XII

 

        Hélènek karraska gau-mahai gainean utzi eta xaboi-ureko azpilean busti zuen ezkerreko eskua. Dibanean erdi etzanda zegoen, gortinak itxi eta oheburuko lanpara piztu zuen: horrela eguna laster bukatuko zela pentsa zitekeen; baina bazekien hura gezurra zela. Leihoan zehar zeru urdina eta maiatzeko igande txepel bat ere ikusten ziren. Behean, gozodendako atea zabalik zegoen eta umeak izozki arrosak jaten ari ziren kartoizko ontzietan. Hélènek azpiletik eskua atera eta goataz inguraturiko makilatxo bat hartu zuen likido zuri batean murgiltzeko; azkazaletako kutikulei sustraien alderantz egin zien bultza. Egunero horrenbeste ordu hiltzeko, zenbat urtetan jarraituko zuen? Eta maite izan banindu ere, zer aldatuko luke horrek? Bi ostra maskor baten barruan. Beti egonen zen isiltasun hura, eta tirain txepel eta urdina... Zangoak estali zituen gonaz. Norbait ari zen deika.

        — Aurrera!

        Yvonne zen. Bioleta-sorta bat zeraman eskuan. Barregarria zegoen.

        — Ederto ba! Kito —esan zuen. Irribarre egiten zuen, irribarre dudatsu eta faltsua, Hélèneri ederra egiteko zorian bailitzan.

        — Zer? Zer daukazu?

        — Etxean dira; judu guztiak eramaten ari dira.

        — Ez da egia izango? —esan zuen Hélènek. Txundituta begiratu zion Yvonneri: ezpainek irribarreka zirauten, baina begitartea uzkurtu egin zitzaion.

        — Egia da —irribarrea desegin eta masailak dardaraka hasi zitzaizkion—. Zer egin behar dut? Ez dut nahi Poloniara eroatea.

        — Zer jazo da, zehatz-mehatz? —esan zuen Hélènek.

        — Ez dakit ongi. Haizea hartzen nengoen. Bioletak erosi ditut etxerako bueltan eta lore-saltzaileak nire burua gordetzeko esan dit.

        Salto batean altxatu zen Hélène:

        — Ez zaitez beldur izan. Ez zaituzte eramango.

        — Baina amarengatik naiz beldur —esan zuen Yvonnek—. Ez banaiz itzultzen min emango diote. Beharbada ama jotzen ari dira, dagoeneko.

        — Ez duzu hemen geratu behar —esan zuen Hélènek—. Bidaliko dituen lehenengo tokia izango da. Etorri. Goazen!

        — Hélène, ezin dut ama horrrela laga, ezer jakin gabe —Hélèneri lotsati so egin zion—. Hara joatea axola al zaizu? Bueltatu behar badut esango didazu, bueltatuko naiz.

        — Berehala noa —esan zuen Hélènek. Berokia jantzi zuen—. Non elkartuko gara?

        — Saint-Étienne-du-Mont-en ezkutatzea pentsatu dut. Auzo guztian ari dira miaketak egiten; baina ez dut uste elizetan begiratuko dutenik.

        Launaka jaitsi zituzten eskailerak.

        — Juduak eramaten ari dira! Ezin dut sinetsi! —esan zuen Hélènek.

        Yvonnek begiratu egin zion; ironia goibel moduko bat zeukan begietan.

        — Neuk bai. Banekien hau gertatuko zela —sorbalda ukitu zion Hélèneri—. Zoaz arin. Ama Birjinaren kaperan izango naiz.

        Korrika abiatu zen Hélène; nekez egiten zuen, Yvonneren begirada gainean zeraman eta eztarria lotsak korapilatua zeukan. Ez nuen uste, ez nuen pentsatzen, lo nengoen; eta gauean, ohera joanen zen, lo hartu ezinean, zain zeukan. Azkazalak bernizatzen ziharduen, eta bitartean juduak eramaten ari ziren! Loguraz, isiltasunez eta gogaitez jositako gela hartako giltzapean; eta kanpoan, eguna da, eta jendeak bizi eta sufritu egiten du. Ibilkera baretu zuen, arnasestuka zebilen. Eguneroko itxura zeukaten kaleek: besteen gisako igande bat, ezer gertatu gabe iragaiten diren igande luze horietariko bat.

