I. BELA

        Tiflisko postako zalgurdian nindoan. Nire gurdiaren zama bakarra maleta txiki bat zen, Georgian buruzko bidai oharrez erdiraino betea. Ohar gehienak, zuen zorionerako, galdu egin dira; baina maletak eta gainerako gauzek, nire zorionerako, osorik iraun zuten.

        Koishaurski haranean sartu nintzenerako eguzkia gordetzen hasia zen jadanik mendilerro elurtuaren atzean. Gurtzain osetiarrak jo eta ke akuilatzen zituen zaldiak, ilundu baino lehen Koishaurski mendira igotzea izan genezan, eta kantak abesten zituen aho betean. Leku zoragarria haran hura! Alde guztietatik mendi menperaezinak, haitz gorrixka goroldio berdez jantziak eta albo-oihantxoz koroatuak, errekaz marratutako amildegi horiak, eta han goi-goian urrezko elur-zerrenda bat; eta behean, haitzarte beltz, gandutsu batetik burrunbatsu sortzen zen izenik gabeko errekasto batekin elkarturik, Aragva ibaia, zilarrezko hari baten antzera, distiraka suge ezkatatsua bailitzan.

        Koishaurski mendiaren oinera iritsitakoan, ostatu baten alboan gelditu ginen. Bertan, hogei bat georgiar eta menditarrez osatutako talde zalapartatsua zegoen bildurik; gamelu-karabana bat gaua egiteko gelditua zen handik hurbil. Idiak akuratu behar nituen gurdia mendi madarikatu horretan gora eramango banuen, zeren ordurako udazkena zen eta izotza ari zuen; eta mendi horretako aldapak bi versta inguruko luzera du.

        Beste aukerarik ez zegoen: sei idi eta zenbait osetiar akuratu nituen. Hauetariko batek lepoan hartu zuen nire maleta, gainerakoak idiei laguntzen hasi ziren, oihukatzeaz gain ezer gutxi egiten bazuten ere.

        Nirearen atzetik lau idik beste gurdi bat garraiatzen zuten, batere ahaleginik egin gabe, nahiz eta goraino beterik zegoen. Harritu egin ninduen horrek. Gurdiaren gibelean jabea zetorren, zilarrezko apaingarriz hornitutako pipatxo kabardiarra errez. Ezaugarririk gabeko ofizial-longaina eta txano txerkes iletsua zituen soinean. Berrogeita hamar urte ingurukoa ematen zuen; aurpegi beltzaranak Kaukasoko eguzkiaren aspaldiko ezaguna zela agertzen zuen, eta bibote goizegi urdindua ez zetorren bat ez ibilera irmoarekin ez itxura adoretsuarekin. Harengana hurbildu eta buru-makurtua egin nion; berak, hitzik esan gabe nire kilimusiari erantzun eta kealdi ikaragarri handia bota zuen.

        — Dirudienez, bidelagunak gara!

        Hark beste buru-makurtu bat egin zuen isilik.

        — Zu, segur aski, Stavropolera zoaz, ezta?

        — Bai horixe... Estatuaren hornigaiak daramatzat.

        — Esadazu, mesedez: zergatik zure gurdi astuna lau idik aise baino aiseago garraiatzen dute, eta nirea, hutsik, sei aberek ozta-ozta mugitzen dute osetiar horien laguntza eta guzti?

        Maltzurki irribarre egin eta begiratu adierazgarria egotzi zidan.

        — Zu, inondik ere, denbora gutxi da Kaukason zarela!

        — Urtebete —erantzun nion.

        Irribarre egin zuen berriro.

        — Zergatik?

        — Hargatik! Asiar hauek astakilo hutsak dira! Zer uste duzu?, oihuka ari direlako laguntzen dutela? Deabruak daki zer oihukatzen duten! Idiek bai ulertzen diete; hogei uztarturik ere, haiek beren gisara oihukatzen badiete, idiak mugitu ere ez dira egingo! Alproja hutsak! Eta zer jasotzen dugu haiengandik?... Gogoko dute bidaiariak larrutzea... Txarto hezi ditugu xixkalari hauek! Ikusiko duzu, vodkatarako ere aterako dizute oraindik. Baina nik badakit horien berri, niri ez didate ziria sartuko!

        — Eta aspaldi da hemen zerbitzuan zaudela?

        — Bai, Aleksei Petrovitxen garaian ere berton nintzen —erantzun zidan, harropozturik—. Hura Kaukasoko Babes Lerrora etorri zenean, ni tenienteordea nintzen —gehitu zuen—, eta haren garaian bi gradu goratu ninduten menditarren aurkako ekintzengatik.

        — Eta orain?

        — Orain lerroko hirugarren batailoian nago. Eta zu?, ausartzen naiz galdetzen.

        Azaldu nion.

        Horrela amaitu zen elkarrizketa, eta isilik jarraitu genuen ibiltzen elkarren aldamenean. Mendiaren gailurrean elurra aurkitu genuen. Eguzkia sartu zen, eta egunaren ondotik bitarterik gabe etorri zen gaua, hegoaldean gertatu ohi den moduan; baina elurraren distirari esker aise igar genezakeen bidea, artean ere mendian gora baitzihoan, nahiz ordurako ez zen hain malkartsua. Nire maleta gurdian sartzeko eta idien ordez zaldiak jartzeko agindu nuen, eta azken aldiz begiratu nuen behera, haranera; baina haitzarteetatik saldoka sortzen zen laino itxiak erabat estaltzen zuen, eta hots bat bera ere ez zen iristen handik gure belarrietaraino. Osetiarrek zaratatsu inguratu eta vodkatarako eskatzen zidaten; baina kapitain-ordeak horren larderiatsu egin zien errieta, ezen begi itxi-ireki batean lasterka sakabanatu baitziren.

        — Hau bai jende modua! —esan zuen—, errusieraz ogia nola esaten den ere ez dakite, baina ikasi dute «Ofiziala, eman vodkatarako!» Nire iritziz, tatariarrak hobeak dira: haiek behintzat ez dute edaten...

        Artean versta bat-edo zegoen postaraino. Inguruan isilik zegoen dena, hain isilik ezen firrindagatik antzeman ahal genien eltxoei hegaldiaren nondik norakoa. Ezkerrean beltz ageri zen haitzarte sakona; haren atzean eta gure aurrean, mendi-gailur urdin ilunak, arraildurez urratuak, elur-geruzaz estaliak ortzi-muga zurbilean, artean ilunabarraren azken izpiak gordetzen baitzituen. Zeru ilunean ñirñirka hasi berriak ziren izarrak eta, harrigarria, gure herrialdeko iparraldean baino askoz goiago zeudela iruditu zitzaidan. Bidearen alde banatan haitz soil, beltzak nabarmentzen ziren; han nonbait zuhamuxkak antzematen ziren elur azpian, baina orbel bat ere ez zen mugitzen, eta alaigarria zen naturaren lo ilaunaren erdian postako troika nekatuaren bafadak eta errusiar kanpaitxoaren dilin-hots etena entzutea.

        — Bihar eguraldi ederra egingo du! —esan nuen.

        Kapitain-ordeak ez zuen ezer erantzun eta atzamarrez erakutsi zidan aurre-aurrean geneukan mendi garaia.

        — Zer da hori gero? —galdetu nion.

        — Gud mendia.

        — Hara, eta zer?

        — Begira, ketan dago.

        Eta, egon ere, Gud mendia ketan zegoen; maldetan hodei zerrendatxo arinak lerratzen zitzaizkion, baina gailurrean hodeitzar beltza ageri zen; orbana ematen zuen zeru ilunean, hain zen beltza.

        Ordurako begien bistan genituen posta-etxea eta Kaukasoko menditarren txabolen teilatuak haren inguruan, eta sugartxo abegikorrak gure aurrean fir-fir. Une hartan, haize heze eta hotza jaso, haitzarteak ulu egiteari ekin, eta eurizirina hasi zuen. Nik feldrozko longaina presaka jantzi orduko elurra mara-mara hasi zuen. Adeitasunez begiratu nion kapitain-ordeari...

        — Berton egin beharko dugu gaua —esan zuen amorruz—, bisuts honekin ez dago mendilerroa zeharkatzerik. Zer?, elurrolderik izan al da Krestovaian? —galdetu zion gurtzainari.

        — Ez, jauna —erantzun zuen gurtzain osetiarrak—, baina mordoka dago erortzear, mordoka.

        Posta-etxean bidaiarientzako gelarik ez zegoenez, gaua txabola ketsu batean ematea egokitu zitzaigun. Edalontzi bana te elkarrekin edatera gonbidatu nuen neure bidaidea, zeren burdinurtuzko teontzia neukan, nire gozagai bakarra Kaukasoko bidaietan.

        Txabola haitzari itsatsita zegoen hegal batetik; hiru maila labain eta bustik osatzen zuten ateko igobidea. Haztamuka sartu nintzen eta behian oztopo egin nuen (jende horren etxeetan ukuilua dago ezkaratzaren ordez). Ez nekien non sartu: hemen ardiak beeka, hor txakurra orroka. Zorionez, argi motel batek dir-dir egin zuen bazterrean eta ate moduko irekiune bat aurkitzen lagundu zidan. Bestaldean nahikoa irudi ikusgarria azaldu zitzaidan: txabola zabala, zeinaren teilatuari bi zutabe kedartsuk eusten baitzioten, jendez beterik zegoen. Erdian pindarka ari zen su txiki bat, lurrean piztua, eta kea, teilatuko zirrikitu batetik sartzen zen haizeak atzera eraginik, hain laino lodian barreiatzen zen inguruetara, non puska luze batean ezin izan bainuen ezer ikusi; suaren aldamenean bi atso zahar, haur mordoa eta georgiar segail bat zeuden eserita, denak zarpail jantzita. Beste aukerarik ez geneukan, su alboan leku hartu, pipak piztu, eta teontzia xalotasunez txistuka hasi zen berehala.

        — Jende errukarria! —esan nion kapitain-ordeari, gure ostalari zikinak erakutsiz. Haiek isilik begiratzen ziguten, apur bat harrituta.

        — Ergelak baino ergelagoak dira! —erantzun zidan—. Benetan, sinetsidazu, ezertxo ere ez dakite, eta ez dira ezer ikasteko gauza! Gure kabardiarrak edo txetxeniarrak bandidu hutsak dira, eta txiroak, baina borrokalari ausartak gutxienez; beste hauek, ordea, ezta armak ere ez dituzte gogoko: bati ere ez diozu gisako sastakai bat aldean ikusiko. Benetako osetiarrak dira!

        — Eta zuk denbora luzea eman duzu Txetxenian?

        — Bai, hamar bat urte egon naiz konpainiarekin hango gotorleku batean, Kamenni Brod aldean, ezagutzen duzu?

        — Entzutez.

        — Ba han, adiskidea, nekea ugari eman ziguten gizatxar horiek; orain, jainkoari eskerrak, baketsuagoak dira; baina lehen, sarritan, hesi-babesetik ehun urrats urrundu, eta edonon aurkitzen zenuen deabru txima-jario bat eserita eta zelatan; zuhur ibili behar, oharkabean harrapatuz gero akabo: edo lakioa lepora, edo bala bat garondoan sartu. Baina suharrak dira!

        — Eta, segur aski, makina bat gora-behera gertatu zaizu! —esan nion, jakin-minak sastaturik.

        — Nolatan ez gero! Bat edo beste...

        Orduan, ezkerreko bibote-atala bihurritzen hasi, burua beheratu, eta pentsakor geratu zen. Nik gogo itzela nuen harengandik pasadizoren bat jakiteko, bidaiak egin eta oharrak hartzen dituen jendearen berezko gutizia baita hori. Ordurako prest zegoen tea; maletatik bidai edalontzi txiki bi atera, bete, eta aurrean ipini nion bat. Hark, zurrutada bat egin eta bere baitarako bezala esan zuen: «Bai, bat edo beste!» Hitz horiek itxaropen handia eman zidaten. Badakit Kaukason luzaz izan direnek atsegin dutela hitz-aspertuan eta kontu-kontari jardutea; izan ere, gutxitan lortzen dute hori: bost urte ematen duzu konpainiarekin urruneko bazter batean, eta bost urte horietan inork ez dizu ezta «egun on» ere esaten (zeren sarjentu lehenak «osasuna opa dizut» esan ohi du). Eta badago zertaz hitz egin ugari: inguruan herri basatia, interesgarria; egunero arriskua, gauza bitxiak gertatzen dira, eta, halatan, ezinbestean damu hartzen duzu gure artean hain bakanak direlako oharrak hartzen dituztenak.

        — Ron apur bat bota nahi diozu? —esan nion solaskideari—, Tiflisko zuria daukat; orain hotz egiten du.

        — Ez, eskerrik asko, ez dut edaten.

