2. ATALA
Biharamunak egun bikaina ekarri zuen, Felixek iragarri bezala. Negua ustekabean udaberri bihurtu zen bezalaxe, udaberria zen orain bat-batean uda bihurtua. Horixe ikusi zuen landetxe karratu handi batetik irten zen neska gazteak, etxea bide lokaztu batetik bereizten zuen jardin zabalean paseatzeari ekin zionean. Zuhaixka loratuak eta landareak —txukun antolatuak— argitasun eta epeltasun oparoaren atseginetan zeuden. Zumar garaien itzal gardena —zumar-arbola ikusgarriak ziren— sendotuz zihoan ordurako, eta ohiko isiltasun sakonak inguru manaerraza eskaintzen zion urruneko eliz kanpai baten hotsari. Entzun zuen neska gazteak eliz kanpaia; baina ez zegoen elizarako jantzita. Buru hutsik zegoen; muselinazko blusa zuri bat zuen soinean, ertz bordatuz apaindua, eta muselinazko gona kolorezko bat. Hogeita bi edo hogeita hiru urteko andereño bat zen, eta nahiz udaberriko igande goiz batez sexu horretako gazte bat jardinean buru hutsik paseatzen ikustea ez den, gauzen izaerari begiratuz gero, batere desatsegina, ez zitekeen esan igande-hausle errugabe hura bereziki polita zenik. Garaia zen eta zurbila, mehea eta baldarxea; ile horia zuen eta guztiz lisoa; begiak, berriz, ilunak, bizitasunik gabeak eta aldi berean urduriak izatea berezitasun zutenak: oso urrunak, beraz, ikusten denez, «begi eder» idealetatik, zeinak distiratsuak eta lasaiak izan behar dutela begitantzen baitzaigu beti. Etxe karratu handiaren ate-leihoak zabal-zabalik zeuden denak, eguzkiaren argi garbigarriari sartzen uzteko, eta eguzki izpiek errainu oparoak barreiatzen zituzten etxearen bi alde aterpetzen zituen lorio zabal garaiaren zorura, non ere lastozko ipurdia zuten kulunka-aulki batzuk eta portzelana berde eta urdineko dozen erdi bat aulki txiki biribil ageri baitziren, etxekoek ekialdeko merkataritzarekin izandako harremanen oroigarri, simetriaz jarriak. Etxea zaharra zen —zaharra esatean, laurogei urte zituela esan nahi da—, egurrez egina eta kolore gris margul garbi batez pintatua, eta aurrealde guztian, tarteka-tarteka, zurezko zutabe zapalak zituen, zuriz pintatuak. Zutabe horien gainean sustengaturik bezala, halako frontis klasiko bat ageri zen, erdian hiru ataleko leiho zabal bat, arrunt landutako marko batek inguratua, eta angelu txikienetako bakoitzean, berriz, irekigune biribil kristaleztatu bana zituela. Ate zuri handi bat zegoen, letoizko kisketa ondo leundurik, landa-bide itxurakoari buruz, eta, atetik bideraino, oin-bide zabal bat, adreiluz lauzatua, adreiluak higaturik eta pitzaturik baina oso garbi zituela. Etxe atzean zelaiak eta baratzak zeuden, eta aletegi bat eta urmael bat. Eta aurrean, beste aldean, bidean oso urrutira gabe, etxe zuri txikiago bat zegoen, kanpoaldeko leihatilak berdez pintaturik zituela, jardintxo bat alde batean eta baratza bestean. Goiz-giroan distiraz zegoen hori guztia, ikuspegiaren zertzelada bakunak «batuketa» bateko batugaiak bezain garbi begietaratzen zirela.
Bigarren andereño bat irten zen orduan etxetik, eta lorioa igaro, jardinera jaitsi, eta lehen aipatu dudan neska gaztearengana hurbildu zen. Bigarren andereño hori ere mehea eta zurbila zen, baina bestea baino zaharragoa, eta txikiagoa; ile ilun leuna zuen. Haren begiak, bestearenak ez bezala, biziak eta argiak ziren, baina ez urduriak. Lastozko kapelu zinta zuridun bat zuen buruan, eta lepoko zapi indiar gorri luze bat, soinekoaren aurrealdetik behera oinetaraino iristen zitzaiona. Giltza txiki bat zekarren eskuan.
