IV.i

 

klaudio sartzen da.

 

            KLAUDIO

Bada kezkagairik hasperen eta arnaslarri sakonotan;

behar duzu azalpena eman. Uler ditzagun komeni da.

Non da zure semea?

            GERTRUDE

Ai, ene jauna, zer ikusi dudan gaueon!

            KLAUDIO

Zer, baina, Gertrude! Zertan da Hamlet?

            GERTRUDE

Eroa, itsasoa eta haizea lehian dihardukatenean legez,

nor indartsuago. Bere bidegalduenean,

zerbaiten zirkina entzunik tapizaren atzean,

ziztuan atera ezpata, eta oihu dagi «Arratoi bat, arratoia»,

eta bere buru-nahasmenean hor du hiltzen

ezkutuan zegoen agure gaixoa.

            KLAUDIO

Oi izugarrikeria!

Berdin agitu zitzaigukeen guri han egokitu bagina.

Mehatxu larria da Hamleten askatasuna guztiontzat:

zerorrentzat, guretzat, ororentzat. Ene!

Nola erantzun behar zaio ekintza odoltsu honi?

Gure gainera eroriko da, gure erantzukizuna baitzen

kate motzean loturik edukitzea, gizartera gabe,

gazte zoro hori. Baina halako handia zen gure maitasuna,

ez genuen ulertu nahi izan zer zatekeen egokien,

baizik, gaixotasun satsu batek jo duen eria bezala,

jendeak zer esangoaren beldur, elikatzen utzi gaitza

biziaren muin-muineraino. Nora joan da?

            GERTRUDE

Hil duen gizonaren gorputza eramatera;

zeinaren gainean —metal arruntezko mea artean

urre-zain bat bezala, arazturik ageri du hor

eromena— negar baitagi gertatu denarengatik.

            KLAUDIO

Oi Gertrude, goazen!

Eguzkiak mendiak uki ditzan tenoreko,

abian dukegu igorria ontzian; eta, doilorkeria honi,

gai garen maiestate eta antze guztiaz behar diogu,

aurpegi ez ezik, desenkusa ere eman. Ei, Gildenstern!

 

rosenkrantz eta gildenstern sartzen dira.

 

Lagunok, laguntza gehiago ingura ezazue.

Hamletek, burutik eginik, Polonio hil du,

eta bere amaren gelatik du herrestan atera.

Zoazte haren bila, hitz egiozue garbi, eta eraman

gorputza kaperara. Otoi, lehia zaitezte horretara.

 

Badoaz rosenkrantz eta gildenstern.

 

Zatoz, Gertrude; bil ditzagun geure lagunik zuhurrenak,

eta jakitera eman, zer egin asmo dugun ez ezik,

ordu gaitzean zer den gertatu. Ea, goazen hemendik!

Arima daukat abailtzekotan, guztia larriz beterik.

 

 

IV.ii

 

hamlet sartzen da.

 

            HAMLET

Horratx leku seguruan gorde.

            ROSENKRANTZ eta GILDENSTERN (barruan)

Hamlet! Printze Hamlet!

            HAMLET

Zer da zarata hori? Nor dago deiez Hamleti? Oi, hor datoz.

 

rosenkrantz, gildenstern eta beste

batzuk sartzen dira.

 

            ROSENKRANTZ

Zer egin du berorrek, jauna, gorputzarekin?

            HAMLET

Hautsarekin nahastu, haren ahaide baita.

            ROSENKRANTZ

Esan biezagu non den, handik jaso dezagun

eta kaperara eraman.

            HAMLET

Ez ezazue pentsa.

            ROSENKRANTZ

Pentsa zer?

            HAMLET

Zuen isilmandatuari euts diezaiokedanik

eta ez neureari. Gainera, belaki baten itaunei,

zer ihardespen eman liezaioke errege-seme batek?

            ROSENKRANTZ

Belaki bat? Halakotzat al nauka, bada, berorrek?

            HAMLET

Bai jauna, belaki bat, erregeren faborea xurgatzen duena,

haren sariak, haren botereak. Baina halako zerbitzariak ditu erregek baliagarrien azkenean.

Hor edukitzen ditu, nola tximino batek

aho-txokoan intxaurra, aurrena zukutu eta finean irensteko.

Han-hemen bildu duzuna behar duenean, aski du

zu estutzea, eta aurki zaude, belaki, ostera ere idor-idor.

            ROSENKRANTZ

Ez diot ulertzen berorri, jauna.

            HAMLET

Pozten naiz. Solas txorrotxak lo-lo belarri txoroan.

            ROSENKRANTZ

Jauna, esan behar digu non den gorputza,

eta gurekin etorri erregegana.

            HAMLET

Gorputza erregerekin da, baina errege ez da gorputzarekin.

Errege izaki arrunta da...

            GILDENSTERN

Izaki arrunta, jauna?