        — Zergatik ba?

        — Ba, hargatik. Zina hartua diot neure buruari. Entzun, artean tenienteordea nintzela, behinola, lagunartean txolindu ginen, eta gauean borrokarako deia jo zuten; eta gu halaxe, erdi moxkor eginda azaldu ginen guda-lekura. Geureak eta bost entzun behar izan genituen Aleksei Petrovitxek horren berri jakin zuenean: jainkoak gorde nazala, nola haserretu zen!, auzitara eraman ez gintuenean! Hori da kontua: urte osoa inor ikusi gabe bizi, eta gainera vodka badaukazu, akabo, zureak egin du!

        Hori entzundakoan, itxaropena galdu beharrean egon nintzen.

        — Horra hor txerkesak, esaterako —jarraitu zuen—, ezkontza batean dela, hileta batean dela, buza edanez mozkortu bezain laster, hor hasten dira mutur joka. Ni behin ozta-ozta atera nintzen onik, eta printze gutar batenean geunden berak gonbidatuta.

        — Nola izan zen hori?

        — Ba (pipa bete, atxiki bat eman, eta kontari hasi zen), ba, entzun ezazu plazer baduzu, garai hartan Terek ibaiaz bestaldeko gotorlekuan nengoen konpainiarekin, bost urte beteko dira laster. Behinola, udazkenean, bizigai-konboi bat iritsi zen; konboian bazen ofizial bat, hogeita bost urte inguruko gaztea. Nire aurrera agertu zen, uniformea bikain, eta jakinarazi zidan nirekin gotorlekuan geratzeko agindua zekarrela. Hain zen makala, zurixka, haren gudu-jantzia hain berria, non kolpetik igarri bainion denbora gutxi zeramala gurekin Kaukason. «Zu, nonbait —galdetu nion—, Errusiatik bertaratu berri zaituzte, ezta?» «Bai horixe, kapitain-orde jauna», erantzun zidan. Besotik heldu, eta esan nion: «Pozten naiz, pozten naiz. Apur bat aspertuko zara... tira, gu lagun-lagun biziko gara hemen. Baina, mesedez, Maxim Maximitx deitu besterik gabe, eta mesedez, zertarako uniforme bikain hori?, nigana beti kapela arruntarekin etorri». Gela bat eman genion eta gotorlekuan geratu zen.

        — Eta zein zen haren izena? —galdetu nion Maxim Maximitxi.

        — Haren izena... Grigori Aleksandrovitx Petxorin. Mutil jatorra zen, benetan diotsut; baina bitxi samarra. Esaterako, euri lanbroa ari zein hotz egiten zuela, bera egun osoa ehizan; denak hotzak akabatzen, nekatuta, eta bera sasoi betean. Baina beste batzuetan bere gelan geratzen zen, kanpoan haizea zebilela-eta marrantak jota zegoela esaten zuen; leiho-tapa joz gero, zirgit egin eta zurbil ipintzen zen, baina nire aurrean buruz buru ibiltzen zen basurdetan; inoiz, ordutan hitz bat bera ere ez zenion aterako, baina beste batzuetan barrez zapart eragiteko moduan hasiko zen berbetan. Bai, benetan bitxia zen eta, segur aski, gizon aberatsa: zenbat huskeria garesti zeukan!

        — Eta luzaroan bizi izan zen zurekin? —galdetu nion berriro.

        — Urtebete inguru. Baina, horratik, gogoan dut urte hori, bai horixe; zenbat burukomin eman zidan! Nahita ere ezin ahaztu! Izan ere, egia esan, badira gizakiak makina bat gauza harrigarri halabeharrez gertatu behar zaienak, hori da haien patua!

        — Harrigarriak? —egin nuen oihu jakin-mina erakutsiz, te gehiago isurtzen nion bitartean.

        — Oraintxe kontatuko dizut. Gotorlekutik sei bat verstara printze gutar bat bizi zen. Haren semetxoak, hamabost urte inguruko mutilak, gugana etortzeko ohitura hartu zuen: edozein egunetan, hau zela edo bestea zela, han agertzen zitzaigun. Eta, egia esan, Grigori Aleksandrovitx eta biok mainatu egin genuen. Hura bai mutil bihurria, eta iaioa edozertarako: lauoinka bizian zihoala txanoa lurretik jasotzeko zein fusilaz tiro egiteko gauza zen. Alderdi txar bakarra zeukan: diruzale porrokatua zen. Behin, txantxetan, Grigori Aleksandrovitxek agindu zion urrezko errublo bat emango ziola aitaren ahuntz-taldeko akerrik onena lapurtzen bazuen. Eta zer uste duzu egin zuela? Ba, biharamunean bertan adarretatik oratuta ekarri zion. Batzuetan, amorraraztea bururatzen zitzaigun; halakoetan, begiak odolez gorritzen zitzaizkion eta laster helduko zion sastakaiari. «E, Azamat, ez hadi heure onetik atera —esaten nion nik—, iaman hire ganbararako!»

        Behinola, printze zaharra bera etorri zen gugana ezkontza baterako gonbitea egitera: alaba nagusia ezkontzen zuen. Gu printzearen adiskide ginen eta, beraz, badakizu?, ezin genion ezezkorik esan, nahiz eta bera tatariarra izan. Abiatu ginen. Herrixkan txakur mordo batek zaunka eta zaunka egin zigun harrera. Emakumeak ezkutatu egiten ziren gu ikustean, aurpegia ikusi ahal izan genien bakanek ez zuten eder itxura handirik. «Nik askozaz ere uste hobea nuen emakume txerkesen gainean», esan zidan Grigori Aleksandrovitxek. «Itxaron!», erantzun nion, irribarre maltzurrez. Banekien zertan ari nintzen.

        Ordurako jende mordoa zegoen bilduta printzearen etxean. Badakizu?, asiarrek ezkontzetara mundu guztia, direnak eta ez direnak gonbidatzeko ohitura dute. Gisako abegi adeitsua egin eta gonbidatuen gelara eraman gintuzten. Nik, nolanahi ere, ez nuen ahaztu gure zaldiak non sartzen zituzten kontu hartzea, badakizu?, zer gerta ere.

        — Eta nola ospatzen ditu ezkontzak jende horrek? —galdetu nion kapitain-ordeari.

        — Ba, betiko eran. Aurrena, apaiz musulmanak Koraneko pasarte bat irakurtzen die; hurrena, opariak ematen dizkiete ezkonberriei eta haien senitarteko guztiei; laten dute, buza edaten dute; gero, zaldi-jolasen erakustaldia hasten da, eta beti izaten da arlote koipeztoren bat zamalko kaxkar, herren baten gainean imintzioka eta aldrebeskerietan aritzen dena, hara bildutako lagun-tropelari barre eraginez; gero, iluntzen duenean, gonbidatuen gelan, guk dantza-saioa esango geniokeena hasten da. Agure zahar gizajo batek hiru hariko musika-tresna bat jotzen du... ahaztu egin zait nola deitzen dioten..., baina gure balalaikaren antzekoa da. Neska-mutil gazteak bi ilaratan jartzen dira, aurrez aurre, txaloak jo eta kantatu egiten dute. Orduan, neska bat eta gizonezko bat haien erdira azaldu, eta elkarri bertsoak kantatzen hasten dira, hitzetik hortzera, eta gainerakoek korua egiten diete. Petxorin eta biok ohorezko lekuan eserita geunden, eta hara non etxeko nagusiaren alaba gaztea, hamasei urte inguruko neska, harengana hurbildu zen eta zera kantatu zion... nola azalduko nizuke?... konplimendu antzeko bat.

        — Baina, zehazki, zer kantatu zion?, ez zara gogoratzen?

        — Bai, honelako zerbait: «Lerdenak dira gure zaldizko gazteak, eta zilarrez apainduta daude haien kaftanak, baina Errusiako ofizial gaztea haiek baino lerdenagoa da, eta urrezkoak ditu galoiak. Zurzuria dirudi haien artean; baina ez da ez haziko ez loratuko gure lorategian». Petxorin zutik jarri zen, kilimusi egin, eskua bekokira eta bihotzera eraman, eta neskari erantzuteko eskatu zidan; nik ondo menperatzen dut haien hizkuntza eta itzuli egin nuen erantzuna.

        Neska gugandik urrundu zenean, xuxurlaka esan nion Grigori Aleksandrovitxi: «Eta? Zer iruditu zaizu?» «Zoragarria! —erantzun zidan—. Nola du izena?» «Bela du izena», erantzun nion.

        Eta, izan ere, ederra zen: garaia, fina, haren begi beltzek mendiko sarrioaren antzera begiratzen zuten arima barrenera. Petxorinek, gogoetatsu, ez zituen begiak harengandik bereizten, eta neskak zeharretik so egiten zion txitean-pitean. Baina ez zen Petxorin printzesa gazte polit hura miresten zuen bakarra: gelako bazter batetik beste bi begik begiratzen zioten, geldi-geldirik, sutan. Arretaz erreparaturik, Kazbitx zela ohartu nintzen, aspaldiko nire ezagun bat. Ez genuen ez lagun, ez etsai. Susmo ugari bazen haren gainean, baina ez zitzaion inolako okerkeriarik ezagutzen. Ahariak ekarri ohi zituen gotorlekura, eta merke saltzen zizkigun, baina inoiz ez zen tratutan aritzen: zenbat eskatu, hainbeste eman behar; lepoa moztu arren ez zuen amore emango. Ziotenez, gogoko zuen errusiarron aurka matxinatutako menditarrekin batera Kuban ibaiaren inguruetan hara eta hona ibiltzea, eta, egia esateko, bandidu haien traza berbera zuen: txikia zen, gihartsua, bizkar-zabala... Eta zalua, bai horixe, deabrua baino zaluagoa! Mahuka laburreko longaina urraturik zeraman beti, eta adabakiz josita; armak, aldiz, zilarrezko edergarriz apainduta. Haren zaldia ospetsua zen Kabardia osoan; izan ere, ez zegoen hura baino zaldi hoberik irudikatzerik. Eta, jakina, inbidia zioten zaldizko guztiek, eta lapurtzen saiatu ziren behin baino gehiagotan, baina arrakastarik gabe. Badirudi oraintxe bertan ikusten ari naizela zaldi hori: atxabitxia bezain beltza zen, hanka zuzen eta irmoak zituen, eta begiak ez ziren Belarenak baino itsusiagoak; eta ikaragarri indartsua zen!, berrogeita hamar versta lauoinka bizian egiteko gauza; eta ondo bezatuta zegoen, txakur baten antzera ibiltzen zen jabearen atzetik, ezagutu ere egiten zuen haren ahotsa! Inoiz ez zuen lotzen. Zaldi bikaina bandidu batentzat, alafede!

        Arrats hartan Kazbitx Inoiz baino gogoilunago zegoen, eta konturatu nintzen longainaren azpian burdin sarezko babes-jantzia zeramala. «Ez zuan besterik gabe horrela jantziko —pentsatu nuen—, segur aski zerbait zerabilek buruan».

        Etxe barruko giroa itogarria zen, eta kanpora atera nintzen eguraste aldera. Ordurako gaua mendi-gainak bilduz zihoan, eta lainoa arroiletatik barreiatzen hasia zen.

        Bururatu zitzaidan gure zaldiak zeuden estalpera sartu-irten bat egitea jatekorik ba ote zuten ikusteko. Eta, gainera, zuhurtasuna ez da inoiz kalterako izaten: nik zaldi edema nuen, eta kabardiar batek baino gehiagok begirada samurrak botatzen zizkion, esanez: «Iakshi tkhe, txek iakshi!»

        Hesiaren albotik nindoala, ahotsak entzun nituen bat-batean; kolpetik ezagutu nuen haietako bat: Azamat zen, gure anfitrioiaren seme kaxkarina; besteak zakarrago eta baxuago hitz egiten zuen. «Zertaz ari dira hor? —pentsatu nuen—, nire zaldiaz, beharbada?» Kukubilko jarri nintzen hesiaren ondoan, belarriak erne, hitz bat bera ere ez galtzeko ahaleginak eginez. Tarteka, etxetik ateratzen ziren hitz-hotsek eta kantu-algarek solasaldi interesgarri hori entzutea galarazten zidaten.

        — Zaldi ederra daukazu! —zioen Azamatek—, ni etxeko nagusia banintz eta hirurehun abelburuko behor-taldea baneuka, erdia emango nizuke zure zaldiaren truke, Kazbitx!

        «Ah, Kazbitx!», pentsatu nuen, eta haren babes-jantziaz oroitu nintzen.

