Salgai

        Eguzkia jaikitzen denean oinez abiatu eta itsaso barearen ertzean soroetan zehar ihintzetan ibiltzea, zer mozkorraldia!

        Zer mozkorraldia! Begietatik barrena sartzen zaizu argiarekin, sudurretatik barrena aire arinarekin, azaletik barrena haizearen ufarekin.

        Zergatik gordetzen dugu horren oroitzapen argia, kutuna, gardena Lurrarekin izandako amodio minutu batzuez, sentipen zoragarri arin baten oroitzapena, bidearen bihurgune baten ondoren, ibar baten sarreran, erreka batean, topatutako paisajearen fereka, neska atsegingarri bat topatu izan bagenu bezala.

        Gogoan dut egun bat, besteren artean. Bretainiako itsasertzean zehar nindoan, Finistèreko muturrerantz. Pauso bizkorrez nindoan, ezertan pentsatu gabe, itsasgoraren ertzetik. Quimperlé inguruan zen, Bretainiako alderdirik bigunen eta ederren horretan.

        Udaberri goiz bat, hogei urtez gaztetzen zaituzten, itxaropen berriak ematen dizkizuten eta gaztaroko ametsak berpizten dizkizuten goiz horietako bat.

        Gariaren eta olatuen artean ozta-ozta markaturik zegoen bide batetik nindoan. Garia ez zen batere mugitzen, eta uhinak ozta-ozta. Ongi aditzen zen soro helduen usain gozoa eta uhinek hondartzan utzitako belarren itsaso usaina. Ezertan pentsatu gabe nindoan, beti aurrera, hamabost egun lehenago, Bretainia itsasertzik itsasertz igarotzeko asmoz, hasitako bidaiari jarraituz. Indartsu, zauli, pozik eta alai sentitzen nintzen. Banindoan.

        Ez nuen ezertan pentsatzen! Zertarako pentsatu poz oharkabe, sakon, haragizkoa, belarretan lasterka dabilen edo eguzkipean airean hegan egiten duen piztiaren gisako poza den ordu horietan? Urrutitik otoitz kantuak entzun nituen. Prozesioren bat, agian, igandea zen-eta. Baina mutur bat inguratu, eta mugi ezinik, txunditurik geratu nintzen. Arrantzako bost ontzi handi agertu zitzaizkidan, jendez beterik, gizonezkoak, emakumezkoak, haurrak, Plouneven-eko erromeriara zihoazela.

        Itsasertzari jarraituz zihoazen, geldiro, oihal arreak pixka bat puztu, eta berriro, segituan nekaturik, mastetan behera baldan-baldan erortzen uzten zituen haizetxo bigun ito batek nekez bultza egiten ziela.

        Ontzi astunak geldiro irristatzen ziren, jendez beterik. Eta guztiak abesten ari ziren. Gizonezkoek, zubian zutik, beren kapelu handiak jantzita, beren nota ozenak botatzen zituzten; emakumezkoek beren nota zoliak, eta haurren ahots meheek xirula mehearen hotsak ematen zuten deboziozko burrunba suharrean.

        Bost ontzietako bidaiariek abesti bera oihukatzen zuten, haren erritmo beti berdina zerurantz igotzen zela; eta bost ontziak elkarren ondoz ondo zihoazen, bata bestetik oso hurbil.

        Nire aurretik igaro ziren, ondo-ondotik, eta urruntzen ikusi nituen; haien kantua ahultzen eta isiltzen entzun nuen.

        Eta amets xoragarriak hasi nintzen egiten, gazteek ohi duten bezala, haurren gisa modu xarmagarri batez.

        Zein laster ihes egiten duen ametsetako adin horrek, bizitzako zorionezko adin bakar horrek! Adin horretan ez zaude inoiz bakarrik, ez zaude inoiz triste, inoiz ez uzkur eta herabe, bakarrik zauden unetik bertatik itxaropenetan barrena bide galdurik ibiltzeko ahalmen jainkotiarra duzunean. Zer maitagarrien lurraldea, edozer gauza gertatzen dena, pentsamendu alderraiaren zorabioan! Zein ederra den bizitza ameskerien urrezko hautsaren azpian.

        Horra, ordea, bukatu da hori dena!

        Ametsetan hasi nintzen. Zertaz? Etengabe itxaroten den guztiaz, desiratzen den guztiaz, fortunaz, gloriaz, emakumeaz.

        Eta banindoan, pauso handi bizkorrez, nire eskuaz gariaren buru horiak ferekatuz, nire hatzen pean makurtuz ilea ukitu izan banu bezala kilimak egiten zizkidatela.

        Hegitxo bat inguratu, eta hondartza estu biribil batean barrenean etxe zuri bat begiztatu nuen, mailaz maila hondarretaraino jaisten ziren hiru terrazatan eraikia.