«Gertrude,» esan zuen, «oso ziur al zaude hobe duzula elizara joan gabe geratzea?»
Gertrudek begirada bat zuzendu zion, eta lila-zuhaixka bati adaxka bat kendu, usain egin, eta bota egin zuen. «Ezertaz ez nago oso ziur!» erantzun zion.
Beste andereñoak begiak Gertruderengandik urrundu eta izei ilara luzeen artean diz-diz ageri zen urmaelera eraman zituen. Eta, gero, oso ahots eztiz esan zion, «Hemen duzu jangelako arasako giltza. Har ezazu badaezpada, inork ezer nahi izanda ere.»
«Eta nork nahi izango du hemen ezer?» galdetu zion Gertrudek. «Bakar-bakarrik izango naiz etxean.»
«Nor edo nor etor liteke,» esan zion besteak.
«Brand jaunagatik diozu?»
«Bai, Gertrude. Tarta zati bat nahi izan lezake.»
«Ez ditut gogoko beti tarta jaten aritzen diren gizonak!» esan zion Gertrudek, lila-zuhaixkari tiraldi bat emanez.
Lagunak begirada bat luzatu zion, eta gero lurrera begiratu zuen. «Oker ez banago, aita elizara joango zarelakoan dago,» esan zion. «Zer esango diot?»
«Esaiozu buruko min handia dudala.»
«Egia al da hori?» galdetu zuen andereño zaharrenak, berriz ere urmael aldera begira.
«Ez, Charlotte,» esan zuen gazteenak soiltasunez.
Charlottek lagunaren aurpegira eraman zituen bere begi lasaiak. «Uste dut urduri zaudela.»
«Beti egoten naizen bezala nago,» erantzun zion Gertrudek, tonu berean.
Charlotte beste aldera jiratu zen, baina hantxe geratu zen pixka batean. Soinekoaren aurrealdeari goitik behera begiratu zion. «Ez al zaizu luzeegia-edo iruditzen nire lepoko zapi hau?» galdetu zion besteari.
Gertrudek bira erdia eman zuen Charlotteren inguruan, lepoko zapiari begira. «Uste dut ez daukazula ondo jarrita,» esan zion.
«Nola jarri behar dut, bada?»
«Ez dakit; beste nolabait. Beste era batera hartu behar zenuke bizkarretik, beste era batera jarri ukalondoen inguruan; beste moduz emango zenuke atzetik.»
«Eta nola eman behar dut?» galdetu zion Charlottek.
«Ez nizuke esango,» esan zion Gertrudek, lepoko zapiari pixka bat atzeraxeago tira eginez. «Neronek, jarriko nuke, baina ez dakit nola edierazi.»
Charlottek, ukalondoei eraginez, Gertruderen ukituak eragindako laxotasuna zuzendu zuen. «Beno, erakutsiko didazu beste egun batean. Orain ez dio axolarik. Egia esan,» erantsi zuen, «ez dut uste batere axola dionik, inork atzetik nola ematen duen.»
«Bada, nik, gehiago axola diola esango nuke,» esan zion Gertrudek. «Ez dakizu nor egon dakizukeen begira. Ez zaude prest. Ezin zara polit agertzen ahalegindu.»
Charlotte oso serio jarri zen adierazpen horren aurrean. «Ez zait iruditzen polit agertzen ahalegindu behar denik ere,» erantzun zion tinko.
Gertrude isilik geratu zen. Eta, gero, esan zuen, «Beno, merezi ere, ez du asko mereziko.»
Charlotte unetxo batean begira geratu zitzaion, eta gero musu eman zion. «Ea hobeto zauden itzultzen garenean.»
«Oso ondo nago, ahizpa maitea!» esan zion Gertrudek.
Charlotte adreiluzko bide zabalean aurrera joan zen jardineko ateraino; Gertrudek, berriz, etxe aldera hartu zuen poliki-poliki. Jardineko atean mutil gazte bat topatu zuen Charlottek: mutil gazte garai egoki bat, kapelu luzea eta harizko guanteak jantzita. Itxura onekoa zen, baina sendoegia aukeran. Irribarre atsegina zuen. «Brand jauna!» esan zion andereñoak.
«Zure ahizpak elizara joan behar ote duen etorri naiz,» esan zion mutil gazteak.
