Arratseko berriketak

        Ekaineko gau epela. Zeru sabaian izarrak ñir-ñirka ari ziren eta ilargia, aurpegi irrikorraz, dirdiratsu zegoen; gau giroan argitasun zoragarria zen nagusi; udaberriko maitagarriek gauean beren zilarrezko hari miresgarriak ehundu zituztela esan zitekeen.

        Nolanahi ere, Ilargiaren poza handiagoa izanen zen begiratu bat eman balie Ostruha kaleko teilatuei, batez ere elkarren ondoko bi etxeri: Bi Astroak eta Soto Sakona.

        Teilatu haiek oso bitxiak ziren —jauzi eginez batetik bestera pasatzea zegoen—, sartu-atera xelebre asko zituztelako. Bereziki harrigarria zen Bi Astroak etxeko teilatua, hamaika profilekoa, aulki itxurakoa, kale aldera bi teilatu-gandor zituena eta patio aldera beste bi. Erdian, bi teilatu-gandorren artean, ur-erreten zabal-zabala zegoen, zaldain estu batek erditik bitan egina. Zaldainaren gainean, dena dela, beste teilatu bat zegoen, are txikiagoa, besteak bezalaxe teila luzexkek estalia ezin konta ahala ur-erreten eginez. Zaldainetik bi ate handitan zehar pasatzen zen erdiko ur-erretenera, zeinak etxea erdiz erdi gurutzatzen baitzuen Pragako gizon dottoreenen buruko artesi ongi orraztuak bezala.

        Halako batean, ateetako baten ondoan, soinu bat aditu zen, soinu ttikia, sagu baten karraxi baten antzekoa.

        Eta beste behin aditu zen soinu txiki hori.

        Patiora ematen duten ateetako batean gizon baten burua eta bularra agertu ziren. Trebeziaz ur-erretenera saltatu zen. Hogei urte inguruko gazte bat zen, meharra, aurpegi beltx eta ile kizkur ilunekoa; sudurpean bibotearen lehen arrastoak ateratzen hasiak zitzaizkion. Buruan mairu-kapelu bat zeraman eta eskuan tutu beltz bat, muturrean igeltsozko pipa bat zuena. Jaka grisa, txaleko grisa eta galtza grisak jantzita zihoan. Zuentzat, hemendik aurrera, Jan Hovora, Fisosofiako ikaslea.

        «Garrasia egin eta inor ez duk ageri» —esan zuen ahapeka. Aurrera egin zuen, paper orri erdia itsatsia zegoen tximinia bateraino. Bat-batean eskuaz begiak igurtzi eta hurbilagotik begiratu zuen.

        «Hemen norbait ibili duk; norbaitek aldatu zidak...», berriz. «Ez, ez zidatek aldatu; nire papera duk. Baina...». Eta are gehiago hurbildu zen. Bat-batean beste eskuaz zapla jo zuen bere kopetan. «Aaa! Eguzkia izan duk; eguzkiak jan dik poesia polita. Mokofina halakoa! Petöfy olerkariari berdin-berdin gertatu zitzaioan. Kupka gaixoa! Orain kantu hori gabe pasatu beharko dik bere santu-egunaren bezpera. Lastima, hain zen polita!». Orduan papera hartu, hautsi eta teilatu gainetik bota zuen.

        Eseri, pipa bete eta piztu egin zuen. Gero teilen gainean luze etzan zen, oraindik eguzkiaren berotasun pixka bat atxikia baitzuten, eta hankak ur-erretenean paratu zituen.

        Beste sagu-karraxi bat aditu zen eta Hovorak soinu berdina eginez erantzun zuen, lepoa jiratu gabe. Beste gazte bat atera zen, txikixeagoa, zuri-zuria, kalpar horikoa, buruan kapelu urdin bat zuena, 1848. urtean Unibertsitate Teknikoko legionarioek erabiltzen zituztenen antzekoa. Jaka motx bat eta drillezko galtza zuriak zeramatzan; ahoan zigarro bat pizturik.