        Zergatik eragin zidan etxe haren ikusteak pozezko hozkirri hura? Ba al dakit nik? Gertatzen da zenbaitetan, horrela bidaian zabiltzala, aspalditik ezagutzen dituzula iruditzen zaizkizun zokoak topatzea, hain ezagun gertatzen baitzaizkizu, hain baitituzu bihotz-gozagarri. Izan al daiteke egiaz aurrez inoiz ikusi ez izana? han lehenago inoiz bizi ez izana? Denak erakartzen zaitu, denak xoratzen, odaiertzaren marra leunak, zuhaitzen antolamenduak, hondarraren koloreak!

        Oi, zein etxe polita, bere maila altuen gainean zutik! Fruitu arbola handiak zeuden uretarantz eskailera maila erraldoiak balira bezala jaisten ziren terrazetan. Eta arbola bakoitzak bazuen buruan, urrezko koroa bat bailitzan, isats-belar sorta luze bat loretan!

        Egoitza hartarako maitasunak harturik gelditu nintzen. Nola nahiko nukeen haren jabe izan, han bizi, betirako!

        Atera hurbildu nintzen, bihotza gogoz taupadaka, eta langako zutikoetako batean iragarki handi bat ikusi nuen: «Salgai».

        Bozkariozko ikara bat sentitu nuen, etxe hura eskaini izan balidate, eman izan balidate bezala! Zergatik? horixe, zergatik? Ez dakit!

        «Salgai». Beraz, ia inorena ez zen, edonorena izan zitekeen, nirea, nirea! Zergatik poz hori, alaitasun sakon, ulertezin hori? Banekien gainera ez nuela erosi behar! Nola ordainduko nukeen? Ez zion axola, salgai zegoen. Kaiolan den txoria jabearena da, airean den txoria nirea, beste inorena ez denez.

        Lorategian sartu nintzen. Ai lorategi xarmagarria, bere oholtza elkarren gainka jarriekin, martiri gurutziltzatuen beso luzezko keretekin, bere isats-belarrezko sortekin, eta bi pikondo zahar terraza bakoitzaren amaieran.

        Gorenekora igo nintzenean odaiertzari begira geratu nintzen. Hondartzatxoa nire oinetan hedatzen zen, biribil eta hondartsu, itsaso handitik, sarrera ixten zuten eta itsasoa haserre zen egunetan olatuak hautsiko zituzten hiru harkaitz astun eta ilunek bereizten zutela.

        Goren-gorenean, aurrez aurre, bi harritzar erraldoi, bata zutik, bestea belarretan etzana, menhir bat eta dolmen bat, senar-emazte harrigarriak bailiran, sorginkeriaren batek hantxe geldiaraziak, oraindik ere gerora hondoratzen, xehatzen, hegan egiten, desagertzen ikustekoak ziren etxetxo salgai zegoen hari begira.

        Oi dolmen zaharra eta menhir zaharra, zein maite zaituztedan!

        Eta neure etxean joko nukeen bezalaxe jo nuen atea. Emakume xahar bat etorri zitzaidan zabaltzera, neskame bat, neskame xahartxo bat beltzez jantzia, buruko zapi zuriz, serora bat iduri. Ezagutzen nuela iruditzen zitzaidan, emakume hura ere.

        — Zu ez zara bretainiarra, ausaz?

        — Ez, jauna, Lorrenatarra nauzu —erantzun zidan.

        Eta jarraitu zuen:

        — Etxea ikustera al zatoz?

        — E, bai, jakina.

        Eta barrura sartu nintzen.

        Dena ezagutzen nuela iruditzen zitzaidan: hormak, altzariak. Ia harritu nintzen atarian nire makilak ez zeudelako.

        Egongelan sartu nintzen; egongela polit bat zen, lasta-oihalez tapizatua; hiru leiho zabaletatik zegoen itsasora begira. Tximinia buruaren gainean Txinako pitxerrak eta emakume baten argazki handi bat. Harenganantz jo nuen segituan, ustez hura ere berehalaxe ezagutuko nuelakoan. Eta bai ezagutu ere, inoiz topatu ez nuela ziur egon arren. Bera zen, bera, espero nuena, desio nuena, deitzen nuena, nire ametsak sorgintzen zizkidana. Bera, beti ibiltzen dugun hori, aurki kalean ikusiko dena, landan garien gainetik eguzkitako gorri bat ikusten den orduko bidean topatuko dena, bidaian hotelera noanerako iritsia izan behar duena, igotzera noan bagoian dagoena, atea zabaltzen ari zaidan aretoan topatuko dudana.

        Huraxe zen, inolako zalantzarik gabe, huraxe! Begira nituen begietan antzeman nion, aspalditik sumatua nien irribarre horretan antzeman nion.

        Eta bertatik galdetu nuen:

        — Nor da emakume hau?

        Serora aurpegiko neskameak lehor erantzun zuen:

        — Andrea.