«Ez omen du joan behar; baina pozten nau etorri zarela ikusteak. Agian pixka bat hitz egingo bazenu berarekin»... eta Charlottek ahotsa apaldu zuen. «Urduri-edo dagoela ematen du.»
Brand jaunak bere garaiera handitik irribarre egin zion andereñoari. «Oso pozik hitz egingo diot. Hori egiteagatik, gogo onez huts egingo nuke edozein elizkizun, erakargarriena dela ere.»
«Beno, zuk jakingo duzu,» esan zion Charlottek ahots apalez, Brand jaunaren hitzei baietz erantzutea arriskutsua balitz bezala. «Baina berandutzen ari zait.»
«Sermoi atsegina izan dezazula,» esan zion mutilak.
«Gilman jauna atsegina izaten da beti,» erantzun zion Charlottek. Eta bere bideari jarraitu zion.
Brand jauna jardinean sartu zen, eta Gertrude, atea ixten entzutean, jiratu eta begira geratu zitzaion. Brand jauna nola hurbiltzen zen ikusten egon zen pixka batean, eta, gero, beste aldera jiratu zen. Baina ia bertantxe itzuli eta geldi geratu zen, haren aurrez aurre. Mutilak kapelua erantzi eta bekokia igurtzi zuen ondoratu zenean. Gero, berriro kapelua jantzi eta eskua luzatu zion neskari. Kapelua kendu zuenean, oso bekoki zabala eta berdina zuela ikusi ahal izan zen, eta ile ugaria, nahiz kolorge samarra. Sudurra luzeegia zuen, eta ahoa eta begiak txikiegiak; baina, hala eta guztiz ere, esan dudan bezala, oso itxura oneko mutila zen. Oso amultsuak eta serioak ziren haren begi txiki urdin garbiak; esaera den bezala, urrea baino mutil finagoa ematen zuen. Neska gazteak, jardineko bidean zutik zegoela, mutilaren harizko guanteei erreparatu zien, hura hurbildu zenean.
«Elizara joango zinela pentsatzen nuen,» esan zuen mutilak, «eta zurekin joateko asmoa nuen.»
«Asko eskertzen dizut,» erantzun zion Gertrudek, «baina ez noa elizara.»
Esku eman zioten elkarri. Mutilak eutsi egin zion pixka batean neskarenari. «Arrazoi bereziren bat al duzu ez joateko?»
«Bai, Brand jauna,» esan zuen neskak.
«Jakin nezake zein?»
Gertrudek begirada bat luzatu zion, irribarrez; eta irribarre hartan bazen, iragarri dudan bezala, halako bizigabetasun bat. Baina bizigabetasun horrekin nahasirik, baita zer gozo eta iradokior bat ere. «Hain urdin dago zerua!» esan zuen.
Mutilak zerura begiratu zuen, eta zoragarria zegoen, egon ere, eta berak ere irribarre egin eta esan zion, «Entzun izan dut andereñoak etxean geratzen direla eguraldi txarragatik, baina onagatik geratzen direnik ez. Zure ahizpak, atean topatu dut eta, triste zaudela esan dit,» erantsi zuen.
«Triste? Ni ez naiz inoiz triste egoten.»
«Batzuetan egongo zara, noski,» erantzun zion Brand jaunak, inor horrela egoteari tamalgarri baleritzo bezala.
«Ni ez naiz inoiz triste egoten,» esan zion berriro Gertrudek. «Batzuetan, ordea, gaiztoa izaten naiz. Eta gaiztoa izaten naizenean umore onean egoten naiz. Gaiztoa izan naiz oraintxe ahizparekin.»
«Zer egin diozu?»
«Nahastuta uzteko gauzak esan dizkiot..., nahita.»
«Zergatik egin diozu hori, Gertrude?» galdetu zion mutilak.
Gertrudek irribarre egin zuen berriro. «Hain urdin dago zerua!»
«Esaten dituzun gauzekin, ni ere nahasten nauzu,» esan zion Brand jaunak.
«Konturatzen naiz inor nahasten dudanean,» jarraitu zuen Gertrudek. «Baina jendeak are gehiagotan nahasten nau ni. Baina ez dirudi konturatzen direnik!»
«Oso interesgarria da hori,» adierazi zuen Brand jaunak, irribarrez.
«Nire zerak..., nire barne-borrokak kontatzeko esan didazu eta...» jarraitu zuen neskak.
«Hitz egin dezagun horretaz. Nik gauza asko dut esateko!»