        — Servus, Hovora!

        — Servus, Kupka!

        — Zertan ari haiz? —galdetu zuen Kupkak, ingeniari beharrak, Hovoraren aldamenean etzan bidenabar.

        — Zertan ari naizen? Orain dela egun pare bateko patata-purea jan diat eta hemen nagok zain, kalte noiz eginen. Hik zer afaldu duk?

        — Nik Jainkoak bezala afaldu diat.

        — Eta zer afaltzen du Jainkoak?

        — Deus ez.

        — E, aizak, zer habil geldirik egon ezinik?

        — Botak erantzi nahi nitizkek. Premia ederra diagu, bai, kaltzadore batena. Gure etxean gutxienez traste hori baldin bagenu!

        — Kaltzadorea ez duk etxeko traste bat, familiako kide bat baizik.

        Hovorak nagiki lepoa jiratu zuen bere lagunari begiratzeko.

        — Zer tabako demontre erretzen ari haiz? —galdetu zion.

        — Merkeena. Ba al dago okerragorik? Halaz guztiz, gustatzen zaidak gure etxea —esan zuen Kupkak, teilatuari begira. Eta gero, begirada zerura goratuz, solasean jarraitu zuen—: polita benetan sabai hau!

        — Etxea merkea duk gainera.

        — Zenbat eta handiagoa izan gela, orduan eta merkeagoa. Jainkoak gela handiena dik eta ez dik deus ordaintzen.

        — Hi nonbait mistiko jartzen haiz hire santu-egunaren bezperan.

        — Ai teilatuak, ene teilatuak! Nire amodio bakarra! —zioen Kupkak, gogo beroz, zigarroa airean astinduz—. Bizitzan hain eginkizun beltza ez balute, kedar-garbitzaileei inbidia izanen niekek.

        Hitzak emeki irristatzen ziren, ttar-ttar goxoan, ahots apalean. Polita eta bitxia da ohartzea gizonak, konturatu gabe ere, ahots apalean mintzatzen direla beti oihan handi baten bihotzean, leku bakartietan eta mendi-gailurretan egoten direnean.

        — Gauaren ederra! —segitu zuen Kupkak—. Hau isiltasuna! Uraren murmurioa sumatzen duk, amets artean bezala! Eta hor Petrinen, ez diek aditzen urretxindorrei? Hori buila goxoa! Aditu!

        — Hiru egun dituk San Vitoak bukatu zirela. Kantuak bukatu zituan; urretxindorrenak ez, ordea. Hau edertasuna! Urrea emanda ere ez nindukek biziko Stare Meston.

        — Arrazoi duk. Han inguru guztian, hainbat miliatan, ez zegok txori bakar bat ere. Txori batek zer tankera duen ere ez zekitek.

        — Hemen bederen bi bazeudek —aditu zen ahots sendo bat, baritono batena bezalakoa.

        — Novomlynsky, servus! —esan zuten Hovorak eta Kupkak.

        Iritsi berria, hogeita hamar urtetik goitiko gizona, lau hankan atera zen teilatura, oso polliki.

        — Alajainkoa! —purrust egin zuen orduan, haiengana bilduz pixkana—. Hau ez duk niretzat egina; ez nagok ohitua.

        Novomlynsky gizon puska zen, lodi samarra; aurpegi beltxarana, bizarra egina, borobila; begi urdin alaiak zituen, eta sudur azpian bibote mardula. Buruan mairu-kapelua zeraman honek ere, eta jaka beltza eta galtza argiak zituen.

        — Ez, ni ezin nauk etzan zuek bezala teilen gainean jaka beltz honekin. Eser gaitezen behar den bezala!