        Kotxeen atea gurutzatu zuen; bi polizia zeuden ataripean, eta liskar ederra entzuten zen etxean zehar; panpakadak, objektu astunak kalapitaz jausten ziren zorura; emakume bat, ahots zakarrez, oihuka ari zen hizkuntza ezezagun batean. Eskaileren erdian, Hélène bularreko ume bat zeraman polizia baten ondotik igaro zen; gaizto eta asper itxura zeukan gizonak. Bigarren solairuko eskailburuan gelditu zen; atea zabalik zen, eta gizonen ahotsak entzuten ziren apartamentu txikian. Hélène sartu egin zen.

        — Yvonne!

        Polizia bat atera zen hondoko gelatik:

        — Ai! Hemen zaude! —esan zuen.

        — Ni ez naiz Yvonne —esan zuen Hélènek.

        — Oraintxe ikusiko dugu hori. Sartu.

        Hélènek zalantza egin zuen une batez. Gela debekatua, gauez, amesgaitzez eta zorotasun usainez gainezka zena, zabal-zabalik zegoen: argia piztuta eta ohe ondoan bi polizia zeuden. Burusien azpian murgilduta zegoen Kotz andrea, soilik burua ateratzen zitzaion, buru kaskamotza, masaila handitu eta bilo beltzduna.

        — Non da Yvonne? —esan zuen.

        — Zure paperak badauzkazu? —esan zuen poliziak.

        Hélènek nortasun agiria eta errazionamendu txartelak atera zituen.

        — Zer gertatzen ari da?

        — Non da Yvonne? —errepikatu zuen Kotz andreak—. Inoiz ez da hain luze egoten kanpoan.

        Poliziak paperak miatu eta oharrak hartzen zituen koaderno batean:

        — Ondo dago —esan zuen gizonak, etsita—. Zertara etorri zara hona?

        — Nire laguna ikustera nentorren.

        — Ez dakizu non den?

        — Ez.

        — Seguruenik segidan etorriko da —esan zuen Kotz andreak erregu ahotsaz.

        — Ondo dago! Ondo egingo duzu alde egiten ez saiatzeko esaten badiozu —esan zuen poliziak—. Bihar alemanak etorriko zaizkio bila; eta ez badute aurkitzen... Haiek ez dira beti oso eraman handikoak.

        Bi gizonak irten eta sarrerako atearen danbatekoa entzun zen.

        — Neska honek hil egingo nau! —esan zuen Kotz andreak. Begiak itxi zituen—. Ene! Zorabiatzen hasia naiz. Nire botika emaidazu, agudo.

        Hélènek gau-mahaiko botilen arteko bat ausaz hartu eta koilara bat bete zuen.

        — Mila esker —esan zuen Kotz andreak; sakon hartu zuen arnasa—. Esaiozu agudo etortzeko. Hil egingo naute!

        — Ez dut pentsatzen hilko zaituztenik —esan zuen Hélènek—. Ez zaitez beldur izan. Arratsaldean etorriko natzaizu. Zutaz arduratuko naiz.

        — Eta Yvonne zer? Non da Yvonne?

        — Ideiarik ere ez dut —esan zuen Hélènek—. Gero arte.

        Irten eta atea itxi zuen. Yvonneren mahai gainean artaziak, orratzak eta hari-txirrikak zeuden lorontzi huts baten ondoan. Artilezko soineko urdin bat, zuriz albaindua, leihoko heldulekutik zegoen zintzilik. Bost minututan etorriko zela zirudien. Bioletak erosi zituen. Eta lorontzia hutsik geratuko zen, bera ez da itzuliko. Pelutxezko hartz txiki bat zegoen liburuak jartzen zituen apaletan. Hamar urte lehenago Hélènek Yvonnerentzat lapurtu zuen hartza: umezurtz baten itxura zeukan jada. Hartza hartu eta poltsan sartu zuen Hélènek.

        Eskaileretan ez zen zarata gehiago entzuten; etxe osoa hutsik zegoela ematen zuen. Kalean gora joan zen Hélène; eserleku tolesgarri batean jarrita zegoen lore-saltzailea, kotxe berdearen ondoan. Yvonnek ez zion lore gehiago erosiko, ez da okindegian gehiago sartuko. Non ote da? Bakarrik, galduta, lagunik gabe... Neu, neu gortinak itxi eta azkazalak konpontzen ari nintzen!