Gertrude beste aldera jiratu zen pixka batean; gero, berriro itzuli eta, «Hobe izango duzu elizara joatea,» esan zion.
«Badakizu,» ahalegindu zen mutila, «gauza bat badudala zuri esateko.»
Gertrudek begirada bat luzatu zion. «Orain ez ezazu esan, mesedez!»
«Bakar-bakarrik gaude,» jarraitu zuen mutilak, kapelua erantzirik; «bakar-bakarrik, igandeko baretasun zoragarri honetan.»
Gertrudek ingurura begiratu zuen, kimu berrietara, urruneko argitasunera, bere gorabeheren aitzakiatzat aipatu zuen zeru urdinera. «Horra arrazoia, horregatik ez ditut zure hitzak entzun nahi,» esan zion. «Egidazu mesede, zoaz elizara.»
«Nahi al duzu itzultzen naizenean hitz egitea?» galdetu zion Brand jaunak.
«Gogo horrekin jarraitzen baduzu...» erantzun zion neskak.
«Ez dakit gaiztoa zaren,» esan zion mutilak, «baina bai nahastailea benetan.»
Gertrude beste aldera jiratu zen; eskuak belarrietara eraman zituen. Brand jauna pixka batean begira egon zitzaion, eta, gero, elizara abiatu zen astiro.
Gertrude jardinean batera eta bestera ibili zen pixka batean, nagi eta helbururik gabe. Eliz kanpaiak utzia zion jotzeari: erabatekoa zen isiltasuna. Andereño harentzat gozamen handia izaten zen noiz edo noiz bakarrik egotea, familia osoa kanpoan eta etxea hutsik zela. Gaur zerbitzariak ere elizara joanda zirela ematen zuen: ez zen ikusten inoren errainurik leiho zabalduetan, ez zen ageri emakume beltz turbante gorridunik etxe atzean, oholezko gapirioz estalitako putzu handira perraila botatzen. Eta etxe handi babesgabearen aurreko atea zabalik zegoen, urre-aroko konfiantzaz, edo, kasu honi egokitzeko, Ingalaterra Berriko zilarrezko lorealdikoaz. Atea astiro igaro eta gela huts batetik bestera ibili zen Gertrude; kolore argiko gela handiak ziren, zur zuriz jantziak, kaobazko altzari hanka-mehez apainduak, eta, hormetan, antigoaleko irarlanak zituzten, Bibliako gaiei buruzkoak gehienak, oso goian esekirik. Etxea beretzat edukitzeak, lehen aipatu dudan bakardade atsegin horrek, irudimena eztenkatzen zion Gertruderi; berak ez zukeen jakingo esaten zergatik, ezta beraren istoriolari apalak ere. Gauza bereziren bat egin behar zukeela pentsatzen zuen beti, egokierari ohore egin behar ziokeela; eta zer egin ote zezakeen pentsatzen hara eta hona zebilen bitartean, egokiera galdu egin ohi zen gehienetan. Inoiz baino pentsatiago zebilen gaur Getrude. Liburu bat hartu zuen azkenean; etxean ez zen liburutegirik, baina gela guztietan zeuden liburuak. Liburuak ez ziren debekatuak, eta Gertrude ez zen etxean geratu apal helezinetara igotzeko aukera izateagatik. Bista-bistan zegoen ale bat eskuratu zuen —Gau Arabiarrak saileko bat—, eta loriora eraman eta hura altzoan zuela eseri zen. Han, Kamar-al-Zaman printzearen eta Budur printzesaren arteko maitasunen istorioa irakurtzen aritu zen ordu laurden batez. Azkenean, burua altxatu zuenean, Kamar-al-Zaman printzea ikusi zuen —hala iruditu zitzaion— aurrean zutik. Mutil gazte eder bat ari zitzaion erreberentzia luze bat egiten: erreberentzia ikusgarria, ordu arte inoiz ikusi ez zuen bezalakoa. Zerutik etorria ematen zuen mutilak; izugarri ederra zen; irribarre egiten zuen: berariaz irribarre egiten ari balitz bezalako irribarrea. Harriduraren handiak hantxe eserita eduki zuen Gertrude pixka batean, mugitu gabe. Gero, altxatu egin zen, liburuaren orrien artean hatza jarri ere egin gabe. Mutil gaztea, kapelua eskuetan zuela, begira zegokion, irribarre eta irribarre. Oso gauza harrigarria zen hura.
