MA PARKERREN BIZITZA

        Jaun literatoak goiz hartan atea ireki Ma Parkerri, asteartero etortzen baitzitzaion etxea garbitzera, eta bilobagatik galdetu zion. Ateko tapizean zegoen Ma Parker, sarrera txiki ilunean, eta besoa luzatuz atea ixten lagundu ondoren jaunari, erantzun zuen:

        — Atzo lur eman genion, jauna —esan zuen isilik.

        — Ene bada! Asko sentitzen dut —esan zuen jaun literatoak, atsekabezko doinu batekin. Gosaltzen ari zen orduantxe. Oso mantal narrasa zeraman eta egunkari zimur bat zuen eskuan. Baina txarki sentitu zen. Ezin zen sala epelera itzuli zerbait esan gabe, zerbait gehiago. Orduan, neskamea bezalakoek hainbesteko balioa ematen zietenez hiletei, esan zuen jator:

        — Hileta ederra izango zela espero dut.

        — Zer esan duzu, jauna? —galdetu zuen Ma Parker zaharrak lehor.

        Gaixo errukarria! Erabat jota ematen zuen.

        — Hiletak arrakasta izango zuela espero dut —esan zuen.

        Ma Parkerrek ez zuen erantzun. Burua makurtu eta sukaldera joan zen tirriki-tarraka, gogor eutsiz arrain poltsari, barruan baitzituen garbigarriak eta aurreko mantala eta feltrozko oinetakoak. Jaun literatoak bekainak goratu eta gosariari ekin zion berriro.

        — Sena galduta, noski —esan zuen ozenki, marmelada hartzen zuela.

        Ma Parkerrek buruko tokatik bi orratz bel-beltzak kendu eta ate atzean eseki zuen. Zamar gastatua askatu eta hura ere eseki zuen. Ondoren aurreko mantala lotu eta botak kentzeko eseri zen. Botak kentzea edo janztea berebiziko oinazea zen, baina urteak zeramatzan oinaze harekin. Minarekin ohitua zegoenez, aurpegia okertuta eta bihurrituta edukitzen zuen ziztadaren zain, baita txibistak lasaitu aurretik ere. Bukatutakoan, bizkarra atzeratu intziri bat eginez eta leun-leun igurtzi zituen belaunak...

        — Amona! Amona! —Magalean zeukan biloba txikia, botoizko botak jantzita. Kalean jolastetik zetorren.

        — Begira nola utzi dioan amonari gona, bihurri hori!

        Baina mutikoak amona lepotik hartu eta haren masailak berea igurtzi zuen.

        — Amona, eman txanpona! —hasi zitzaion zurikerian.

        — Alde hemendik; amonak ez dik txanponik.

        — Bai, baduzu.

        — Ezetz ba.

        — Baietz ba. Eman bat.

        Baina bera larruzko poltsa zahar, beltz, zanpatuaren bila ari zen ordurako.

        — Eta hik zer emango amonari?

        Mutikoak barre txiki lotsati bat egin, eta gehiago hurreratu zitzaion. Ilobaren betazala sentitu zuen masailan ikaraz.

        — Nik ez dut ezer... —xuxurlatu zuen...

        Andre zaharra airean zutitu, gasezko sukalde gainetik burdinazko lapikoa hartu eta harraskara eraman zuen. Ur hotsak, lapiko barrena astintzen, itxuraz behintzat mina gutxitu zion. Perraila ere bete zuen, eta garbiketarako ontzia.

        Liburu osoa beharko litzateke sukalde hura nola zegoen azaltzeko. Astean zehar jauna «bere kasa» moldatzen zen. Hau da, justu horretarako jarritako marmelada ontzi batera botatzen zituen te hostoak, eta sardexka garbirik gabe geratzen bazen, bat edo bi garbitzen zituen eskuoihalean. Gainerakoan, lagunei esplikatzen zien moduan, oso «sistema» sinplea zeukan, eta ez zuen ulertzen jendearen kezka etxeko gobernua zela eta.

        — Duzun guztia zikindu, astean behin atso bat hartu garbiketarako, eta kito.

        Ondorioak ikaragarrizko zabortegi baten antza zuen. Lurra bera ere beteta zegoen ogi txigortuen azal, paper zorro, zigarrotxo puntaz. Baina Ma Parkerrek ez zion amorraziorik horregatik. Errukia zion jaun gazte gizagaixoari, hark ez baitzuen inortxo ere kasu egingo zionik. Leiho txiki zikinetik triste itxurako zeru puska zabal bat ikusten zen, eta hodeiak ageri zirenero oso higatuak ematen zuten, hodei zaharrak, ertzak janda, zuloekin, edo tearen mantxak bezalakoak.