        — Bai —erantzun zuen Kazbitxek une batez isilik egon ondoren—, Kabardia osoan ez duzu horrelakorik aurkituko. Behinola —hau Terek ibaiaren bestaldean gertatu zen—, matxinoekin atera nintzen errusiarrei zaldiak lapurtzera; porrot egin genuen eta bakoitza bere aldetik sakabanatu ginen. Nire atzetik lau kosako zetozen lauhazka bizian; fedegabeen garrasiak entzuten nituen atzean, eta aurrean baso zarratua neukan. Zelaren gainean makurtu nintzen, neure burua Alaren eskuetan jarri, eta bizitzan aurreneko aldiz min egin nion zaldiari, zigorrada bat emanik. Txoria baino arinago sartu zen oihanpean; arantza zorrotzek jantziak urratzen zizkidaten, zuhaitzetako abar lehorrek aurpegia zauritzen zidaten. Zaldia jauzika zihoan enborren gainetik, sasitza bularraz ebakitzen zuela. Hobe nukeen zaldia baso-ertzean utzi eta oihanera oinez sartu izan banintz, baina pena eman zidan harengandik banantzeak; eta profetak saritu egin ninduen horregatik. Txistuka igaro zitzaizkidan bala batzuk buruaren gainetik; ordurako argi entzuten nuen nola kosakoak, zaldietatik jaitsita, nire aztarnen atzetik zetozen... Bat-batean, troka sakon bat agertu zen aurrean; zaldia une batez ezbaian egon, eta jauzi egin zuen. Atzeko apatxek irrist egin zuten beste aldeko ertzean, eta aurreko hanketatik esekita geratu zen. Hedeak askatu nituen eta amildegian behera erori nintzen; horrek salbatu zuen zaldia: zulogunetik atera zen. Kosakoek dena ikusi zuten, baina bat bera ere ez zen nire bila jaitsi: inondik ere, hartutako kolpeen ondorioz hila nintzela pentsatu zuten, eta entzun nuen nola oldarrean jo zuten nire zaldia harrapatzera. Erdibitu egin zitzaidan bihotza; arrastaka hasi nintzen trokako belardi sarrian barrena, eta zera ikusi nuen: basoa amaitzen zen tokian kosako batzuk irten ziren zuhaitz artetik soilunera, eta nire Karagioz zuzen zihoan haiengana; garrasika abiatu ziren denak haren atzetik; luzaz, oso luzaz jazarri zitzaizkion, eta haietako batek bi aldiz ozta-ozta ez zion lakioa lepo inguruan sartu; dardarka hasi nintzen, begiak beheratu eta otoitz egiteari ekin nion. Tarte labur baten ondoren, begirada jaso eta hau ikusi nuen: nire Karagioz ziztu bizian zihoan, buztana airean harroturik, haizea bezain libre, eta urrunean fedegabeak, zaldiak ahiturik, bata bestearen atzetik galtzen ziren estepan. Ala lekuko, egia da, egia biribila! Trokan geratu nintzen gau berandura arte. Tupustean, zer gertatu zela uste duzu, Azamat?; ba, trokaren ertzetik lauoinka zihoan zaldi baten oin-hotsa entzun nuen ilunpetan, bafadaka ari zen, irrintzika, eta apatxez jotzen zuen lurra; nire Karagiozen ahotsa ezagutu nuen: bera zen, nire laguna!... Harrezkero ez gara sekula elkarrengandik aldentzen.

        Entzun nuen nola zapladatxoak ematen zizkion zaldiari lepo leunean, mota guztietako hitz samurrak esaten zizkion bitartean.

        — Mila abelburuko behor-taldea izango banu —esan zuen Azamatek—, oso-osorik emango nizuke zure Karagioz horren truke.

        — Iok, ez dut nahi —erantzun zuen Kazbitxek axolagabeki.

        — Aizu, Kazbitx —zioen Azamatek, besteari losentxak eginez—, zu gizon ona zara, zaldizko adoretsua zara; nire aita, aldiz, errusiarren beldur da eta ez dit mendira joaten uzten; emadazu zaldia, eta nik nahi duzun guztia egingo dut, aitaren fusilik edo sablerik onena lapurtuko dut zuretzat, zuk gogo duzuna. Sablea benetako gurda bat da: esku gainean ipini eta berez sartzen da haragian, hain du zorrotza ahoa, zurea bezalako babes-jantzi batek ere ez luke ezertarako balioko.

        Kazbitx isilik zegoen.

        — Zure zaldia aurreneko aldiz ikusi nuenean —jarraitu zuen Azamatek—, zure azpian itzulika eta jauzika, sudurzuloak puztuta, apatxez sukarriari txinpartak ateratzen, zerbait ulertezina gertatu zitzaidan ariman, eta harrezkeroztik begitan hartu nituen gauza guztiak: destainaz begiratzen nien aitaren zaldirik onenei, lotsagarria iruditzen zitzaidan haien gainean ibiltzea, eta tristura jabetu zen nitaz; eta, tristuraz, egunak eta egunak ematen nituen haitz baten gainean eserita, eta uneoro nire pentsamenduetan zure zaldi beltza agertzen zen, bere ibilera lirainarekin, bere bizkar leun, gerra bezain zuzenarekin; begietara so egiten zidan bere begi biziekin, zerbait esan nahi izango balit bezala. Hil egingo naiz, Kazbitx, saltzen ez badidazu! —esan zuen Azamatek ahots dardaratiz.

        Negarrez hasi zela iruditu zitzaidan. Eta esan behar dizut Azamat oso mutil setatsua zela, eta ezerk ez ziola malkorik isurarazten, ezta gazteagoa zenean ere.

        Haren malkoentzako erantzun gisa, barre antzeko zerbait aditu nuen.

        — Entzun! —esan zuen Azamatek ahots sendoz—, begira, edozertarako prest nago. Nahi duzu neure arreba zuretzat bahitzea? Dantzari ezin hobea da!, abeslari bikaina!, eta urrezko bordatu miresgarriak egiten ditu! Ezta Turkiako sultanak berak ere ez du horrelako emakumerik izan... Nahi duzu? Bihar gauean, zaude nire zain arroilan, baserrekaren ondoan: berarekin pasatuko naiz handik alboko herrixkarako bidean, eta zurea izango da. Ez al du Belak zure zaldiak beste balio?

        Luzaz, oso luzaz egon zen Kazbitx isilik; azkenean, erantzun beharrean, antzinako kanta zahar bat abesten hasi zen ahotsa goratu gabe:

                Gure herrixkan bada andre eder asko,

                begi ilunak fir-fir, izarren antzo;

                bai zoragarria haiek maitatzea,

                hobe da baina aske izatea.

                Lau andre eder eros daitezke urrez,

                zaldi on batek, ordea, preziorik ez;

                sekula ez zaitu utziko, lagun leiala,

                arin doa estepatik, haizea bezala.

        Alferrik erregutzen zion Azamatek amore eman zezan, negar egiten zuen, eta lausengatu, eta zin egin; azkenean, Kazbitxek, egonezinik, jarduna eten zion:

        — Ospa hemendik, umemoko txoriburua! Nora joango zinateke zu nire zaldian? Hiru pauso eman eta lurrera botako zintuzke, eta garondoa hautsiko zenuke harri baten kontra.

        — Zatoz! —garrasi egin zuen Azamatek amorruz, eta haren sastakai txikitxoaren burdina kirrinkaz hasi zen babes-jantziaren aurka. Esku sendo batek atzera bultzatu zuen, eta hain indar handiz jo zuen hesiaren kontra, non hesia zabuka hasi baitzen. «Mokokaldi ederra izango diagu!», pentsatu nuen. Korrika abiatu nintzen ukuilura, gure zaldiei bridak ezarri eta atzeko larrainera eraman nituen. Bi minutu geroago, kalapita ikaragarria zegoen etxean. Han gertatu zen: Azamat lasterka sartu zen, longaina zarrastaturik, Kazbitxek lepoa moztu nahi izan ziola esaka. Zutik jarri ziren denak, fusilei heldu eta hantxe hasi zen mokokaldia! Oihuak, zalaparta, tiroak; baina ordurako Kazbitx kalean zen zaldi gainean eta deabru baten antzera bihurritzen zen jendetzaren erdian, sablea dantzatuz.

        — Atarramendu txarra dakar besteen liskarretan nahasteak —esan nion Grigori Aleksandrovitxi, besotik oratuz—, ez genuke hobe hemendik lehenbailehen alde egitea?

        — Egon, ikus dezagun zertan amaitzen den.

        — Ba, seguru txarto amaituko dela, asiar hauekin beti gertatzen da gauza bera: buzaz leporaino bete, eta gero egundoko sarraskiak antolatu! —Zaldietara igo eta lauoinka joan ginen etxera.

        — Eta zer gertatu zitzaion Kazbitxi? —galdetu nion, egonerre, kapitain-ordeari.

        — Zer gerta dakioke horrelako tipo bati? —erantzun zidan, edalontzi tea hustuz—, hanka egin zuen, noski!

        — Eta ez zuten zauritu? —galdetu nion.

        — Haren jainkoak daki! Bandidu horiek katu zaharrak baino bizitza gehiago daukate! Borrokan ikusiak ditut haietako batzuk eta, esaterako, baionetakadaz josita daudela ere, gorputzean baheak baino zulo gehiago dutela ere, sablea dantzatzeko gauza izaten dira —Isilune laburra egin ondoren, kapitain-ordeak lurrean ostiko bat eman eta hizketan jarraitu zuen—: Sekula ez diot neure buruari gauza bat barkatuko: deabruak bultzatuta, hesiaren bestaldean eserita nengoelarik entzun nuen guztiaren berri eman nion Grigori Aleksandrovitxi gotorlekura iritsi ginenean; barrezka hasi zen —bai maltzurra!— baina zerbait zerabilen buruan.

        — Eta zer gertatu zen gero? Kontaidazu, mesedez.

        — Zer egingo diogu ba! Behin hasiz gero, aurrera egin behar.

        Handik lau bat egunera, Azamat gotorlekura etorri zen. Ohi zuenez, Grigori Aleksandrovitxengana jo zuen, honek beti gozokiak ematen zizkion eta. Ni bertan nintzen. Zaldiei buruz hitz egiten hasi ziren, eta Petxorinek Kazbitxen zaldia goraipatzeari ekin zion: zein arma zen, zein ederra, sarrioa ematen zuela; tira, laburtzeko, haren hitzetan, mundu osoan ez zen horren parekorik.

        Ñirñirka hasi ziren tatariar gaztearen begitxoak, baina Petxorinek ohartzen ez zelakoa egiten zuen; ni beste zerbaitez mintzatzen hasten nintzen, baina berak, aizu, segituan ekartzen zuen berriro hizpidera Kazbitxen zaldia. Gauza bera gertatzen zen Azamat etortzen zen guztietan. Hiru bat aste geroago, konturatzen hasi nintzen Azamat zurbiltzen eta argaltzen ari zela, eleberrietan maiteminduei gertatu ohi zaien bezala. Hori bai harrigarria!

        Gerora jakin nuen zer gertatzen zen: Grigori Aleksandrovitxek hainbeste zirikatu zuen, non zoratzeko puntuan baitzegoen. Behinola, hala esan zion:

        — Aizak, Azamat, bazekiat ikaragarri gustatzen zaiala zaldi hori; baina lehenago ikusiko duk heure garondoa zaldi hori baino! Hala ere, esadak, norbaitek oparituko balik, zer emango hioke horren truke?

        — Nahi izango lukeen guztia —erantzun zuen Azamatek.

        — Horrela bada, nik lortuko diat, baina baldintza batekin... Zin egidak bete egingo duala...

        — Zin dagit... Zin egin zuk ere!

        — Ondo zegok! Zin egiten diat, hik zaldia edukiko duk; baina horren truke heure arreba Bela eman behar didak: Karagioz izango duk haren kalima. Uste diat tratu ezin hobea dela hiretzat.

        Azamat isilik zegoen.

        — Ez duk nahi? Tira, nahi duan bezala! Gizona hintzelakoan nengoan, baina umemokoa haiz oraindik: goizegi duk bi zaldi gainean ibiltzeko...

        Azamat lotsaz gorritu zen.

        — Eta nire aita? —esan zuen.

        — Inoiz ez du etxetik alde egiten?

        — Egia da...

        — Ados?

        — Ados —esan zuen Azamatek marmarka, herioa baino zurbilago—. Noiz?

        — Kazbitx hona datorren hurrengo aldian; hamar ahari ekarriko dituela agindu dik; gainerakoa, nire kontu. Tentuz ibili, Azamat!

