Maxim Gorki

Horrela bizi zen Mikhail Vlasov sarrailaria. Gizon goibela zen, iletsua, begi txikiek mesfidati, trufazko irribarre gaiztoz so egiten zuten bekain ile-sarrien azpitik. Fabrikako sarrailaririk onena zen, eta auzoko gizonik indartsuena. Zakarki jokatzen zuen ugazabekin eta diru gutxi irabazten zuen hori zela eta. Jaiegun guztietan norbait jipoitzen zuen, eta inork ez zuen maite, beldur zioten denek. Besteak ere bera jotzen saiatzen ziren, baina alferrik. Vlasovek jendea hurbiltzen zitzaiola ikusten zuenean, harri bat, ohol bat edo burdin zati bat eskuan hartu eta, hankak zabal-zabalik jarrita, isilik itxaroten zien etsaiei. Haren aurpegi begietatik leporaino bizar beltz batek estaliak eta esku iletsuek izua sortzen zuten guztiengan. Batez ere, begien beldur ziren: txikiak, zorrotzak, altzairuzko daratuluak bailiran zulatzen zuten jendea, eta begi haien begiratuarekin topo egiten zuten guztiek gupidarik gabe jotzeko prest zegoen indar basati eta izukaitz bat sumatzen zuten aurrean.

— Ea, ospa hemendik, jendaila! —esaten zuen ahots garratzez. Hortz hori handiek distira egiten zuten aurpegiko ile zarratuaren azpian. Jendeak ospa egiten zuen, beldurrez, Vlasovi denetariko irain gordinak esanez.

— Jendaila! —errepikatzen zuen laburki haien atzetik, eta begiek dirdira egiten zuten, zorrotz, eztenak bailiran, irribarre maltzurrez. Eta burua zuzeneko erronka egiten duenaren imintzioz jasorik, segika joaten zitzaien desafio eginez:

— Ea, nork hil nahi du?

Inork ez zuen nahi.

Gutxi hitz egiten zuen eta «jendaila» zen haren hitz gogokoena. Horrela esaten zien fabrikako nagusiei eta poliziei, horrela deitzen zion emazteari.

— Aizan, jendaila, ez al dun ikusten prakak apurtu zaizkidala?

Pavel bere semeak hamalau urte zituelarik, ileetatik tiraka egiteko gogoa egin zitzaion Vlasovi. Baina Pavelek mailu astun bat eskuan hartu eta laburki esan zion:

— Ezta ukitu ere...

— Zer? —galdetu zuen aitak, itzala urkira bezala irudi garai eta argaleko semearengana hurbiltzeaz batera.

— Aski duk! —esan zuen Pavelek—. Ez diat gehiagotan amore emango...

Eta mailua astindu zuen.

Aitak so egin zion, esku bilotsuak bizkar atzean ezkutatu eta, erdi irribarre eginez, esan zuen:

— Konforme...

Gero, sakon hasperen egin eta gaineratu zuen:

— Ah, hi, jendaila...

Handik gutxira esan zion emazteari:

— Aurrerantzean ez eskatu niri dirurik, Pashkaren kontura biziko haiz...

— Eta hik zer, diru guztia tabernan xahutu behar duk, ala? —ausartu zen ama esaten.

— Hiri bost axola, jendaila! Amorante bat aurkituko dinat...

Ez zuen amoranterik aurkitu baina egun hartatik hil zen arte, ia bi urtez, ez zion kasurik egin semeari, ez zuen inoiz berarekin hitz egin.

Zakurra zeukan, bera bezain handia eta iletsua. Egunero fabrikara lagun egiten zion, eta arratsero ate alboan itxaron. Jaiegunetan tabernaz taberna aritzen zen Vlasov. Isilean ibiltzen zen eta begiek atzamarka egiten zuten jendearen aurpegian, norbaiten bila jardungo balu bezala. Zakurrak egun osoa ematen zuen haren atzetik, buztan handi panpotsa beheraturik. Mozkortuta etxera itzultzen zelarik, afaltzeko esertzen zen eta bere plateretik ematen zion jaten zakurrari. Ez zuen jotzen, ez zion agirakaldirik egiten, baina laztanik ere ez zion sekula egiten. Afalostean, emazteak ez bazuen baxera garaiz jasotzen, mahaitik lurrera botatzen zituen ontziak, botila bete vodka aurrean paratu eta, bizkarra hormaren kontra jarrita, uluka kantatzen hasten zen, tristura sortarazten zuen ahots lodiz, ahoa zabal-zabalik eta begiak itxita. Soinu malenkoniatsu eta itsusi haiek bibotean korapilatzen zitzaizkion, bertan geratzen ziren otapurrak eroraraziz. Sarrailariak bizarreko eta biboteko ileak leuntzen zituen hatz mardulez, eta kantatzen jarraitu. Kantaren hitza ulertezina eta luze samarra zen eta doinuak otsoaren neguko uluaren antza zuen. Botilan zegoen vodka guztia edan arte ekiten zion kantuari; gero, soslai erortzen zen bankuan edo mahai gainera beheratzen zuen burua, eta horrela egiten zuen lo sirenak jo arte. Zakurra harengandik hurbil etzaten zen.

Etenak jota hil zen. Bost bat egun eman zuen ohean bihurrika, goitik behera belztuta, begiak indarrez itxita eta hortzak elkarri joka. Noizean behin emazteari esaten zion:

— Emadan artsenikoa, pozoi nazan...

Medikuak Mikhaili kataplasmak jartzeko agindu zuen, baina gaineratu ezinbestekoa zela gaixoari ebakuntza egitea eta egunean bertan eraman behar zutela ospitalera.

— Hoa pikutara, neu bakarrik hilko nauk! Jendaila! —esan zuen Mikhailek ahots erlatsez.

Eta medikuak alde egin ondoren emaztea, negar malkotan, amore eman eta ebakuntza onar zezan ahaleginetan hasi zenean, hark ukabilak estutu eta mehatxu egin zion:

— Sendatzen banaiz okerragoa izango dun hiretzat!

Goizaldean hil zen, sirenak lanerako deia egiten zuen unean bertan. Aho zabalik zetzan hilkutxan, baina bekainak haserrez zimurturik zituen. Ehorzketan, emaztea, semea, zakurra, Danila Vesovstxikov izeneko mozkorti eta lapur zahar bat, fabrikatik kaleratua, eta auzoko eskale batzuk izan ziren. Emazteak isilean eta gutxi egin zuen negar, Pavelek ez zuen negarrik egin. Auzokoek, kalean hilkutxarekin topo egiten zutela, gelditu eta, aitaren eginez, elkarri esaten zioten:

— Zalantzarik gabe, Pelageia ezin pozago egongo da senarra hil zaiolako...

Zenbaitek zuzendu:

— Hil ez, akabatu egin da...

Hilkutxa lurperatutakoan jendeak alde egin zuen, baina zakurra bertan gelditu zen eta, lur hozkirrian jesarrita, luzaroan egon zen hilobia usnatzen isilik. Handik bi egunera baten batek hil zuen...

"Maxim Gorki / Ama" orrialde nagusia