LOURO DE SALCEDA

        Louro Salcedan bizi zen, Cordalgo bixkarraren bakardade hartan, eta bere etxea, ederki kareztatua beti, intxaurrondoen gainetik ageri zen, tximinia handiari kea zeriola beti. Louro gorpuzkera ertainekoa zen, beltzarana, mehea, begi ilun geldiezinak, esku oso biziak hizketari laguntzeko-edo, zigarro-mutxikina beheko ezpainari atxikia beti, alde batetik bestera eta errautsa botatzen Lourok hitz egiten zuen bitartean. Louro altxorrez mintzatzen zen beti. Nik ohar batzuk hartuak nituen haren iritziekin, baina galdu egin nituen, eta orduan, nire paperen artean azterka ari nintzela, topatu nituen noizbait. Lourok Fontesko altxor baten berri zuen, Pargatik hurbil eta bakarrik zegoen altxorra, ez mairu ez lami. Hango auzo batek aurkitu zuen, Cándido izeneko batek, hezur-konpontzailea bera. Altxorra Cándidorekin mintzatu zen.

        — Cándido, mesedez, utzidak nire ohatzean geratzen. Eramaten banauk, gastatu egingo nauk, eta gastatzen banauk, zer itxura izango diat nik gainerako altxorren artean?

        Cándido konbentzituta geratu zen, eta ez zuen ukitu ere egin. Hori bai, San Bartolometan, urtero, altxorra zegoen mendira joan eta korrituak kobratzen zizkion. Sos horiekin Guitirizen bainu batzuk pagatzen zituen, egunero oilasko errea eta muxikak ur-azukrean. Nik Lourori Cándidoren altxorrak zer itxura izango zuen galdegiten nion.

        — Ez dakit ongi, baina urre pixka bat imajinatzen dut atariari bizkar emanez eserita.

        Lourori eskuinetik ezkerrera irakurtzen ikasteko kasketa sartu zitzaion, modu horretan aurkitzen zituen altxor guztiekin hitz egin ahal izateko, izan ere, haiei gailegoz hitz egin behar baitzaie, baina atzekoz aurrera. Konparazio batera, «Roñes» señor esateko, «Oruo» ouro esateko, eta «oñiv» viño esateko.

        — Eta ez al zaio gaizki iruditzen altxor bati «roñes» esatea? —galdegiten nion nik.

        — Zer ba? —erantzuten zidan—. Hizkuntza bakoitzak bere egokia du.

        Louro Betanzosen izan zen apaiz bati buruz mintzatzen zitzaidan, altxor bat aurkitu zuen bati buruz. Altxorrak buelta emateko esan zion apaizari, galai jantzi behar zuela, aurkitu zuenean egun arrunt batean bezala zegoela. Apaizak, ispilutxo bat eskuan, altxorraren jantzia ikusi zuen. Soingaineko nabar bat erantzi eta tuturru zuri bat jantzi zuen, eta gero, bi eskuekin, bere itzal propioa hartu eta jan egin zuen, eta harekin batera inguru hartan zegoen arbola bat. Orduan dir-dir egin zuen, gorri-gorri, ilunabarrean, bargen artean.

        — París izeneko altxor bat zen, «Ciprianillo»n ere agertzen dena —esaten zuen Lourok.

        Apaizak etxera eraman eta beirazko kaxa batean sartu zuen. Urrezko aho bat zen, zazpi hortzekin. Altxorrak hitzekin elikatzen zela esan zion apaizari. Apaizak, egunero-egunero, Raimundo de Miguel-en latin-gaztelania hiztegiaren orrialde bat sartzen zion ahoan, edo altxorrak jendearen berri jakin nahi bazuen A Coruña-ko telefono zerrenda batena, kafetegi batean ostutakoa, naski. Apaizak Madrilera joan behar izan zuen, eta altxorra ukuiluan gorderik utzi zuen. Itzuli zenerako, altxorra joana zen.

        — Zera, jaun printzipal bat ezin baita simaurpean utzi, kontxo! —komentatzen zuen Lourok.

© Alvaro Cunqueiro

© itzulpenarena: Mikel Iriarte