        Brast gelditu zen. Contrescarpe-ko plazan, lau autobus zeuden espaloiaren kontra aparkatuta; bi hutsik zeuden, lubetaren ezkerrean; haurrez gainezka zeuden eskuinekoak. Poliziek goardia egiten zuten plataformetan. Emakume ilara luze bat ateratzen zen Mouffetard kaletik, beste zenbait poliziak inguraturik. Binaka ibiltzen ziren andreak eta fardelak zeramatzaten eskuetan. Plazatxoa herriko plaza bat bezain isilik zegoen. Begitarte beltzaran eta kikilduak ikusten ziren kotxe handien kristaletan zehar. Plazako inguru guztian, geldirik, begira zegoen jendea.

        Emakumeak lubeta zeharkatu eta autobus hutsetara joan ziren. Emakume batek neskatila txiki bat zeraman eskutik helduta: oso neskatila txikia zen, txirikorda beltzak zeuzkan, txori gorriek loturik. Polizia bat gerturatu zitzaien, Hélènek entzuten ez zituen hitz batzuk esan zizkien.

        — Ez —esan zuen emakumeak—. Ez.

        — Tira —esan zuen poliziak—. Plantarik ez. Geroago emango dizute. Haurra besoetan hartu zuen gizonak.

        — Ez. Ez —esan zuen emakumeak. Bi eskuez oratu zion besotik poliziari. Ahotsa harrotu zitzaion—. Umea utz iezadazu. Ruth, ene Ruth txikia!

        Alarauka hasi zen umea. Hélènek ukabilak estutu zituen, begietara igo zitzaizkion malkoak. Ezin dugu ezer egin, ala? Denak korrika batean poliziarengana joango bagina... Umea kenduko bagenio zer? Inor ez zen mugitzen, ordea. Poliziak eskuineko autobus bateko plataforman utzi zuen Ruth. Autobus barnean ume ugari hasi ziren berarekin negarrez.

        Emakumea mugiezinik geratu zen plaza erdian. Autobusa astun jarri zen martxan.

        — Ruth! Ruth!

        Eskuak luzatu zizkion eta kotxearen atzeatik korrika hasi zen. Takoi handi eta okertuetako zapatak zeramatzan eta astinaldi trauskilak eginez zihoan aurrera. Polizia batek jarraitzen zuen, gizonen urrats luzez. Emakumeak garrasi egin zuen, berriz ere:

        — Ruth!

        Garrasi kirrinkari eta itxaropenik gabekoa. Gero kale-kantoian geratu eta eskuen artean gorde zuen begitartea. zeharo bare zegoen plaza txikia, eta hantxe zegoen emakumea, zutik, igande urdinaren erdian, begitartea eskuetan, bihotza hamaika zatitan erdiratzen zitzaiolarik. Poliziak sorbaldan ipini zion eskua.

        «Ai! Zergatik? Zergatik?», pentsatu zuen Hélènek, etsipenaz. Negarrez ari zen, baina besteen antzera geratu zen mugiezinik, eta begira. Hantxe zegoen eta bera han egoteak ez zuen deus aldatzen. Plaza zeharkatu zuen. «Existituko ez banintz bezala. Eta alabaina existitzen naiz. Nire gela itxian existitzen naiz, hutsean existitzen naiz. Nik ez daukat garrantzirik. Nire errua al da?». Panteoiaren aitzinean, soldadu alemanak jaisten ziren turismo bus batetik; nekatu samar ziruditen, bideetan «Heil» oihu egiten zuten garaile haien itxurarik ez zuten. «Historia nola iragaiten zen begiratzen nuen! Nire historia zen. Hau guztia niri jazotzen zitzaidan».

        Elizan sartu zen. Organoaren ahotsak durundi egiten zuen harrizko gangen kontra; nabe handia jendez beteta zegoen: otoitzean, ume txikiak amaren aldamenean, familian, bihotza musikaz, argiz eta intsentsu usainez gainezka. Kapera baten sakonean, kandelek jariatzen zuten gortinaren atzean, Birjina Santuak axolagabe egiten zuen irribarre. Hélènek sorbalda ukitu zion Yvonneri.

        — Ene! Hemen zaude jada! Zer?

