11. KAPITULUA

Gaizkileak poliziari jarraika

        Lasaitu ikaragarri bat hartu balu bezala kendu zituen Syme-k prismatikoak begietatik.

        — Lehendakaria ez dator hor, nolanahi ere —esan zuen, eta bekokia xukatu zuen.

        — Urruti daude, ordea, oso, han ostertzean —esan zuen Koronel txundituak, begiak kliskatuz, artean ere ez erabat bere onera etorria Bull-en azalpen adeitsu bezain presatu hartatik—. Hainbeste jenderen artean ezagutu ote zenezake inondik inora zuen Lehendakari hori?

        — Ezagutu ote nezake elefante zuri bat hainbeste jenderen artean? —esan zuen Syme-k, pipertu samarturik—. Xuxen esan duzunez, ostertzean daude; hura haien artean baletor, ordea... ala Jainkoa! Lurra ikaraz legoke, benetan.

        Isilunetxo baten ondoren, Ratcliffe izeneko lagun berriak burubide goibel bat azaldu zuen:

        — Jakina Lehendakaria ez datorrela hor. Hobe genuke, bai, Geminis lagun, hor balitz. Ziurrenik, honezkero garaileen zaldian dabil Parisen barrena, edo San Pauloren Katedralaren hondakinen gainean eserita dago.

        — Horrek ez du zentzurik! —esan zuen Syme-k—. Zerbait gertatzea baliteke gure absentzian; baina ez da posible hark mundua hola-hola tupustean bereganatzea. Egia da noski —gaineratu zuen, geltoki koxkorraren ondoko zelai urrunetara so bekokia zimurturik—, egia da, zinez, jendalde bat datorrela dirudiela honantz; ez dute, ordea, zuk diozun armada osatzen.

        — Ah, horiek —esan zuen detektibe berriak destainaz—. Ez, horiek ez dira halako gudaroste indartsua. Sinestadazu, baina, gure indarrentzat kalkulaturik daudela doi-doi: gu ez gara, lagun, aparteko zera noski Iganderen unibertsoan. Hari eta telegrafo guztien jaun eta jabe egin da honezkero. Biltzar Gorena akabatzea, ordea, egiteko arrunta zaio, postal baten gisa; bere idazkari pribatuaren esku uzteko moduko kontua —eta ttu egin zuen belartza gainera.

        Gero, besteengana jiratu, eta espanturik gabe esan zien:

        — Zer esan asko dago noski heriotzaren alde; hala ere, inork beste alternatiba inolaz ere gogokoago badu, aholku sendoa ematen diot nire atzetik abia dadin.

        Hitz horiekin, bere bizkar zabala jiratu, eta oihanerantz ekin zion, kemen isilez. Besteek begiratu bat eman zuten beren sorbalden gainetik, eta ikusi zuten gizonezko hodei iluna, geltokia utzi, eta diziplina misteriotsuz mugitzen zela ordekan zehar. Jadanik ikusten zituzten, begi biluziz ere, pittika beltzak aurrealdeko aurpegietan, zeramatzaten mozorroen ezaugarri. Jiratu, eta beren gidariaren atzetik ekin zioten, zeina ordurako oihanera iritsia baitzen, eta zuhaitz ñirñir-dardarkarien artean aienatua.