        Ura berotzen zen bitartean, Ma Parker lurra erraztatzen hasi zen. «Bai», pentsatu zuen, erratzaz bazterrak joka, «bata dela eta bestea dela, latzak ikusia naun. Bizitza gogorra izan dinat».

        Auzoek ere horixe esaten zuten berari buruz. Bere arrain poltsa hartuta etxe aldera arrastaka zihoala, sarritan aditzen zien kale kantoian zain zeudela, edo burdin hesian jarririk bata besteari esaka: «Horrena bai bizitza gogorra, Ma Parkerrena». Egia latza zen eta ez zegoen batere harro. 27garrenaren atzeko etxe azpian bizi zela esatea bezala. Gogorra bizitza!

        Hamasei urterekin Stratfordetik irten eta Londresera etorri zen, sukaldeko neskame. Bai, Stratford-on-Avonen jaioa zen. Shakespeare esan duzu, jauna? Ez, jendeak beti hartaz galdetzen zion. Baina berak ez zuen sekula izen hori aditu, antzokietan ikusi arte.

        Ez zen ezer oroitzen Stratfordekoaz, salbu «iluntzean sutondoan eserita izarrak ikusten zirela tximiniatik», eta «amak beti hirugiharra edukitzen zuela sabaian zintzilik». Eta bazen zerbait atarian —zuhaixka bat—, beti usain ederra zuena. Baina zuhaixkaz zalantza zuen. Behin edo bitan etorri zitzaion gogora ospitalean, gaizkituta eraman zutenean.

        Leku latza izan zen, laneko lehen etxea. Ez zioten irteten uzten. Ezin zen gora igo, goizeko eta iluntzeko otoitzerako ez bazen. Benetako sotoa zen. Eta sukaldaria emakume ankerra zen. Irakurri ahal izan baino lehen kentzen zizkion familiaren kartak, edo bestela, haiekin lo hartzen zuela eta, ekonomikara botatzen zizkion... Eta kakalardoak! Sinestea ere! Londresera iritsi arte sekula ez zuen kakalardo beltzik ikusi. Honetan, Mak barre txiki bat egin zuen, izan ere kakalardo beltzik ikusi ez izana! Tira! Zeure oinak sekula ez dituzula ikusi esatea bezala zen.

        Familia hark zorpean etxea jan zuenean, «laguntzaile» joan zen mediku baten etxera, eta han bi urte egin ondoren gau eta egun etenik gabe, ezkondu zen. Senarra okina zen.

        — Zer eta okina, Parker andrea! —esan zuen jaun literatoak. Izan ere, noiz edo noiz liburukoteak alde batera utzi eta belarri bat eskaintzen zion Bizitza izeneko zera horri—. Oso atsegina izan behar du okin baten emazte izateak!

        Parker andreak ez zuen seguru ematen.

        — Lanbide garbi askoa —esan zuen jaunak.

        Parker andreak ez zuen gogatua ematen.

        — Ez zitzaizun gustatzen bezeroei ogi berria ematea?

        — Zera, jauna —esan zuen Parker andreak—, nik ez nuen goiko dendan denbora asko egiten. Hamahiru txikitatik zazpi ehortzi genituen. Ospitalea ez zenean anbulatorioa, esan liteke!

        — Horixe bai, Parker andrea! —esan zuen jaunak hotzikaraz, berriro luma hartuz.

        Bai, zazpi joan ziren, eta beste seiak artean txikiak zirela, bularretik gaixotu zen senarra. Biriketan irina, esan zion medikuak berari... Senarra ohean eserita zegoen, alkandora burutik gora igota, eta medikuak biribil bat egin zion bizkarrean hatzekin.

        — Hemendik irekiko bagenu, Parker andrea —esan zuen medikuak—, birikak hauts zuriz lepo ikusiko zenizkioke. Hartu arnasa, adiskidea! —Eta Parker andreak inoiz ez zuen seguru jakin, benetan ikusi zuen ala iruditu zitzaion hauts zurizko laino handi bat ateratzen senar gizagaixoaren ezpainetatik...