        — Zeure ama ikusi dut —esan zuen Hélènek; lagunaren alboan belaunikatu zen—. Poliziak oso adeitsuak izan dira; gaixorik zegoela ulertu eta bakean utziko dute. Zu ez arduratzeko esan du.

        — Hori esan duela? —esan zuen Yvonnek harrituta.

        — Bai. Oso ongi dago —poltsa ireki zuen—. Hartu, zeure hartza ekarri dizut; zu gabe aspertzen zela ematen zuen.

        — Hain zara maitagarria! —esan zuen Yvonnek.

        — Orain zutaz arduratu behar dugu. Jean ikustera joan behar dut. Badirudi lerroa gurutzatzen lagun zaitzakela.

        — Jean ikustera joan behar duzu?

        — Beharrez gero beregana joateko esan zidan Denisek.

        — Baina horrek ez zaitu gogaitzen?

        — Ez. Zergatik? —Hélène altxatu egin zen—. Geratu hemen. Lehenbailehen itzuliko natzaizu.

        — Hartu —esan zuen Yvonnek—. Har itzazu —Hélèneren eskuen artean jarri zuen bioleta-sorta—. Eskerrik asko —esan zuen, ahots barik gelditzen zelarik.

        — Ez zaitez tuntuna izan —esan zuen Hélènek.

        Eliza zeharkatu zuen. Organoa isildu egin zen; txilin bat dilin-dalan ari zen, isiltasunean mehe, eta apaizak bere buruaren gainetik igotzen zuen urrezko ekisaindua. Soufflot kalean behera abiatu, bizikleta hartu eta bertara igo zen Hélène. «Jean ikusi behar dut». Berdin zen, naturala zen. Ez zen beldur, ez zuen beragandik deus espero. «Ruth! Ene Ruth txikia!». Garrasi hura ezingo zuen ezabatu, inoiz ez zion utziko garrasi hura entzuteari. Eta beste ezerk ez zeukan garrantzirik: «Ruth! Ruth!». Kaleetan, igandea bukatzen ari zen, igandea elizan, te mahaitxoen inguruko ingandea, eta bihotz nekatuen igandea. «Nire historia: eta ni barik ere bizi da. Lo egin eta batzuetan begiratzen dut: eta dena jazotzen da ni barik».

        Eskailerak igo, eta une batez entzuten jarri zen, belarria ateari itsatsita. Karraska moduko bat entzuten zen. Hantxe zegoen. Txirrina jo zuen.

        — Kaixo —esan zuen. Eztarrian gelditu zitzaion ahotsa. Ez zuen pentsatu Jeanek begi haiez so egingo zionik; ez zuen irribarrerik egiten. Neskak ahaleginak egin eta irribarre egiten lehena izan zen—. Zurekin bost minutu berba egin dezaket?

        — Jakina. Sartu.

        Neska eseri eta oso bizkor esan zuen:

        — Gogoan al duzu Yvonne, nire laguna? Alemaniara deportatzeko bilatzen ari dira. Denisek esan dit alde librera igarotzen lagun diezaiokezula.

        — Egin daiteke —esan zuen Jeanek—. Dirurik badauka?

        — Ez —esan zuen Hélènek; Yvonneren armairuko beroki argia eta soineko ederra etorri zitzaizkion burura—. Pitin bat edukiko du, baina ez berehala.

        — Ez dio ardura. Esaiozu bostak aldean Lenfant jaunarengana joateko, d'Orsel kalea 12. Zain edukiko du gizona.

        — Lenfant, d'Orsel kalea 12 —errepikatu zuen Hélènek.

        Tupustean, berbak igo zitzaizkion ezpainetara: ez zuen pentsatu ezer esatea, baina berba haiek argi nagusitu ziren. Berba haiek esateko berariaz joana zela begitandu zitzaion:

        — Jean, zuekin lan egin nahi dut.

        — Zuk?

        — Ez al duzu niretako lanik?

        Jeanek aho zabalik begiratu zion:

        — Badakizu zer egiten dugun?

        — Jendeari laguntzen diozuela dakit. Zerbait egiten duzuela dakit. Zeregingo bat emaidazu!

        — Egon —esan zuen—. Pentsatu beharra daukat.

        — Nitaz mesfidatzen al zara?

        — Mesfidatu! —esan zuen Jeanek.