            HAMLET

Deus ez izaki. Eraman nazazue harengana.

Marro axeriak, ea nork harrapa.

 

Badoaz.

 

 

IV.iii

 

klaudio sartzen da.

 

            KLAUDIO

Hamletengana igorri ditut, gorputzaren xerka.

Zeinen arriskutsu den horrela aske ibil dadin.

Ez diogu, ordea, lege gogorra bizkarreratu behar,

Kutun du, izan ere, jendetza adigabeak,

zeinak ez baitu onirizten zentzuz, begiz baizik;

eta, hala denean, errudunaren zigorra da auzi,

eta ez inola ere errua. Gauzak leun eta zelai joateko,

ber-bertatik hura erbestera igortze honek behar du

delibero burutsuaren itxura izan. Gaitz larriak

araberako sendagai larriz ohi dira oneratzen,

oneratzekotan.

 

rosenkrantz sartzen da.

 

Esan. Zer berri dugu?

            ROSENKRANTZ

Gorputz hila non den gorderik, jauna,

ezin diogu atera.

            KLAUDIO

Baina non da bera?

            ROSENKRANTZ

Hor kanpoan, jauna, zainpean, berorren esanera.

            KLAUDIO

Ekarri gure aurrera.

            ROSENKRANTZ

Ei, Gildenstern, sarrarazi printzea.

 

hamlet eta gildenstern sartzen dira,

segizioko batzuekin.

 

            KLAUDIO

Ea, Hamlet, non da Polonio?

            HAMLET

Afaritan.

            KLAUDIO

Afaritan? Non?

            HAMLET

Ez berak jaten dueneko lekuan, bera jaten dutenekoan baizik.

Har aldra bat zaio, politikari azpijale antzo, batzartu.

Harra dugu, jauna, enperadore bakarra dietarentzat.

Izaki guztiak gizentzen ditugu gizen gaitzaten,

eta geure burua dugu gizentzen mamorroentzat.

Errege gizena eta eskale argala

aldian aldiko janari besterik ez dira:

bi plater, baina mahai baterako. Horraxe doa guztia.

            KLAUDIO

Zer esan nahi duk horrekin?

            HAMLET

Ezer ez, ez bada erakutsi nola errege batek

txango egin dezakeen eskale baten este-zakuan zehar.

            KLAUDIO

Non da Polonio?

            HAMLET

Zeruan. Igorri norbait xerka.

Berorren mandatariak han aurkitzen ez badu,

berorrek beza xerka beste lekuan. Hala ere,

hil honen amaierarako aurkitu ezean,

berorrek dio, galeriarako zurubian gora doalarik,

usna egingo.

            KLAUDIO (segiziokoei)

Ea, zoazte hara bila.

            HAMLET

Itxarongo dizue, lasai.

 

Badoaz segiziokoak.

 

            KLAUDIO

Hamlet, hire ekintza horrek, heure segurtasunarengatik

—zeina hain ardura baitzaigu nola baitugu bihotzetik samin

egin duanarengatik—, behartzen naik hi erbestera igortzera

arrapalada bizian. Antola hadi, bada.

Ontzia prest duk, eta haizea aldeko;

laguntzaileak zain dauzkak, eta guztia gerturik

Ingalaterrarako.

            HAMLET

Ingalaterrarako?

            KLAUDIO

Bai, Hamlet.

            HAMLET

Ongi.

            KLAUDIO

Hala duk, gure asmoei erreparatzen badiek.

            HAMLET

Kerubin bat dakusat dakuskiena. Tira, baina; Ingalaterrara!

Adio, ama laztana.

            KLAUDIO

Bihotz beteko hire aita, Hamlet.

            HAMLET

Ene ama. Aita eta ama senar-emazteak dira;

senar-emazteak haragi bakarra;

beraz, ene ama. Ea, Ingalaterara!

 

Badoa.

 

            KLAUDIO

Jarraitu ondo-ondotik. Akuilatu bizkor ontzira.

Ez zaitezte luza. Gauerako behar du bidean.

Segi hemendik, bada zigilupean ezarria dago egiteko honen

gainerako gorabehera guztia. Otoi, leiha zaitezte.

 

Badoaz guztiak, klaudio izan ezik.

 

Eta hi, Ingalaterra, ene oniritzia ezertan badaukak

—ene ahalaren larriak iradoki diezaakeen ber,

gordin gorririk baitirau oraino hire ebakiondoak

daniar ezpataren menean, eta gogotsu baitiguk

omenezko zerga ordaintzen—, ez ahal diok

abegi hotza egingo gure errege-agindu honi,

zeinak argi eta garbi baitu xedatzen,

hartarako premiamendu-gutun zehatz-mehatzez,

heriotza emateko ber-bertan Hamleti.

