VII

        Gridouxek lantokian bertan bazkaltzen zuen, horrela ez zuen bezerorik huts egiten, horrelakorik suertatuz gero. Izan ere, alerik ere ez zuen izaten sekula ordu hartan. Halatan, abantaila bikoitza zekarkion bertan bazkaltzeak, otordua patxadan egiteko aukera paregabea baitzuen, ordu hartan bezerorik ez izaki. Plater bat haxua parmentier bero-beroa izaten zuen gehienetan; Mado Ptits-piedsek eramaten zion tutuak jo ondoren, ordubata aldera.

        — Gaurkoan tripakiak genituela uste ninan —esan zuen Gridouxek, txokoan zeukan botila ardoa hartzera makurtzen ari zen bitartean.

        Bizkarrak harrotu zituen Mado Ptits-piedsek. Tripakiak? Mitoak! Ongi zekien Gridouxek.

        — Eta tipoa? —galdetu zuen Gridouxek—. Zertan ari da?

        — Bazka bukatzen ari da. Ez du deus esaten.

        — Ez du galderarik egiten?

        — Bat ere ez.

        — Eta Turandot, ez al dio deus esan?

        — Ez da ausartu.

        — Jakinminik ez.

        — Ez da jakinmin kontua. Ez da ausartzen.

        — Ba.

        Bazkari eraso zion Gridouxek orduan. Tenperatura onargarrian zegoen ordurako.

        — Zer hartuko duzu gero? —galdetu zion Mado Ptits-piedsek—. Brie? Camembert?

        — Ona, brie hori?

        — Motel xamar ari da.

        — Bestea orduan.

        Bazihoala, honela galdetu zion Mado Ptits-piedsi:

        — Eta berak? Zer hartu du berak?

        — Zuk bezalaxe.

        Korri egin zuen neskak zapatariaren zulotik La Cavera zeuden hamar metroak egiteko. Xeheago erantzungo zion berehala. Benetan eskasa iruditu zitzaion Gridouxi jasoriko informazioa. Nahikoa izan zuen, halere, gogoa zerbitzaria itzuli bitartean alatzeko. Gazta puska triste bat aurkeztu zion Mado Ptits-pieds-ek.

        — Eta? Gure tipoa? —galdetu zuen Gridouxek.

        — Kafea hartzen ari da.

        — Zerbait esan du?

        — Deus ez.

        — Ongi bazkaldu du? Gogoz?

        — Hala ematen du. Gupida gabe ekin dio platerari.

        — Zer hartu du hasierako? Txardina ala tomate entsalada?

        — Esan dizut ba. Zuk bezalaxe. Ez du hasierako deus hartu.

        — Eta zer edan du?

        — Ardo beltza.

        — Txiki bat? Litro erdia?

        — Litro erdia. Hustu egin du.

        — A, a! —egin zuen Gridouxek biziki axolaturik.

        Gaztari ekin aurretik, gogoetatsu erauzi zituen, hurrupa-mugimendu trebe batez, hortz-haginetako hobietan geratu zitzaizkion haragi-hari batzuk.

        — Eta komunen aldetik? —galdetu zuen berriro—. Ez al da komunera joan?

        — Ez.

        — Pixa egitera ere ez?

        — Ez.

        — Eskuak garbitzera?

        — Ezta ere.

        — Zer aurpegi jarri du oraingoan?

        — Bat ez.

        Ogi-xerrada ikaragarri bati ekin zion Grisouxek. Ordenuz hedatu zuen bertan gazta; azalak ogiaren alde urrunenean pilatu zituen eta, horrenbestez, azkenerako utzi zuen hoberena.

        Begira geratu zitzaion Mado Ptits-pieds, libertiturik, batere presarik ez zuela. Zerbitzua ez zen horratik amaitu, bezero batzuek, tipoak esate baterako, ez zuten oraindik kontua eskatu. Etxolaren kontra bermatu eta, Gridouxek bere gaztarekin nahikoa lan zuela baliaturik, arazo pertsonalei ekin zien Mado Ptits-piedsek.

        — Tipo serioa da —esan zuen—. Lanbidea duen gizona. Lanbide on bat, ona da-eta taxi baten jabe izatea, ezta?

        — (keinua).

        — Ez hain zaharra. Ez hain gaztea. Sasoian. Indartsua. Aurreraturiko dirua izango duena. Dena du gure Charlesek! Gauza bat bakarrik: erromantikoegia da.

        — Hori... —aitortu zuen Gridouxek bi mokaduren artean.

        — Barrua kiskaltzen jartzen nau bihotz negartien kroniketan edo emakumeentzako kazeta horietako bateko gutuneria arrosean miaka hasten denean. Nola espero duzu, esaten diot nik, hor barruan ametsetako txoria aurkitzea? Txoria behar bezalakoa balitz, ez luke beste habia bat egiteko inoren beharrik izango, ez da hala?

