Simone de Beauvoir - Besteen odola

Hélènek liburua itxi zuen: jadanik ezin zuen irakurri. Zeru beltza ikusi zuen Panteoiaren gainetik. Gau ekaiztsua zen, baina eguzkia ez zuten hodeiek ezkutatzen; errauts mehe eta beltza zerion giro trinkoari. Erregai-deposituak Pariseko inguru guztian sutan zeudela esaten zuten. Zeruertzak orro egin eta lurrin laino zuri eta txikiak zabaltzen ziren zeruaren hondo ilunean. Hurbiltzen ari ziren; hiria lerdatzen zuen berunezko mehatxu batek; azken oztopoek amore emango zuten laster, kaleetan barreiatu ziren. Hélèneren inguruan hutsik zegoen Mathieu-ren terrazan. Soufflot kalea ere hutsik. Taxirik ez. Autoek ospa egiten zuten Saint-Michel bulebarretik, norabide bakarrean, Orleanseko ate alderantz. Hiria alde batetik bestera gurutzatzen zuen autobide bihurtu zen bulebarra; iheseko bidea, bizitza saldo handietan isurtzen zen bertatik. Hala ere, urdinez jantzitako gizon batek, eskailera batera igota, kontu handiz garbitzen zuen farol baten globoa.

«Bihar hemen izango dira». Hélènek urrunera begiratu zuen, apur bat kezkatua. Hamarretan iritsi behar zuen autoak. Ez zuen irteerarik gabeko hiri hartako tranpan harrapatua geratu nahi. Isiltasunak kale izoztuak estaliko zituen fatxada itsuen artean; urak harturiko zelai batean galduriko biktima baino bakarrago izango ziren biztanle guztiak. Etxeek lurrean sendo finkatuta jarraituko zutela pentsatzea zaila zen, baita zuhaitzek gerizpe berdina emango zutela ere Luxenburgeko lorategietan.

Automobil boladaren artean, poliki pasatzen ziren errefuxiatuen orgak, gainean herri osoak eramaten zituztelarik. Itzeleko gurdiak ziren, lauzpabost zaldik eramanak eta jaraila babesten zuten olana berde batez kargatuta; bi muturretan pilatzen ziren koltxoiak eta bizikletak, eta erdian, argizariaren mugiezintasunaz, familia zegoen, denak elkarrekin, euritako handi baten gerizpean, jarraigo ospetsu batek osaturiko koadro biziduna ematen zuten. Malkoak begietara igo zitzaizkion Hélèneri. «Neu ere erbesteratu egingo naiz».

Ingurura begiratu zuen. Bere iragan guztia zegoen han, harrizko etxadi haien artean. Yvonnerekin txingoan jolasten zuen espaloi hartan, Jainko zaindariaren begipean. Farol haren ondoan, Paulek besarkatu egin zuen. Kale hartako goiko aldean Jeanek «Maite zaitut» esan zion. Begiak xukatu zituen. Jainkorik ez zegoen, berak ez zuen Paul maite. Jeanek ez zuen bera maite. Agintza oro ziren faltsuak. Etorkizuna tantaz tanta isurtzen zen hiritik kanpora, eta iragana hustu; bizitzarik gabeko oskola, nahigaberik merezi ez zuena; hauts bilakatzen ari zen; jadanik ez zeukan iraganik; ez zegoen erbestealdirik. Lur osoa ez zen itzulerarik gabeko erbestea besterik.

Kafetegitik irten zen konketetako andrea, maleta astuna eskuetan. Une hartan, Tellier jaunaren autoa gelditu zen espaloiaren kontra eta Deniseren burua agertu zen atetik: «Badakizu?», oihu egin zuen, «Errusiarrak eta ingelesak Hanburgen lehorreratu direla esan berri digute!». Maleta hartu zion Hélèneri. Kotxearen barru eta gainean, maleta mordoa zegoen; bizikleta bat lotu zuten aurreko argietan. Hélène atzealdean, Deniseren alboan, eseri eta martxan jarri zen autoa. Janaridenda handiaren ugazabak burdinsarea ixten ziharduen, almibarretako fruta-poteak babesten zituen haren atzean. Denda oro zeuden itxita.

— Zure gurasoek ez dute alde egiten? —esan zuen Denisek.

— Denda arpilatzearen beldur dira —esan zuen Hélènek. Ozen erantsi zuen—. Oso adeitsua da zeure aita ni eramateagatik!