Egik hala, Ingalaterra;

sukarraren amorru beraz baitit hark odola irakiten,

eta hik behar bainauk sendatu. Hori kunplitu ezean,

zoria zori, pozgarririk ez, eta bai min bihotzean.

IV.iv

 

fortinbras sartzen da, gudaroste batekin.

 

            FORTINBRAS

Zoaz, kapitaina, ene partetik oles egin daniar erregeari.

Esan Fortinbrasek duela, beraren baimenarekin,

sarbide eta eskolta eskatzen, agindu bezala zeharkatzeko

bere osteekin beraren erresuma. Badakizu hitzordua.

Maiestate horrek ezer nahi izanez gero gurekin,

aurrez aurre diogu geure leialtasuna agertuko;

hala jakinaraz iezaiozu.

            KAPITAINA

Berorren esanera, jauna.

            FORTINBRAS

Aurrera beldurrik gabe.

 

Badoaz.

 

 

IV.v

 

gertrude eta horazio sartzen dira.

 

            GERTRUDE

Ez dut hitz egin nahi berarekin.

            HORAZIO

Teman dago neska, buru-galdua baiki.

Erruki ematekoa du, erabat, itxura.

            GERTRUDE

Zer nahi du nigandik?

            HORAZIO

Bere aitaz da erruz mintzo. Mundua dagoela, dio,

amarruz beterik, eta bihotza joka hor dihardu totelka;

hutsarengatik amorratzen da; ateraldi bitxiak ditu,

erdizka baino ulertzen ez direnak. Hutsa solasa,

baina hala ere jardun itxuragabe horrek entzuleak ditu

gogoetara bultzatzen. Asmatzen ahalegintzen dira,

adabakiz egokiturik beren gogamenetara hitzak,

zeinek, neskaren kliska, keinu eta imintzioak lagun,

pentsaraz bailiezaiokete bati badela hor pentsatzekorik;

deus argi eta garbirik ez, baina bai arras gaitzezkorik.

            GERTRUDE

On dateke berarekin mintzatzea, horrela ereiniko haziak

asmabide arriskutsurik sorrraraz baitezake buru maltzurretan.

Esaiozu sartzeko.

 

horazio aterantz doa.

 

(bereiz) Ene arima eriarentzat, horixe baita hobena,

huskeria bat dateke aurki hondamendi handiena.

Hain da errua barru-betea goganbehar moldakaitzez,

bere burua baitu salatzen, sala dezaten beldurrez.

 

ofelia sartzen da, laut bat joz kantari,

ilea askaturik.

 

            OFELIA

Non da Danimarkako maiestate ederrez betea?

            GERTRUDE

Zer dugu, Ofelia?

            OFELIA (kantari)

      Nola bereiz maite hori

      bidaztien artean?

      Maskor-txanoz makuludun,

      sandaliak oinean.

            GERTRUDE

Ene!, dama eztia, zer da kanta horren funtsa?

            OFELIA

Bai, andrea? Hara, otoi, adi:

(kantari)

      Hilotzik lur hotzean, bai,

      hilotzik lur hotzean;

      burupean belar guri,

      harria zangopean.

            GERTRUDE

Tira, baina, Ofelia...

            OFELIA

Otoi, adi:

(kantari)

            Beztidura elur-zuri...

klaudio sartzen da.

            GERTRUDE

Ene!, ikusi, jauna.

            OFELIA (kantari)

            lili eztiz bildua,

            hilobira inork ere

            isurtzeke dolua.

            KLAUDIO

Zer modu, dama galant hori?

            OFELIA

Ongi, Jainkoak dizula milesker! Diotenez, hontza

okin baten alaba zen. Jauna, badakigu zer garen, baina ez

zertara gaitezkeen. Jainkoa dela berorren mahaian!

            KLAUDIO

Bere aitaren gaineko gogapenak.

            OFELIA

Otoi ez gaitezen mintza horretaz. Aitzitik,

inork kontua zer den galdetuz gero, honela esan:

(kantari)

            «San Balentin eguna bihar da eta,

            goiz-goizeko txintan,

            zure leihoari so han da egongo

            dontzeilau irrikan.»

 

            Galaia jaiki eta trebe da jantzi,

            haren bisitako;

            dontzeila zena horra desdontzeilatu

            sekula santako.

            KLAUDIO

Ofelia galant hori...

            OFELIA

Horratx, biraorik ere gabe, amaiera emango diot:

(kantari)

      Jesukristoren itun! Karitate deun!

      Non da lotsa galdu!

      Gizon gazteek sena, oilarrarena:

      kukurruku alu!

 

      «Egin zenidan promes —dio gaixoak—

      esposa hartzeko.»

      «Baita hartuko ere, eguzki lore,

      ez bahintz oheko.»

            KLAUDIO

Zenbat denbora da horrela dagoela?

            OFELIA

Espero dut dena ongi joatea. Pazientzia behar dugu.