        Baina zenbat borroka sei seme-alaba horiek hazteko eta bere buruari eusteko! Latza izan zen! Gero, orduantxe eskolarako adina iritsi zitzaienean, senarraren arreba etorri zen berekin bizi eta etxeko gobernuan laguntzera, baina artean bi hilabete bertan ez eta eskaileretan behera erori eta bizkarrezurretik jota geratu zen. Eta bost urtez Ma Parkerrek beste haur bat eduki zuen —haren negar saioak!— zaindu beharra. Gero, Maudie txikia bide txarretik abiatu eta berarekin eraman zuen Alice ahizpa; bi mutilak kanpora joan ziren, eta Jim txikia Indiara joan zen soldadu, eta Ethel, gazteena, ezkondu egin zen zerbitzari txiki alferrontzi batekin, gero ultzerekin hil zena Lennie ttikia jaiotako urte berean. Eta orain nire Lennie ttikia... nire biloba...

        Kikera zikin, ontzi zikin pilak garbitu eta lehortu zituen. Labanak, ikatza baino beltzago, patata zati batekin garbitu eta kortxo zati batekin bukatu zituen. Mahaia eskuilatu zuen, eta baita arasa eta harraska ere, non sardin isatsak zebiltzan igeri...

        Mutikoa ez zen sekula indartsua izan, hasieran bertan ere. Denek neskatzat hartzen duten haur eder horietakoa zen. Ile kizkur zilartsuak zituen, begi urdinak, eta diamante baten antzeko orina sudurraren alde batean. Berak eta Ethelek izandako buruhausteak ume hura hazten! Egunkarietako zenbat gauzarekin saiatu ziren! Igande goizero Ethelek ozen irakurtzen zuen, Ma Parkerrek lixiba egin bitartean.

        «Jauna: Bi hitz bakarrik, zuri esateko nire Myrtil ttikia hiletsi zutela... Lau botila hartu eta... 9 astetan 8 libra irabazi, eta oraindik gizentzen ari da».

        Eta orduan arasatik tintaren arrautzontzia hartu eta gutuna idatzi ohi zuten, eta Mak posta-agindu bat bidali ohi zuen biharamunean, lanera bidean. Baina alferrik zen. Lennie ez zen ezerekin gizentzen. Kanposantura eramateak ere ez zion inoiz kolorea hobetu; autobusean zihoala astindu on bat emateak ez zion inoiz apetitua ireki.

        Baina hura amonaren mutikoa zen hasieratik...

        — Noren mutikoa haiz hi? —esaten zion Ma Parkerrek, labe aurrean zutitu eta leiho zikinerantz zihoala.

        Eta ahots ttiki hura, oso epela, oso hurbila, itogarria —Ma Parkerrek bular barruan sentitzen zuen, bihotz azpian—, barrez lehertzen zen, esanez:

        — Ni amonaren mutikoa naiz.

        Une hartan pauso hotsa aditu zen, eta jaun literatoa agertu zen, kalerako jantzita.

        — O, Parker andrea, kanpora noa.

        — Oso ondo, jauna.

        — Tintontziaren erretiluan aurkituko duzu zure koroa erdia.

        — Eskerrik asko, jauna.

        — A, aizu, Parker andrea —esan zuen jaun literatoak bizkor—, azkeneko hemen izan zinenean ez zenuen kakaorik zakarretara botako, ezta?

        — Ez , jauna.

        — Arraroa da oso. Lepoa jokatuko nukeen koilarakada txiki bat kakao utzi nuela potoan. —Bat-batean isildu zen. Goxo eta tinko jarraitu zuen—: Zerbait harrika botatzen baduzu esango didazu, ezta, Parker andrea? —Eta han joan zen, bere buruarekin oso pozik, erabat seguru, hain zuzen ere, argi utzi ziola Parker andreari bera emakume bat bezain ernea zela, nahiz eta axolagabe itxura eduki.

        Atea danba itxi zen. Eskuilak eta zapiak hartuta logelara joan zen. Baina ohea egiten hasi zenean, berdintzen, sartzen, astintzen, jasanezina gertatu zitzaion Lennie ttikiaren oroitzapena. Zergatik sofritu behar izan zuen hainbeste? Horixe zen ulertu ezin zuena. Halako aingeru ttikiak zergatik borrokatu arnasa hartzeko? Ez zuen zentzurik haur bati horrela sofriarazteak.