        Belazean eguzkia idor eta beroa zen. Oihanean murgiltzean, bada, gerizpearen kolpe freskoa sumatu zuten, urpekariak piszina itzal batean murgiltzean nola. Oihan barrua eguzki-argi zatikatuz eta itzal dardaratiz beterik zegoen. Errezela ikarati moduko bat osatzen zuten, zinematografoaren zorabiagarritasuna gogoraraziz ia. Berekin zihoazen figura trinko haiek berak ere ozta-ozta ikus zitzakeen Syme-k, haien gainean dantzatzen ziren eguzki eta itzal guneei esker. Noiz giza buru bat Rembrandt-en eskutikoa zirudien argi batek argitzen zuen, beste guztia ezabaturik; noiz ostera esku zuri bizi-bizi, itsugarriak zituen, eta beltz baten aurpegia. Markes ohiak lastozko kapelu zaharra begi gaineraino sartua zuen, eta hegalaren itzal beltzak hain zorrozki ebakitzen zuen haren aurpegia bitan, ezen jarraika zetozkienen mozorro-erdi beltz haietako bat zeramala baitzirudien. Irudikapen horren tintaz kutsatu zen Syme-ren harrimen gainezkaria. Mozorro bat ote zeraman? Mozorro bat ote zeraman inork? Ezer ote zen inor? Sorginkeriazko oihan hura, zeinean gizonen aurpegiak aldika beltz eta zuri bilakatzen baitziren, zeinean haien figurak aurrena eguzki-argiz blai baitzeuden eta gero berehala gau itxuragabean galtzen baitziren, argi-ilunezko kaos huts hura (kanpoko egunargi distiratsuaren ondoren) hiru egunez bera mugitua zeneko munduaren sinbolo bete-betea begitandu zitzaion Syme-ri, gizonek beren bizar eta betaurreko eta sudurrak kendu eta beste norbait bilakatzen zireneko mundu harena. Markesa deabru bat zela sinetsi zuenean sentitu zuen konfiantza trajiko hura harrigarriro aienatua zitzaion orain, Markesa laguna zela zekielarik. Hainbeste gauza txundigarriren ondoren, ia galdetzeko puntuan zegoen zer ote zen lagun bat eta zer etsai bat. Ba ote zen ezer zirudienaz landa zenik, izan? Markesa, bere sudurra kendu, eta detektibe bihurtua zen bertan. Ez ote zitekeen gerta berdin-berdin bere burua kendu eta iratxo bihurtzea? Ez ote zen dena, azken batean, oihanalde txundigarri haren, ilun-argi dantza haren gisakoa? Den-dena begitaldi labur bat baino ez, begitaldi beti iragarrigabea, eta beti ahantzia. Bada, pintore moderno askok bertan aurkitu dutena aurkitu zuen Gabriel Syme-k oihan eguzkiz blai haren erdian. Jende modernoak Inpresionismo esaten dion zera aurkitu zuen; alegia, bestelako izenez, unibertsoari zorurik aurkitzeko gai ez den eszeptizismo akaberako hori.

        Nola gizon bat amets gaizto batean saiatzen baita oihu egin eta esnatzen, hala egin behar zuen Syme-k ahalegin gogorra bere azken irudikazio okerren hura uxatzeko. Bi pausotzar egonezintsuz hartu zion aurrea Markesaren kapelu lastozkoa zeraman gizonari, gerora Ratcliffe deitzera jarria zen gizonari. Ahots nabarmenegi ozen-alaitsuz, isiltasun hondogabea hautsi, eta solasean ekin zion.

        — Galde al dezaket —esan zuen— nora arraio goazen honela?

        Hain izan ziren zinezkoak gogoan erabili zituen zalantzak, non orain guztiz pozik baitzegoen laguna giza ahots erraz batean mintzatzen entzunik.

        — Lancy-ko hiritik zehar ekin behar diogu itsasora bidean —esan zuen—. Eskualde horrek du, nik uste, probabilitate gutxiena horien alde egoteko.

        — Zer demontre esan nahi duzu horrenbestez? —egin zuen espantu Syme-k—. Ez da posible horiek mundu erreala horrela beren eskupean edukitzea. Ez dira hainbeste noski anarkista diren langileak, eta, noski, hala balira, jendalde hutsek ezingo lituzkete garaitu oraingo gudarosteak eta polizia!