Baina negar baino ezin dut egin,

lur hotzean eratzan dutela gogora ekarririk.

Izango du ene nebak horren berri. Hala, bada,

milesker aholku onarengatik. Ea, ene karroza!

Gau on, andreok.

Gau on andre laztanok, gau on, gau on.

 

Badoa.

 

            KLAUDIO

Jarraiki zakizkio hurbiletik. Kontu egiozu, otoi.

 

Badoa horazio.

 

Oi, samin sakonaren pozoia du hauxe; guztia

aitaren heriotzatik sortua. Oi Gertrude, Gertrude,

penak datozenean, ez datoz bakarkako bararrandari,

osteka baizik. Lehenik, beronen aita hila; hurrena,

zure semea joana, bere eskutiko lazkeriak berak

erbestarazia hemendik; populua turbustua,

larritu eta gaizkitua susmoz eta zurrumurruz,

Polonio gaixoaren heriotzaz. Eta guk inozo dugu jokatu

hura itzalgaizka ehortzirik. Ofelia gaixoa

bere kabutik eta sen onetik aterea, zeina gabe

ez baikara antzirudi edo abere huts baino;

azkenik, eta horiek bezain munta handikorik,

beraren neba, isilpean itzulia Frantziatik,

harridura horrez elikatzen da, gogoa lainope,

eta ez du falta mihi-gaizto belarri-pozoitzailerik,

bere aitaren heriotzari buruzko esamesari kirats;

non jardun beharrak, zeri helduaren eskasez,

ez baitu deus beharko gure pertsonak akusatzeko

belarririk belarrik. Oi ene Gertrude laztana, horrek,

metrailazko kanoikadak legez, lekurik askotan dit

soberazko heriotza eragiten.

 

Zarata barruan. mandatari bat sartzen da.

 

            GERTRUDE

Ai ene!, zer da zarata hori.

            KLAUDIO

Non dira ene suitzarrak? Zaindu dezatela atea.

Zer berri dakarzu.

            MANDATARIA

Salba bedi berori, jauna.

Itsasoak, bere mugetatik gainez eginik,

ez ditu lehia oldartsuagoz jaten lautadak,

nola baititu Laertes gazteak, matxinada-uraldiz,

aurretik eramaten berorren ofizialak. Meneko zaio jendaila;

eta mundua oraintxe hasteko balego bezala,

antzinako aztura eta ekanduak atzendurik,

zeinak baitira hitz ororen berme eta euskarri,

oihu dagite: «Guk hauta! Laertes biz errege.»

Kapela, esku eta mihiak gora-goraka bizian:

«Laertes biz errege, Laertes errege».

 

Zarata barruan.

 

            GERTRUDE

Zeinen gogotsu dagiten arrasto faltsuan zaunka!

Oi, bidez kontra zoazte, daniar zakur faltsuok!

            KLAUDIO

Ateak hautsi dituzte.

 

laertes sartzen da, bere jarraitzaileekin.

 

            LAERTES

Non da errege? —Jaunok, gera zaitezte kanpoan.

            JARRAITZAILEAK

Ez, sar gaitezen.

            LAERTES

Otoi, utzi niri.

            JARRAITZAILEAK

Ongi da, jauna.

            LAERTES

Milesker zuei. Zaindu atea.

 

Badoaz jarraitzaileak.

 

Hi, errege doilor hori,

emadak neure aita.

            GERTRUDE (tartean sarturik)

Baretu jeinuok, ene Laertes.

            LAERTES

Bare dagoen odol tanta bakoitzak sasiko izena dit egozten;

adardun hots egiten ene aitari; emagaldu-seinalea ezartzen

hortxe ene ama zintzoaren bekoki aratz garbiaren erdian.

            KLAUDIO

Zergatik du, Laertes, hire altxamenduak

halako itxura erraldoikara hartzen?

—Jaregiozu, Gertrude. Ez izan beldur gure pertsonaren.

Halako jainkotasunak dizu hesitzen errege bat, ezen

traizioak ezin baitu begiz jo baino bere xedea,

asmoak asmo huts. —Esadak, Laertes,

zergatik hagoen hain sumindurik. —Jaregiozu, Gertrude.

—Mintza hadi.

            LAERTES

Non da ene aita?

            KLAUDIO

Hila.

            GERTRUDE

Baina ez da bera izan.

            KLAUDIO

Utziozu itauntzen gogo duen guztia.

            LAERTES

Nolatan da agitu hilik? Amarrurik ez niri.

Deabruetara leialtasuna! Infernu beltzenera zinak!

Kontzientzia eta grazia leize sakonenera!

Prest nago kondenatzeko. Hain nago burubidean sendo,

ezen mundu biak ere baititut hutsesten,

datorrela datorrena; soil-solik dut behar

aitarengatik bete-beteko mendeku hartu.