        Kupka eta Hovora berehala altxatu ziren. Beren aurpegietan lehengo lasaitasuna irribarre xume bihurtua zen, eta biek atsegin handiz begiratu zioten ailegatu berriari. Zalantza-izpirik gabe mutilek begirune handia zioten, adinez handixeagoa zelako. Novomlynsky haien aurrean jarri zen, bigarren teilatuko maldaren gainean, eta zigarro bat piztu zuen.

        — Zertan ari zarete hemen?

        — Mala Strana goraipatzen ari ninduan —erantzun zuen Hovorak.

        — Ni Ilargiari begira nengoan —esan zuen Kupkak—. Bihotza bizirik duen Amandre hilaren etxeari begira.

        — Orain jende guztiak uste dik Ilargiari begiratzeko eskubidea duela —ihardetsi zuen Novomlynskyk, irriz—. Zuek bulego batean lan egin beharko zenukete, nik bezala, numeroekin borrokan.

        Ez zuen apaltzen batere bere ahots ozena. Mendi gailurretan eta baso sarrien bihotzean ere ozen mintzatuko zen Novomlynsky.

        — Zer berri dugu? Egia da Jäkl bart itotzeko zorian egon dela Errege Errotan? —galdetu zuen.

        — Bai, zera —erantzun zuen Hovorak—; igerian, dena dela, errotarri bat bezalakoa duk. Nire ondoan zegoan, bai, irrist egin eta uretara erori zenean. Ikaratzeko moduko orroa egin zian; hondoratu zuan eta burbuila handiak igo zituan ur-azaleraino. Haiek lanak atera genuen arte! Ez duk hala, Kupka? Orduan galdetu genioan zer zuen gogoan itotzen ari zenean eta esan ziguan irri egiteko gogoa sartzen zitzaiola; hargatik orro haiek!

        Hirurok egin zuten irri; Novomlynskyren irriak kanpaiek adinako soinua egiten zuen.

        — Eta zer iskanbila izan da gaur ere maisuaren etxean? —galde egin zuen berriz—. Hik, Hovora, jakinen duk noski.

        — Barregarria —erantzun zuen Hovorak, maltzur-imintzio bat eginez—. Andreak amodiozko gutun batzuk aurkitu ditik bere senarraren langelako mahaian. Emakume batenak zituan, maitasun-deklarazio sutsuz beteak; eta, barregarriena, andreak berak idatziak. Orain dela hogeita bat urte idatzi zizkioan, eta gaur aurkitu ditik... oraindik ireki gabe! Kontu egin nolako amorrua eman dion!

        — Komedia bat ekitaldi bakarrekoa —esan zuen irriz Novomlynskyk.

        Zangoak luzatu eta Kupkari dei egin zion. Kupka erretenaren bukaeraraino joana zen eta han, teilatuko erlaizaren gainean, lepoa luzaturik, patio barrenera begiratzen ari zen. Laster itzuli zen, kontent bere ikustaldiaren emaitzarekin.

        — Kupka, zer arraio ari haiz hi hor? Zeri begira hengoen? Egunen batean erortzen ez bahaiz!

        — Zeri begira nengoen? Liburugileak zer egiten duen. Segur aski zuek ez dakizue tipo horrek hogei urte daramatzala egunero-egunero Husen biografia irakurtzen, eta irakurtzen hasi eta segituan negarrari ematen diola. Gaur negarrez hasia ote zen begiratzen aritu nauk baina oraindik ez duk hasi.

        — A zer zozokeria! Hobe zenukete beste norabait begiratu —esan zien Novomlynskyk behatzak kliskatuz—. Ez diozue erreparatu pareko eltzegilearen inude berriari? Polita benetan! Txori eder bat ematen dik.

        — Novomlynsky etxekoandre on baten modukoa duk: neska egokia aurkitzea dik problema latzena! —murmuriatu zuen Hovorak urrikalmenduz.

        — Hik uste baino okerragoa duk! —sartu zen tartera Kupka—. Loa ere galarazten ziotek-eta! Goizeko bostetarako kalean izaten duk, badakielako neska politenak goiz-goizik joaten direla ur eske iturrira, inork ikus ez ditzan pegarrekin.