        — Berlinera joateko asmoa neukala esango zizuten —irribarre egin zuen—. Baina ez naiz joan.

        — Zergatik nahi duzu gurekin lan egin?

        — Lasai egon —esan zuen—. Zeuregatik ez da.

        — Ez dut hori pentsatu.

        — Hori pentsa zenezake —gelan zehar begiratu zuen—. Deus ez zen aldatu. Nire maitasuna ez zen aldatu Ez. Ez da atzera ere zeure bizitzan sartzeko.

        — Lan arriskutsua da —esan zuen Jeanek.

        — Berdin zait —berba haiek ere ez zituen lehenago pentsatu; eta hala ere han zeuden, esateko prest: jadanik ez naiz bizi; hildako baten antzekoa naiz—. Oroitzen al zara: heriotza arriskua gure gain har dezakegula esan zenidan, bizitzak zentzua gorde dezan. Arrazoi zenuela pentsatzen dut.

        — Zeu zara horrela hitz egiten duena? —esan zuen Jeanek.

        — Aldatu naizela iruditzen zaizu?

        — Ez. Honetara iritsi behar zenuen —gogoeta egin zuen—. Txofertzan badakizu?

        — Oso ondo gidatzen dut. Erreflexu onak dauzkat.

        — Orduan, zerbitzu handiak egin ditzakezu —isilune bat egon zen—. Zeure buruan konfiantza osoa daukazu? —esan zuen Jeanek—. Atxilotzen bazaituzte, isilduko zara? Inoiz harrapatuko bagintuzte segituan fusilatuko gintuzketela jakin behar duzu.

        — Bai —esan zuen Hélènek. Zalantza egin zuen—. Jendeari laguntzen diozue. Eta... Hori al da dena?

        — Hori ez da dena.

        — Ai! Zeu ere aldatu zara —esan zuen.

        — Ez horrenbeste —esan zuen.

        Jeanek aurrera begiratu zuen itxura goibelaz. Kezkatsu dago; bakarrik dago... Ez dut maitatzen jakin, pentsatu zuen Hélènek. Pentsatu zuen: «Ez da beranduegi. Betiko maite izango dut». Altxatu egin zen.

        — Erabili ahal nauzunean hots egingo didazu.

        — Bizpahiru egun barru —Hélèneri so egin zion; irribarre egin zuen—. Asko poztu nau zu berriz ikusteak —esan zuen.

        Hélènek ezpainetatik pasatu zuen mingaina; negarrrez hasteko beldur zen.

        — Entzun, oraingoan ulertu dut —esan zuen neskak—. Ez nuen egin nuena egin behar. Ni... Doilorra izan naiz.

        — Oi! Neu ere ez naiz errugabea —esan zuen Jeanek.

        Une batez elkarri begiratu zioten, isilik, dudatsu.

        — Agur —esan zuen neskak—. Gehiago ez gorrotatzea nahi nuke.

        Atea ireki eta eskailerak jaitsi zituen erantzuna itxaron barik.

 

* * *

 

        Hélènek kontraleihoa bultzatu zuen. Hartxintxarrek karranka egin zuten bere oinen pean. Gaua epela zen; landareen usain freskoa zeru beltzerantz isurtzen zen. Egurrezko eserleku txikian eseri zen neska, hormaren kontra. «Azken buruan ez da sekula ezer jazo», pentsatu zuen. Ibarreko sakonean, txistua jo zuen trenak; aurrera zihoan, gortinak oro itxita, ikusezina. «Ez da horrela pentsatu behar. Aldi bakoitzean jazo daiteke». Ereinotz hosto bat hartu eta atzamarren artean igurtzi zuen. «Jadanik ez naiz beldur». Arin eta asebete sentitzen zen, bere haurtzaroko ametsik ederrenetan bezala, betiereko Jainko baten besoetan goxo-goxo egoten zenean. Hilda egon: norbera ez dago inoiz hilda. Dagoeneko ez dago hilda egoteko inor. Ni bizirik nago. Beti egongo naiz bizirik. Bularrean taupadaka sentitzen zuen bizitza eta betierekoa zen une hori.

        — Hélène!

        Zigarro baten dirdai gorriak iluntasuna zulatzen zuen. Jean igarri zuen.

        — Hélène, mesedez diotsut —esan zuen—. Ez zaitez gaur gauean joan!

