabete geroago jaioa, haur polita zen, panpina bat bezalakoxea eta bere amaren begi handi berberak zituena. Hilda ez zen behin ere oso ongi egoten; erraztasun harrigarriz harrapatzen zituen umeen gaitz guztiak. Bere jenioa, hasieran garrasi egite hutsarekin agortzen zena, hondatzaile bihurtu zen batetik bestera mugitzeko gai izan zenean. Zirtzilatu egiten zituen bere haserrearen bidean egokitutako gauza hauskor guztiak. Helen Van Deventerrek kontsolatu eta mimatu egiten zuen, eta gehienetan ez zuen lortzen Hildaren jenioa okerragotzea besterik.

Hildak sei urte zituela, Phillips doktoreak, familiako medikuak, Mrs. Van Deventerrek aspalditik susmatzen zuena aipatu zuen.

— Onartu beharra daukazu Hilda ez dagoela erabat ondo burutik —esan zion—. Psikiatra batengana eramateko esango nizuke nik. Amaren begi ilunak zabaldu egin ziren atsekabez.

— Ziur al zaude, jauna?

— Nahiko ziur. Ez naiz espezialista. Nik baino gehiago dakien norbaitengana eraman beharko duzu.

Helenek apartatu egin zituen begiak medikuagandik.

— Nik ere pentsatu izan dut hori, jauna, baina ezin dut beste gizon batengana eraman. Zuk zaindu gaituzu beti. Zu ezagutzen zaitut. Beste gizon batekin ezingo nintzateke ziur egon.

— Zer esan nahi duzu «ziur» horrekin? —lehertu zen Phillips doktorea—. Ez al dakizu garaiz hartuz gero senda genezakeela?

Helenen eskuak goratu egin ziren apur bat, eta gero berriro erori, etsita.

— Behin ere ez da ondo jarriko, jauna. Garai txarrean jaio zen. Bere aitaren heriotza... gehiegi izan zen niretzat. Ez nuen indarrik bildu haur perfektu bat erditzeko.

— Hortaz zer asmo duzu? Zure burutazio horrek zentzurik ez du, atrebentziarekin esanda.

— Zer egin liteke, jauna? Itxoin eta esperantza izan. Badakit ez dudala amore emango azkeneraino, baina ezin dut beste gizon batengana eraman. Nik zainduko dut eta nik hartuko dut bere ardura. Dirudienez, horrelakoxea izan behar du nire bizitzak.

Irribarre egin, oso modu tristean, eta bere eskuak goratu egin ziren berriro.

— Iruditzen zait nahita jartzen dizkiozula zailtasunak zeure buruari —esan zion sendagileak haserre.

— Ematen zaiguna hartu beharra daukagu. Etsiko dut. Seguru dakit, eta harro nago horretaz. Ez dago nire pazientzia hautsi dezakeen tragediarik. Baina bada gauza bat eraman ezin dudana, jauna. Ezin didate Hilda ondotik kendu. Nirekin edukiko dut, eta zu beti bezala etorriko zara, baina beste inork ez du tartean sartu behar.

Phillips doktorea gogaituta joan zen etxetik. Emakumearen egonarri hark, nabaria eta alferrikakoa, sutan jartzen zuen beti. «Neu banintz Patua», pentsatu zuen, «bere erresistentzia patxadatsu hori xahutzeko tentazioa sentituko nuke neuk ere.»

Hori gertatu eta denbora gutxira Hilda bisioak eta ametsak izaten hasi zen. Gaueko izaki ikaragarriak, atzapar eta hortzekikoak, hil nahian etortzen zitzaizkion lotan zegoela. Gizontxo itsusiek atximur egiten zioten eta hortz-karraska hasten zitzaizkion belarrira, eta Helen Van Deventerrek bera frogan jartzera etorritako pertsonaia berriak bezala hartu zituen bisioak.

— Tigre bat etorri eta sobrakamari tiraka ibili da —hots egiten zuen Hildak goizean.

— Ez ametitu ikara zaitzan, laztana.

— Baina hortzak sartu nahi zituen tapakitik barrena, ama.

— Gaur gauean zure ondoan eserita egongo naiz, bihotza. Hala ez du etortzerik izango.

Egunsentira arte neskatoaren ohe ondoan geratzeko ohitura hartu zuen. Bere begiak distiratsuagoak eta sukartsuagoak egin ziren bere izpirituaren erresistentzia frenetikoarekin.

Bazen gauza bat ametsek baino kezka handiagoa sortzen ziona. Hilda gezurrak esaten hasia zegoen.

— Gaur goizean lorategira atera naiz, ama. Gizon zahar bat zegoen kalean eserita. Bere etxera joateko eskatu dit, eta joan egin naiz. Urrezko elefante handi bat zeukan eta haren gainean ibiltzen utzi dit.

Neskatoaren begiek urrutira begiratzen zuten ipuina asmatzerakoan.

— Ez horrelakorik esan, bihotza —erregutzen zion amak—. Badakizu ez duzula horrelakorik egin.