        — Zaudete isilik! Nik ez diat lo premia handirik izaten eta horregatik egoten nauk goiz kalean. Gainera... —Novomlynskyk bere zigarroaren hautsa kentzen zuen poliki teiletan...—, denbora haiek joan zituan! Garai haietan neskak txotxolotu egiten nitian. Urtean zortzi eskularru-pare ibiltzen nitian. Bai, eta egia esanda, oraindik ere arrakasta handia diat neskekin. Baina zer egin behar zioat nik? Nahi nikek nik zuek ni trantze horietan ikustea. Maitasun-aitormen bat egiten dudanean izugarria nauk. Baina —segitu zuen lasterrago mintzatuz—, ez duzue pentsatu zer egin gaur arratsean entretenitzeko? Noren lana da gaur hizketagaia jartzea?

        — Jäklena.

        — Orduan ez duk etorriko —esan zuen borobiltasunez Novomlynskyk—. Guk behin talde bat egin genian elkarrekin afaltzeko. Aldi bakoitzean batek ordaintzen zian. Eta ordaintzea tokatzen zitzaiona ez zuan inoiz agertzen inondik inora. —Hori esatean halabeharrez burua altxatu eta...— Abokatua! —esan zuen harriturik.

        Pareko teilatuaren gainean hirugarren mairu-kapelu bat agertu zen eta haren azpian Jäklen aurpegi zabal eta gorria irriz, bigarren ilargi bat iduri.

        — Hator hona agudo! —oihu egin zioten hirurek.

        Jäkl agertzen joan zen, poliki-poliki. Lehenbizi sorbaldak ikusi zitzaizkion, ondoren bularra eta gero gerria.

        — Bukatuko ote du inoiz? —esan zuen Novomlynskyk—. Tipo hau epeka atera litekek.

        Azkenean eskuineko zangoa agertu zen eta haren atzetik ezkerrekoa; baina, halako batean, bi zangoak irristatu eta, izugarrizko soinua atereaz, Jäkl teilatutik ur-erretenera erori zen bere lagunen oinetaraino.

        Haiek irri-ajataka ari ziren. Teilatu osoa irriz zegoela zirudien; baita ilargia ere, goian, zeru-sabaian.

        Irri gehien egiten zuena, betiere, Jäkl bera zen, oraindik ahuspez eroria, boten muturrekin kixki-kixki emanez ur-erretenaren zinkean.

        Muturreko batzuk eta ostiko bat edo beste behar ziren, lagunkiro emanak, Jäkl altxa zedin. Eta hartu ere egin zituen, bai muturrekoak bai ostikoak. Patxadan altxatu zen, bere kankailu-gorputza zutik jarri eta, udako traje horixka antxari hautsa kendu bidenabar, esan zuen:

        — Ez zaiok askatu josturarik —eta pozik jarri zen Novomlynskyren ondoan.

        — Bota! Ea zer bururatu zaian gaur gauean entretenitzeko.

        Jäkl, bere eskuekin belaunak besarkatuz, denbora-puxka batean aurrera-atzera kulunkatu zen; ondoren solasean hasi zen, lasai:

        — Pentsatu diat gutako bakoitzak txikitako lehen oroitzapenak konta ditzala. Konparaziora, lehenbiziko emaztegaiarekin...

        — Banengoan, ba, ni ergelkeriaren batekin aterako zela —moztu zion Novomlynskyk—. Gezurra zirudik! Zuzenbideko ikaslea, karrera bukatua duena, dagoeneko hainbat oposizio irabazi dituena...

        — Bo! Hi ere ez hintzen ikasita sortuko mundura! —erantzun zuen Jäklek erretxindurik.

        — Ni? Ni amak hamasei hilabetez eraman nindian bere sabelean, eta mundura etorri nintzenerako banekian hizketan. Ondoren hogeita lau urtez ibili nauk Latin Eskolan eta egiten dudan hitz bakoitza hogei krejcar kostatu zaiok gure aitari.

