VIII

        Auzoko muturreko etxe txikiak jendearen arreta pizten zuen; ordurako ugariak ziren hango hormetara jotzen zuten begiratu mesfidatiak. Esamesaren hego nabarrak urduri ari ziren etxe gainean itzulinguruka, jendea sakanaren gaineko etxeko hormen atzean gorderik zegoen zerbait aurkitzen eta uxatzen ahalegintzen zen. Gauez leihotik begiratzen zuten, noizean behin baten batek kristalak jo eta ziztu bizian hanka egiten zuen, ikaraturik.

        Behinola, Beguntsov ostalariak kalean gelditu zuen Vlasova. Agure itzaltsua zen, zetazko zapi beltza janzten zuen beti lepo gorri, guriaren inguruan, eta lila koloreko felpazko koratilo lodia soinean. Sudur zorrotz eta dirdiratsuaren gainean dortoka-oskolezko betaurrekoak ibiltzen zituen, eta horregatik «Hezur-begi» deitzen zioten.

        Vlasova geldiarazitakoan, arnasaldi batean eta erantzunik espero gabe hitz lodi eta idorrez josi zuen:

        — Zer moduz, Pelageia Nilovna? Zelan zure semetxoa? Ez duzu ezkondu behar, ala? Gaztea ezkontzeko sasoi ederrean dago. Semea zenbat eta arinago ezkondu orduan eta lasaitasun handiagoa gurasoentzat. Familian gizonak hobeto irauten du bai gogoz eta bai gorputzez, familian perretxikoa ozpinetan bezala dago! Nik, zu izatera, ezkondu egingo nuke. Gure garai hauek gizabanakoaren izaera zorrozki zaintzea eskatzen digute, jendea nor bere ideien arabera bizitzen hasi da. Pentsamenduetan nahaste-borrastea nagusitu da eta jokabideak gaitzesgarriak dira. Gazteak jainkoaren elizatik aldentzen dira, ageriko lekuei muzin egiten diete eta bazter-txokoetan biltzen dira ezkutuan, marmarka. Zertarako marmar egin, horixe jakin nahi nuke nik! Zertarako ihes egin jendearengandik? Zer ote da gizakia jende aurrean, tabernan adibidez, esaten ausartzen ez den hori? Misterioa! Bada, misterioen tokia gure eliza apostoliko saindua da. Gainerako misterio guztiak, bazter-txokoetako horiek, bide okerretik galdutako buruetatik sortzen dira. Osasuna opa dizut!

        Era arranditsuan kapela erantzi, esku kakotuaz airean astindu, eta han alde egin zuen ama zur eta lur utzirik.

        Maria Korsunova, errementariaren alarguna, Vlasovtarren auzokidea zen eta jangaiak saltzen zituen fabrikako atean. Hark ere, azokan amarekin topo egin zuelarik, esan zion:

        — Zaindu hire semea, Pelageia!

        — Zer ba? —galdetu zuen amak.

        — Zurrumurruak zabaltzen hasi ditun! —jakinarazi zion Mariak enigmatikoki—. Eta ez ditun batere onak, ama! Talde bat eratzen ari dela zioten, khlistena bezalako talde bat hain zuzen ere. Sekta esaten zioten horri. Zartailuz jotzen omen diten elkar, khlistek egiten duten bezalaxe.

        — Nahikoa dun, Maria, hori burugabekeria!

        — Gezurtia ez dun burugabekeriak zabaltzen dituena, asmatzen dituena baizik.

        Amak elkarrizketa guzti horien berri ematen zion semeari. Honek sorbaldak goratzen zituen ezer esan gabe, eta jojolak barre egiten zuen bere irri zoli eta gozoaz.

        — Neskatilak ere oso minduta daude zuekin! —esaten zien amak—. Senargai irrikagarriak zarete edozein neskarentzat. Langile onak zarete, ez duzue edaten, baina neskei ez diezue jaramonik ere egiten! Hiritik jokabide lotsagarriko andereñoak etortzen zaizkizuela diote...

        — Bai horixe! —bota zuen Pavelek, aurpegia nazkaz zimurtuz.

        — Lupetzan dagoen guztiari ustel kiratsa dario! —jaregin zuen jojolak, hasperen eginez—. Eta zuk, enetxoa, zergatik ez diezu azaltzen neska ergel horiei ezkontzak zer dakarren, hezurrak hausteko presarik har ez dezaten.

        — Ai, motel! —esan zuen amak—. Haiek ikusi egiten dute horrek dakarren zoritxarra, ulertu egiten dute, baina beste irtenbiderik ez dute.

        — Gaizki ulertzen dute! Bestela, aurkituko lukete beste bideren bat —ohartarazi zuen Pavelek.

        Amak semearen aurpegi latzari begiratu zion.

        — Bada, zuek irakatsi behar diezue! Haietariko argienei deitu...

        — Ez da komenigarria! —ihardetsi zion Pavelek labur.

        — Eta... saio bat egingo bagenu? —galdetu zuen jojolak.

        Pavel isilik geratu zen une batez, eta erantzun:

        — Aurrena bikoteka paseatzen hasiko dira, gero batzuk ezkondu egingo dira, eta akabo!

        Ama pentsakor geratu zen. Pavelen fraide-laztasunak nahasmena sortzen zion. Ikusten zuen adinez bera baino zaharragoak ziren lagunkideek ere —jojolak, esaterako— kontutan hartzen zituztela haren aholkuak, baina iruditzen zitzaion beldur ziotela eta inork ez zuela maite, hain zen garratza.