— Egin dut ordea, ama. Eta gizon zaharrak erloju bat eman dit. Erakutsiko dizut. Begira.

Eskumuturreko erloju bat atera zuen, diamantez apaindua. Erlojua hartzerakoan, Helenen eskuak dardara egiten zuen izututa. Segundo batez bere aurpegiak ohiko erresistentzia itxura galdu zuen, eta haserreak hartu zuen haren tokia.

— Nondik atera duzu, Hilda?

— Gizon zaharrak eman dit, ama.

— Ez, esan non aurkitu duzun! Aurkitu egin duzu, ezta?

— Gizon zaharrak eman dit.

Erlojuaren atzealdean monograma bat zegoen grabatuta, iniziale batzuk Helenek ezagutzen ez zituenak. Letra grabatu haiexei begira geratu zen, etsipenez. «Amak gordeko du han», esan zuen zakarki. Gau hartan isilka lorategira atera, palatxo bat hartu eta lur azpian gorde zuen erlojua. Aste hartan burdinazko hesi handi bat altxarazi zuen lorategiaren inguruan, eta aurrerantzean Hildak ez zuen behin ere bakarrik ateratzerik izan.

Hamahiru urte zituela, Hildak etxetik ateratzea lortu eta ihesari eman zion. Helenek detektibe pribatuak kontratatu zituen aurki zezaten, baina, lau egun geroago, polizia batek aurkitu zuen Hilda Los Angeleseko konpainia inmobiliario baten bulego abandonatuan lotan zegoela. Helenek polizia-etxera joan behar izan zuen bere alaba libratzera.

— Zergatik egin zenuen ihes, bihotza? —galdetu zion.

— Ba zera, pianoa jo nahi nuelako.

— Baina etxean badaukagu bat eta. Zergatik ez zenuen gure pianoa jo?

— Oh, bestelako bat jo nahi nuen, handietako bat.

Helenek Hilda magalean hartu eta besarkatu egin zuen indarrez.

— Eta zer egin zenuen orduan, laztana?

— Kalean nengoen eta gizon batek bere kotxera igotzeko eskatu zidan. Bost dolar eman zizkidan. Gero ijito batzuk aurkitu eta haiekin bizitzera joan nintzen. Erregina egin ninduten. Gero ijito gazte batekin ezkondu nintzen, eta haur txiki bat izatera gindoazen, baina nekatuta sentitu eta eseri egin nintzen. Orduan polizia batek hartu ninduen.

— Laztana, nire laztan gaixo hori —erantzun zion Helenek—. Badakizu hori ez dela egia. Esan duzun guztian egia izpirik ez dago.

— Egia da ordea, ama.

Helenek Phillips sendagileari hots egin zion.

— Ijito batekin ezkondu zela dio. Ez duzu pentsatuko... ez duzu benetan pentsatuko horrelakorik egin zezakeenik, ezta? Ezingo nuke burutu.

Sendagileak arretaz begiratu zion neskatoari. Bere azterketa amaitutakoan ia maltzurki mintzatu zen.

— Esan nizun espezialista baten eskuetan jarri behar zela.

Neskatoagana hurbildu zen.

— Azkenaldi honetan izan al da andre zahar gaiztoa zure logelan, Hilda?

Hildaren eskuak larritu egin ziren.

— Atzo gauean tximino batekin etorri zen, tximino ikaragarri handi batekin. Kosk egin nahi izan zidan.

— Beno, gogoan izan ezin dizula minik egin, ni zutaz arduratzen naizelako. Andre zahar horrek beldurra dit niri. Berriro etortzen bada, esan nik zaintzen zaitudala eta ikusiko duzu zer azkar alde egingo duen.

Neskatoak irribarre egin zuen, nekatu antzera.

— Tximinoak ere alde egingo al du?

— Horixe. Eta, bide batez esanda, tori karameluzko makilatxo hau zure alabarentzat.

Mentazko barratxo arraiadun bat atera zuen poltsikotik.

— Han Babetteri eman beharko zenioke. Hala du izena, ezta?

Hildak gozokiari heldu eta gelatik alde egin zuen.

— Horra ba! —esan zion sendagileak Heleni—. Zoritxarrez ezagupen eta esperientzia faltan nago, baina gauza bat seguru dakit. Hilda askoz okerrago jarriko da. Bere heldutasunera ailegatzen ari da. Aldaketa garai horrek, berarekin dakartzan gainezkakeria emozionalekin, areagotu egiten ditu beti buruko gaitzak. Ezin dut esan zer gertatuko den. Hiltzaile joera har lezake edo estreina ikusitako gizonezkoarekin alde egin lezake. Ez baduzu esku adituetan uzten, ez baduzu zer edo zer egiten ondo zain dezaten, damutuko zaizun zerbait gerta liteke. Azken ihes hau abisu bat besterik ez da izan. Ezin duzu horrela jarraitu. Zeuretzat ere ez da bidezkoa.

Aurrean zeukan Helen, tente-tente eserita. Sendagileari halako amorrazioa ematen zion erresistentzia hura ageri zuen aurpegian.