        — Ba, nik uste Jäklek proposatzen duena ez dela hain tontoa —esan zuen Hovorak, bere pipatik errautsa atera bitartean—. Zergatik ez probatu? Pentsatzekoa duk, Jäkl, hik honezkero jakinen duala zein den hire txikitako lehenbiziko oroitzapena.

        — Nik? Jakina —segurtatu zuen Jäklek, oraindik kulunka—. Bi urte ere ez nituela gertatu zen gauza batez oroitzen nauk. Gure aita ez zegoan etxean eta amak mandatu bat egitera joan behar zian etxe aurrera eta, ezin ninduenez eraman, bakarrik gelditu ninduan. Aspertu ez nendin, amak sukaldetik antzara bizi bat ekarri zidaan, gizentzeko hantxe zuena; jostatzeko utzi zidaan. Baina bakardadeak beldurra ematen zidaan eta antzara nire indar guztiekin besarkatu nian. Eta ni izu-marruka eta antzara karraka ero moduan; pintzelek koadro batean betikotzeko moduko irudia egiten genian biok.

        — Ederki —onartu zuen Novomlynskyk.

        Isiltasun erabatekoa nagusitu zen. Hovora hirugarren aldiz saiatu zen bere pipa pizten, eta lortu eta ke-bafada bat botatakoan esan zuen:

        — Nik ere badiat nire oroitzapena. Behin aitarekin nengoan Urtsulinen monasterioan eta monjek beren magalean jarri eta musu eman zidatean.

        — Hori politagoa duk antzararena baino —esan zuen berriz Novomlynskyk—. Eta hik, Kupka, baduk holakoren bat?

        Kupka irriz hasi zen.

        — Gure aitona sakristau egon zuan Rakovniken. Oso zaharra zuan, eta egun batean kaskoan sartu zitzaioan berak jo behar zituela bere heriotza iragartzeko kanpaiak. Bururatu eta egin. Kanpaiak jo, etxera joan eta hil egin zuan. Niri hilotza erakutsi zidatean; ordurako beztitua zegoan eta hanketan galtzerdi zuriak zitian; nik bi hanketako bateko behatz lodian musu eman niezaion jantzi zizkiotean; ez nauk oroitzen zer superstizio den hori! Ondoren hilkutxaren ondoan jarri ninduan jostaketan, hura egiten ari zen zurginaren lantegian.

        — Ongi goazak gaur —esan zuen Jäklek pozik—. Orain Novomlynskyren txanda.

        Novomlynsky betilun antxean zegoen, isilik. Baina azkenean, berak ere hitz egin zuen, bere lagunek eskatuta:

        — Nik ez diat aspaldiko inongo oroitzapenik, ez batekorik ez bestekorik. Hobeki esanda, bi ditiat, baina ez zakiat bietan zein den lehenagokoa. Gogoan diat etxez aldatu ginela, Eskaileren Etxetik Elefantearenera, eta nik ez nuela alde egin nahi harik eta nire sehaska eramaten zuten arte. Orduan arrebari itsuskeriaren bat esan nioan, zerbait oso itsusia. Amak belarrondoko bat eman zidaan eta aitak paretari begira jarri nindian zigortuta. Kreatura xelebrea duk benetan haurra! Gizon helduaren kopia barregarria inondik ere! Hain inozoa, ondorioek hain gutxi kezkatzen dutena. Aingeru Guardakoan sinetsi beharra ere! Nire lehenbiziko otoitz-liburua alemanieraz idatzia zegoan, baina orduan ez nekian hitzik ere hizkuntza hartan eta, jakina, urte oso batean, jakin gabe, Ume esperoan daudenentzako otoitza errezatzen aritu ninduan, «Gebet für schwangere Frauen». Beharrik ez zaidan deus gertatu!