            KLAUDIO

Nork zaitzake geldiaraz?

            LAERTES

Ahaleginean, ezta mundu guztiak ere;

eta neure baliabideak hain ditut ongi kudeatuko,

apurragatik dirateke etekintsu.

            KLAUDIO

Ene Laertes,

Jakin nahi baduzu egia garbia

zeure aita laztanaren heriotzaz, zeure mendekuan

idatzirik al dago, joko-arau,

harrapaka eramatea guztia, lagun zein etsai,

irabazle zein galtzaile?

            LAERTES

Haren arerioak baino ez.

            KLAUDIO

Jakin nahi al duzu, hortaz, nor diren?

            LAERTES

Haren lagun onei, berriz,

zabal-zabalik dizkiet eskainiko besook,

eta, pelikano bizi-emaile amultsuak legez,

neure odolaz ditut bazkatuko.

            KLAUDIO

Horratx, orain zara mintzo

seme jator eta jaun gizalegetsu baten moduan.

Zure aitaren heriotzaz errugabe naizela,

eta hartaz guztiz nagoela samin-larriturik,

hain zaizu zentzumenera garbi barrenduko

nola egun argia begira.

 

Zarata barruan.

 

            AHOTSAK (barruan)

Utziozue sartzen.

 

ofelia sartzen da, lehengo itxuran.

 

            LAERTES

Hara, zer zarata da hori?

Oi sukar, idortu garunok! Malko zazpi bider gaziak,

erre ezazue ene begion sen eta ahala! Zerua lekuko,

hire eromenak pisu beteko ordaina din izango,

balantza gure alde itzultzeraino. Oi maiatzeko arrosa,

dontzeilatxo laztan, arreba amultsu, Ofelia eztia!

Oi zeruok, ba ote liteke neska baten zuhurtzia

agure baten bizia bezain hilkor izatea?

Fin da natura maitasunean, eta finaren finez

bere buruaren lagin preziatu bat du igortzen

maite duen izakiaren atzetik.

            OFELIA (kantari)

Aurpegi-has zeramaten zerraldoan,

le lo ri lo bai le lo,

hilobia malko-euriz jarioan

Adio, usoño.

            LAERTES

Heure senean bahengo, eta mendeku eske jardun,

ez luken honen hunkigarri.

            OFELIA

Zuk behar duzu kantatu: «Bertan behera, bertan behera»;

eta zuk: «Bertan behera, ea». Oi, zeinen biribila leloa!

Etxezain faltsuak ostu bere nagusiaren alaba.

            LAERTES

Zentzu hutsetik hara doaz hitzok.

            OFELIA

Hona erromeroa, oroipenetarako. Arren, maite, oroitu.

Eta hona liliubelak, gogoetarako.

            LAERTES

Eromenean ikasgai: gogoetak eta oroimena

elkarri egokituak.

            OFELIA

Hona milua zuretzat, eta laufrakak. Hona erruda zuretzat;

eta pixka bat enetzat. Grazia-belarra, igandeetako izenez.

Oi, zuk bestela jantzi behar duzu erruda.

Hona bitxilore bat.

Emango nizkizuke liliubel batzuk,

baina guztiak ziren zimeldu aita hil zenean.

Diotenez, azken ona izan zuen.

(Kantari)

      Loreen loreko Robin dut kutun.

            LAERTES

Gogoeta eta samin, sufrikario, infernua bera,

gaixoak ditu txera eta atsegintasun bilakatzen.

            OFELIA (kantari)

      Ez ote da itzuliko gehiago?

      Ez ote da itzuliko gehiago?

      Ez, ez, hilik zatzan, ea

      hoa heure hil-ohera,

      ez dun hura itzuliko gehiago.

 

      Bizarra hark elurretan elur zuri;

      adatsa, oi, liho finez du zeharo.

      Joan zaigu, joan zaigu,

      eta kexu-min darigu.

      Jainkoaren errukia hark itxaro!

Eta kristau guztiez berdin dagit otoitz. Jainkoa dela zuekin.

 

Badoa.

 

            LAERTES

Ikusten al duzu hau, ene Jainkoa?

            KLAUDIO

Laertes, bat egin behar dut zure saminean;

ez ukatu eskubide hori. Aitzitik, zoaz, aukeratu

zeure lagun zuhurrenetarik nahi dituzunak,

haiek dezaten entzun eta epaitu bion artekoa.

Baldin zuzenean edo zeharbidez bagaituzte

auzian nahasturik kausitzen, erresuma dizugu,

koroa, bizia eta dugun eta jabe garen guztia,

kalte-ordaintzat zerorri emango. Baina hala ez bada,

egiguzu plazer pazientziaz gu baitan fidatzeko,

eta lankidetzan dugu jardungo bi-biok,

kitapen-ordaina emateko zure arimari.

            LAERTES

Bego.