— Zer proposatzen didazu? —galdetu zuen lehor.

— Eroentzako ospitale bat —esan zuen Phillips doktoreak, eta gustatu egin zitzaion bere erantzunaren zakartasuna.

Helenen aurpegia gogortu egin zen. Bere erresistentzia tinkoxeagoa bihurtu zen.

— Ez dut egingo! —oihukatu zuen—. Nirea da, eta neu naiz bere erantzule. Neu geratuko naiz berarekin, jauna. Ez dut bistatik galduko. Baina ez dut etxetik bidaliko.

— Ondorioak ezagutzen dituzu —esan zuen sendagileak latz.

Orduan, abailduta sentitu zen emakume harekin arrazoitzerik ez zegoelako.

— Zure adiskidea naiz aspalditik, Helen. Zer dela-eta hartu behar duzu zeure gain miseria eta arrisku karga hau?

— Edozerekin burutzeko kapaz naiz, baina ezin dut etxetik bidali.

— Zilizioa maite duzu —esan zuen marmarka sendagileak—. Minak plazer ematen dizu. Ez zenuke inolaz ere tragedia izpirik huts egin nahi.

Sutan jarri zen.

— Helen, lehenago edo geroago gizon guztiek sentitzen dute emakume bati jotzeko gogoa. Gizon baketsua naizelakoan nago, baina oraintxe bertan gustura emango nizuke matraileko bat.

Helenen begi ilunetara begiratu, eta haren bizkarrean tragedia berri bat jartzea besterik ez zuela egin ikusi zuen; ez zuela lortu pairatu beharreko egoera berri bat ematea besterik.

— Eta orain banoa —esan zuen—. Ez gehiago niri hots egin. Egiatan esaten dizut: gorrotoa sentitzen hasi naiz zugana.

Zeruko Belardietako jendeak interes eta arranguraz jakin zuen andre aberats bat zetorrela ibarrean bizitzera. Enbor eta oholez betetako kamioikadak ikusi, Christmas Canyon delakoa igotzen, eta barre egin zuten mespretxu apur batez txabola batentzako enborren garraioan botatzen ari ziren diruagatik. Bert Munroe Christmas Canyon-en goi parteraino igo eta etxea altxatzen ari ziren arotzei begira egon zen egun erdi batez.

— Polita izango da —eman zuen jakitera Denetariko Dendan—. Enbor guztiak primerakoak dira, eta, zer iruditzen zaizue!, lorazainak lanean ari dira dagoeneko. Landare handiak eta zuhaitzak ekarri, denak loretan, eta lurrean jartzen dituzte. Van Deventer andre horrek oso aberatsa izan behar du.

— Erraz gastatzen dute behintzat dirua —ametitu zuen Pat Humbertek—. Jende aberats horrek bai dirua erraz gastatu.

— Eta, entzun beste kontu bat —jarraitu zuen Bertek—. Emakumeen gauzak, ez didazue ezetzik esango. Ea asmatzen duzuen zer ari diren jartzen leiho batzuetan... barroteak! Ez burdinazkoak, baizik haritzezko barrote handi, lodi batzuk. Dama zaharra koioteen beldur da, inondik ere.

— Zerbitzari asko ekarriko ote dituen ari nintzen pentsatzen. —T. B. Allenek itxaropenez hitz egiten zuen—. Baina, edozein modutara, apustu egingo nuke hirian erosiko dituela gauza guztiak. Horrelako jendeak hirian egiten du erosketa.

Etxea eta lorategia osatu zituztenean, Helen Van Deventer eta Hilda, Txinako sukaldari bat eta Filipinetako zerbitzari bat Christmas Canyon-dik gora igo ziren automobilean. Etxe ederra zen, enborrez egina. Arotzek enborrak zahartu zituzten azidoekin, eta lorazainek beren obrak aspaldiko lorategi baten itxura izatea lortu zuten. Erramu eta haritzak belazean utzi zituzten, eta haien gerizpean zinerariak hazten ziren, zuriak, urdinak eta purpura kolorekoak. Bidexken ertzetan urdintasun sinestezineko lobeliak zeuden.

Sukaldariak eta morroiak beren postuetara jo zuten berehala, baina Helenek Hildari besotik heldu eta lorategira atera ziren paseo bat ematera.

— Ez al da ederra! —hots egin zuen Helenek. Bere aurpegiak ohiko erresistentziaren parte bat galdua zuen—. Bihotza, ez al zaizu iruditzen gustura biziko garela hemen?

Hildak zineraria bat zuztarretik atera eta haritz enbor bati joka hasi zen bere harekintxe.

— Nahiago nuen gure etxea.

— Baina zergatik, bihotza? Ez geneukan hain lore politik, eta ezta horrelako zuhaitz handirik ere. Hemen egunero joango gara mendira paseatzera.

— Nahiago nuen gure etxea.

— Baina zergatik, bihotza?

— Ba nire lagun guztiak han zeudelako. Hesitik begiratu eta jendea ikus nezakeen pasatzen.