        Jäkl berriz bota-muturrekin ur-erreteneko zinka kiski-kiski jotzen hasia zen. Novomlynskyk irribarrez begiratu zion.

        — Jäkl gustukoa diat, txiste bat kontatu eta berehala aurpegian nabari zaiolako nolako eragina egin dion.

        — Txisteaz irri egiteko asmorik ere ez nian —ihardetsi zuen Jäklek—; sekulako zentzugabekeria bururatzen ari zaidalako ari ninduan irriz. Antzinako erromatarrek ere haurrak izanen zitiztean, ez da hala?

        — Jakina.

        — Eta haur horiek hasieran segur aski ez zitean jakinen hitz egiten Zizeron zaharrak bezala, eta haurren gisan mintzatuko zituan, zezelka, gureak bezala. Imajina itzazue haur haiek zezelka nola esanen zuten «Hannibal ante portas!» haurren latinean. «Hannibal ante portas!» Jexus, Maria eta Joxe!

        Jäkl zinkean joka ari zen, indarrez. Denek irri egin zuten; eta teilatua eta Ilargia eta izarrak oro ere irriz zeudela zirudien, denak batera esanez bezala: «Hannibal ante portas!».

        — Gaur ongi zoak dena —esan zuen Hovorak.

        Jäkl pixka bat lasaitu eta berriz eseri zen. Kupkari begiratu eta esan zuen:

        — Zergatik isildu? Berdin-berdin jakin behar duzue. Gauza bat aitortu behar dizuet: maitemindua nagok. Tira, ez nagok maitemindua baina ezkondu beharra diat; zera, hori ere ez duk; egia esanda, ez zakiat nola azaldu.

        — Polita da? —galdetu zuen berehala Kupkak.

        — Zer uste duzue zuek? Nolatan egin behar ziguan berak adiskide minoi emakume itsusi batekin ezkontzearen iraina! —sartu zen tartera Hovora bere lagunaren defentsan.

        — Ezkondu! Um! Nik ez diat deus famili bizitzaren kontra, baina senarrek traba egiten zidatek beti —mintzo zena Novomlynsky zen, jakina—. Eta sosik badu?

        — Dirua? Zer inporta du diruak? Ni ez nabilek diruaren atzetik, dotearen atzetik. Urte gutxitan bukatzen duk eta garagardotan xahutzeko baizik ez dik balio.

        — Horren gaztea eta dagoeneko horren prestua!

        — Eta nor da neska? —galdetu zuten beste biek batean.

        — Lizinka.

        — Zer Lizinka?

        — Peralkatarrena; Lastoaren Kaleko jostunaren alaba. Ezagutzen duzue?

        — Ez, ezagutu gabe! —baieztatu zuen Hovorak—. Hiru ahizpa dituk. Zaharrena, Marie, ezin diat ikusi. Ikusi bezain laster aho zabalka hasten nauk. Bigarrena Lizinka, eta gero Karla, azal eta hezur besterik ez dena.

        — Horixe! Pentsa! Ahoa ireki nahi duenean ezpainak listuaz busti behar izaten ditik. Baina ikusiko duzue; bera ezkonduko duk lehenbizikoa —esan zuen Kupkak.

        Novomlynskyk, trantze horietan aditua baitzen, behatz bat altxatu eta, predikatzaile baten gisan, adierazi zuen:

        — Hiru ahizpa direnean, lehenbizikoa beti itsusiena ezkontzen duk. Horretan ez zegok dudarik.

        — Segi, zuek segi astakeriak esaten, segi! —murmuriatu zuen Jäklek—. Nola nahi duzue muturra sartzea isiltzen ez bazarete.

        — Lizinka polita duk.

        — Horixe dela polita!

        — Eta noiztik maite duzue elkar?