«Esango al didazu, mesedez,» esan zion bisitari misteriotsuak, azkenean, «ea Wentworth andereñoarekin dudan hitz egiteko ohorea?»
«Gertrude Wentworth naiz,» xuxurlatu zuen neskak.
«Hortaz..., zure lehengusu izateko ohorea dut... eta plazerra!»
Agerpen baten itxura hain handia zuen mutil gazteak, ezen adierazpen horrek haren izaera gezurrezkoa biribiltzea baizik ez zuen egin. «Zer lehengusu? Nor zara zu?» esan zion Gertrudek.
Pauso batzuk atzera eman eta etxeari gora begira geratu zen mutila. Hurrena, inguru guztira begiratu zuen: jardinera eta harantzagoko ikuspegira. Gero, barrez hasi zen. «Badakit oso bitxia irudituko zaizula,» esan zuen. Barre hark, nolanahi ere, bazuen gorpuztasun bat. Gertrudek burutik oinetaraino begiratu zion. Oso ederra zen, bai; baina egiten zuen irribarreak ia imintzio bat ematen zuen. «Isiltasun handia dago,» jarraitu zuen bisitariak, berriro Gertruderen ondora etorrita. Eta neskak, erantzun ordez, begiratu besterik egin ez zionean, erantsi zuen, «Bakarrik al zaude?»
«Elizan dira denak,» esan zion Gertrudek.
«Banuen horren beldurra!» esan zuen mutil gazteak. «Ez ahal zintudan ikaratuko!»
«Nor zaren esan beharko zenidake,» erantzun zion Gertrudek.
«Ez naiz ausartzen!» esan zion mutilak. «Beste bat zen nire asmoa. Uste nuen zerbitzariak hartuko zidala bisita-txartela, eta denon artean asmatuko zenutela, harrera egin aurretik, nor naizen.»
Gertrudek pentsatzen jarri zuen indarrak bere emaitza izan zuen; eta zera ematen zuen emaitzak: zerbait gerta zekion desira zehazgabe hura asetzera zetorren erantzun bat, erantzun atsegin zoragarri bat. «Badakit..., badakit...,» esan zuen Gertrudek. «Zu Europatik zatoz.»
«Duela bi egun iritsi gara. Baduzue, hortaz, gure aditzera; bazenuten gure berri?»
«Bagenekien, oso zehatz ez bada ere,» esan zion Gertrudek, «Frantzian ahaideak genituela.»
«Eta izan al duzue inoiz gu ezagutzeko gogorik?» galdetu zion mutilak.
Gertrude isilik geratu zen une batean. «Nik bai, nik ezagutu nahi zintuztedan.»
«Pozten nau, hortaz, zu topatu izanak. Guk ere zuek ezagutzeko gogoa genuen, eta hala etorri gara.»
«Berariaz?» galdetu zion Gertrudek.
Mutilak ingurura begiratu zuen, irribarrez. «Bada, bai, berariaz. Nekarazi egingo ote zaituztegu?» erantsi zuen. «Ez dut uste; egia esan, ez dut uste. Batera eta bestera ibiltzea ere oso gogoko dugu, eta aitzakia ona genuen.»
«Eta iritsi berriak zarete?»
«Herenegun iritsi ginen Bostonera. Ostatuan egin dut Wentworth jaunaren galde. Zure aita izango da, noski. Eta han aurkitu didate non bizi den; maiz entzuna zutela ematen zuen. Eta etortzea erabaki dut, zeremoniarik gabe. Eta, hala, goiz eder honetan, jarri naute zegokion aldera begira eta zuzen aurrera jarraitzeko esan didate, hiritik kanpora. Oinez etorri naiz, bazterrak ikusiz. Ibili eta ibili egin dut, eta hemen nago! Bada milia mordoska bat.»