        — Jendalde hutsak! —errepikatu zuen Syme-ren lagun berriak, destainazko purrustada batez—. Jendaldeez eta langile-klaseez diharduzu, beraz, horien baitan bailegoen auzia. Betiereko ideia ergel horrekin zabiltza noski, alegia, anarkia baletor, behartsuengandik letorkeela. Zergatik izan behar luke hala? Behartsuak matxinakoiak izan dira, baina sekula ez anarkistak: beste inork baino interes handiagoa dute nolabaiteko gobernu prestu bat egon dadin. Behartsuak asko ere asko du jokoan bere herrialdearen zortean. Aberatsa, berriz, ez da horrela lurrari atxikia; Ginea Berrira joan liteke yate batean. Behartsuek batzuetan aitzakia eman dute txarra zela gobernatzen zituen gobernua; aberatsek beti eman dute aitzakia gobernaturik egotea bera zela txarra. Aristokratak beti izan dira anarkistak, aitoren semeen arteko gerrak lekuko.

        — Txikientzako ingeles historiari buruzko hitzaldi gisa —esan zuen Syme-k— ez dago batere gaizki hori guztia, baina ez diot oraindik garbi ateratzen zer-ikasirik gure auzirako.

        — Bada, zera da —argitu zion lagunak—, Iganderen eskuin-eskurik gehienak Hego-Afrikar eta Amerikar milioidunak direla. Horregatik eskuperatu ahal izan ditu komunikazioak; eta horregatik gertatzen da orain polizia anti-anarkistaren azken lau borrokalari gailenak oihan batean zehar lasterka ibiltzea, untxiak bezala.

        — Milioidunena uler dezaket —esan zuen Syme-k, pentsakor—; burutik daude ia denak. Baina denborapasa alferren zale diren jaun adintsu makur batzuk-batzuk eskuperatzea gauza bat da; kristau nazio handiak eskuperatzea, berriz, beste gauza bat da. Sudurra egiten dizut apustu (barka zehar-aipua) Igandek ez lukeela batere erraza izango edozein lekutan osasun oneko edozein pertsona arrunt berera bihurrarazi behar balu.

        — Tira —esan zuen besteak—, zer motatako pertsonaz ari zaren, horren baitan dago hori noski.

        — Bada, esate baterako —esan zuen Syme-k—, sekula ezingo genuke bihurrarazi horrako pertsona hori —eta bere aurrez aurre seinalatu zuen zuzen.

        Eguzki-argizko zabalgune batera iritsiak ziren, zeina azkenean bere zentzu onera itzuli izanaren irudi adierazgarria baitzen Syme-ren irudimenean; eta oihaneko argiune haren erdian bazen figura bat, inguruan gauzak ikaratzeko moduan itsusitzen direnean hala ere zutik dirauen zentzun horren ikurtzat har zitekeena. Eguzkiak errerik eta izerditan blai, behar-beharrezko diren tresna koxkorren seriotasun hondogabeaz serio, frantses nekazari sendo bat egurra ebakitzen ari zen aizkoratxo batez. Haren orga handik hurbil zegoen, ordurako mozkinez beterik; belar axala jaten ari zèn zaldia ere, haren jabea bezala, adoretsua zen, baina ez etsian zoro; nagusia bezala, are ondasuntsua zen, baina triste samarra hala ere. Normandiar bat zen, frantsesen batez bestekoa baino garaiagoa eta argal-hezurtsua oso; eta haren figura beltzarana hantxe ageri zen, eguzkiargi-lauki baten kontra ilun, lanaren figura alegoriko halako baten gisa ia, freskoan irudikatua, hondoa urrez.

        — Syme jaunak dio —hots egin zion Ratcliffe-k Koronel frantsesari— gizon hori, behinik behin, ez dela izango sekula anarkista.

        — Syme jauna zuzen aski dabil horretan —erantzun zuen Ducroix Koronelak, barrez—; besterik ez balitz, ondare mordoa duelako zaindu beharra. Ahantzia nuen, ordea, zuen herrialdean ez dela ohikoa nekazariak aberatsak izatea.

        — Behartsua dirudi —esan zuen Bull Doktoreak, zalantzatsu.