        Horrelaxe konpondu zuten auzi hura... auzi itsusia, egia esateko! Gerora, hori esan nion Petxorini, baina erantzun zidan neska txerkes basati horrentzat, dudarik gabe, zorion handia izango zela horren senar maitagarria edukitzea —zeren, guztiarekin ere, haien ohituren arabera, baten senarra izango zen— eta Kazbitx gaizkile hutsa zela eta zigortu beharra zegoela. Zerorrek erabaki, zer erantzun nezakeen nik horren aurrean?... Baina garai hartan ezertxo ere ez nekien haien hitzarmenari buruz. Halatan, behinola, Kazbitx etorri zen eta galdetu zidan ea ez nuen aharirik edo eztirik behar; biharamunean ekartzeko eskatu nion.

        — Azamat! —esan zuen Grigori Aleksandrovitxek—, bihar neure eskuetan izango diat Karagioz; gaur gauean Bela ez badago hemen, hik ez duk zaldia ikusiko...

        — Ondo da! —esan zuen Azamatek, eta lauoinka joan zen herrixkara.

        Arratsean, Grigori Aleksandrovitx armak hartu eta gotorlekutik irten zen. Ez dakit nola egin zuten; kontua da gauez itzuli zirela biak, eta jagoleak ikusi zuen Azamatek emakume bat zekarrela zelaren gainean trabes jarrita, eskuak eta oinak lotuta, eta burua belo batez estalita.

        — Eta zaldia? —galdetu nion kapitain-ordeari.

        — Oraintxe, oraintxe. Biharamunean, goizean goiz etorri zen Kazbitx eta hamar ahari ekarri zituen saltzeko. Zaldia hesiaren ondoan lotu ondoren, nire etxera sartu zen. Nik, abegi ona egiteko, tea eskaini nion, zeren, nahiz eta gaizkilea izan, nire kunaka zen.

        Honetaz eta hartaz mintzatzen hasi ginen. Bat-batean, Kazbitxek zirgit egin zuela ikusi nuen, aurpegia mudatu zitzaion eta leihora jo zuen. Baina leihoak, zoritxarrez, etxearen atzeko aldera ematen zuen.

        — Zer gertatzen zaizu? —galdetu nion.

        — Zaldia!... nire zaldia! —esan zuen, goitik behera dardarka. Izan ere, apatx-hotsa entzun nuen: «Segur aski, kosakoren bat iritsi da...»

        — Ez! Urus iaman, iaman! —orroka hasi eta lasterka bizian oldartu zen kanpora, lehoinabar basati baten antzera. Bi jauzi egin eta kanpoan zegoen; gotorlekuko atean jagoleak igarobidea itxi zion fusilaz, baina bera fusilari itzuri egin eta korrika abiatu zen bidetik... Urrutian hauts-hodeia ikusten zen: Azamat trapalan zihoan Karagioz azkarraren gainean; herio suharrean korrika zihoala, Kazbitxek fusila zorrotik atera eta tiro egin zuen, eta pixka batean geldirik geratu zen, tiroak huts egin zuela egiaztatu arte. Gero, garrasika hasi zen, fusila harri baten kontra astindu, mila puska eginda utzi, lurrean etzan eta negar-zotinka hasi zen haur baten antzera... Gotorlekuko jendea haren ingurura bildu zen, baina berak ez zion inori erreparatzen; puska batean hantxe zutik egon, berriketan aritu, eta alde egin zuten denek; ahariak ordaintzeko dirua alboan ipintzeko agindu nuen: ez zuen ukitu ere egin, ahozpez etzanda zegoen, hilda bezala. Sinetsiko didazu esaten badizut horrela etzanda egon zela gau berandura arte, eta gau osoa horrelaxe eman zuela? Biharamun goizean soilik itzuli zen gotorlekura, eta lapurraren izena esateko eskatzen hasi zen. Jagoleak, ikusia baitzuen nola Azamat zaldia hartu eta haren gainean arrapaladan joan zen, ez zion iritzi hori ezkutatu beharra zegoenik. Lapurraren izena entzundakoan, dirdirka hasi ziren Kazbitxen begiak, eta Azamaten aita bizi zen herrixkara abiatu zen.

        — Eta aita zer?

        — Ba, hor dago koska: Kazbitxek ez zuen aurkitu. Sei egunerako joana zen nonbaitera, bestela nola lortuko zuen Azamatek arreba bahitzea?

        Eta aita itzuli zenean, ez zegoen ez alabarik ez semerik. Zuhur jokatu zuen: jabetu zen harrapatzen utziz gero galdua zela. Eta harrezkeroztik ez zen berriro agertu: segur aski, matxino-talderen batekin elkartu zen, eta Terek edo Kuban ibaien beste aldean egin zituen azkenak gazte alproja horrek: horixe besterik ez zuen merezi!

        Aitor dut nik ere neurea jaso nuela. Txerkesa Grigori Aleksandrovitxenean zegoela jakin bezain laster, jantzi ofizial-ezaugarriak, hartu sablea, eta harengana jo nuen.

        Lehen gelako ohean etzanda zegoen. Esku bat garondoaren azpian jarrita zeukan eta besteaz pipa itzaliari eusten zion. Bigarren gelako atea giltzarrapoz itxita zegoen, eta giltzarrapoan ez zen giltzarik. Behingoan ohartu nintzen horretaz... Eztulka eta takoiekin atalasean takatekoak ematen hasi nintzen, baina hark entzungor egiten zuen.

        — Jaun alferiza! —esan nuen ahal bezain garrazki—. Ez al duzu ikusten zugana etorri naizela?

        — Ah, egun on, Maxim Maximitx! Ez duzu pipa erre nahi? —erantzun zidan, altxatu gabe.

        — Barkatu! Ez naiz Maxim Maximitx: kapitain-ordea naiz.

        — Berdin dio. Ez duzu terik nahi? Bazeneki nolako kezkak jaten didan barrena!

        — Guztiaren berri dakit —erantzun nuen ohera hurbiltzeaz batera.

        — Hobe horrela: ez daukat azalpenetan hasteko gogorik.

        — Jaun alferiza, delitua egin duzu, eta baliteke horregatik nik ere ordaintzea...

        — Arranopola! Eta okerra al da hori? Aspaldi da dena erdi bana egiten dugula.

        — Bromarik ez orain! Emadazu sablea!

        — Mitka, sablea!

        Mitkak sablea ekarri zuen. Neure eginbeharra betetakoan, haren aldamenean eseri nintzen ohean eta esan nion:

        — Aizak, Grigori Aleksandrovitx, onar ezak ez dagoela ondo.

        — Zer ez dago ondo?

        — Hik Bela bahitu izana... Bai astakiloa Azamat hori!... Tira, onar ezak —esan nion.

        — Baina, eta neska hori gustatzen bazait?

        Hara! Zer erantzun behar nion horri?... Ataka gaiztoan nengoen. Hala ere, isilune labur baten ondoren, esan nion aitak eskatzen bazuen itzuli egin beharko ziola.

        — Inola ere ez!

        — Eta hemen dagoela jakiten badu?

        — Eta nolatan jakingo du ba?

        Ataka gaiztoan nengoen berriro.

        — Entzun, Maxim Maximitx! —esan zidan Petxorinek, hanka gainean jarrita—, zu gizon ona zara, eta basati horri alaba itzultzen badiogu, zintzurra moztuko dio edo saldu egingo du. Eginda dago, orain ez dugu ehiza alferrikalduko; utzidazu neska eta har ezazu nire sablea...

        — Baina erakutsidazu —esan nuen.

        — Ate horren atzean dago. Baina gaur nerau ere alferrik saiatu naiz ikusten: zoko batean eserita dago, beloan bildurik, ez du hitz egiten, ez du begiratzen; beldurtia da, sarrio basatiaren antzera. Ostatuko ugazabandrea alokatu dut: tatarieraz daki, berak zainduko du eta nirea dela onartzera ohituko du, zeren nirea izango da, eta ez beste inorena —gaineratu zuen, ukabilaz mahaia jo ondoren. Horretan ere, ados agertu nintzen... Zer egin bestela? Zenbait jenderekin beti ados egotea beste aukerarik ez dago.

        — Eta zer gertatu zen? —galdetu nion Maxim Maximitxi—. Berarena zelakoa sartu zion buruan, ala esklabotzan zimeldu zitzaion, herriminez?

        — Barkatu, zergatik herriminez? Herrixkatik ikusten ziren mendi berberak ikusten ziren gotorlekutik, eta basati horiek ez dute besteren beharrik. Gainera, Grigori Aleksandrovitxek opariak egiten zizkion egunero: aurreneko egunetan, harro-harro, isilik baztertzen zituen opariak; hauek ostalariaren eskuetara joaten ziren eta haren hitz-etorria suspertzen zuten. Ai, opariak!, zer ez lukeen egingo emakume batek zapi koloretsu baten truke!... Baina utz dezagun hori alde batera... Luze borrokatu zen Grigori Aleksandrovitx harekin; bitartean, tatariera ikasten zuen, eta neska gure hizkuntza ulertzen hasi zen. Apurka-apurka, Petxorini begiratzen ohitu zen, hasieran begi zirrikituarekin, zeharka. Baina triste zegoen beti, bere kantak abesten zituen ahapeka, ahotsa goratu gabe, halako moldez non ni ere gogoilun jarri ohi bainintzen alboko gelatik entzuten nionean. Inoiz ez zait ahaztuko eszena bat: etxearen paretik igarotzean, leihotik begiratu nuen; Bela labetxoari itsatsitako jarlekuan eserita zegoen, burua bularrera erorita, eta Grigori Aleksandrovitx haren aurrean zegoen.

        — Aizan, nire peri —ziotson—, hik badakin goizago edo beranduago nirea izan behar dunala; orduan, zergatik sufriarazten didan? Txetxeniarren bat maite al dun akaso? Horrela bada, etxera joaten utziko dinat oraintxe bertan —Belak doi-doi antzemateko moduan zirgit egin, eta ezker-eskuin eragin zion buruari—. Edo —jarraitu zuen Petxorinek— ni guztiz gorrotagarria naiz hiretzat? —Belak hasperen egin zuen—. Edo heure erlijioak ni maitatzea debekatzen din? —Belak zurbildu eta ez zuen ezer esan—. Sinetsidan, Ala bakarra eta berbera dun arraza guztientzat, eta niri hi maitatzen uzten badit, zergatik debekatuko din hiri gauza bera egitea? —Belak finko begiratu zion aurpegira, ideia berri horrek txundituta utzi balu bezala; haren begiek mesfidantza eta sinesteko nahia adierazi zuten aldi berean. Nolako begiak! Txingarrak baino distiratsuagoak ziren—. Entzun, bihotza, Bela maitea! —ekin zion berriro Petxorinek—, ikusten dun nola maite haudan; dena emateko prest nagon hi alaitzearren: hi zoriontsua izatea nahi dinat; eta berriro triste jartzen bahaiz, hil egingo naun. Esadan, alaituko haiz?

        Bela pentsakor geratu zen tarte batez, begi beltzak Petxorinengandik bereizi gabe; gero, samurki irribarre egin eta burua mugitu zuen adostasuna adierazteko. Petxorinek eskua hartu zion eta, losentxari, musu eske hasi zitzaion; Belak leunki babesten zuen bere burua eta errepikatu besterik ez zuen egiten: «Mesedez, mesedez, hori ez, hori ez» Petxorinek bereari ekiten zion; neska dardarka eta negarrez hasi zen.

        — Zure gatibua naiz —zioen—, zure esklaboa; jakina, behartu ahal nauzu —eta malkoak berriro.

        Grigori Aleksandrovitx ukabilaz bere bekokia jo eta oldarka joan zen beste gelara. Ikustera sartu nintzen; besoak uztarturik, kopetilun zebilen gelan aurrera eta atzera.

        — Zer moduz, adiskidea? —esan nion.

        — Deabrua da, ez emakumea! —erantzun zidan—, baina hitz ematen dizut nirea izango dela...

        Nik ezker-eskuin eragin nion buruari.

        — Postura egin nahi duzu? —esan zidan—. Aste bete barru!

        — Konforme!

        Elkarri bostekoa eman eta banandu egin ginen.

        Biharamunean bertan mandatari bat bidali zuen Kizliarrera hainbat erosketa egitera; itzultzean, Pertsiako oihal mordoa ekarri zuen, mota guztietakoak, ezin konta ahala.

        — Zer deritzozu, Maxim Maximitx? —galdetu zidan, opariak erakutsiz—. Eutsiko al dio asiar ederrak bateria honen aurrean?

        — Ez dituzu emakume txerkesak ezagutzen —erantzun nion—, ez dira georgiarrak edo Transkaukasiako tatariarrak bezalakoak, ez horixe, guztiz bestelakoak dira. Beren arauak dituzte, beste era batera hezita daude —Grigori Aleksandrovitxek irribarre egin zuen eta martxa bati ekin zion txistuka.