«Zazpi milia eta erdi,» esan zion Gertrudek ahots apalez. Orain, mutil gazte eder hura egiazkoa zela ikusten hasi zenean, neskak dardara zehazgabe bat nabaritu zuen bere baitan; oso aztoraturik zegoen. Ez zuen bere bizi osoan atzerritar batekin hitz egin, eta aukera zoragarria izan behar zuela pentsatu izan zuen askotan. Horra non zuen orain bat, igandeko baretasunak bat-batean berarentzat bakarrik sortua; eta halako irribarre zoragarria eta gizabidetsua zuena, gainera! Egin zuen modua eta hartu zuen denbora, hala ere, bere burua lasaitu eta halako harrera ofizial bat egin beharko ziola gogoratzeko. «Pozten gaitu... oso pozten gaitu zu ezagutzeak,» esan zion. «Sartu nahi duzu barrura?» Eta ate zabalduaren aldera abiatu zen.
«Ez zaitut beldurtzen, hortaz?» galdetu zion mutiak berriro, irribarre erraz hura ezpainetan.
Gertrudek, pixka bat pentsatu ondoren, esan zion, «Hemen ez dugu beldurrik izaten.»
«Ah, comme vous devez avoir raison!» esan zuen mutil gazteak, ingurura onespenez begira. Frantsesez hainbeste hitz entzuten zuen lehen aldia zuen Gertrudek. Zirrara handia eragin zioten. Mutila Gertruderen ondoren joan zen, halako pilpira batez bera ere, muselina argi harroz jantzitako neska garai interesgarri hari begira. Sarreran gelditu zen Felix; eskailera zabal zuri bat zegoen han, baranda ere zuria zuena. «Bai etxe atsegina!» esan zuen. «Argiago dago barruan kanpoan baino.»
«Hemen hobeto egongo gara,» esan zion Gertrudek, eta egongelara bideratu zuen; gela garbi, garai, hutsik bezalako bat zen egongela. Han geratu ziren elkarri begira: inoiz baino irribarretsuago mutil gaztea, eta oso serio, irribarre egiten ahalegintzen zela, Gertrude.
«Ziur asko, ez duzu nire izena jakingo,» esan zion mutilak. «Felix Young dut izena. Zure aita osaba dut. Nire ama zure aitaren arrebaordea zen, zure aita baino zaharragoa.»
«Bai,» esan zuen Gertrudek, «eta katoliko egin eta Europan ezkondu zen.»
«Ikusten dut badakizula,» esan zuen mutilak. «Ezkondu eta hil ere bai. Zure aitaren familiak ez zuen haren senarra ondo hartu. Atzerritarra zela esaten zuten, baina ez zen. Nire aita gaixoa Sizilian jaio zen, baina gurasoak amerikarrak zituen.»
«Sizilian?» xuxurlatu zuen Gertrudek.
«Bizitza osoa Europan eman zuten, bai,» esan zuen Felix Youngek, «Baina oso herrizaleak ziren. Eta baita gu ere.»
«Siziliarrak zarete, beraz?» esan zion Gertrudek.
«Siziliarrak? Ez! Hara, ni Frantziako herri txiki batean jaio nintzen, herri txiki polit batean. Arreba, berriz, Vienan jaioa da.»
«Frantsesa zara, hortaz,» esan zion Gertrudek.
«Ez, Jainkoarren!» esan zuen mutil gazteak. Gertrude begirik kendu gabe zegokion, jakin beharrez. Mutila barrez hasi zen berriro. «Ez dut eragozpenik frantsesa izateko, horrek atsegin ematen badizu.»
«Nolakoa edo halakoa, atzerritarra zara, izan,» esan zion Gertrudek.
«Nolakoa edo halakoa, bai; baietz uste dut. Baina nork jakin zer-nolakoa? Hori argitzeko aukerarik ez dugu inoiz izan. Badakizu horrelako jendea ere badela. Bada jendea, zer herritakoa den, zer erlijio duen, zer lanbide duen esaten ez dakiena.»
Gertrudek zutik jarraitzen zuen mutil gazteari adi-adi. Ez zion esertzekorik ere esan. Ez zuen horrelako jendearen berririk, eta dena jakin nahi zuen. «Non bizi zara?» galdetu zion.
«Horri ere ezin erantzun!» esan zuen Felixek. «Beldur naiz buhamesak baino askoz hobeak ez garela pentsatuko ote duzun. Ni alde guztietan bizi izan naiz, alde guztietan. Egia esan, uste dut Europako hiri guztietan bizi izan naizela.» Gertrudek hasperentxo isil luze bat egin zuen. Horrek irribarre eragin zion berriro mutilari, eta irribarre hark lotsagorritu egin zuen pixka bat Gertrude. Gorritzetik babestearren, galdetu zion mutilari ea, ibilaldi luze haren ondoren, ez al zen gose edo egarri. Gertrudek sakelean zuen eskua; irabilka zerabilen ahizpak eman zion giltxatxoa. «Andereño maitea,» esan zion mutilak, eskuak pixka bat elkarturik, «emango bazenit, karitatez, baso bat ardo!»