— Beste etxea baino gehiago gustatuko zaizu hau, Hilda, ohitzen zarenean.

— Ez. Sekula ez zait hau gustatuko, sekula.

Hilda negarrez hasi zen, eta gero, tarterik gabe, amorrazioz garrasika. Bat-batean lorategiko arba bat lurretik atera eta bularrean jo zuen ama bere harekin. Zerbitzaria neskaren atzean azaldu zen isil-isilik, eta besoetatik heldu eta etxe barrura eraman zuen, ostikoka eta garrasika.

Berarentzat prestatutako gelan, Hildak altzari guztiak hautsi zituen, metodikoki. Burkoei tarratekoak egin eta lumak sakabanatu zituen. Azkenean leihoko kristalak hautsi, haritzezko barroteak kolpatu eta garrasi egin zuen amorrazioz. Helen bere gelan eserita zegoen, ezpainak itxi-itxi eginda. Halako batean tentetu egin zen Hildaren gelara joateko bezala, eta gero berriro bere besaulkian hondoratu zen. Une batez, bere erresistentzia mutu hark ia-ia alde egin zion, baina segituan itzuli zitzaion sekula baino indartsuago, eta Hildaren gelatik zetozen deiadarrek ez zuten eraginik izan.

Morroia gela barrura lerratu zen.

— Pertsianak itxi, etxekoandre?

— Ez, Joe. Urruti gaude jendeagandik. Inork ezin du aditu.

Bert Munroek pasatzen ikusi zuen automobila, jende berria Christmas Canyon-go enborrezko txabolara zeramana.

— Zaila izango zaio emakume bati dena martxan jartzea laguntzarik gabe —esan zion bere emazteari—. Uste dut joan egin behar nukeela ezer behar duten ikustera.

— Gertatzen da jakin-minez zaudela —esan zion emazteak isekati.

— Beno, jakina, horrela hartzen baduzu ez naiz joango.

— Txantxetan ari nintzen, Bert —protestatu zuen emazteak—. Auzotasun ederreko seinalea iruditzen zait. Geroago ea ni neu ere joaten naizen bisita egitera Mrs. Whitesiderekin. Hori da egokiena. Baina orain zoaz zu eta ikustazu zer moduz konpontzen ari diren.

Sasoi onez igo zen, Christmas Canyon-go sakonean kantari zihoan errekatxo alaiaren ondotik. «Ez da lur ona lantzeko», esan zion bere buruari, «baina bizitzeko toki ederra da. Honelako toki batean bizi nintekeen gaur egun; bizi, besterik gabe... armistizioa heldu zen garaian heldu ez balitz.»

Beti bezala, lotsatu egin zen gerra beste pixka batez luzatu izana desiratzeagatik.

Hildaren garrasiak etxetik milia laurden batera zegoela iritsi zitzaizkion belarrira. «Zer arraio da hori?», esan zuen. «Norbait hiltzen ari direla ematen du.» Pausoa bizkortu zuen ikustearren.

Hildaren leiho barrotedunak etxearen sarrera nagusiraino zihoan bide-zidorrera ematen zuen. Bertek barroteei helduta ikusi zuen neska, begiak sutan zituela amorrazio eta beldurrez.

— Kaixo —esan zuen—. Zer gertatzen da? Zergatik utzi zaituzte hemen itxita?

Hildaren begiak kizkurtu egin ziren.

— Gosez naukate —esan zuen—. Hil nadin nahi dute.

— Zer txorakeria —esan zuen Bertek—. Zergatik nahiko luke inork zure heriotza?

— Oh! Nire diruagatik! —konfiatu zion neskak—. Ezin dute nire dirua eskuratu ni hil arte.

— Nola ba, neskato bat besterik ez zara-eta.

— Bai zera —esan zuen Hildak bekozkodun—. Emakume osatua naiz. Txikia ematen dut gosez naukatelako eta jo egiten nautelako.

Berten aurpegia ilundu egin zen.

— Beno, ikusiko dut zer egin dezakedan —esan zuen.

— Oh! Ez horiei ezer esan. Lagundu hemendik ateratzen, eta orduan nire dirua eskuratuko dut, eta orduan zurekin ezkonduko naiz.

Aurreneko aldiz, Bert arazoari antza hartzen hasi zitzaion.

— Horixe, lagunduko ez dizut ba —esan zion lasaitu nahiz bezala—. Zaude pixka batean eta ateratzen lagunduko dizut.

Etxea inguratu sarrera nagusiraino eta atea jo zuen. Zirrikitu egin zuten berehala; zerbitzariaren begi mozoloek kanpora begiratu zuten.

— Ikusi al dezaket etxekoandrea? —galdetu zion Bertek.

— Ez —esan, eta atea itxi zuen mutilak.

Une batez Bert gorri-gorri jarri zen purrustada harekin lotsatuta, baina gero, amorrarazita, deitu egin zuen ostera. Eta berriro ere atea bi behazbete zirrikitu, eta begi beltzek kanpora begiratu zuten.