        Eta gertatu zen nik arrazoi nuela: opariek hala-holako eragina besterik ez zuten izan; Bela samurrago eta fidakorrago bihurtu zen, baina hori bakarrik. Gauzak horrela, Petxorinek azken baliabideari heltzea erabaki zuen. Goiz batean, zaldia zelatzeko agindu zuen, txerkesen modura jantzi, armak hartu, eta Belaren gelara sartu zen. «Bela! —esan zuen—. Badakin nola maite haudan. Ezagututakoan nitaz maiteminduko hintzelakoan erabaki ninan hi bahitzea; oker nengonan: agur! Aurrerantzean hi izango haiz nire ondasun guztien jabe bakarra; nahi badun, itzul hadi aitarengana, aske haiz. Errudun naun hire aurrean eta zigortu behar dinat neure burua. Agur, banoan; nora?, ez zekinat! Beharbada, luze gabe aurkituko dinat bala bat edo sable-zartako bat: orduan, gogora hadi nitaz eta barka iezadan!» Jiratu eta eskua luzatu zion diosal egiteko. Belak, isilik, ez zuen hartu eskua. Ni zutik nengoen ate atzean, eta neskaren aurpegia ikus nezakeen zirrikitutik; eta pena eman zidan: nolako herio-zurbiltasunak bildu zuen aurpegitxo onbera hori! Erantzunik jaso gabe, Petxorinek urrats batzuk eman zituen aterantz; dardarka ari zen eta, nola esango nizuke?, nik uste dut txantxetan esan berri zuena betetzeko gauza zela. Horrelakoxea zen gizon hura, jainkoak badaki horren berri! Baina atea ukitu bezain laster, Bela jauzi batez zutitu, negar-zotinka hasi, eta lepotik eseki zitzaion. Sinetsiko didazu? Ni ere, ateaz bestaldean bainengoen, negarrez hasi nintzen, tira, zera esan nahi dut, ez nuen negarrik egin baina... lelokeriak!

        Kapitain-ordea isilik geratu zen.

        — Bai, aitor dut —esan zuen gero, biboteari tiraka—, haserretu egin nintzen, ni sekula ere ez nau-eta emakume batek horrela maitatu.

        — Eta luze jo zuen haien zoriontasunak? —galdetu nion.

        — Bai, neskak aitortu zigun ezen, Petxorin ikusi zuen egunetik bertatik, sarritan egin zuela amets berarekin eta ezein gizonek inoiz ez ziola bihotzean horrelako zimikorik eragin. Bai, zoriontsuak izan ziren!

        — Bai aspergarria! —atera zitzaidan nahi gabe. Izan ere, amaiera tragikoa espero nuen, eta bat-batean hain ustekabean zapuztu zen nire itxaropena!—. Baina, nolatan liteke? —jarraitu nuen—. Aitak ez zuen susmatu gotorlekuan zeneukatela?

        — Bai, dirudienez, nolabaiteko susmoak bazituen. Handik egun batzuetara, zaharra hil zutela jakin genuen. Entzun nola gertatu zen...

        Berriro piztu zitzaidan arreta.

        — Esan behar dizut Kazbitxek susmoa zuela Azamatek ez ote zion aitaren oinespenarekin lapurtu zaldia; ni behintzat horretan nago. Behinola, zelatan geratu zen bide-bazterrean, herrixkatik hiru bat verstara; zaharra, alaba bilatzeko alferrikako irtenaldietako batetik zetorren. Zaindariak atzean gelditu zitzaizkion —hori ilunabarrean gertatu zen—; bera pentsakor zebilen, astiro. Tupustean, Kazbitx, katu baten antzera, sasi artetik irten zen, gibeletik zaldi gainera jauzi egin, sastakaiaz zaharra zauritu eta lurrera bota zuen, hedeei eragin eta han desagertu zen; zaindarietako batzuek muinotik ikusi zuten hori guztia; oldarrean abiatu ziren Kazbitxen atzetik, baina ez zuten harrapatu.

        — Zaldiaren galera kitatu eta mendeku hartu zuen —esan nuen, solaskidea bere iritzia ematera bultzatzeko.

        — Jakina, haien ohituren arabera —esan zuen kapitain-ordeak— guztiz zuzen zegoen.

        Nahi gabe, harriturik utzi ninduen errusiarrek inguruan bizilagun suertatzen zaizkien herrien azturetara egokitzeko duten gaitasunak; ez dakit adimenaren berezitasun hori gaitzesgarria ala goraipatzekoa den, baina argi erakusten ditu bai bajen malgutasun ikaragarria bai zentzuzkotasun argia, zeinak, saihestezina edo suntsiezina dela iritziz gero, edonon delarik ere gaizkia barkatzen baitu.

        Ordurako, edana genuen tea; zaldiak, denbora luzea baitzeramaten tresnaturik, hotzak kikilduta zeuden elurretan; ilargia zurbilduz zihoan mendebaldean, gortina urratu baten zirtzilak bailiran urruneko tontorren gainetik dingilizka ageri ziren hodei ilunetan murgiltzeko prest; txabolatik irten ginen. Nire bidaidearen iragarpenak gora-behera eguraldiak onera egin zuen eta goiz oskarbia agintzen zigun; izarrek, txirikordaturik, irudi bitxiak osatzen zituzten ortzi-muga urrunean, eta bata bestearen atzetik itzaltzen ziren sortaldeko leinuru zurbila zeru-sabai oskorrian nagusitzen zen neurrian, elur zapaldu gabez jantzitako mendi-aldats latzak ezari-ezarian argituz. Ezkerrean eta eskuinean, beltz antzematen ziren amildegi ilun, misteriotsuak, eta lainoa, suge baten antzera sigi-saga bihurrituz eta kiribiltuz, alboko haitzetako arrailduretatik lerratzen zen, egunaren hurbiltzea antzemanik haren beldur balitz bezala.

        Isilik zegoen dena hala zeruan nola lurrean ere, goizeko otoitzen orduan gizakiaren bihotza bezala; noizik behin soilik ekialdeko haize hozkirriak jotzen zuen, zaldien zurda intzigarrez estaliak harrotuz. Abian jarri ginen; bost zamalko argalek nekez zeramatzaten gure orgak Gud mendiko bide bihurgunetsuan gora; gu oinez gindoazen haien atzetik, gurpilen atzean harriak jarriz zaldiak, indarrik gabe, aurrera egin ezinik geratzen zirenean; bazirudien bideak zerura zeramala, zeren, ikusmenean geneukan tarte guztian, gora eta gora baitzihoan eta, azkenean, harrapakinaren zain dagoen belatzaren antzera aurreko eguneko arratsetik Guden tontorraren gainean pausaturik ageri zen hodeian galtzen zen; elurrak karraska egiten zuen gure oinen azpian; airea urrituz zihoan, eta mingarria zen arnasa hartzea; behin eta behin burura biltzen zitzaigun odola, baina, guztiarekin ere, halako sentipen atsegin bat hedatzen zitzaidan zain guztietatik, poz handia sortzen zidan munduaren gainetik hain goian egoteak; sentimendu hori umekeria da, ez dut ukatuko, baina gizarte-arauetatik urrundu eta naturara hurbiltzen garenean, ume bilakatzen gara nahi gabe ere; kanpotik hartutako guztia arimatik bereizten da eta hau behinola izan zen eta, ezbairik gabe, noizbait berriro izango den bezalako bihurtzen da. Niri bezala mendi inor gabeetan barna ibiltzea egokitu zaion orok, luze-luze haien irudi bitxiei arretaz erreparatu dienak, hango atakek isuritako aire bizkorgarria gutiziaz barneratu duenak, horrek, jakina, ulertu egingo du koadro liluragarri horiek zabaltzeko, kontatzeko, pintatzeko dudan irrika. Azkenik, Gud mendiaren gailurrera iritsi ginen, gelditu eta ingurura begiratu genuen: tontorraren gainean hodeitzar grisa zegoen airean geldirik, eta zerion bafada hotzak bisutsaren mehatxua zekarren; baina ekialdean hain garden eta urrekara ageri zen dena, ezen gu, kapitain-ordea eta biok alegia, erabat ahaztu baikinen ekaitzaz... Bai, kapitain-ordea ere bai: naturaren edertasunaren eta handitasunaren sentipena ehun aldiz indartsuagoa eta biziagoa da jende arruntaren bihotzean, hitzez eta paperez baliatzen garen narratzaile sutsuongan baino.

        — Zu, inondik ere, ohituta zaude ikuskizun miresgarri hauetara! —esan nion.

        — Bai, eta balen txistura ere ohitu daiteke, hau da, eragiten dituzten nahi gabeko bihotz-taupadak disimulatzera.

        — Nik, ordea, entzuna dut hainbat gerrari zaharrentzat musika hori atsegina ere badela.

        — Noski, nahi izanez gero, atsegina ere bada; baina bihotza indar handiagoz pilpiratzen delako soilik. Begira —gaineratu zuen, ekialdea seinalatuz—, hori lurralde ederra!

        Eta, izan ere, nekez lortuko nuke beste inon horrelako ikuspegirik aurkitzea: behean, Koishaurski harana geneukan eta, hura zeharkatuz, Aragva eta beste erreka bat, bi hari zilarkara bailiran; laino urdinxka alboko zintzurrera lerratzen zen, goizaldeko errainu epelen ihesi; ezkerrean eta eskuinean, mendi-gainak, zein baino zein garaiagoa, elkar gurutzaturik, elurretan eta zuhaixkaz estalita; urrunean, mendi gehiago, baina elkarren antzeko bi haitz ere ez zegoen. Eta elur horrek guztiak hain alaitsu, hain argitsu distiratzen zuen bere leinuru zurigorrian, ezen bertan betiko bizitzen geratzeko gogoa pizten baitzuen; eguzkia doi-doi agertu zen begi trebatuek soilik ekaitz-hodei batetik bereiz zezaketen mendi urdin ilun baten atzetik; baina eguzkiaren gainean zerrenda gorribeltza ageri zen, eta nire lagunak berebiziko arreta jarri zion. «Esana dizut ba —bota zidan— gaur eguraldi txarra zekarrela; azkar ibili behar dugu, bestela Krestovaian harrapatuko gaitu. Mugitu!», esan zien oihuka gurtzainei.

        Kateak jarri genituen gurpiletan balazta modura, labain ez zitezen, zaldiei bridetatik heldu eta jaisten hasi ginen; eskuinaldean haitz bat zegoen, ezkerraldean amildegia, hain sakona ezen hondoan bizi ziren osetiarren herrixkak enara-habia baitzirudien; zirgit egin nuen pentsatzean nola sarritan, hamar bat aldiz urtean, gau beltzean, postariren batek bi gurdi batera ezin ibil daitezkeen bide horretatik bidaiatzen duen, bere kotxe binbilinkaritik irten ere egin gabe. Gure gurtzainetako bat errusiarra zen, Jaroslaveko mujika; bestea, osetiarra. Osetiarrak, ahalik eta arretarik handiena jarrita, bridatik oratuta zeraman arasako zaldia, lehenago alboetako biak gurditik askatu baitzituen; gure errusiar axolagabeak, ordea, erlaitzetik jaisteko zirkinik ere ez zuen egin! Ohartarazi nionean besterik ez bazen ere nire maletaz ardura zitekeela, ez nuen-eta batere gogorik leize horretan behera haren bila jaisteko, honela erantzun zidan: «Lasai, jauna! Jainkoak nahi badu, oso-osorik iritsiko gara, haiek bezala, ez litzateke aurreneko aldia izango», eta arrazoi zuen: izan ere, bazitekeen ez iristea, baina, hala eta guztiz, iritsi ginen, eta jendeak zentzu handixeagoz arrazoituko balu, sinetsita geratuko litzateke bizitzak ez duela merezi horrenbeste kezkatzea...

        Baina, agian, Belaren istorioa nola bukatu zen jakin nahi duzue, bai? Lehenengo eta behin, ez naiz eleberria idazten ari, bidai oharrak baizik; beraz, ezin dut kapitain-ordea ezer kontatzera behartu berak bere kabuz kontatzeari ekin baino lehen. Hori horrela, itxaron edo, nahi baduzue, orrialde batzuk irauli; baina nik ez dizuet hori gomendatzen, zeren Krestovaia mendiaren (edo, Gamba jakintsuak deitu dionez, le Mont St. Christophe) zeharkaldiak zuen arreta merezi baitu. Beraz, Gud menditik Txertov haranera jaitsi ginen... Hori bai izen erromantikoa"! Dagoeneko ikusten ari zarete txerren gaiztoaren leize-zuloa haitz menperaezinen artean; ba, halakorik ez dago: Txertov haranaren izena «txerta» hitzetik dator, eta ez «txërt»etik. Kontua da garai batean hor egon zela Georgiako muga. Haranak, elur-muinoz josirik baitzegoen, biziki gogorazi zizkidan Saratov, Tambov eta gure aberriko beste bazter kuttun batzuk.