        — (keinua).

        Azkeneko mokaduan zegoen Gridoux. Amaitu ondoren, baso ardoa patxadan klikatu eta txokora botila.

        — Eta Charles? —galdetu zuen—. Zer dio honetaz guztiaz?

        — Txantxetan hartzen nau beti: eta hire txoritxoa, habiaketari abila ote da hire txoritxoa? Txantxetan! (hasperena). Ez nau ulertzen.

        — Deklaratu egin behar dun.

        — Horixe bera pentsatu dut askotan, baina egokierarik ez. Adibidez, eskaileretan topo egiten dut berarekin batzuetan, eta berriketan hasten gara ondoren. Baina une horietan ezin izaten diot behar bezala hitz egin, ez dut behar bezala (isilunea) hitz egiteko kemenik izaten (isilunea). Afaritara gonbidatu beharko dut etxera egunen batean. Onartuko duela uste duzu?

        — Nolanahi ere, ez luken dotorea izango bere aldetik, onartuko ez balu.

        — Hori da, ez da beti hain dotorea izaten gure Charles.

        Keinu batez baieztatu zuen Gridouxek. Oihuka ari zen nagusia, atetik erdi irtenik: Mado!

        — Heldu naiz! —erantzun zuen zerbitzariak goraki, hitzek airea behar bezalako abian eta indarrean zeharka zezaten.

        — Edonola ere —gaineratu zion Gridouxi doinu apalago batean— ez dakit ba zer izango duten nik baino hobea kazetetan aurkituriko neskek. Ez dakit ba nik, urrezko motxina edo...

        Turandoten marru berriak itxi zituen hipotesi gehiagorako ateak. Baxera zikina bildu eta berriro dago Gridoux bakarrik zapatak alde batean eta kalea bestean. Ez zen beharrean segituan hasi. Eguneko bost zigarroetako bat pazientziaz bildu eta erretzen hasi zen, patxadan. Zerbaiten hausnarrean ari zela ematen zuela esan liteke ia. Zigarroa amaituxe zuelarik, zuztarra itzali eta kontu handiz kokatu zuen Valda kaxatxo batean. Okupazio garaian hartu zuen ohitura hura. Hala galdetu zion ondoren baten batek: ez duzu lokarri bat izango menturaz, oraintxe bertan hondatu zait nireetako bat. Begiak jaso ditu Gridouxek, bera duk, lepoa egingo nikek, pentsatu ondoren. Ez du okerrik izan, hortxe dago tipoa:

        — Ez dago gauza higuingarriagorik, ez da hala? —tipoak.

        — Ez dakit —erantzun dio Gridouxek.

        — Horiak behar ditut. Marroiak, hala nahi baduzu. Ez beltzak.

        — Begiratuko dut —esan du Gridouxek—. Ez dizut eskatu dituzun kolore horiek guztiak izaterik agintzen.

        Zirkin txikiena ere ez du egin. Aski izan du tipoari begira geratuta. Ez konturatuarena egin du tipoak.

        — Ez dut, behinik behin, lokarri irisaturik nahi.

        — Bai?

        — Irisatua, ortzadar-kolorekoa.

        — Une honetan ez zait horrelakorik geratzen. Ezta bestelakorik ere.

        — Eta hor azpian, kaxa hori, ez ote dira zapata-lokarriak?

        Purrustaka hasi da Gridoux:

        — Aizu! Ez dut batere gogoko inork nire gauzetan sudurra sar dezan!

        — Halaz ere, zapata-lokarri baten salmenta ukatuko ote zenioke hartaz beharturiko gizon bati? Goseak dagoen bati ogia ukatzea bezala litzateke.

        — Hunkigarria!

        — Eta zapata pare bat? Ukatuko ote zenioke zapata pare baten salmenta?

        — Ikusten? —oihu egin zuen Gridouxek—. Hanka sartu duzu bete-betean!

        — Zergatik?

        — Zapataria naizelako, ez zapata-saltzailea. Ne sutor ultra crepidam, gure zaharrek zioten bezala. Latina ulertzen duzu? Usque non ascendam anch'io son pittore adios amigos amen eta harrapa ezak!   Ne sutor ultra crepidam (jatorriz sutor ne supra crepidam «zapatari, ez oinetakoa baino gorago»), Usque non ascendam («noraino ez naiz igoko?», Fouquet-en lema), Anch'io son pittore («ni ere, pintorea naiz», Correggio-ren esaldia), Larrouse hiztegian ageri diren esaldiak. (Itzultzailearen oharra) Baina, zertan ari naiz? Ezin duzu hau guztia ulertu, ez ba. Ez zara apaiza, zomorroa zara.