        — Halaxe dirudi, bai —esan zuen Koronelak—; horrexegatik da aberatsa.

        — Ideia bat dut —hots egin zuen Bull Doktoreak bat-batean—; zenbat eskatuko liguke bere organ eramateagatik? Zakur horiek oinez dira guztiak, eta berehala utz genitzake atzean.

        — Nahi duena eskaini! —esan zuen Syme-k bizi-bizi—. Diru piloa daramat aldean.

        — Horrela ez duzue ezer lortuko —esan zuen Koronelak—; ez dizue inolako begirunerik erakutsiko, tratu-tirabiran jardun ezean.

        — Errekardaritzan hasi beharra ere, horratik! —ekin zion Bull-ek egonezinez.

        — Gizon librea delako jokatzen du horrela —esan zuen besteak—. Ez zara noski jabetzen; ez luke ulertuko zer dela-
-eta eskuzabaltasun hori. Ez da eskupekoak hartzeko egina.

        Hala, beren atzetik beren jarraikitzaile estrainio haien oin-hotsak entzuten zituztela zin egin bazezaketen ere, haatik hantxe eutsi behar izan zioten, harat-honat urdurian, frantses Koronela frantses egurginari azoka-egun bateko zirri-mirri eta tira-bira aisiatsuarekin mintzatzen zitzaion bitartean. Lau minuturen buruan, nolanahi ere, Koronela zuzen zegoela ikusi zuten, zeren egurginak beren planekin bat egin baitzuen, ez ongiegi ordaindutako kalesaltzaile baten morroitasun lausoarekin, sari egokia ordaindu zaion notario baten seriotasunarekin baizik. Esan zien egin zezaketen gauzarik onena zera zela, Lancy gaineko muinoetan zen ostatu koxkor batera jo zuzenean, hango ostalariak, bere azken urteetan dévot bilakatua zen soldadu zahar bat, dudarik gabe begi onez hartuko baitzituen, eta are arriskuak hartzeko prest egongo laguntzeagatik. Talde osoa, beraz, egur sorten gainean nola edo hala metatu, eta hantxe joan zen orga baldarrean binbili-banbala oihanlurraren beste alde malkartsuagorantz abian. Bere astun eta porrokatuan, bizkor asko zihoan ibilgailua, eta laster iruditu zitzaien, pozez gainezka, erabat urruti utziak zituztela, zirenak zirela, atzetik segika zetozkienak. Ezen, azken batean, igarkizun hura, alegia ea nondik lortu zituzten anarkistek jarraitzaile haiek guztiak, argitzeke zegoen artean. Gizon bakar baten presentzia aski izan zitzaien; Idazkariaren irribarre itxuragabea ikuste hutsarekin abiatuak ziren ihesi. Syme-k txitean-pitean begiratzen zuen bere sorbalda gainetik atzerantz, arrastoa segika zetorkien gudarostearen alderantz.

        Zuhaiztia aurrena argalago eta gero distantziarekin txikiago bilakatu ahala, oihanaz haraindiko eta hartan gaindiko hegi eguzki-argituak ikus zitzakeen; eta haietan zehar hantxe mugitzen zen artean ere, dena bat, jendalde beltz karratu hura, kakalardo munstro bat bezala.

        Eguzkiargi bizi-bizitan eta bere begi era berean zorrotzez, ia teleskopikoak baitzituen, oso garbi ikus zezakeen Syme-k gizonezko masa hura. Banakako giza irudi gisa ikus zitzakeen; baina gero eta harrituago zegoen gizon bakar baten gisa nola mugitzen ziren ikusirik. Arropa beltzez eta kapelu lauz jantziak ziruditen, kaleko edozein jendetza arrunt bezala; baina ez ziren hainbat eraso-lerrotan barreiatzen eta sakabanatzen eta atzera geratzen, jendalde arrunt baten kasuan gertatuko litzatekeenez. Halako zurruntasun lazgarri, makur batez mugitzen ziren, automata-gudaroste tinko-tinko baten modura.