        — Alferrik da —esan zuen—. Joan behar dut.

        — Operazioak kale egiten duenean ez dugu inoiz ostera saiatu behar. Zenbait egun itxaron.

        — Haiek ez dute itxarongo. Bihar beste esparru batera eraman dezakete. Ez dago denbora galtzerik.

        Bere ondoan eseri zen Jean:

        — Paul ez balitz, egingo zenuke?

        — Paul da.

        — Deniserentzat Paul ez da ezer.

        — Denise ados dago. Elkarrekin lan egiten dugu —gogoeta egin zuen—. Baina beste zerbait proposatuko dizut: bakarrik joango naiz behingoz.

        — Ez. Ezbehar ziztrin bat eta, bakarrik bazaude, galdua izango zara —orpoaz zanpatu zuen zigarroa—. Neuk lagunduko dizut.

        — Zuk? Zeuk ez duzu inolako operazioetan esku hartu behar; derrigorrezko araua duzu.

        — Badakit —esan zuen Jeanek—. Hiltzera bidaltzen dut jendea baina ni ezin naiz euren gisa arriskatu.

        — Hori egingo bazenu ez litzateke ezer aldatuko —esan zuen.

        Isilune bat egon zen.

        — Arriskuan izango zara, eta ez naiz zeure ondoan izango: ezin dut hori jasan —esan zuen.

        — Neure ondoan izango zara —esan zuen—. Distantziak ez du ezer egiten: beti zara nire ondoan.

        Jeanek besoaz inguratu zizkion sorbaldak eta Hélènek bere masailean bermatu zuen masaila:

        — Arrazoi duzu —esan zuen—. Orain ezerk ez gaitu banatuko, inoiz ez.

        — Entzun —esan zuen Hélènek—. Lehenengo aldietan beldur nintzen; baina oraingoan zorionak ez dit uzten beldur izaten.

        — Ene maite laztana —esan zuen.

        Ahots batek deitu zuen lorategiko beste muturretik:

        — Hélène!

        Hélène altxatu egin zen:

        — Bihar arte. Lamy-ri telefonoz hots egin, hark eman baitezake seinalea. Ordubete barru hantxe izango gara.

        — Ondo zaindu zaitez —esan zuen Jeanek—. Eta bizkor etorri —besoetan hartu zuen neska—. Niregana etor zaitez.

        Hélène askatu eta garajean sartu zen.

        — Ederto. Prest nago —esan zuen neskak.

        Kamionetaren kapota itxi zuen Denisek, arropa zikineko fardelez gainezka zegoen ibilgailua. Buru zapi batek adatsa estaltzen zion.

        — Dena dago behar bezala —esan zuen.

        Hélènek kokotsaren azpian lotu zuen fular bat.

        — Jantziak badauzkazu? Paperak?

        — Behar den guztia daukat.

        Kotxera igo ziren. Bolantea hartu zuen Hélènek.

        — Jeanek ez zuen joatea gura. Zuhurtzigabea dela dio.

        — Esan dit. Baina seguruenik zain daukagu Paul. Eta laster gauak ez dira hain beltzak izango.

        Hélènek martxan jarri zuen kamioneta. Hantxe, barrakoi baten atzean, isiltasunean adi zegoen Paul. Lamyk bizikleta hartu eta esparruaren aitzinetik pasatu zen kantuan. Geltoki alderantz jaitsi zen Jean: Hélènek ez zuen bakarrik laga. Orain, Hélène ez zen bakarrik izango jada, ez zen baliogabea ezta zeru hutsean galdua izango. Berarekin, Marcelekin, Madeleinerekin, Laurentekin eta Yvonnerekin batera existitzen zen, baita zurezko barrakoietan lo zeuden eta bere izena sekula entzun barik zuten ezezagunekin, beste biharamun bat irrikatzen zutenekin eta ezer ez irrikatzen ez zekitenekin ere. Maskorra apurtua zen: zerbaiterako, norbaitentzat zegoen. Lur osoa zen anaitasunezko presentzia.

        — Hau da gau ederra! —esan zuen Hélènek.

 

 

© Simone de Beauvoir

© itzulpenarena: Oier Alonso Etxebarria

 

 

"Simone de Beauvoir / Besteen odola" orrialde nagusia