— Berriro diotsut etxekoandrea ikusi beharra daukadala. Ikusi beharra daukat giltzaz itxita daukazuen neskato hori dela-eta.

— Etxekoandrea oso gaixorik. Asko sentitzen dut —esan zuen mutilak. Atea itxi zuen berriro. Aldi hartan morroiloari ematen sentitu zuen Bertek. Bide-zidorrean behera abiatu zen pauso-luzeka. «Ez bisitan etortzeko esango diot emazteari», pentsatu zuen bere artean. «Neska ero bat eta morroi zorritsu bat. Doazela infernuko zulora!»

Helenek bere logelatik hots egin zuen:

— Zer zen, Joe?

Mutila ate ondoan gelditu zen.

— Gizon bat etorri. Esan du berak zu ikusi behar. Nik esan zu gaixorik egon.

— Ondo da. Eta nor zen? Esan al du zergatik ikusi nahi ninduen?

— Nor ez dakit. Esan du berak zu ikusi behar Hilda andereñoagatik.

Aitaren batean, Helen zerbitzariaren gainean zen. Bere aurpegia haserre zegoen.

— Zer nahi zuen? Nor zen?

— Ez dakit, etxekoandre.

— Eta bidali egin duzu. Libertate gehiegi hartzen dituzu. Zoaz hemendik,

Bere burua besaulkira erortzen utzi eta begiak tapatu zituen.

— Bai, etxekoandre.

Joe buelta ematen hasi zen poliki-poliki.

— Oh, Joe, zatoz hona!

Mutila besaulki ondoan zuen, berak begiak agerian jarri baino lehen.

— Barkaidazu, Joe. Ez nekien zer esaten nuen. Ondo egin duzu. Nirekin geratuko zara, ezta?

— Bai, etxekoandre.

Helen zutitu eta leihorantz joan zen ezinegonez.

— Ez dakit zer gertatzen zaidan gaur. Miss Hilda ondo al dago?

— Bai, andereño lasai orain.

— Beno, egin sua salako tximinian, konforme? Eta gero eraman Hilda hara.

Txabolako salaren antolamenduan, Heleni iruditzen zitzaion monumentu moduko bat altxa zuela senarraren menez. Ehiza pabilioi baten antz ahalik eta osoena eman nahi izan zion. Gela handi bat zen, sekuoia-egurrezko panel eta habez hornitua. Tarteka-marteka, orein mota desberdinen buru disekatuek beren mutur galdekariak luzatzen zituzten. Gelaren alderdi batean harri-koskorrez egindako tximini handi bat nagusitzen zen, eta haren gainean batailako bandera frantses urratu bat zegoen zintzilik, Hubertek nonbaitetik ekarria. Giltzaz itxitako bitrina batean, Huberten fusil guztiak erreskadan zeuden zein bere armategian jarrita. Heleni iruditzen zitzaion ez zuela bere senarra erabat galduko halako gela bat zeukan bitartean bertan eserita egoteko.

Russian Hill-eko saloi hartan amets bat praktikatu izan zuen, atsegina zitzaiona. Hemen etxe berrian ere harekin jarraitu ahal izatea espero zuen. Ametsa ia erritual baten bitartez gauzatzen zen. Suaren aurrean eseri eta eskuak gurutzatzen zituen Helenek. Gero banaka-banaka trofeo disekatuei begiratzen zien une luze batez, bakoitzari errepikatuz: «Hubertek menderatu zuen hori.» Eta azkenean etorri egiten zen ametsa. Ia ikusi egiten zuen senarra bere aurrean. Bere gogoan, Huberten eskuen forma errepasatzen zuen, eta aldaken mehartasuna, eta bernen luzera eta zuzentasuna. Tarte baten ostean, gauzak nola esan ohi zituen gogoratzen zuen, azentuak non jartzen zituen eta aurpegia nola pizten eta gorritzen zitzaion ardailatuta zegoenean. Gonbidatuak trofeo batetik bestera nola Braman ohi zituen gogoratzen zuen Helenek. Bakoitzaren aurrean, Hubert orpoen gainean kulunkatu eta eskuak bizkar atzean gurutzatzen zituen, animalia nola hil zuen kontatzen zuen bitartean xehetasunik ttipieneraino.

— Ilargia ez zen aproposa eta ezeren aztarrenik ez zen inon. Fredek (gidaria zen Fred) esan zuen ezer harrapatzeko aukerarik ez genuela. Gogoan daukat goiz hartan hirugiharrik gabe geldituak ginela. Baina, badakizue, niri zerbaitek esaten zidan abiatu eta begiratu bat bota behar genuela.

Helenek istorio txepel, gatzik gabeko haiek kontatzen sentitzen zuen senarra, beti antzera bukatzen zirenak: «Ba zera, distantzia luzeegia zen eta kristoren haizea zetorren ezker aldetik, baina nik hala ere apuntatu eta pentsatu nuen: "Alferrik ari nauk", eta bertan hilko ahal naiz ez banuen jo eta bertan bota. Suerte hutsa izan zen, noski.»