        Syme-k Ratcliffe-ri ohartarazi zion hori.

        — Bai —ihardetsi zuen poliziak—, horra zer den diziplina. Horra zer den Igande. Hemendik bostehun miliara egongo da beharbada, baina haren beldurra guztien baitan dago, Jainkoaren hatza bezala. Bai, martxa beti-berean doaz; eta zeure botak egin apustu beti-bera dutela solasa, eta bai pentsaketa ere, beti-bera. Baina guri axola zaigun gauza bakarra zera da, horrela martxa beti-berean bistatik galduz joatea.

        Syme-k baietz egin zuen buruaz. Egia zen jarraikitzaileen mantxa beltza geroago eta txikiago bihurtuz zihoala, nekazariak bere zaldiari egurra ematen zion heinean.

        Paisaia eguzkitsuaren galgak, oro har laua bazen ere, oihanetik urrundu ahala behera egiten zuen, hegi zorrotzezko uhinetan amilduz itsasorantz, Sussex-eko goi-ordekaren behereneko hegiaren antz-antzera. Alde bakarra zera zen, Sussex-en bidea errekatxo bat bezalako bihurgunetsua izango zela, eta han, berriz, frantses bide zuria txorrotxean amiltzen zela beren aurrez aurre, urjauzi bat bezala. Malda piko hartan barrena, binbili-banbala zorrotzean jaisten zen orga, eta handik minutu gutxira, bidea are pikoago bilakatzen baitzen, beren azpian ikusi zuten Lancy-ko portu koxkorra eta itsasoaren arku-atal urdin handi bat. Beren etsaien hodei ibiltaria erabat desagertua zen ostertzetik.

        Zaldi eta orgak zumardi bat inguraturik brau jiratu, eta zaldiaren sudurrak ia jo zuen bete-betean «Le Soleil d'Or» kafe koxkorraren kanpoko aulkietan eserita zegoen jaun adintsu baten aurpegia. Nekazaria, desenkusa bat murduskatu, eta bere eserlekutik jaitsi zen. Besteak ere banan-
-banan jaitsi ziren, eta adeitasunezko esaldi zatikatuz hitz egin zioten jaun zaharrari, haren irekitasun adiskidekorrak argi eta garbi adierazten baitzuen ostatutxoaren jabea zela.

        Agure ile-zuri sagar-musu bat zen, begiak loti eta bibotea grisa zuena; mardula, sedentarioa, eta xaloa oso, Frantzian maiz aurki daitekeen baina Alemania katolikoan are ohikoagoa den tipokoa. Harekiko guztiak, haren pipak, haren garagardo-potoak, haren loreak, haren erlauntzak, arbaso zaharren garaidaniko bake halako bat iradokitzen zuen; gero, haatik, bisitariek ostatuko salara sartu eta gora begiratu zutenean, ezpata ikusi zuten, hantxe horman esekirik.

        Koronela, ostalaria lagun zahar bat bezala agurturik, ziztuan sartu salara, eta esertzera egin zuen, bizkorgarri erritualen bat eskatuz. Haren jokabidearen deliberamendu militarrak interesa piztu zuen Syme-rengan. Koronelaren ondoan eseri, eta, ostalaria alde egina zela eta, aukera ikusi zuen bere jakingura asetzeko.

        — Atrebentziarekin, Koronel —esan zuen, ahots apalez— zergatik etorri gara hona?

        Ducroix Koronelak irribarre egin zuen bere bibote zuri ile-zutaren azpian.

        — Bi arrazoigatik, jauna —esan zuen—; eta aurrena, ez garrantzizkoena, baizik praktikoena azalduko dut. Zeragatik etorri gara, hain zuzen, hauxe delako leku bakarra, hogei milia barru, zaldiak lor ditzakeguna.

        — Zaldiak! —errepikatu zuen Syme-k, bizkor jasorik begiak.