Gertrudek irribarre egin eta buruarekin baiezkoa adierazi zion, eta gelatik irten zen bizkor. Eta, hurrena, esku batean pitxer handi bat eta bestean tarta biribil, handi, gainzuritu bat azpil batean zuela agertu zen. Arasatik tarta hartzerakoan, garbi asko oroitu zen Gertrude hura zela ahizpak Brand jaunari gustu izan zekiokeela pentsatzen zuen otamena. Itsasoz haraindiko ahaidea goi-goian esekitako irarlan kolorgeei begira zegoen. Gertrude sartu zenean, jiratu eta irribarre egin zion neskari, denboraldi batean elkarrengandik urrun egon ondoren elkartu diren lagun zaharrak balira bezala. «Zerorrek zerbitzatu behar didazu?» galdetu zion. «Jainkoen zerbitzuaren parekoa da hau!» Makina bat jenderi zerbitzatua zen Gertrude, baina inork ez zion horrelakorik esan. Adierazpen hark halako arintasun bat eman zion Gertrudek mahai txiki batera eraman zuen pausoari; kopa gorri deigarri batzuk zeuden mahai hartan —urrezko adaxkatxoz apainduak ziren kopak, eta Gertrudek berak kentzen zien goizero hautsa—. Oso dotoretzat zeuzkan Gertrudek kopa haiek, eta atsegin handia eman zion ardoa ona zela jakiteak; aitaren madeira famatua zen. Felix Youngek bikaina iritzi zion ardoari; ez zekien zergatik esan zioten Amerikan ardorik ez zela. Gertrudek tarta-triangelu handi bat ebaki zion, eta berriz ere Brand jauna etorri zitzaion gogora. Han zegoen Felix, eserita, kopa esku batean eta berealdiko tarta-puska bestean, jan, edan, irri eta berba. «Gose handia dut,» esan zuen Felixek. «Ez nago batere nekatuta; ez naiz nekatzen. Baina gose handia dut.»
«Bazkaltzen gelditu behar duzu,» esan zion Gertrudek. «Ordubietan bazkaltzen dugu. Ordurako elizatik etorrita izango dira denak, eta ezagutuko dituzu gainerakoak.»
«Nortzuk dira besteak?» galdetu zion mutilak. «Deskriba iezazkidazu denak.»
«Zerorrek ikusiko dituzu. Zu zara gauzak kontatu behar dizkidazuna; esate baterako, zure arrebari buruzkoak.»
«Münster baronesa da nire arreba,» esan zion Felixek.
Arreba baronesa zuela entzutean, zutitu eta Felixen aurrean ibiltzen hasi zen Gertrude, astiro. Pixka batean ez zuen ezer esan. Gogoetan ari zen. «Zergatik ez da hura ere etorri?» galdetu zion Felixi.
«Etorri da, bai. Bostonen dago, hotelean.»
«Gu joango gatzaizkio bisitan,» esan zuen Gertrudek, Felixi begira.
«Arren, ez zaiteztela joan erregutzeko esan dit!» erantzun zion mutiak. «Goraintziak bidaltzen dizkizue. Beraren etorrera jakinaraztera bidali nau aurretik. Bera etorriko da zure aitari begirunea ekartzera.»
Gertrude dardaratu egin zen berriro. Münster baronesa bat zetorrela, aurretik mutil gazte distiratsu bat «beraren etorrera jakinaraztera» bidalita, Sabako erregina Salomonengana bezala, Wentworth jaun baketsuari «begirunea ekartzera»! Ustekaberik gorrienean jo zuen gisa horretako pertsonak Gertruderen irudimenaren atea. Zer esan ez zekiela egon zen pixka batean. «Noiz etorriko da?» galdetu zuen azkenean.
«Baimena ematen diozuen bezain laster... Bihar. Desiratzen dago,» erantzun zion Felixek, atsegingarri agertu nahirik.
«Bihar, bai,» esan zuen Gertrudek. Gehiago galdetzeko gogoa zuen, baina ez zekien zer esan zitekeen Münster baronesa bati buruz. «Eta... ezkonduta... dago?»