        — «Orain hemezortzi urte izanen dituk... —Jäklen aurpegian ironia-lauso bat nabari zen—. Ni lehen hezkuntzako bigarren urtean ninduan eta Lizinka lehenbizikoan. Ezagutu nuenean negua zuan, eta berehala maitemindu ninduan hartaz... betikoz. Hura neska liraina! Burutxoa mitxoleta bat bezalakoa; ilea, txirikorda luze urre-kolorekoetan bildua; matrailak, bi arrosaren pare. Buruan kapelu ttiki berde bat zian, zetazkoa, eta sorbaldatik zintzilik begizta berde-hori bat. Bere bizkar-zorroan, brodaturik, artilezko zakurtto zuri bat zeru urdin batean. Jainko maitea, a zer polita artilezko zakurtto hori! Neskak luze gabe ikasi zian nolako sentimenduak piztu zituen nire bihotzean. Behin nire bihotza eskaintzeko asmotan joan nintzaioan, eta bera ihesi atera zenean, harrapatu eta kapelua kendu nioan. Egun hartatik aurrera irribarre egiten zidaan, ulertzen zidaan. Artean ez ninduan atrebitu hari hitz egitera, eskolatik ateratzen ginenean elur-bolak botatzera baizik ez.

        »Bi urte geroago ni baino mutil gazteagoko bati eskolak ematen nizkioan, Lastoaren kaleko muturrean bizi zen bati. Bestela bezala Peralkatarren etxearen aurretik pasatzen hasi ninduan, eta Lizinka beti etxe aurrean egoten zuan. Kapelurik gabe eta begizta gabe are politagoa iruditzen zitzaidaan. Bere begi garbiek, zeruaren urdina bezain garbiak, beti alai begiratzen zidatean; indar hura ni baino gehiago zuan, hala begiratzen zidan bakoitzean gorri-gorri jartzen bainintzen. Gure adiskidetasuna estutzen joan zuan. Gogoan diat behin urinaz igurtzitako ogia jaten aurkitu nuela. Hurbildu ninduan. "Emanen dizazu pixka bat, mesedez?", esan nioan. "Har ezazu", erantzun zian berak, eta zati txiki-txiki bat eman zidaan. "Gehixeago nahi nuke", gehitu nian txantxetan. "Ni deus gabe gelditzeko? Goseak amorratzen nago, ba". Eta irriz hasi zuan. Pozez txoratzen joan ninduan, oparitu zidan ogi-puskatxoa hari urrutitik erakusten. Lastima izan zuan handik gutxira eskolak ematen nizkion mutilaren gurasoek beste irakasle bat hartzea beren semearentzat. Jostatu besterik egiten ez genuen susmo txoroa zitean.

        »Harrezkeroztik ez genian elkar ikusi ia hamabost urtez, berriki arte. Joan den maiatzaren lehenean izan zuan, igandea. Arkuaz haratago paseo bat egitea bururatu zitzaidaan, sarkan —ez zakiat zergatik—; segur aski bihotzen magnetismoagatik izan zuan. Kontua duk paseoan hasi nintzela eta sarkan Peralka xaharra, bere andrea eta Lizinka topatu nituela. Neskatxak arrosa ireki berria ematen zian! Begiak aspaldi bezain inuxenteak zitian, haur batenak bezain garbiak. Eta nik bere aurrean hemezortzi urte lehenagoko, gaztetxo bat nintzeneko, sentsazio bera izan nian.