        — Non ikasi duzu hori?

        — Zomorroa edo satiroa.

        Tipoak bizkarra axola gabe harrotu eta hala esan zuen, sinesgarritasunik eta garraztasunik gabe:

        — Irainak, horiek dira galdutako neskatoa etxera itzultzeagatik bati ematen dizkioten eskerrak. Irainak.

        Eta erantsi du hasperen luze baten ondoren:

        — Izan ere, nolako ahaideak.

        Gridouxek ipur-aldeak aulkitik bereizi eta mehatxuka eraso zion:

        — Zer dute ba bere ahaideek? Zer duzu zuk haien kontra?

        — O, deus ez! (irribarrea).

        — Esan ba, esan...

        — Izeba du osaba.

        — Ez da egia! —oihu egin zuen Gridouxek—. Ez da egia! Galarazi egiten dizut hori esatea.

        — Ez duzu zertan galarazi deus ere, adiskide, ez duzu niri zertan agindurik eman.

        — Gabriel — esan zuen hitz handi—, Gabriel hiritar errespetagarri bat da, hiritar errespetagarri ohoragarri bat. Jende guztiak maite du auzoan.

        — Mari-farandona bat.

        — Nazka-nazka eginda naukate zure gailen-haize nazkagarri horiek! Berriro esango dizut: Gabriel ez da horietako bat, argi?

        — Froga iezadazu hori guztia —esan zuen besteak.

        — Ez da zaila —erantzun zion Gabrielek—. Ezkonduta dago.

        — Horrek ez du ezer frogatzen —esan zuen tipoak—. Horra Enrike Hirugarrena, ezkondurik zegoen hura ere.

        — A bai? Eta norekin? (irribarrea)

        — Louise de Vaudémont-ekin.

        Maltzur egin zuen irri Gridouxek.

        — Guztia jakingo zen, emakume hura Frantziako erregina izan balitz.

        — Jakina da hori.

        — A bai? Telebistan entzungo zenuen hori (keinua). Kontatzen duten guztia sinesten al duzu zuk?

        — Liburu guztietan irakur dezakezu hori.

        — Telefono Gidan ere, noski?

        Zer erantzun jakin gabe geratu zen tipoa.

        — Ikusten? —bukatu zuen Gridouxek lañoki.

        Eta hitz hegaldun hauek erantsi zituen:

        — Ez da jendea horren azaletik juzkatu behar. Gabrielek maritxu-boite batean egiten du dantza sevillanaz jantzirik, egia da. Baina, zer frogatzen du horrek, e? Zer frogatzen du horrek? Ea ba, ekatzu zapata eta lokarria jarriko diot.

        Zapata erantzi zuen tipoak eta txingoan egon zen lokarri-aldaketa amaitu zen arte.

        — Horrek ez du ezer frogatzen —segitu zuen Gridouxek—. Gauza bat baizik ez: horrela libertitzen dira tontoak. Toreroz jantzitako morrosko batek irribarrea sortarazten du, baina sevillanaz jantziriko morrosko batek barrez lehertarazten du jendea. Eta ez da hori bakarra: Operan bezala interpretatzen du Gabrielek Zisnearen Heriotza, tutu-jantzian. Orduan bai, barrez ito beharrean amiltzen da lurrean jendea orduan. Giza ergelkeriari buruz mintzatuko zatzaizkit orain, badakit, baina lanbide hori beste edozein bezalakoa da, ez da hala?

        — Zer lanbide? —galdetu zion tipoak labur.

        — Zer lanbide, zer lanbide... —iharduki zion Gridouxek ironiaz imitatatuz—. Eta zu, harro al zaude zu zeure lanbide horretaz?

        Hitzik ez tipoak.

        (isilik biak)

        — Horra —esan zuen noizbait Gridouxek—. Hor duzu zapata, lokarri berriaz.

        — Zer zor dizut?

        — Deus ez —erantzun zion Gridouxek.

        Eta gaineratu zuen:

        — Ez zara, ez, oso hiztuna.

        — Ez da zuzena niri horrelakorik esatea. Neu etorri natzaizu galdezka.

        — Bai, baina ez diezu nik eginiko galderei erantzuten.

        — Zer galdera? Adibidez?

        — Maite dituzu espinakak?

        — Ogi-koxkorrekin, tira!, baina ez nuke horiengatik ipurdia salduko.

        Gogoetan geratu zen Gridoux une batez. Birao-andana bat jaurti zuen ondoren ahapetik.

        — Zer ez dabil behar bezala? —galdetu zuen tipoak.