        — Bai —esan zuen besteak; benetan zuen etsaiak atzean utziko badituzue, zaldiak dira aukera bakarra, non eta ez duzuen noski bizikletarik edo automobilik poltsikoetan.

        — Eta nora jotzeko aholkatzen diguzu? —galdetu zuen Syme-k zalantzatsu.

        — Dudarik ere gabe —ihardetsi zuen Koronelak—, herria pasaturik dagoen polizia-postura lehiatu beharko zenukete ahalik eta lasterren. Nire adiskidea, zeinarentzat zirkunstantzia badaezpadako samarretan egin baitut arestian ordezkari-lana, iruditzen zait gehiegikerian erortzen dela, nabarmen, matxinada orokor baten posibilitateez ari delarik; baina berak ere nekez aldeztuko du, pentsatzen dut, jendarmeekin seguru ez zaudetela.

        Syme-k baietz egin zuen buruaz, serio-serio; gero, tupustean esan zuen:

        — Eta hona etortzeko zenuen beste arrazioa?

        — Hona etortzeko nuen beste arrazoia —esan zuen Ducroix-ek patxada lasaian— zera da, ez datorrela noski gaizki gizon on bat edo beste ikustea, inor heriotzatik hurbil egon daitekeenean.

        Syme-k horman gora begiratu zuen, eta baldarki pintaturiko erlijio-irudi patetiko bat ikusi zuen hantxe. Eta esan zuen:

        — Arrazoi duzu —eta ia lipar baten betarik emateke—. Inor arduratu al da zaldien kontuaz?

        — Bai —erantzun zuen Ducroix-ek—, ziur egon zaitezke iritsi orduko eman ditudala aginduak. Zuen etsai horiek ez zuten ematen lehiatzen zirenik, baina zinez harrigarriro bizkor mugitzen ziren, ongi trebaturiko gudaroste bat bezala. Ez nuen asko uste anarkistek halako diziplina handia zutenik. Ez duzue asti txikienik ere galtzeko.

        Hark hizketan amaitu orduko, ostalari begi-urdin ile-zuri xaharra sartu zen ttirriki-ttarraka gelara, esanez sei zaldi zeudela zelaturik kanpoan.

        Ducroix-ek hala aholkaturik, aldean eramateko moduko janari eta ardo puska batzuk hartu zituzten beste bostek biderako, eta, beren duelo-ezpatak zituztela arma baliagarri bakar, han abiatu ziren klinki-klanka bide zuri pikoan. Hura markesa zen bitartean Markesaren ekipaia garraiatzen ibiliak ziren bi zerbitzariak, denen adostasunez, atzean utzi zituzten, kafean edaten, eta erabakia ez zen gertatu guztiz haien berezko jaiduraren aurkakoa.

        Ordurako mendebalerantz apaltzen ari zen arratsaldeko eguzkia, eta haren izpiez Syme-k hantxe ikus zezakeen ostalari zaharraren figura sendoa, gero eta txikiago bilakatzen, baina artean ere bere lekuan zutik begira, isil-isilik, eguzkiaren distira ile zilarrezkoan. Syme-ri sineskeriazko irudikapen bitxi bat finkatua zitzaion buruan, Koronelaren esaldi halabeharrezkoak irudimenean utzia, alegia benetan huraxe zela, beharbada, lurarren gainean ikusteko zuen azken arrotz prestua.

        Txikiagotuz zihoan figura hari so segitu zuen, hark hantxe zirauela, arrasto gris soil bat irudi, gar zuri baten ukituarekin, atzean zuen malkarraren hormatzar berdearen kontra. Eta horrela begira zegoela, ostalariaren atzeko hegiaren gailurrean, han agertu zen gizon beltz-jantzi martxakarizko gudaroste halakoa. Gizon jatorraren eta haren etxearen gainean airean zintzilik zeudela ematen zuten, oti-laino beltz bat bezala. Doi-doi zituzten zaldiak garaiz zelatuak.

© G.K. Chesterton

© itzulpenarena: Juan Garzia