        »Jarri nintzen mahaian jendea gaizki esaka ari zuan Peralka zaharraz. "Mintzatzen denean, behatz erakuslea beti kopetan paratzen du, jendeak buruan zerbait dabilkiola pentsa dezan. Tontoa halakoa, agure hori!", zioan nire auzokoetako batek. "Zaharrak bere alabak jotzen omen ditu —gaineratu zuen beste batek— inork ateratzen ez baditu dantzara". Altxatu ninduan. Lizinka gaixoa! Aldamenean gazte talde bat dantzan ari zuan. Zuek dakizuen bezala, ni ez nauk batere dantzazalea, honen handi eta baldarra izanda barregarri ematen dudalako, baina une hartan bost axola zitzaidaan itxura ona edo txarra eman behar ote nuen. Mahaian, Peralkatarrekin, zahar hura zegoan —nola du izena kapitain zahar erretiratu hark?, a bai, Vitek!—. Marierekin solasean ari zuan. Vitek jaunak eta biok elkar ezagutzen genian eta horregatik hurbildu eta Peralkatarrak agurtu nitian. Lizinkak irribarre egin zian eta gero gorritu. Handik denbora-puska batera dantzara gonbidatu nian. Bere amari begiratu eta baietz esan zioan dantza-eskaerari; niri hori hagitz ongi iruditu zitzaidaan.

        »Dantza ia isilik egin genian. Baina gero bueltaxka bat eman genian ibai-bazterrean zehar eta han solasean hasi gintuan. Nitaz oroitzen ote zen galdetu nioan eta berak, burua alde batera pixka bat makurtuta, bere begi xaloekin niri begiratu besterik ez zian egin. Berriz gaztetxo bat sentitzen ninduan; elur-bolak aipatu nizkioan, urinaz igurtzitako ogi-pusketa, artilezko zakurtxoa... Sinetsia nagok berak ere gauza bera sentitzen zuela. Gero bere etxeraino lagundu nioan. Ibilian pixka bat nekatu zenez, besoa eskaini nioan. "Hola, hola: gazteak elkarrekin!", esan zian kapitain zahar ipurterreak. Gizon maiteminduak aise hartzen ditik gaizki asmo oneko hitzak ere.

        »Handik egun batzuetara Lizinkaren gutun bat hartu nian. Honela esaten zidaan: "Hiruretan, San Nikolas elizan". Pozez txoratzen nengoan. Elizatik Valdstejn Parkera joan gintuan; han betiereko maitasuna agindu genioan elkarri, eta zin egin nioan irailean karrera bukatu eta bi urte baino lehenago ezkonduko ginela. Berak, orduan, bere aita-amengana eraman nindian; ikusi nuenez, Peralka zaharra oso gizon atsegina zuan eta ama oso andre errespetagarria; Marie zuan gustukoa ez nuen bakarra. Modu bitxian begiratzen zidaan beti!

        »Handik laster —duela lau bat aste— Lizinkak korrika eta presaka joan behar izan zian hil hurren zen bere izeba bat ikustera.

        »Eta atzo nire adiskide Bures, medikuntzako ikaslea, ikustera etorri zitzaidaan eta, besteak beste, zera bota zidaan aurpegira: "Ezagutzen duk Lizinka Peralka?". Ezagutuko ez diat, ba! "Ume bat egin berri dik, ba, Ospitaleko Institutuan!".

        Jäklen adiskideek arretaz segitu zioten narrazioaren hariari, baina hondarreko hitzak aditzean goiti begira hasi ziren..., nora begiratu ez balekite bezala.

        — Eta arratsaldean —bukatu zuen Jäklek— Vitek kapitain zaharra ailegatu zuan, Lizinkaz, Lizinkaren osasunaz eta jaioberriaz galdeka.

        — Etxe-jabearen neskameak entzuten ari dituk eta irriz zeudek —esan zuen ahots apalean Novomlynskyk. Eta hori esanik, leihatilatik desagertu zen, deabruak harturik bezala. Haren atzetik Kupkak eta Hovorak gauza bera egin zuten.

        Bazirudien ilargiak, zeruan, lepoa luzatu eta belarria zorrozten zuela, teilatu azpian irri isil batzuk eta musu antzeko zerbait aditu balitu bezala.

        Jäklek ere zerbait antzekoa adituko zuen apika. Bederen, bere belaunak berriz besarkatu eta, aurrera eta atzera emeki kulunkatuz, esan zuen: "Gaueko lapurretak zigor zinetan larria merezi du".

© Jan Neruda

© itzulpenarena: Fernando Rey