        ...Lennieren bularreko kutxa ttikitik irakitearen antzeko hotsa aditzen zen. Koskor handi bat zeukan bularrean egosten, bota ezin zuena. Eztul egitean izerdia azaltzen zitzaion bekokian; begiak handitu, eskuak dar-dar, eta koskor handi hura egosten, patata bat eltze barruan kolpeka bezala. Baina denetan latzena zen eztulka ari ez zenean, burkoaren kontra eseri eta ez zuen hitz egin edo erantzuten, ezta aditzen zuen itxurarik egiten ere. Muturtuta jartzen zen.

        — Ez duk amona xahar gaixoaren kulpa, pottoko —esaten zion Ma Parker gaixoak, hari belarri ttiki purpuretatik ile bustia atzeratuz. Baina Lenniek burua mugitu eta baztertzen zen. Zeharo haserre begiratzen zion amonari, irmo. Burua okertu eta saiheska begiratzen zion, amonagandik halakorik espero izan ez balu bezala.

        Baina azkenean... Ma Parkerrek estalkia bota zuen ohe gainera. Ez, ez zeukan hartan pentsatzerik. Gehiegizkoa zen... gehiegi jasan behar izan zuen bizitzan. Orain arte jasan zuen, bere buruari zutik eutsi zion, eta sekula ez zuten negarrez ikusi. Ezta inortxok ere. Seme-alabek ere ez zuten ikusi behea jotzen. Beti atxiki zuen burua harro. Baina orain! Lennie gabe... zer geratzen zitzaion? Deus ez. Huraxe zen bizitzan geratzen zitzaion bakarra, eta orain hura ere ez. Zergatik gertatu behar zait hori dena?, galdetu zuen berekiko.

        — Zer egin dut? —esan zuen Ma Parker gaixoak—. Zer egin dut?

        Hitz horiek esatearekin batera, lurrera erori zitzaion eskuila. Sukaldean topatu zuen bere burua. Bere miseria hain zen gogorra non kapelua jarri, zamarra jantzi eta etxebizitzatik irten baitzen, ametsetan bezala. Ez zekien zer egitera zihoan. Gertatu zaionarekin izu-izu eginik doan norbait bezala, edonora joanaz ihes egitea balego bezala...

        Kalea hotz zegoen. Haize izoztua zebilen. Jendea ziztuan zihoan, oso bizi; gizonak guraizeak bezala oinez; emakumeak katuak bezala tipi-tapa. Eta inork ez zekien; inori ez zitzaion axola. Bertan lehertzen bazen ere, azkenean, hainbeste urte eta gero negarrari ematen bazion, giltzapera bidaliko zuten.

        Baina negar egitean pentsatu, eta iruditu zitzaion Lennie ttikiak besoetara salto egiten ziola. Bai, horixe nahi dik, laztana. Amonak negar egin nahi dik. Orain negar egiterik baleuka, denbora askoan negar, hainbeste gauzagatik, bateko lehen etxe hura eta hango sukaldari ankerra, besteko medikuarena, gero zazpi ttikiak, senarraren heriotza, seme-alaben joaera, eta Lennierena bitarteko urte garratz guztiak. Baina gauza hauekin denekin behar bezala negar egiteko, denbora asko beharko zuen. Halere, iritsi zen garaia. Egin beharra zeukan. Ezin zuen gehiago atzeratu; ezin zuen luzaroago itxaron... Nora joan?

        «Horrena bai bizitza gogorra, Ma Parkerrena». Bai, bizitza gogorra, ongi ere! Dardaraka hasi zitzaion kokotsa; ez zeukan denbora galtzerik. Baina non? Non?

        Ez zeukan etxera joaterik; Ethel zegoen han. Beldurrez akabatzen jarriko zen. Ezin zen edozein bankutan eseri; jendea etorriko zitzaion galdezka. Ezin zen, noski, jaunaren etxera itzuli; ez zuen eskubiderik besteren etxean negar egiteko. Harmailetan edo esertzen bazen, polizia batek zerbait esango zion.

        Ai, ezin ote zen inon gorde eta bere kasa egon, eta nahi zuen arte bertan egon, inori galarazi gabe, inork estutu gabe? Mundu osoan ezin ote zuen ase arteko negar saio bat egin... azkenean?

        Ma Parker bertan gelditu zen, batera eta bestera begira. Haize izoztuak mantala harrotu zion, puxika baten antzera. Eta orain euria hasi zuen. Ez, inon ez.

© Katherine Mansfield

© itzulpenarena: Anton Garikano