        Behin batez, lotarako oheratu ondoren, artean semea eta jojola irakurtzen ari zirelarik, haien arteko ahapekako elkarrizketa entzuteko aukera izan zuen holtz mehean zehar.

        — Badakik? Atsegin zaidak Natasha! —xuxurlatu zuen, bat-batean, jojolak.

        — Bazekiat! —erantzun zuen Pavelek isilune baten ondoren.

        Entzun zuen nola jojola astiro altxatu eta gelatik ibiltzen hasi zen. Haren oin biluziek herrestan zapaltzen zuten zorua. Txistu apal, malenkoniatsua nabarmendu zen. Gero, berriro durundatu zen haren ahotsa:

        — Eta bera ohartzen al da horretaz?

        Pavel isilik zegoen.

        — Hik zer uste duk? —galdetu zuen jojolak, ahotsa beheratuz.

        — Ohartzen duk! —erantzun zuen Pavelek—. Izan ere, horrexegatik utzi ziok gurekin ikasteari.

        Jojolaren oinek astunki zapaltzen zuten gelako zorua, arrastaka, eta txistuak dardara egin zuen berriro. Gero, galdetu zuen:

        — Eta esango banio...

        — Zer?

        — Ba, nolatan ni... —hasi zen jojola ahapeka.

        — Zertarako? —moztu zuen Pavelek.

        Amak jojola gelditu zela entzun eta haren sasi-irribarrea sentitu zuen.

        — Bada, nire iritziz, neska bat maite baduk, ba horixe, maite duala esan behar diok, bestela ez duk ezertxo ere lortuko.

        Pavelek, bat-batean, kolpe batez itxi zuen liburua. Haren galdera entzun zen:

        — Eta zer lortu nahi duk?

        Isilik geratu ziren biak puska luze batean.

        — Zer? —galdetu zuen jojolak.

        — Andrei, argi eduki behar duk zer nahi duan —hizketan hasi zen Pavel, astiro—. Demagun berak ere maite hauela, nik ez diat hori uste, baina demagun, bederen! Eta ezkondu zarete. Ezkontza interesgarria: emakume intelektuala eta gizon langilea. Seme-alabak etorriko dituk. Lan egin beharko duk, hik bakarrik eta gogor. Zer izango da orduan hire bizitza? Etxea ordaintzeko, seme-alabentzako ogi puska bat lortzeko biziko haiz. Borrokarako galdua izango haiz. Biak galduak.

        Isiltasuna nagusitu zen. Gero, Pavelek hitz egiten jarraitu zuen, leunago antzera:

        — Hobe duk kontu horiek guztiak burutik kendu, Andrei! Ez sortu kezkarik berari...

        Isiltasuna. Argi eta garbi entzuten zen erlojuaren zintzilikaria, segundoak neurriz banakatuz.

        Jojolak esan zuen:

        — Bihotzaren erdiak maitatu eta beste erdiak gorrotatu egiten dik, gisako bihotza al da hau?

        Berriro entzuten hasi zen liburuko orrien zurrumurrua, nonbait Pavel irakurtzen hasia zen berriro.

        Amak ohean etzanda jarraitzen zuen, begiak itxita eta mugimendurik txikiena ere egiteko beldurrez. Hain erruki handia zion jojolari ezen negarretan hastekotan zegoen, baina are erruki handiagoa zion semeari. Berataz pentsatzen zuen:

        «Nire kuttuna...»

        Bat-batean, jojolak galdetu zuen:

        — Orduan zer, isilik egon?

        — Horixe duk zintzoena —xuxurlatu zuen Pavelek.

        — Bide horretatik joko diagu! —esan zuen jojolak. Eta zenbait segundoren buruan hizketan jarraitu zuen tristuraz eta ahots apalez—: Pasha, hiretzat ere latza izango duk egunen batean egoera horri aurre egin behar badiok...

        — Dagoeneko latza zaidak...

        Haizeak etxeko hormen kontra jotzen zuen. Erlojuaren zintzilikariak zehazki zenbatzen zuen ihes zihoan denbora.

        — Horretaz ez zegok barre egiterik! —esan zuen jojolak astiro.

        Amak burkoaren azpian sartu zuen burua eta negarretan hasi zen hotsik atera gabe.

        Goizean txikiago eta maitagarriago iritzi zion jojolari. Eta semeari beti bezain argal, tente eta isil. Lehen, amak, Andrei Onisimovitx deitzen zion beti jojolari, egun hartan, ordea, konturatu gabe esan zion:

        — Andriusha, konpondu beharko zenituzke bota horiek, horrela oinak hoztuko zaizkizu.

        — Berriak erosiko ditut kobratzen dudanean! —erantzun zuen barrezka hasteaz batera. Eta bat-batean, esku luzca amaren sorbaldan jarrita, galdetu zuen—: Zera, zu ez zara izango, agian, nire benetako ama? Bai, kontua da ez duzula jendaurrean aitortu nahi oso itsusia naizelako, ezta?

        Amak, isilean, kolpetxo batzuk eman zizkion eskuan. Hitz samur andana bat esateko gogoa zuen, baina urrikiak bihotza estutzen zion eta ez zitzaion ezpainetatik hitzik ateratzen.

© Maxim Gorki

© itzulpenarena: Jose Morales Belda