Amaituak zituen Felixek tarta eta ardoa. Altxatu egin zen, bere begi argi adierazgarriak neska gaztearengan finkatzen zituela. «Printze alemaniar batekin dago ezkonduta: Silberstadt-Schreckensteingo Adolf printzearekin. Ez da printze erregeordea, haren anaia gazteago bat baizik.»
Gertrudek tinko begiratzen zion berriemaileari; zertxobait zabaldurik zuen ahoa. «Hortaz..., printzesa da?» galdetu zion azkenean.
«Ez, ez,» esan zuen mutil gazteak; «egoera berezi samarra du. Ezkontza morganatikoa da.»
«Morganatikoa?» Izen ezezagunak eta hitz ezezagunak ziren haiek Gertrude gaixoarentzat.
«Zera, erret etxeko kimu baten eta gizaki arrunt baten artean egiten den ezkontzari esaten zaio hori. Eugenia baronesa egin zuten, gaixoa; baina hori zen egin ahal zuten guztia. Orain, berriz, ezkontza ezereztu nahi dute. Adolf printzea, gure artean esanda, inozo bat da; baina anaiak, gizon argia da eta, beste asmo batzuk ditu hari dagokionean. Eugeniak, berriz, eragozpenak jartzen ditu, noski. Nik ez dut uste, hala ere, Eugeniari asko axola zaionik —oso emakume argia da Eugenia; atsegin izango duzu; ziur nago—, baina gogaitarazi egin nahi ditu. Une honetan en l'air dago dena.»
Bisitariak istorio erromantiko ilun hura kontatzeko erabili zuen tonu arin alaia oso bitxia iruditu zitzaion Gertruderi; baina horrek, bestalde, berari halako laudorio bat ere egiten ziola iruditu zitzaion: beraren zuhurtziaren eta duintasunaren aitorpen bat zela, alegia. Dozena bat inpresio zerabiltzan Gertrudek bere baitan irabiaka, eta, azkenean, beste guztien gainetik nagusitu zitzaionak aurkitu zituen hitzak. «Ezkontza ezereztu nahi dute?» galdetu zuen.
«Hala dirudi.»
«Beraren borondatearen kontra?»
«Beraren eskubidearen kontra.»
«Oso atsekabeturik egongo da!» esan zuen Gertrudek.
Bisitariak irribarrez begiratu zion. Eskua garondora eraman eta han eduki zuen pixka batean. «Hori dio berak,» erantzun zion. «Horra Eugeniaren istorioa. Zuei kontatzeko esan dit.»
«Konta iezadazu gauza gehiago,» esan zion Gertrudek.
«Ez, hori berari utziko diot; berak hobeto kontatzen du.»
Gertruderi beste hasperentxo bat eragin zion kilikak. «Bada, atsekabeturik badago,» esan zuen, «ondo egin du guregana etortzea.»
Hain arreta handiz zegoen Gertrude, ezen ez baitzituen entzun lorioko oinotsak; eta, hala ere, beti ezagutzen zituen oinotsak ziren. Etxeko sarreran zirela entzun zituen, eta leihotik begiratu zuen orduan. Bazetozen denak elizatik: aita, ahizpa eta neba, eta lehengusuak, haiek ere igandeetan bazkaltzera etortzen baitziren. Brand jauna sartu zen aurretik; besteei aurre hartuta zetorren, ordubete lehenago Gertrudek esaten utzi ez ziona esateko asmoa zuelako, antza. Egongelan sartu zen, Gertruderen bila. Bi liburutxo zituen eskuan. Gertruderekin zegoen laguna ikustean, poliki-poliki gelditzera egin zuen, ezezagunari begiratzen ziola.
«Lehengusuetako bat al da?» galdetu zuen Felixek.
Aurkezpenak egin beharrean gertatu zen orduan Gertrude; baina Gertruderen belarriak eta, sinpatiaz, ezpainak, Felix esaten aritu zitzaionaz beterik zeuden. «Hau printzea da...» esan zuen, «Silberstadt-Schreckensteingo printzea!»
Felix algaraz hasi zen, eta Brand jauna begira-begira geratu zitzaion. Eta besteak ere etxean sartu eta atean agertu ziren Brand jaunaren atzetik.
© Henry James
© itzulpenarena: Irene Aldasoro