        Berriro hasi nintzen:

        — Zure etxekoandrea al da?

        Doinu elizkoi gogor batez erantzun zidan:

        — Ez, ez jauna.

        Eseri nintzen, eta esan nuen:

        — Konta iezadazu hori?

        Txunditurik zegoen, zirkinik gabe, isilik:

        Berriro ahalegindu nintzaion:

        — Etxe honen jabea da, orduan!

        — Ez, ez jauna.

        — Norena da hortaz etxe hau?

        — Nire ugazaba Tournelle jaunarena.

        Hatza argazkirantz jaso nuen.

        — Eta emakume hori, nor da?

        — Andrea.

        — Zure ugazabaren emaztea?

        — Ez, ez jauna.

        — Haren maitalea?

        Serorak ez zidan erantzun. Berriro ekin nion, halako jelosia batek, emakume hura aurkitu zuen gizon haren kontrako halako aiherkunde lauso batek harturik:

        — Non daude orain?

        — Jauna Parisen dago, baina andrea ez dakit.

        Zirrara bat sentitu nuen:

        — A! Ez dira elkarrekin hortaz.

        — Ez, ez jauna.

        Maltzur jokatu nuen; eta ahots sakon batez esan nion:

        — Esaidazu zer gertatu zitzaien, agian mesederen bat egin ahal izango diot zure ugazabari. Badakit nor den emakume hau, gaiztoa da!

        Neskame zaharra begira geratu zitzaidan, eta nire jarrera zabal eta zintzoa ikusita, konfiantza hartu zuen.

        — Ai, jauna, emakume horrek ondo zoritxarreko egin du nire ugazaba. Italian ezagutu zuen, eta ezkondu izan balira bezala ekarri zuen. Oso ongi kantatzen zuen. Ikusteak ere errukia emateko moduan maite zuen, jauna. Eta bidaian ibili ziren eskualde honetan, iaz. Eta etxe hau aurkitu zuten; ero batek eraikia zen, egiazko ero batek, herritik bi legoatara bizi izateko. Andreak bertatik erosi nahi izan zuen, nire ugazabarekin bertan geratzeko. Eta gizonak etxea erosi, andreari atsegin emateko.

        »Joan den uda osoan egon ziren, jauna, eta ia negu osoan. Eta gero, egun batean, gosaltzeko orduan, deitzen dit jaunak:

        — Césarine, ba al dakizu etxekoandrea etorri den?

        — Ez dakit, jauna.

        »Egun osoa egon ginen zain. Nire ugazaba amorratu baten gisan zegoen. Alde guztietan bilatu genuen, ez genuen aurkitu. Alde egina zen, jauna, inoiz ez da jakin ez nora ez nola».

        Oi! hura poza hartu nuena! Serorari besarkada bat emateko gogoa nuen, gerritik heldu eta gelan barrena dantza eragiteko gogoa!

        Ai, alde egina zen, ihes egin zuen, alde egin zion, nazkaturik, gizonari! Hura poza nirea!

        Neskame zaharra berriro hasi zen:

        — Jaunak hiltzeko tristura hartu zuen, eta Parisa itzuli zen, senarra eta biok hemen, etxea saltzeko, utzirik. Hogei mila libera eskatzen ditu.

        Baina ez nion entzuten! Emakumea nuen gogoan! Eta, horretan, berriro abiatu besterik ez nuela iruditu zitzaidan, emakume hura aurkitzeko, udaberri honetan berriro eskualde hartara itzulia bide zela, etxe hura ikusteko, bere etxetxoa, berak hain maite izana, gizonik gabe ikusi ahal izateko.

        Hamar libera jarri nituen atso xaharraren eskuetan, hartu nuen argazkia, eta alde egin nuen, lasterka eta kartoi hartan txertatua zen irudiari eromenez muin eginez.

        Berriro bidera itzuli nintzen eta oinez abiatu nintzen berriro, emakume hari begira! Zer poza hura libre izatea, zer poza hark ihes egin izana! Ez zen dudarik gaur edo bihar, aste honetan edo hurrengoan, topatu behar nuela, bere gizonari alde egin zionez! Nire ordua iritsia zelako baitzion alde egin!

        Libre zegoen, munduko bazterren batean! Topatu baizik ez nuen, dagoeneko ezagutzen nuenez.

        Eta gari helduen buru makurtuak ferekatzen nituen, bularra puzten zidan itsas airea edaten nuen, eguzkia aurpegian musuka sentitzen nuen. Banindoan aurrera, banindoan zorionez erotzen, itxaropenez horditurik. Banindoan, ziur bai ziur berehalaxe topatuko nuela eta oraingoan gu bizitzeko itzuliko ginela etxe polit hartara. Zein atsegin izango zuen, oraingo honetan!

(1885eko urtarrilaren 5ean)

© Guy de Maupassant

© itzulpenarena: Josu Zabaleta