Aitaren heriotzaren nolakoa, haren ehorzketaren iluna

—ez ikur, ez ezpata, ez armarririk hilobian,

ez errito noblerik, ez zeremonia formalik—

deiadarrez daude, zerutik lurrera hoska irudi,

ditzadan kontu garbiak eska.

            KLAUDIO

Egoki baituzu, arauz.

Laidoa non den, beraz, han bedi aizkora eskerga jaus.

Zatoz, otoi, enekin.

 

Badoaz.

 

 

IV.vi

 

horazio sartzen da, zerbitzari batekin.

 

            HORAZIO

Zer dira enekin hitz egin nahi duten horiek?

            ZERBITZARIA

Marinelak, jauna. Zerbait gutun omen dakarte berorrentzat.

            HORAZIO

Esaiek sartzeko.

 

Badoa zerbitzaria.

 

Munduko zein bazterretatik ote dezaket nik

goraintzirik jaso, ez bada Hamlet printzearengandik.

 

marinelak sartzen dira.

 

            LEHEN MARINELA

Jainkoak jagon, jauna.

            HORAZIO

Hark jagon hazala hi ere berdin.

            LEHEN MARINELA

Bai noski, jauna, berak hala nahi badu.

Gutun bat dakargu berorrentzat,

Ingalaterrara zihoan enbaxadorearengandik.

Berorren izena Horazio bada,

jakinarazi didaten moduan.

            HORAZIO (irakurriz)

«Horazio, lerrook irakurritakoan, emaiek gizonoi

erregerengana sarbide. Gutunak zakartzatek harentzat.

Bi egun egin ordukoxe itsasoan,

bapo armaturiko ontzi pirata batek atzeman gaitik.

Makalegiak izaki gure belak, adore etsiz ekin zioagu.

Elkar jotzean, han nauk oldartu haien ontzira.

Istantean ziotek haiek jaregin gureari; hala,

ni bakarrik nauk agitu haien atxilo.

Lapur errukitsu modura portatu dituk enekin.

Baina bazekitean zer ari ziren:

ordaineko zerbitzua espero ditek nigandik.

Helaraz iezazkiok erregeri hor doazen gutunok;

eta bil hadi nigana, heriorengandik hanka egingo hukeen

bezain agudo. Badiat hiri belarrira esateko kontu bat,

mutu utziko hauena; arinegiak izanik ere hitzok

gaiaren gaitzarentzat. Marinel jatorrok ekarriko haute

nagoen lekura. Rosenkrantz eta Gildenstern

Ingalaterrara bidean dituk beti ere.

Badiat haietaz hiri kontatzekorik asko.

Izan ongi.

                        Bihotz-bihotzez hire lagun,

                                        Hamlet.»

Zatozte, ahalik eta bizkorren dut bideratuko

zuen mandatua, zuzenean nazazuen eraman

gutunok eskuratu dizkizuen harengana.

 

Badoaz.

 

 

IV.vii

 

klaudio eta laertes sartzen dira.

 

            KLAUDIO

Orain zure kontzientziak behar du ene askespena zigilatu,

eta laguntzat behar nauzu kokatu zeure bihotzean;

entzun baituzu,eta belarri ernez aditu,

nola zure aita noblea hil duen horrek

niri nahi zidan kendu bizia.

            LAERTES

Agerian da noski. Baina esan biezat

zergatik ez zituen berorrek auzibideratu gaizkintzok,

hain izanik krimentsu eta heriotzaz zigorgarri,

berorren segurtasunak, zuhurtziak, eta abarrek,

larriki premiatzen zutelarik berori hartara.

            KLAUDIO

Bada, bi arrazoi bereziz,

zeinak zuri, ausaz, hagitz erkin baitzaizkizu begitanduko,

baina enetzat sendo baitira. Haren ama erregina

ezin bizi liteke hura gabe; eta niri dagokidanez

—onerako zein txarerako, mesede nahiz kalte—,

hain dago erregina estu loturik ene bizi eta arimari, ezen,

izarrak beren esferan baino mugitzen ez diren legez,

ezin baitut haren ondoan baino. Beste zioa, berriz

—zergatik ezin dudan jo, alegia, auzibide publikora—,

jende arruntak printzeari dion bihotzaldia duzu,

zeinak, sentipen horretan beraturik haren hutsak,

bailituzke, zura harri bihurtzen duen iturria bezala,

apain zurituko haren akatsak;

halako moldez non ene geziak,

eite arinegikoak hain haize indartsuarentzat,

ene arkura itzuli ziratekeen atzera,

nik nahi nuen xedera gabe.

            LAERTES

Eta hara nola dudan nik aita noble bat galdua;

arreba bat etsi gaiztora amildua, zeinaren balioa,

atzera egiterik badago laudorioan,

guztien gailen baitzen ageri, parerik gabe mundu honetan,

bikaintasunaren gailurrean.