        — Horra hor Krestovaia! —esan zidan kapitain-ordeak Txertov haranera jaitsi ginenean, elurrez jantzitako mendi-kasko bat erakusten zidala; tontorrean beltz nabarmentzen zen harrizko gurutze bat, eta ozta-ozta antzeman zitekeen haren aldamenetik igarotzen zen bidea, albokoa elurretan zegoenean soilik erabiltzen zena; gurtzainek jakinarazi ziguten artean ez zela elurrolderik izan, eta, zaldiak begiratzearren, itzulinguruka eraman gintuzten. Bihurgune batean bost osetiar aurkitu genituen; laguntzeko prest agertu ziren eta, gurpilei helduta, orgetan bermatu eta bultzatzen hasi ziren oihuka. Bidea oso arriskutsua zen: eskuinaldean elur-piloak ageri ziren gure buruen gainean zintzilik, eta bazirudien lehenengo haize-boladarekin aldats behera amiltzeko gertu zeudela. Han-hemenka, elurrak estalita zeukan bide meharra; leku batzuetan bigun apaltzen zen oin azpian, beste batzuetan, ordea, izoztuta zegoen eguzki-errainuen eta gaueko hotzaren eraginez, halako moldez non guri ere nekeza baitzitzaigun ibiltzea; zaldiak erori egiten ziren; ezkerraldean arrail sakona zegoen, eta bertatik baserreka bat isurtzen zen, hor lurrazal izoztuaren azpian gorderik, hemen harri beltzetan jauzika, apartsu. Bi ordu behar izan genituen Krestovaia mendia nekez inguratzeko: bi versta bi ordutan! Bitartean, hodeiak jaitsi ziren, txingorra eta euria botatzen hasi zuen; haizea uluka eta txistuka ari zen ataketan barrena, Solovei-Razboinik bezala; lainoa barra-barra sartzen zen ekialdetik, gero eta itsuago eta trinkoago, eta handik gutxira harrizko gurutzea begien bistatik gorde zitzaigun... Aipatu egin dudanez, derradan bidenabar gurutze horren gainean badela kondaira bat —bitxia baina aho batez onartua— Kaukasotik bidaiaz zihoalarik Pedro I.a enperadoreak jaso zuela dioena; baina, lehenik, Pedro Dagestanen baino ez zen izan, eta, bigarrenik, gurutzean letra mardulez idatzita dago Ermolov jeneralaren aginduz jaso zutela, eta preseski 1824. urtean. Baina, idazkuna gora-behera, kondaira hain dago erroturik ezen, egia esan, ez baitakizu zer sinetsi, areago kontuan izanik ez gaudela idazkunetan sinestera ohituta.

        Artean bost bat versta egin behar genituen beherantz, harkaitz izoztuetatik eta elur istiltsutik, Kobiko postara iristeko. Zaldiak leher eginda zeuden, gu hotzak kikilduta; bisutsa orroka ari zen gero eta bortizkiago; gure sorterriko iparraldean izaten direnen antza zuen, baina haren soinu basatia goibelagoa zen, malenkoniatsuagoa. «Zu ere, erbesteraturik —pentsatzen nuen—, negarrez ari zara, zeure estepa zabalak, mugagabeak gogoan! Han baduzu zeure hegal hotzak nora hedatu; hemen, aldiz, estu eta itobeharrean zabiltza, burdinazko kaiolaren barroteen aurka garrasika jotzen duen arranoaren antzera».

        — Egoera txarra gurea! —zioen kapitain-ordeak—. Begira, inguruan ez da ezer ikusten, lainoa eta elurra izan ezik; baliteke amildegian behera erortzea edo oihanartean trabaturik geratzea; eta, segur aski, hor behean Baidarak horren ur nahasia dakar, non ezin izango baitugu zeharkatu. Asia malapartatu hau! Ez jendeaz ez errekez ez dago fidatzerik.

        Gurtzainek oihuka eta biraoka jotzen zituzten zaldiak, abereek, bafadaka, tematurik, zigorraren mintzo argiari entzungor eginik, ez baitzuten mola ere lekutik mugitu nahi.

        — Jaun ohoragarria —esan zuen azkenean gurtzainetako batek—, bistan da gaur ez garela Kobira iritsiko; zergatik ez duzu agintzen, berandu baino lehen, ezkerretara jotzeko? Han, pendizean, zerbaiten isla beltza antzematen da, inondik ere txabolak dira: bidaiariak hor gelditu ohi dira eguraldi txarra egiten duenean; hauek diote hara eramango gaituztela vodkatarako ematen badiegu —gaineratu zuen, osetiarra seinalatuz.

        — Bazekiat hori, adiskidea, ondo asko zekiat hik esan gabe ere! —bota zuen kapitain-ordeak—. Astakirten arraioak! Beti aurkitzen ditek aitzakiaren bat vodkatarako ateratzeko.

        — Baina onartu egin behar duzu —esan nion— okerrago ibiliko ginatekeela haiek gabe.

        — Hala da, bai, hala da —murduskatu zuen—, gogaituta naukate gidari hauek! Haiek gabe bidea aurkitzeko gauza ez garela-eta segituan usaintzen dute nondik atera dezaketen probetxua!

        Ezkerretara hartu genuen, eta neke handiz, gorriak eta beltzak ikusi ondoren, aterpe kaskar batera iritsi ginen: bi txabola ziren, lauzaz eta harri kozkorrez eginak eta inguruan tankera bereko murrua zutenak; aterpeko nagusi zarpailtsuek abegi ona egin ziguten. Nik gerora jakin nuen gobernuak soldata eta jatekoa ematen zizkiela ekaitzak ustekabean harrapatutako bidaiariak etxean har zitzaten.

        — Okerrenean ere zortea izan dugu! —esan nuen sutondoan eseri ondoren—. Orain oso-osorik kontatuko didazu Belaren istorioa; ziur nago ez zela horrela bukatu.

        — Eta zergatik zaude horren ziur? —galdetu zidan kapitain-ordeak, begi-keinua eginik eta irribarre maltzurrez.

        — Ba, gauzak ez direlako horrela gertatzen: hasiera bitxia duenak amaiera bitxia izan behar du.

        — Ba, asmatu egin duzu...

        — Pozten naiz.

        — Ondo dago zu poztea baina ni, egia esan, triste jartzen naiz gogoratze hutsarekin. Neska zoragarria zen Bela hura! Nik, azkenean, alaba banu bezala tratatzen nuen eta berak ere maitasuna erakusten zidan. Esan behar dizut ez dudala familiarik: badira hamabi bat urte ez aitaren ez amaren berririk ez dudala; orain arte inoiz ez zait ezkontzerik bururatu, eta orain, badakizu?, ez nago sasoian horretarako; eta pozik nengoen nor mainatua aurkitu nuelako. Belak, sarritan, kantak abestu edo Kaukasoko dantzak dantzatzen zituen niretzat... Eta zein ondo dantzatzen zen! Ikusiak ditut nik gure probintzietako andereñoak, eta behinola nobleteriaren jai batean izan nintzen Moskun, duela hogei bat urte... baina ez dago alderatzerik!, inola ere ez!... Grigori Aleksandrovitxek apain janzten zuen, panpina bat balitz bezala, samurtasunez zaindu eta jagoten zuen; liluratzekoa zen nola edertu zitzaigun; aurpegiak eta besoek lehengo kolore beltzarana galdu zuten, masailak zurigorri jarri zitzaizkion... Alaitsu zegoen beti, zirikatu egiten ninduen, bihurri horrek... Jainkoak barkatuko ahal dio!

        — Eta zer gertatu zen aita hila zela jakinarazi zeniotenean?

        — Luzaroan ezkutatu genion, harik eta bere egoerara ohitu zen arte; eta esan genionean, bi egun eman zituen negarrez, eta gero ahaztu egin zuen.

        Lau hilabetez ezin hobeto joan zen dena. Grigori Aleksandrovitxek, uste dut dagoeneko esana dizudala, ikaragarri atsegin zuen ehiza: batzuetan, gogo bizia pizten zitzaion basora joateko basurdeak edo ahuntzak harrapatzera; garai hartan, aldiz, apenas ateratzen zen gotorlekuko hesi-babesetik kanpora. Baina, dena dela, hara non konturatu nintzen gogoetatsu zebilela ostera ere, hara-honaka ibiltzen zen gelan, eskuak atzean uztarturik; halako batean, inori esan gabe, ehizara joan zen; goiz osoa eman zuen kanpoan; behin eta berriro egiten hasi zen hori, gero eta sarriagotan... «Ez duk jokabide zuzena —pentsatu nuen—, inondik ere, liskarren bat izan ditek elkarren artean!»

        Goiz batean, haren etxera jo nuen; badirudi begien aurrean dudala oraintxe ere: Bela ohean eserita zegoen zetazko soineko beltzez jantzita, hain zurbil, hain triste, ezen beldurtu egin bainintzen.

        — Non da Petxorin? —galdetu nion.

        — Ehizan.

        — Gaur joan da? —Isilik geratu zen, hitz egitea nekeza balitzaio bezala.

        — Ez, atzo —esan zuen noizbait, hasperen sakona eginik.

        — Zerbait gertatu zaio?

        — Atzo pentsa eta pentsa eman nuen egun osoa —erantzun zidan malko artean—, askotariko ezbeharrak bururatu zitzaizkidan: aldizka pentsatu dut basurde erasokor batek zauritu duela, aldizka txetxeniarren batek mendira eraman duela... Eta orain iruditzen zait ez nauela maite.

        — Egia esan, laztana, ezer okerragorik ezin zitzaizun bururatu! —Negarrez hasi zen; gero, harrotasunez jaso zuen burua, malkoak xukatu eta hizketan jarraitu zuen:

        — Ez banau maite, nork galarazten dio etxera bidaltzea? Nik ez dut behartzen. Baina gauzek horrela segituz gero, neure kabuz alde egingo dut: ez naiz haren esklaboa, printzearen alaba naiz!

        Lasaitu beharrez hasi nintzen.

        — Entzun, Bela, harentzat ezinezkoa da ber] hemen izatea, mugitu gabe, zure gonari josita balego bezala: gizon gaztea da, gogoko du ehizan ibiltzea, joan da baina itzuli egingo da; eta triste bazaude, arinago aspertuko da zutaz.

        — Egia da, egia da! —erantzun zuen—. Alaia izango naiz —Eta, karkaraka, panderoari heldu eta kantatzen hasi zen, nire inguruan dantzan eta saltoka; baina horrek ez zuen luzaz iraun; berriro erori zen ohe gainera eta eskuen atzean gorde zuen aurpegia.

        Zer egin nezakeen harekin? Nik, badakizu?, inoiz ez dut emakumezkoekin traturik izan; pentsa eta pentsa aritu nintzen nola kontsola nezakeen, baina ez zitzaidan ezer bururatu; puska batean isilik egon ginen biok... Egoera latza, benetan!

        Azkenean, esan nion: «Nahi baduzu, hesi-babesean paseatzera joango gara. Eguraldi ederra dago!» Irailean geunden; eta, izan ere, eguna zoragarria zen, argitsua eta bero saparik gabea; mendiak argi eta garbi ikusten ziren, esku-ahurrean hartzeko moduan. Gotorlekutik irten eta atzera-aurrera ibili ginen hesi-babesetik, isilik; azkenik, belazean eseri zen, eta ni aldamenean jarri nintzaion. Hara, egia esan, oroitze hutsak barregura ematen dit: han nenbilen ni haren atzetik korrika, umezain baten antzera.

        Gure gotorlekua toki garai batean zegoen, eta hesi-babesetik ikuspegia paregabea zen: alde batean, hainbat trokak urratutako soilune zabala zegoen, basoan amaitzen zen eta zuhaitzak mendikatearaino bertaraino iristen ziren; maldetan herrixkak han-hemenka barreiaturik, kea zeriela, eta zaldi-taldeak joan-etorrian; beste aldean, erreka mehea isurtzen zen; ertzean hazitako zuhaizti sarriak Kaukasoko mendilerro nagusiarekin bat egiten zuten muino harritsuak estaltzen zituen. Bastioiko mutur batean eseri ginen, halako moldez non dena ikus baikenezakeen bi aldeetatik. Hauxe ikusi nuen: basotik norbait atera zen lasterka zaldi gris baten gainean; gero eta hurbilago geneukan, eta, azkenean, errekaren beste aldean gelditu zen, gugandik ehun bat sajenera, zaldia jirarazten hasi zen amorruak jota balego bezala. Hori bai gauza bitxia!

        — Begiratu, Bela —esan nuen—, zure begiak gazteak dira eta; nor da zaldizko hori, nor jostaraztera etorri da? Belak, begiratu eta jaregin zuen:

        — Kazbitx da!