Hubertek ez zuen benetan nahi bere entzuleek suerte hutsa izan zenik sinestea. Kirolari onaren jestu dotorea zen hura. Helenek gogoan zeukan berak, halakoetan, zera pentsatu ohi zuela, zergatik ez ote zitzaion kirolari onari ametitzen bere arrakastak aitortzea.

Baina holaxe garatzen zen ametsa. Senarraren irudia osatzen zuen, harik eta irudi hark gela menpean harto eta ehiztari handiaren sasoi oparoaz betetzen zuen arte. Ondoren, behin ametsa burutu eta gero, zirtzilatu egiten zuen. Ateko txirrinak, egun hartan, tonu bereziki mingarriaz jo zuen. Helenek gizonezkoen aurpegiak gogoratzen zituen, tristeak eta aztoratuak, istripuaren berri ematen zioten bitartean. Gorpua etxe aurreko harmailetatik igo zuten unean amaitzen zen beti ametsa. Tristurazko olatu itsugarri batek betetzen zuen Helenen bularra, eta berriro ere besaulkian hondoratzen zen.

Baliabide horien bitartez bizirik mantentzen zuen senarra, uko eginez, bere tema guztiaz, irudi hura bere memorian lausotzen uzteari. Hiru hilabetez bakarrik egon zen ezkonduta, esaten zion bere buruari. Hiru hilabetez bakarrik! Etsita zegoen itxaropenik gabeko melankolia sentimendu batekin bizitzera. Sentimendu horri arnasa ematen ziola bazekien, baina Huberten eskubidea zela iruditzen zitzaion, hari zor zion omenaldi moduko bat. Gogor egin behar zion tristurari, baina ihes egiten saiatu gabe.

Helenek denbora asko zeraman bere etxe berrian pasako zuen lehen gau honen zain. Tximinian egur puskak garretan zeudela, eta argia dizdizka animalien begi kristalezkoetan, ametsari ongietorria emateko asmoa zuen bere etxe berrira.

Joe logelara itzuli zen.

— Sua piztuta, etxekoandre. Orain nik Hilda andereñoari deitu?

Helenek begiratu bat bota zuen leihotik. Ilunabarra muino gailurretatik beherantz zetorren. Saguzar batzuk ere bazebiltzan jadanik, jiraka eta bueltaka urduritasunez. Galeperrek elkarri hots egiten zioten uretarako bidean, eta urrutian, mendi-lepoaren beheko aldean, beheek marru egiten zuten estalperantz zihoazela. Helen aldaketa bat ari zen nozitzen. Bake sentsazio berri batek betetzen zuen. Babestuta eta armatuta sentitzen zen hainbeste denboran setiatu zuten tragedien kontra. Besoak aurrerantz eta atzerantz luzatu, eta hasperen egin zuen gustura. Joek zain segitzen zuen ate ondoan.

— Zer? —esan zuen Helenek—, Miss Hilda? Ez, ez oraindik ekarri. Afaria laster izango da prest. Hildak ez badu afaltzera azaldu nahi, geroago ikusiko dut.

Ez zuen Hilda ikusi nahi. Bake berri, gozo hura eten egingo zen bestela. Ilunabarraren argitasun bitxian eseri nahi zuen, eseri eta galeperrak elkarri hoska sentitu, malda sasitsuetan behera ura edatera zihoazela ilundu aurretik.

Helenek zetazko txal bat bizkarrean hartu eta lorategira atera zen. Ematen zuen bakeak maldan behera arrapaladan jaitsi eta bere baitan hartzen zuela. Lore munto batean untxi gris txiki bat ikusi zuen isats zurikoa, eta haren ikusteak dardara eginarazi zion plazerez. Untxiak burua jiratu eta begira geratu zitzaion pixka batean, eta gero landare berriei koskaka jarraitu zuen. Bat-batean zoroki zoriontsu sentitu zen Helen. Gauza xarmangarri eta kilikagarriren bat gertatzear zegoen, gauza txit zoragarri bat. Bere bat-bateko poz hartan untxiari mintzatu zitzaion:

— Segi jaten, lore zaharrak ere har ditzakezu. Bihar azak aldatuko ditut zuretzat. Gustura hartuko dituzu, ezta, Peter? Begira, Peter, Peter al duzu izena? Zer tuntuna, untxi guztiek Peter dute izena. Kontua da, Peter, ezeren esperantzarik ez dudala izan aspalditik. Ez al da xelebrea? Ala, tristea ote? Baina orain zerbaiten esperantzan nago. Antizipazioz lehertzeko zorian nago. Eta ez dakit zer izan daitekeen espero dudana. Ez al da txoro kontua, Peter?

Aurrera jarraitu zuen, eskuaz agur eginez untxiari.

— Zinerariak goxoagoak zirela egingo nukeen nik —esan zion.