Baina aurki dut mendeku hartuko.

            KLAUDIO

Ez galdu lorik horregatik. Ez dezazula pentsa

hain dugunik barrena kamuts eta zaingabe,

non hola-hola utz diezaiokegun inori arrisku gertuz

gure bizarretik tira egiten. Aurki duzu adituko gehiago.

Maite nuen zure aita, eta geure burua maite dugu;

eta horrek, espero dut, iradokiko dizu...

 

mandatari bat sartzen da.

 

Zer dugu? Zer berri dakarzu?

            MANDATARIA

Gutunak, jauna, Hamletek igorriak.

Hau, maiestate horrentzat; hau, erreginarentzat.

            KLAUDIO

Hamleten gutunak? Nork ekarriak?

            MANDATARIA

Marinel batzuek, jauna, omen. Nik ez ditut ikusi.

Klaudiok dizkit eman niri. Hark jasoak dira.

            KLAUDIO

Laertes, berriok behar dituzu entzun.

—Zoaz.

 

Badoa mandataria.

 

(Irakurriz)

«Gorentasun ahaltsu hori, jakiteko du

biluzgorririk nautela berorren erresumaratu.

Bihar baimena dut eskatuko,

berorren begi maiestatetsuen aitzinera agertu eta,

aurrena barkamendu erreguturik berorri,

neure itzulera tupusteko bezain ezusteko honen berri emateko.

Hamlet.»

 

Zer esan nahi du honek? Itzuli ote dira gainerakoak?

Ala amarruren bat da, eta ez da halakorik?

            LAERTES

Idazkera ezagutzen al du berorrek?

            KLAUDIO

Hamletena da garbi.

«Biluzgorririk.»

Eta honako post-scriptumean «bakarrik» dio.

Zein da zure iritzia?

            LAERTES

Itsumandoka nabil, jauna. Baina utz biezaio etortzen.

Bihotzeko mindura ematzen zait pentsaturik

biziko naizela hari kararik kara esateko:

«Horra hire obra».

            KLAUDIO

Hala izanez gero, Laertes

—ezen nola liteke hala? nola bestela?—,

ene esanera jarriko al zara?

            LAERTES

Non eta ez nauen berorrek bakera lerrarazi nahi.

            KLAUDIO

Heure bakera, Laertes. Hura itzulia bada,

bidaian bertan behera utzirik, eta ez badu asmorik

berriro abiatzeko, nik dut bideratuko

dagoeneko ongi pentsatua dudan ataka batera,

zeinaren kinkan erremediorik gabe baita eroriko;

eta haren heriotzaz ez da haizatuko erru-marmarrrik,

baizik are beraren amak du kargugabetuko egintza,

eta halabehartzat jo. Bi hilabetetsu dira

hemen izan zela Normandiako zaldun bat.

Nerau ikusia naiz frantsesik, eta aurka lehiatua,

eta hagitz dira trebe zaldizka; baina honena

sorginkeria hutsa zen. Bere zela gainean hantxe paratu,

eta hain gauza miragarriak eragin zizkion zaldiari,

non baitzirudien bat eginik zeukala gorputza, eta izatea

erdi-banaturik, abere jatorrarekin.

Hain ere ene asmamenetik harago, ezen,

neure baitan askotariko figurak irudikaturik,

labur geratzen bainintzen harenen aldean.

            LAERTES

Normandiar bat, diozu?

            KLAUDIO

Normandiarra, bai.

            LAERTES

Bizia nuke jokatuko Lamord zela.

            KLAUDIO

Huraxe bera.

            LAERTES

Ongi ezagutzen dut. Bere sorterriko

bitxi ederretan ederrena da, baiki.

            KLAUDIO

Zure aitorra egin zuen,

eta halako bikain zintuen goraipatu

babes-armen arte eta antzeari dagokionez,

eta ezpata-jokoan, hain zuzen, oroz gainetik,

aldarri egin baitzuen ikuskari ederra zatekeela,

tamainako areriorik bazenu. Haren hitzok

hain zuten Hamlet bekaitzez pozoitu, non

oxalaka bizian ekin baitzion bertan, ailizka

berehala itzul zintezen zu, eta bion indarrak proba.

Beraz, hortik...

            LAERTES

Nolako hortik, jauna?

            KLAUDIO

Laertes, maite al zenuen zeure aita?

Ala penaren margo-irudia baino ez zara,

aurpegi bihotz gabe bat?

            LAERTES

Zer dela-eta galdera hori?

            KLAUDIO

Ez noski pentsatzen dudalako aita maite ez zenuenik,

baizik eta, jakinik denboratik sortua dela maitasuna,

ikusia naizelako, frogabide askoren argitan,

nola duen denborak haren su eta garra moteltzen.