        — Bandidu halakoa! Gure lepotik barre egitera etorri al da? —Arretaz begiratu eta bai, Kazbitx zen: mutur-beltz, arlote, zikin beti bezala.

        — Hori nire aitaren zaldia da —esan zidan Belak, eskutik oratzen zidala; dardaraz zegoen, hosto baten gisara, eta ñirñirka zituen begiak. «Ah! —pentsatu nuen—, enetxoa, ezin dun ezkutatu hik ere bandidu-odola dunala!»

        — Hator hona —esan zion jagoleak—, begiratu ea fusila tiro egiteko prest daukaan eta botaidak lurrera harroputz hori, zilarrezko errublo bat emango diat horren truke.

        — Zure esanetara nago, jaun txit ohoragarria, baina ez da lekuan geldirik egoten...

        — Gelditzeko agindu hortaz! —esan nion, barrezka...

        — Aizak, adiskidea! —esan zuen oihuka jagoleak, besoari eraginez—, egon hadi geldi apur batean, ziba batek baino jirabira gehiago egiten duk eta!

        Kazbitxek gelditu eta erne jarri zuen belarria: inondik ere, pentsatu zuen traturen bat proposatu nahi geniola... Bai zera!... Nire granadariak arma destatu eta... danba!... huts egin zuen: bolborak su hartu bezain laster, Kazbitxek ezproiei eragin zien, eta zaldiak, ziztaturik, albo batera jauzi egin zuen. Ointokietan bermaturik apur bat altxatu, bere hizkuntzan zerbait oihukatu, zigorraz mehatxu egin, eta han desagertu zen.

        — Ez dik lotsarik ematen? —esan nion jagoleari.

        — Jaun txit ohoragarria! Azken arnasa egiteko leku baten bila joan da —erantzun zidan—, jende malapartatu hori ez da behingoan hiltzen.

        Ordu laurden bat geroago Petxorin ehizatik itzuli zen; Bela lepotik eseki zitzaion, eta ez zuen ez auhenik jaulki ez gaitzespenik erakutsi kanpoan horren denbora luzea eman zuelako... Ni, ordea, haserretu egin nintzaion.

        — Baina gizona! —esan nion—, oraindik orain Kazbitx izan da hemen, errekaz bestaldean, eta tiro egin diogu; ez zen zaila izango zuk harekin topo egitea! Jende handiputz honi mendekaria da: zer uste duzu?, ez duela susmatzen nola edo hala Azamati zuk lagundu zeniola? Apustu egingo nuke gaur Bela ezagutu duela. Badakit orain dela urtebete izugarri gustatzen zitzaiola —Kazbitxek berak esan zidan—, eta behar adinako ezkon saria biltzeko itxaropenik izan balu, segur aski, ezkontzeko mandatu egingo ziokeen...

        Orduan, pentsakor geratu zen Petxorin. «Bai —erantzun zidan—, tentu handiagoz ibili beharra dago... Bela, gaurtik aurrera ez haiz gehiagotan etorriko gotorlekuko hesi-babesera».

        Arratsaldean, solasaldi luzea izan nuen berarekin: minduta nengoen neska dohakabe horrenganako jarrera aldatua zuelako; egunaren erdia ehizan emateaz gain, itzulitakoan harrera hotza egiten zion, oso gutxitan laztantzen zuen, eta Bela nabarmenki zimeltzen hasia zen, aurpegia argaldu eta begi handiak lausotu egin zitzaizkion. Batzuetan, galdetzen nion: «Zergatik ari haiz hasperenka, Bela? Triste hago?» «Ez!» «Zerbait nahi dun?» «Ez!» «Faltan hartzen dun familia?» «Nik ez dut familiarik». Egunetan eta egunetan ez nion ezertxo ere ateratzen, «ez» eta «bai» izan ezik.

        Hain zuzen ere, horretaz mintzatzen hasi nintzaion Petxorini. «Entzun, Maxim Maximitx —erantzun zidan—, zorigaiztoko izaera dut: ez dakit heziketaren ondorioa den ala jainkoak horrela sortu ninduen; bakarrik dakit besteei zoritxarra ekarriagatik ni haiek bezain zoritxarrekoa naizela; jakina, hori kontsolamendu hutsala da haientzat, baina horrela da. Gazte-gaztetatik, gurasoen itzaletik alde egin nuen unetik bertatik, neurrigabeki gozatzen hasi nintzen diruz lor daitezkeen plazer guztiez, eta, jakina, plazer horiek nazka-nazka eginda utzi ninduten. Ondoren, mundu zabalera oldartu nintzen, eta luze gabe gizarteak ere gogaitu egin ninduen; hamaika emakume ederrekin maitemindu nintzen, eta haiek ere maite izan ninduten; hala ere, haien maitasunak nire irudimena eta neure buruarenganako estimua kitzikatu besterik ez zuen egiten, baina hutsik neukan bihotza... Irakurtzen eta ikasten hasi nintzen, baina zientziek ere gogaitu egin ninduten; konturatu nintzen ez ospea ez zoriona ez daudela inola ere haien menpean: izan ere, gizakirik zoriontsuenak ezikasiak dira, ospea zortearen esku dago, eta lortzeko aski da trebea izatea. Orduan, gogaitasuna jabetu zen nitaz... Handik gutxira Kaukasora bidali ninduten: hori izan zen nire bizialdiko unerik zoriontsuena. Espero nuen txetxeniarren balen artean ez zela aspertzeko aukerarik izango, baina ustea beti ustel: hilabeteren buruan hain nengoen tiroen txistura eta heriotzaren hurbiltasunera ohituta, non, egia esan, arreta handiagoa jartzen bainien eltxoei balei baino. Eta lehen baino gogaituago nengoen, azken itxaropen-hondarra ia galduta. Bela neure etxean ikusi nuenean, lehenbiziko aldiz belaunetan eduki nuenean, haren kizkur beltzak musukatu nituenean, pentsatu nuen —lelo halakoa!— patu errukiorrak bidalitako aingerua zela... Oker nengoen berriro: basati horien amodioa ez da andere handikiena baino askoz ere hobea; batzuen ezjakintasuna eta xalotasuna besteen irtirinkeria bezain gogaikarriak dira. Jakin nahi baduzu, oraindik maite dut, esker ona zor diot biziarazi didan zenbait une gozorengatik, bizia emango nuke harengatik, baina dagoeneko aspertuta nauka... Ez dakit leloa edo gaiztoa naizen; baina kontua da nik ere errukia merezi dudala, agian berak bainoago: nire arima munduak ustelduta dago, nire irudimena urduria da, bihotza aseezina; gutxi deritzot guztiari; atsekabera bezain aise ohitzen naiz gozamenera, eta egunetik egunera nire bizitza gero eta hutsalagoa da; irtenbide bakarra geratzen zait: bidaiatzea. Ahal bezain laster, abian jarriko naiz, baina ez Europara —jainkoak gorde nazala!—; Amerikara joango naiz, Arabiara, Indiara; agian, bidean hilko naiz edozein lekutan! Gutxienez, ziur nago ezen, ekaitzei eta bidearen latzari esker, azken buruko kontsolamendu hori ez dela berehalakoan ezabatuko». Horrela mintzatu zen luzaz, eta haren hitzak oroimenean josita geratu zaizkit, aurreneko aldia baitzen hogeita bost urteko gizon baten ahoan horrelako gauzak entzuten nituena, eta, jainkoari nahi dakiola, azkena... Harrigarria! «Esadazu, mesedez —jarraitu zuen kapitain-ordeak niganantz jiraturik—, dirudienez orain dela gutxi hiriburuan izan zara eta: baliteke hango gazte guztiak horrelakoak izatea?»

        Erantzun nion badela jende franko horixe bera esaten duena; haietako batzuek, gainera, egia esaten dutela; eta, bestetik, etsipena, moda guztiak bezala, gizartearen goiko mailetan sortu eta behekoetara jaisten dela, eta hauek higatu egiten dutela, eta gaur egun besteak baino bizikiago eta egiatan aspertzen direnak zorigaitz hori ezkutatzen saiatzen direla, bizio bat balitz bezala. Kapitain-ordeak ez zituen ulertu ñabardura horiek, buruari eragin eta irribarre maltzurra osatu zuen:

        — Ziur frantsesek ekarri dutela aspertzeko moda hori, ezta?

        — Ez, ingelesek.

        — Arraioa, horra hor! —erantzun zuen—. Ez da harritzekoa: izan ere, beti izan dira mozkor porrokatuak!

        Nahi gabe, gogora etorri zitzaidan Moskuko andere bat, Byron mozkorti hutsa besterik ez zela baieztatzen zuena. Baina kapitain-ordearen iruzkina barkagarriagoa zen: edateari uzteko, noski, saiatzen zen bere buruari frogatzen munduko ezbehar guztiak hordikeriak ekartzen dituela.

        Bitartean, kontakizunari heldu zion berriro, honela:

        — Kazbitx ez zen berriro azaldu. Ez nekien zergatik, baina ezin nuen burutik kendu ez zela besterik gabe etorri eta makurkeriaren bat egiteko asmoa zuela.

        Behinola, Petxorinek basurdetara joateko limurtu ninduen; ezezkoari eutsi nion luzaz: bost axola zidaten niri basurdeek! Baina, hala ere, lortu zuen berekin eramatea. Bost soldadu hartu eta goizean goiz abiatu ginen. Hamarrak arte gora eta behera ibili ginen ihi artean eta basoan barrena, baina ez genuen piztiaren arrastorik aurkitu. «Aizu, ez genuke hobe itzultzea? —nioen nik—, zergatik tematu? Bistan da zorte txarreko eguna egokitu zaigula!» Baina Grigori Aleksandrovitxek, sargoriari eta nekeari erreparatu gabe, ez zuen ehizakirik gabe itzuli nahi; horrelakoxea zen gizona: buruan zer sartu, hura lortu behar; nabaria zen umetan amatxok mainatu egin zuela... Azkenik, eguerdian topo egin genuen ditxosozko basurdearekin: dinbi, danba!... baina kale: ihi artera alde egin zuen... hori bai egun zori txarrekoa, benetan! Halatan, atsedenalditxo bat egin ondoren, etxera itzuli ginen.

        Elkarren aldamenean gindoazen, isilik, hedeak laxaturik, eta gotorlekuan bertan geunden ia, baina zuhaixkek ikusmenetik ezkutatzen ziguten. Bat-batean, tiro bat... Elkarri begiratu genion: susmo berbera piztu zitzaigun bioi... Lauoinka bizian jo genuen tiro-hotsa entzun zen tokira, eta hau ikusi genuen: hesi-babesean soldadu-multzo bat bilduta zegoen zelaia seinalatzen, eta han zaldizko bat ihesi zihoan arrapaladan, zelan gauza zuri bati eusten ziola. Grigori Aleksandrovitxek garrasi egin zuen edozein txetxeniarrek egingo zukeen modura; fusila zorrotik atera eta han joan zen, eta ni haren atzetik.

        Zorionez, ehiza-saioak porrot egin zuenez, gure zaldiak ez zeuden nekaturik: lehertu beharrean zihoazen zelen azpian, eta unetik unera gero eta hurbilago geunden... Eta azkenean Kazbitx ezagutu nuen, baina ezin izan nuen igarri zer ote zeraman aurrean. Orduan, Petxorinen parean jarri eta oihuka esan nion: «Kazbitx da!» Begiratu, buruaz baiezkoa egin, eta zigorraz jo zuen zaldia.

        Azkenean, fusilen tiramenean eduki genuen; Kazbitxen zaldia indarrak ahiturik zihoalako edo gureak baino txarragoa zelako, kontua da gogotik ahalegindu arren apenas egiten zuela aurrera. Uste dut une hartan bere Karagiozez oroituko zela...

        Ikusi nuen nola Petxorinek, lauoinka zihoala, fusila destatu zuen... «Ez tiro egin! —esan nion oihuka—, gorde kartutxoak geroko, horren beharrik gabe ere harrapatu egingo dugu eta!» Ah, gazteak!, ezorduan berotzen dira beti... Tiroaren dunbotsa entzun zen, eta balak atzeko hanka bat hautsi zion zaldiari; erneguak eraginik beste hamar bat pauso egin, behaztopatu, eta belauniko erori zen. Kazbitx hanka gainean jarri zen berehala, eta orduan ikusi genuen emakume bat zeukala besoetan, beloz estalirik... Bela zen... Bela gajoa! Zerbait oihukatu zigun bere hizkuntzan eta sastakaia jaso zuen neskaren buruaren gainetik... Ez zegoen denbora galtzeko astirik: tiro egin nuen nik ere, abasberuan; inondik ere, balak besaburua jo zion, bat-batean besoa beheratu zuen-eta... Kea barreiatu zenean, zaldia ikusi genuen lurrean etzanda, zaurituta, eta haren aldamenean Bela; Kazbitx, berriz, fusila bazter utzita, katuen antzera lauhazka igotzen ari zen zuhamuxken artean haitzetan gora; gustura eraitsiko nukeen handik goitik, baina kargatu gabe neukan fusila! Jauzi batez zaldietatik jaitsi, eta oldarka jo genuen Belarengana. Mugitu gabe zetzan errukarria, zauritik odola ibaika zeriola... Gizatxar alaena: bihotzean zauritu izan balu behingoan amaituko zen dena, baina ez, bizkarrean sartu zion sastakaia... kolpeetan zitalena! Korderik gabe zegoen. Beloa urratu eta ahalik estuena lotu genion zauria; Petxorinek alferrik musukatzen zizkion ezpain hotzak, ez zegoen bere onera ekartzeko modurik.