        — Urrea ordainduko nuke hona zer demontre egitera etorri zaren jakiteagatik.

        — Galdutako haur bat bere gurasoei itzultzera etorri naiz.

        — Sinetsi egingo dizut azkenean.

        — Ez dut buruhauste gutxi izan horrengatik guztiagatik!

        — Ez larririk —esan zion Gridouxek.

        — Ez naiz segidillen erregearen eta blujinen printzesaren istorioaz ari (isilunea). Bada gaiztoagorik.

        Zapata jantzirik zegoen tipoa hartarako.

        — Bada gaiztoagorik —esan zuen berriro.

        — Zer? —galdetu zuen Gridouxek hunkiturik.

        — Txikia etxera ekarri dut, baina ni galdu egin naiz.

        — O, hori ez da deus ere —esan zuen Gridouxek lasaitu ondoren—. Ezkerreko kale aldera jo eta segituan aurkituko duzu metroa. Ez da zaila, ikusten?

        — Ez da hori, ordea. Neure burua galdu dut, neure burua.

        — Ez dut ulertzen —esan zuen Gridouxek, kezkatzen hasia ordurako.

        — Galderak egin, galderak egizkidazu, eta ulertuko duzu.

        — Baina ez diezu galderei erantzuten.

        — Hau da hau! Ez ote diot ba espinaken galderari erantzun?

        Buruari hazka hasi zen Gridoux.

        — Ez horrela jarri, gizona. Adibidez...

        Baina trabatu eta ezin segitu izan zuen.

        — Esan ba —ekiten zion tipoak—, esan!

        (isilunea) Begiak apaldu zituen Gridouxek.

        Lagundu egin zion tipoak.

        — Nire izena jakin nahi zenuke beharbada...

        — Bai, hori da, zure izena.

        — Ez dakit ba zein den.

        Begiak goratu zituen Gridouxek.

        — Zer amarru da hori? —esan zion.

        — Ezetz, ez dakidala zein den.

        — Nolatan hori?

        — Nolatan hori, nolatan hori... Ez dut buruz ikasi, horra!

        (isilunea)

        — Trufatzen ari zara nitaz —esan zuen Gridouxek.

        — Zergatik?

        — Buruz ikasi behar ote dugu geure izena?

        — Zuk —galdetu zion tipoak—, zer izen duzu zuk?

        — Gridoux —erantzun zuen Gridouxek lañoki.

        — Ikusten, nola ezagutzen duzun buruz zeure izena?

        — Hori da-eta nire izena —marmar egin zuen Gridouxek.

        — Okerragoa da nire kasuan, ez baitakit sekula ere izenik izan ote dudan.

        — Izenik?

        — Izena, bai.

        — Ez da posible —murmuriatu zuen Gridouxek, egoera hura ezin eraman zuela.

        — Posible, posible... Zer da posible hori, hala badin bada?

        — Orduan ez duzu sekula izenik izan?

        — Hala ematen du.

        — Eta ez duzu behin ere arazorik izan?

        — Ez gehiegi.

        (isilunea)

        Eta gaineratu zuen tipoak:

        — Ez gehiegi.

        (isilunea)

        — Eta adina? —galdetu zuen Gridouxek bat-batean—. Ez duzu noski jakingo zenbat urte dituzun?

        — Ezta ere —erantzun zuen tipoak—, ezta ere.

        Arretaz aztertu zuen Gridouxek solaskidearen begitartea.

        — Zuk izango dituzu...

        Baina hortxe geratu zen.

        — Zaila da esaten —egin zuen marmar.

        — Horixe zaila! Orduan, nire lanbideaz galdetzen didazunean, ongi ulertuko duzu, ba, ez naizela gogo txarrez ari erantzuten ez badizut.

        — Ez noski! —aitortu zuen Gridouxek estuturik.

        Motor baten marrantak jirarazi zuen tipoa. Taxi zahar bat igaro zen, Gabriel eta Zazie barnean.

        — Txango bat egiteko tenorea iritsi da —esan zuen tipoak.

        Gridouxek ez zuen deus esan. Tipoa txango joan zedin nahi zuen berak ere.

        — Mila esker lokarriarengatik —esan zion tipoak.

        — Ez horregatik —esan zion Gridouxek.

        — Eta metroa? Alde horretatik (keinua) aurkituko dut, ez da hala?

        — Hori da. Alde horretatik.

        — Benetan eskertzekoa, informazioa —esan zuen tipoak—. Greba eguna denean batez ere.

        — Planoan begira dezakezu nolanahi ere —esan zuen Gridouxek.

        Mailu-ukaldika hasi zen, bizkor, zola baten gainean. Alde egin zuen tipoak.

© Raymond Queneau

© itzulpenarena: Joxan Elosegi