Itzulbidean da Hamlet. Zertarako zeundeke prest,

zeure aitaren duin zarela erakusteko ekintzetan,

hitzetan baino hobeki?

            LAERTES

Hari zintzurra ebakitzeko elizan.

            KLAUDIO

Ez dagokio, hain zuzen, santuariorik hilketari;

ez da mugarik mendekuarentzat. Baina, Laertes jator hori,

egingo al duzu hauxe? Zaude zeure gelatik irteteke.

Hamletek, itzulirik, jakingo du hemen zaudela ostera.

Zure bikaintasunaren aldarri batzuek, gure agindupean,

berniz bikoitza diote ezarriko frantsesak eman zizun ospeari;

biok bildu, eta trabes egingo dugu nor baino nor.

Hark, ezaxolati izaki,

bihotz-zabala guztiz, eta azpikeriaren usainik gabea,

ez ditu miatuko armak; hala, bada, modu erraza dukezu,

abilezia pixka bat aski, kamustu gabeko

ezpata bat hautatu, eta, oldarrean artez,

bertan ordainarazteko zeure aitarena.

            LAERTES

Hala dut egingo.

Eta, hartarako, neure ezpata dut gantzutuko.

Ukendu bat erosia diot kaleko hitzontzi bati,

hain hilgarria, non, ganibet bat hartan bustitze hutsez,

hark odola ateratzen duen tokian ez baita txaplatarik

—ilargipean indarrik duten belar guztiez ondua izanagatik—

haren zauririk arinena ere jasaniko inor duenik

heriotzatik salbatuko. Neure ezpata-punta dut igurtziko

eden horrez, eta, nik Hamleti axala harramazkatzea aski,

heriotza duke bertan.

            KLAUDIO

Astiroago hausnartzekoa da hori;

ea zer egokiera zaigun, zer, noiz eta nola,

geure asmorako komeni. Huts egin, eta horrenbestez

agerian geratzekotan gure jokoaren makurra,

hobe genuke ez saiatzea. Beraz, ordezko

beste plan bat behar dugu atzetik, hau ustel

irtengo litzaigukeen kasurako. Ea, utzi pentsatzen.

Trabes hotsandiko bat dugu egingo bion trebeziaz. Hori da.

Ariketan beroak eta egarriak jotzen zaituztenean

—hartarako, saiatu ekinaldiak bortitzago egiten—

eta hark edaria eskatzen duenean, prest dut edukiko

kaliza bat berariazkoa; hartatik hurrupada bat aski,

zortez zure ukaldi edentsuari ihes eginik ere,

gure xedea bete dadin.

 

gertrude sartzen da.

 

Zer dugu, erregina eztia?

            GERTRUDE

Bata bestearen oinatzean datoz saminak,

jarrai-jarraian. Zure arreba ito da, Laertes.

            LAERTES

Ito? Oi, non?

            GERTRUDE

Bada sahats bat errekan gaindi zehar hazia,

bere hosto zurixkak ur-ispiluari erakuski.

Hara da hura heldu girlanda fantasiatsuz horniturik,

irribelar, asun, bitxilorez, eta orki-lili luzangoz zeinei,

artzain arruntek izen gordinagoa emanagatik,

hilotz-hatz deitzen baitiete gure dontzeila finek.

Han, zume zintzilikarietan bere loreok esekitzera

beso-zango igoa, aldaxka bat da makur hautsi;

eta hantxe da, lilizko edergailuekin bera,

erreka negartira amildu. Zabal-zabal eginik,

sirena-antzo diote lipar batez igeri eutsi arropek;

bitartean zuelarik abesten kanta zaharretarik,

bere larria sentitzeko gai ez denaren gisa, edo

jatorriz elementu hartara egokitua den

izaki bat irudi. Baina ezin luzaro iraun hala,

laster baitute bere jantziek, urez blai astun,

hango bere lelo goxotik azpiratu gaixoa

heriotza lohitsura.

            LAERTES

Ene!, ito da, orduan.

            GERTRUDE

Ito, bai, ito.

            LAERTES

Urik sobera badun hik, Ofelia gaixoa,

eta debeku, beraz, nik negarra. Halaxe gaitun, baina,

mundura jaio; naturak bereari zion hemen eusten,

lotsaren zer esanagatik ere. Malkook joanenean,

ez gehiago emakumearenik. —Adio, jauna,

solas suzko bat daukat garretan lehertzear,

txoraldi honek iraungiko ez balu.

 

Badoa.

 

            KLAUDIO

Goazen atzetik, Gertrude.

Kostatu zait galanki mutilaren sumina baretzea,

eta ez dakit honekin ez ote den ostera piztuko.

Goazen, bada, atzetik.

 

Badoaz.

 

 

 

 

© William Shakespeare

© itzulpenarena: Juan Garzia Garmendia

 

 

"William Shakespeare / Hamlet" orrialde nagusia