Uraren kantuak bide-zidorrean behera bultzatzen zion, erreka aldera. Ertzera hurbiltzen ari zela, galeper banda batek sastraka artera jo zuen ziztu bizian, asaldurazko garrasi totelekin. Helenek lotsa sentitu zuen enbarazu egin zielako. «Itzul zaitezte!» hots egin zien. «Ez dizuet tirorik botako. Untxia ez da nigatik kezkatu. Gainera, nahita ere ezingo nizueke tirorik bota.» Bat-batean, Hubertek eskopeta erabiltzen erakustera eraman zuen aldia gogoratu zitzaion. Solemnitate erlijiosoz erakutsi zion armari nola heldu eta nola apuntatu bi begiak zabalduta.

— Orain lata bat botako dut gora —esan zion—. Ez dut nahi behin ere tirorik botatzea geldirik dagoen zerbaiti... ezta behin ere. Kirolari eskasa da geldirik dagoen txoriari tiroa botatzen diona.

Helen lata hegalariari tiroka aritu zen eroa bezala, sorbalda gogortu zitzaion arte, eta automobilean etxerantz zihoazela tapatako bat eman zion senarrak.

— Puska batean ez duzu galeperrik botako —esan zion—. Baina untxiei emateko gai izan behar zenuke laster.

Jarraian, etxera ekarri ohi zituen larruzko uhal haiek etorri zitzaizkion burura, lepotik zintzilikatutako galeper mordoarekin.

— Uhaletik libratzen direnean, seinale nahiko denbora egin dutela zintzilik eta jateko moduan daudela —esaten zuen solemnitatez.

Bat-batean Helenek antzeman zuen ez zuela Hubertengan gehiago pentsatu nahi. Atzera begiratze hark ezabatu egin zuen ia bere bake sentsazioa.

Ilun zegoen ia. Salbiaren usainak gaua gozatzen zuen. Sukaldaria hoska ari zen sukaldetik, Helenek afaria iragartzeko erosi zuen zintzarriari eraginez. Txalean ondo bildu, dardarizo batekin, eta etxe barrura sartu zen.

Jangelan alabarekin aurkitu zen aurrez aurre. Arratsaldeko amorrazioaren aztarren guztiak ezkutatuta zeuden Hildaren aurpegitik; pozik zirudien, eta oso gustura bere buruarekin.

— Bihotza. Hobeto zaude, ezta? —hots egin zuen Helenek.

— Oh, bai.

Helen mahaiaren bestaldera joan eta muxu eman zion alabari kopetan. Gero, dardarizoka, besarkatu egin zuen Hilda une batez.

— Zer toki ederra den ikusten duzunean, oso maitea izango duzu. Badakit baietz.

Hildak ez zuen erantzun, baina bere begiek maltzur itxura hartu zuten.

— Maiteko duzu, ezta, bihotza? —ekin zion Helenek berriro, bere tokira itzultzen ari zela.

Hilda misteriotsu agertu zen.

— Beno, beharbada maiteko dut. Beharbada ez dut maite beharrik izango.

— Zer esan nahi duzu, laztana?

— Beharbada ez naiz hemen luzaro egongo.

— Ez zarela hemen luzaro egongo?

Helenek begiratu azkar bat bota zuen mahaiaren bestaldera. Bistakoa zen Hilda sekreturen bat gorde nahian ari zela, baina alde egin egiten zion.

— Beharbada ihes egin eta ezkondu egingo naiz.

Helenek bere besaulkian hondoratu eta irribarre egin zuen.

— Oh, bai. Horixe baietz. Hala ere hobe zenuke urte batzuk itxoitea. Nor da oraingoan, laztana? Printzea, berriro ere?

— Ez, ez da printzea. Gizon pobrea da, baina nik maitatu egingo dut. Gaur gure plan guztiak egin ditugu. Bila etorriko zaidala uste dut.

Helenen memorian zerbait harrotu zen.

— Gaur arratsaldean etxera etorri den gizona al da?

Hilda zutitu egin zen mahaitik.

— Ez dizut beste ezertxo ere esango —hots egin zuen—. Ez duzu galdetzeko eskubiderik. Baina zera, zaude pixka batean... etxe zahar honetan geratu beharrik ez dudala erakutsiko dizut.

Gelatik korrika atera eta bere logelako atea danbateko batez itxi zuen bere atzetik.

Helenek zerbitzariari hots egin zion zintzarriarekin.

— Joe, gaur etorri den gizonak zer esan du zehazki?

— Esan du berak zu ikusi behar neska txikiagatik.

— Zer nolako gizona zen? Zenbat urte zituen?

— Ez zaharra, etxekoandre, ez gaztea. Berrogeita hamar urte edo horrelakoren bat.