        Petxorin zaldi gainera igo zen; nik lurretik jaso nuen Bela eta, neke handiz, zelan jarri nion; besoaz inguratu zuen eta atzera itzuli ginen. Minutu batzuk isilik eman ondoren, Grigori Aleksandrovitxek hala esan zidan: «Entzun, Maxim Maximitx, honela ez da bizirik iritsiko». «Egia da», esan nion, eta lauoinka bizian jarri genituen zaldiak. Gotorlekuko atean jendetza handia geneukan zain; kontu handiz eraman genuen zauritua Petxorinen etxera eta sendalariari deitu genion. Mozkortuta bazegoen ere, etorri egin zen: zauria aztertutakoan, jakinarazi zigun ezin izango zuela egun bat baino gehiago bizirik iraun; baina oker zegoen...

        — Sendatu zen? —galdetu nion kapitain-ordeari, besotik helduta neukala eta nahi gabe alaituta.

        — Ez —erantzun zidan—, baina sendalaria oker zegoen: bi egun iraun zuen bizirik.

        — Baina, azal iezadazu, nola bahitu zuen Kazbitxek?

        — Ba, honela: Petxorinen debekuari entzungor eginik, Bela, gotorlekutik irten eta errekara joan zen. Bero handia egiten zuen; harri batean eseri eta uretan sartu zituen oinak. Orduan, Kazbitx itzalgaizka inguratu zitzaion, erantsi eskua, estali ahoa, eta arrastaka eraman zuen sastrakadira, eta han jauzi batez zaldi gainera igo eta ospa egin zuen! Anartean, Belak oihu egiteko parada izan zuen; jagoleak, asaldaturik, tiroka hasi ziren, baina huts egin zuten, eta orduantxe iritsi ginen gu.

        — Baina, Kazbitxek, zergatik bahitu nahi zuen?

        — Arranopola! Txerkes jende horiek lapur amorratuak dira: eskumenean daukatena lapurtu arteko onik ez dute; behar ez badute ere, ostu egin behar... horretan barkamena eskatzen dut haientzat! Eta gainera, aspalditik atsegin zitzaion neska.

        — Eta Bela, hil zen?

        — Bai, hil zen; baina nekaldi luzea jasan ondoren, eta guk ere ikaragarri sufritu genuen berarekin batera. Gaueko hamarrak aldera bere senera etorri zen; gu ohe alboan eserita geunden; begiak ireki bezain laster, Petxorini deika hasi zen. «Hemen nagon, hire ondoan, nire djanetxka (alegia, gure hizkuntzan, laztana)», erantzun zion eskutik heldu ondoren. «Hilzorian nago!», esan zuen Belak. Kontsolatzen hasi ginen, esan genion sendalariak agindu zuela hutsik egin gabe sendatuko zuela; bera buruari eragin eta horma aldera jiratu zen: ez zuen hil nahi!

        Gauean eldarniotan hasi zen; sutan zeukan burua, aldian behin sukarrak eragindako dardarizoak goitik behera astintzen nion gorputza; ez hankarik ez bururik ez zuten hitzak esaten zituen aitari buruz, nebari buruz: mendietara itzuli nahi zuen, etxera... Ondoren, modu berean mintzatzen zen Petxorini buruz, askotariko izen samurrak ematen zizkion edo kargu hartzen zion bere djanetxka jadanik maite ez zuelako...

        Petxorinek isilik entzuten zion, burua esku artean zuela; baina denbora tarte horretan guztian ez nion betileetan ezta malko bat bera ere antzeman: edo benetan ezin zuen negarrik egin edo bere burua menperatzen zuen, ez dakit; niri dagokidanez, sekula ezer tamalgarriagorik ikusi gabea nintzen.

        Goizaldean, sukarraldia baretu zitzaion; ordu betez etzanda egon zen mugitu gabe, zurbil eta hain ahuldurik, non ozta-ozta igartzen zitzaion arnasa hartzen zuela; gero, hobera egin zuen, eta hitz egiten hasi zen, baina zertaz uste duzu aritu zela?... Horrelako gogoetak hilzorian dagoenari soilik bururatzen zaizkio!... Tamala erakusten zuen kristaua ez zelako, eta beste munduan bere arima ez zelako inoiz Grigori Aleksandrovitxen arimarekin elkartuko, eta honek paradisuan beste emakumeren bat hartuko zuelako lagun. Burura etorri zitzaidan hil aurretik bataiatzea; proposatu egin nion; ezbaiti begiratu zidan eta puska luze batean ezin izan zuen hitzik esan; noizbait erantzun zidan jaiotzetik zeukan fedeari atxikirik hilko zela. Horrela igaro zen egun osoa. Nola aldatu zen egun hartan! Erkindurik zituen masaila zurbilak, zeharo handituta begiak, sutan ezpainak. Bero kiskalgarria sentitzen zuen barruan, bularrean burdina goria ipini baliote bezala.

        Iritsi zen hurrengo gaua; guk ez genuen begirik bildu, ez ginen haren ohetik aldendu. Izugarri sufritzen zuen, intzirika, eta mina arindu bezain laster saiatzen zen Grigori Aleksandrovitxi sinetsarazten hobeto zegoela, lotara joateko eskatzen zion, eskua musukatu eta ez zuen bereen artetik askatzen. Goiza argitu baino lehen, heriotzaren larriduraren lehen zantzuak sumatu zituen, bihurrika hasi zen, benda kendu zuen, eta odola isuri zuen ostera ere. Zauria lotu genionean, tartetxo batez lasaitu eta musu emateko eskatzen hasi zitzaion Petxorini. Hura belauniko jarri zen ohearen alboan, Belaren burua burkotik apur bat altxatu eta ezpainak itsatsi zizkien neskaren ezpain hotzei; Belak indartsu inguratu zion lepoa beso dardaratiez, musu horren bitartez arima helarazi nahi izango balio bezala... Ez, ondo egin zuen hiltzea: izan ere, zer gertatuko zitzaiokeen Petxorinek utzi balu? Eta hori goizago edo beranduago jazotzekoa zen...

        Hurrengo egunaren erdia lasai eman zuen, isilik eta otzan, nahiz eta gure sendalariak txaplata eta botikaz oinazetzen zuen. «Arren, gizona! —esan nion—. Zerorrek esan duzu hil egingo dela ezinbestean, zertarako, ba, sendagai horiek guztiak?» «Hala ere, Maxim Maximitx —erantzun zidan—, hobe da horrela, kontzientzia bakean edukitzeko». Arraioa, hori da kontzientziako harra lasaitzea!

        Eguerdiaren ondoren, egarri itogarria nozitzen hasi zen. Leihoak ireki genituen, baina kanpoan gelan baino bero handiagoa zegoen; izotza ipini genuen ohetik hurbil. Ezerk ez zion egarmina arintzen. Nik banekien egarri jasanezin hori amaiera hurbil zegoelako seinale zela, eta hala esan nion Petxorini. «Ura, ura!», zuen Belak ahots erlatsez, ohean agonduta.

        Petxorin mihisea baino zuriago jarri zen, hartu edalontzia, bete, eta eman egin zion. Nik eskuaz estali nituen begiak eta otoitz bat esaten hasi nintzen, ez dut gogoratzen zein... Bai, adiskidea, sarritan ikusia dut jendea nola hiltzen den ospitalean edo gudu-zelaian, baina ez du horren antzik, guztiz bestelakoa da!... Gainera, aitortu beharra daukat, gauza batek tristatu ninduen bereziki: hilzorian zegoela, Bela ez zen behin ere nitaz oroitu; eta nik aita banintz bezala maite nuen... tira, jainkoak barkatuko ahal dio!... Eta egia esateko: nor nintzen ni hiltzeko orduan nitaz oroitzeko?

        Ura edan bezain laster, hobeto sentitu zen, baina hiru bat minutu geroago zendu egin zen. Ispilua hurbildu genion ezpainetara: ezertxo ere ez!... Gelatik atera nuen Petxorin, eta gotorlekuko hesi-babesera joan ginen; luzaz ibili ginen aurrera eta atzera elkarren aldamenean, hitzik esan gabe, eskuak bizkarraldean uztarturik; haren aurpegiak ez zuen ezer berezirik adierazten, eta haserreak hartu ninduen: haren lekuan egotera, tristeziak jota hilko nintzen ni. Azkenean, lurrean eseri zen, itzalean, eta zerbait marrazten hasi zen makilatxo batez lurrean; nik, badakizu?, kontsolatu nahi izan nuen, batez ere gizalegearen arauak betetzearren, eta hitz egiten hasi nintzaion; burua jaso eta barre egin zuen... barre hori entzun nuenean hotzikara batek astindu zizkidan barrenak... Hilkutxa eskatzera joan nintzen.

        Egia esan, neurri batean, zerbaitetan aritzeagatik arduratu nintzen hiletaz. Zetazko oihal-puska bat neukan, hilkutxa harekin estali eta Grigori Aleksandrovitxek Belarentzat preseski behinola erositako zilarrezko galoi txerkesez apaindu nuen.

        Biharamunean, goizean goiz lurperatu genuen gotorlekutik kanpo, erreka alboan, azkenengo aldiz eserita egon zen lekutik hurbil; haren hilobiaren inguruan askazi zuriak eta intsusak hazten dira egun. Nik gurutzea jarri nahi izan nuen, baina, badakizu?, lotsa eman zidan: guztiarekin ere, Bela ez zen kristaua...

        — Eta zer gertatu zen Petxorinekin? —galdetu nion.

        — Petxorin luzaz egon zen gaixorik, zargaildu egin zen, gizajoa; baina harrezkeroztik ez ginen inoiz Belaz mintzatu; konturatzen nintzen Petxorinentzat ez zela batere atsegina izango; beraz, zertarako aipatu? Hiru hilabete geroago, beste errejimendu baterako izendatu zuten, eta Georgiara joan zen. Geroztik ez gara elkarrekin egon, baina gogoan dut orain dela gutxi norbaitek esan zidala Errusiara itzuli zela, baina armadaren agiriek ez zuten horren berri eman. Dena dela, albisteak oso berandu iritsi ohi dira guganaino.

        Orduan, hitzaldi luze bati ekin zion, berriak urteak igaro ondoren jasotzea zein gogaikarria den azalduz; inondik ere, oroitzapen goibelak uxatzeko jokatzen zuen horrela.

        Nik ez nion jarduna eten, baina entzun ere ez.

        Ordu bete geroago, bidaia jarraitzeko abagunea sortu zen; baretu zen bisutsa, argitu zen zerua, eta abian jarri ginen. Bidean gindoazela, nahi gabe, hizpidera ekarri nituen berriro Bela eta Petxorin.

        — Eta ez dakizu zer gertatu zitzaion Kazbitxi? —galdetu nion.

        — Kazbitxi? Ba, egia esan, ez dakit... Entzuna dut Kaukasoko Babes Lerroaren eskuineko aldean, shapshugien tribukoen artean, badela Kazbitx izeneko bat. Gizon bipila omen da, soinean longain gorria duela trostan ibiltzen da gure tiroen azpitik eta adeitasunez agurtzen du balaren bat hurbiletik txistuka igarotzen zaionean; baina ez dut uste bera denik!...

        Kobin, Maxim Maximitx eta biok elkarrengandik bereizi ginen; nik postako zalgurdia hartu nuen, eta berak, aldean zeraman zama astuna zela kausa, ez zuen nire atzetik etortzerik izan. Sinetsita geunden ez genuela inoiz berriro elkarrekin topo egingo, baina topo egin genuen, eta, horren berri jakin nahi baduzue, kontatu egingo dizuet: istorio horrek ere badu mamirik... Onartu beharko didazue, guztiarekin ere, Maxim Maximitx bezalako gizon batek begirunea merezi duela, ezta?... Hori onartzen badidazue, guztiz sarituta sentituko naiz kontakizun agian luzeegi honengatik.

© M.J. Lermontov

© itzulpenarena: Jose Morales Belda