Hasperen egin zuen Helenek. Beste ipuin bat baino ez zen, Hildak sumatzen eta kontatzen zituen dramatxo haietako bat. Eta hain ziren benetakoak berarentzat, ume gaixoarentzat! Helenek astiro jan zuen, eta gero, sala handian, suaren aurrean eseri zen, enbor gorien txingar puskei eraginez axolagabeki. Argi guztiak itzali zituen. Suak dizdiz egiten zuen hormako buru disekatuen begietan, eta Helenen ohitura zaharrak indar hartu zuen berriro. Huberten eskuek zer forma zuten imajinatzen aurkitu zuen bere burua, zer estuak ziren haren aldakak eta zer zuzenak bernak. Eta orduan aurkikuntza bat egin zuen: bere irudimenak Huberten eskuak uzten zituenean, esku haiek ezkutatu egiten ziren. Ez zen bere senarraren irudia osatzen ari. Joana zen, betirako joana. Aurreneko aldiz aspaldiko urteetan, eskuak aurpegira eraman eta negar egin zuen Helenek, zeren bakea itzulia baitzen, eta bai expektazio oparoa ere. Lehortu zituen begiak eta gelatik barrena abiatu zen astiro, hango buruei irribarre eginez animalia bakoitza nola hil zen ez lekikeen arrotz baten begirada axolagabeaz. Gelak desberdina zirudien eta beste giro bat antzematen zitzaion. Leihoen krisketa berriak itsumustuan probatu eta parez pare zabaldu zizkion leiho handiak gauari. Eta gaueko brisara hasperenka sartu zen eta sorbalda biluziak bainatu zizkion bere bake freskoarekin. Leihora atera eta adi jarri zen. Hainbeste soinu txiki zetozen lorategitik eta lorategia baino harantzagoko muinotik! «Bizitzaz josia dago dena», pentsatu zuen. «Bizitzaz gainezka dago dena.» Pixkanaka, entzuten ari zela, etxearen bestaldetik zetorren karrask soinu batez ohartu zen. «Kastoreak baleude, kastore bat izango litzateke zuhaitz bati koskaka. Arantzurderen bat izango da beharbada, zimenduak jaten ari dena. Entzun izan ditut horrelako kontuak. Baina arantzurderik ere ez dago hemen horietan.» Etxetik bertatik zetozen karrask hotsaren dardarak. «Enborrak marraskatzen ari den zerbait izan behar du», esan zuen. Kraskatako txiki bat aditu zen. Hotsa isildu egin zen. Helen asaldatu egin zen, larrituta. Pasillo batetik bizkor-bizkor joan eta Hildaren gelako ate aurrean gelditu zen. Eskua kanpoko morroilo sendoan jarri eta hots egin zuen:

— Ondo al zaude, bihotza?

Ez zen erantzunik izan. Morroiloa isil-isilik ireki eta gelara sartu zen Helen. Haritzezko barrote bat moztuta aurkitu zuen, eta Hilda ez zegoen han.

Une batez tente-tente gelditu zen Helen leiho irekiaren aurrean, pentsakor begiratuz gau grisari. Gero bere aurpegia zurbildu eta bere ezpainek aspaldiko tinkotasun itxura hura hartu zuten. Atzera salarako bidea egiten zuen bitartean, bere mugimenduak mekanikoak ziren. Aulki baten gainera igo, armen bitrina ireki eta eskopeta bat atera zuen.

Phillips doktorea Helen Van Deventerren ondoan eserita zegoen coroner-aren bulegoan. Etorri beharra zuen umearen sendagile bezala, jakina, baina aldi berean pentsatu zuen bere presentziak lasaitu egin zezakeela Helen. Andreak ez zirudien beldurtua. Bere dolu garratz, ia basatian, itsasoak maiztutako harri bat bezain eraman handikoa ematen zuen.

— Eta espero al zenuen? —ari zen esaten coroner-a—. Pentsatzen al zenuen horrelakorik gerta zitekeenik?

Phillips doktoreak urduri antzera Heleni begiratu eta eztarria garbitu zuen.

— Nik zaindu nuen jaio zenez geroztik. Horrelako kasu batean, bere burua hil zezakeen edo beste norbait, zirkunstantzien arabera. Inori kalterik egin gabe bizitzen ere jarrai zezakeen. Indarkeriazko pausorik eman gabe pasa zezakeen bizitza osoa. Ezinezkoa zen esatea, ulertuko duzun bezala.

Coroner-a paperak firmatzen ari zen.

— Modu basatian egin zuen. Bistan da neska erotuta zegoela eta bere motiboak aztertzeko arrazoirik ez dagoela. Huskeria batengatik egingo zuen beharbada. Baina latz jokatu zuen. Halere berak ez zuen jakin. Bere burua errekan eta arma aldamenean. Suizidio epaia emango dut. Sentitzen dut zure aurrean horrela hitz egin beharra, Mrs. Van Daventer. Bera aurkitzea kolpe ikaragarria izango zen zuretzat.

Sendagileak auzitegiko eskailerak jaisten lagundu zion Heleni.

— Ez ezazu aurpegi hori jarri —esan zion—. Exekuzio batera zoazela ematen du. Hobe da horrela, benetan esaten dizut. Ez ezazu hainbeste sufritu.

Helenek ez zion begiratu.

— Orain badakit. Hemendik aurrera badakit zer espero duen bizitzak nigandik —esan zuen eztiro—. Orain badakit beti susmatu izan dudana. Eta burutzeko indarra badut, jauna. Ez nigatik kezkatu.

"John Steinbeck / Zeruko Belardiak" orrialde nagusia