— Normala da —esan zuen Tellier jaunak—. Etxe handia da. Mundu guztiarentzat tokia dago.

Kotxeak Orleanseko atea iragan eta bide estu bat hartu zuen. Zeru urdina zegoen txalet itxien gainean eta jendea astebururako joana zela zitudien. «Akabo», pentsatu zuen Hélènek, «betiko». Betiko gelditu zen han, gaztainondoen gerizpean, eztia eta kakaoaren usaina giroan; betiko hiri murgilduan, bera ere amodio galduaren mamuan murgildua. Leihatilatik begira zegoen hura, ez zen milioika errefuxiatuen artean beste bat besterik.

Bidean, bulebarretik oraintsu pasatzen ziren gurdien antzekoak ikusten ziren; baina oraingoan hondatuta zeuden: baserritarrak oinez zebiltzan zaldien ondoan, eta jaraila-hornidura erdi xahutua zen; urrunetik etorri eta luzaroan ibilitakoak izango ziren. Noizean behin, liskarrek bidea oztopatzen zuten, eta autoa ilara luze baten atzean geratzen zen, ilarako kotxeak errautsean tatarrez egiten zuten aurrera, astiro, beldar desartikulatua bailitzan.

— Bihar ezingo gara ibili —esan zuen Tellier jaunak; burua itzuli zuen—. Gose zarete?

— Hurrengo herritxoan gera gintezke —esan zuen Denisek.

— Gera gaitezen.

Euren etxeen aitzinean, arrosa eta ostargi-belarrez josita, zelatan zeuden baserritarrak:

— Orduan zer? Paris hartu dute? Pikotara?

— Paris ez da Frantzia —esan zuen Tellier jaunak.

Kafetegi batean sartu ziren. Denisek ogibitartekoak, opilak eta fruta atera eta kafeak eskatu zituen. T.S.F.aren ondoan eserita, emakume bat ari zen jakinarazpena entzuten; malkoak begietara igo zitzaizkion Hélèneri; ezagutzen ez zituen malkoak. Bere malkoen etsipen eta sumin zaporea ondo ikasi zuen hil haietan zehar; malko haiek, ordea, epelak ziren, apenas gaziak, ia oinaze barik zihoazen masailetatik behera.

Hostotzaz estaliriko auto bat geratu zen atearen aurrean, maskarada landatarra bailitzan; Évreux-tik zetorren: Évreux sutan zegoen, Louviers garretan, Rouen garretan. Normandiatik jaisten ziren kotxeekin gurutzatu ginen arrasti osoan, koltxoiez josita, jai kutsua ematen zieten adarrez kamuflaturik. «Zerbait ari da jazotzen», pentsatu zuen Hélènek. «Niri ez. Ni ez naiz existitzen. Zerbait ari zaio munduari jazotzen». Jadanik ez zen atzeraegite bat. Kotxeen desfilea zelatatzen ari zirenen begietan, larritasun eta gaitzespenaz beteak, iheslarien hautsez estalitako begitarteetan, burusien, pitxerren eta kamioietan pilatutako aulkien artean, porrota zegoen.

Eguzkia sartu zen. Ezponden kontra gelditu ziren gurdiak, zaldiak askatuta; jendeak zopa egiteko sua piztu eta gauerako kanpamentua prestatzen zuen. Hélèneri westernetako aitzindariak bururatu zitzaizkion. Urruneko lurralde batean balitz bezain galdua sentitzen zen. Denbora esploratu gabeko lurralde itzel bihurtu balitz bezala.

— Laval-en geldituko gara une batez amari deitu eta iritsiko garela esateko —esan zuen Tellier jaunak.

Sekulako jendetzak jo zuen hondoa herritxo bare hartan. Espaloiak automobilez gainezka eta lubetak errefuxiatuek ilunduta zeuden; aberatsenak aulkietan uzkurtuta zeuden, plaza osoaren lekua hartzen zuten kafetegietako mahaietan; beste zenbait lurrean etzanda zeuden.

— Kotxean gera zaitez. Ni postetxera igoko naiz, Hélènerekin —esan zuen Denisek.

Hélèneren besoari heldu eta begitartea mudatu zitzaion bakarrik geratu ziren unean.

— Guztiz bakartuak izango gara —esan zuen—. Ez dut Marcelen berri gehiago izango. Nola bizi behar dut ezer jakin barik?

Hélènek ez zuen ezer erantzun. Ezin zen ezer erantzun. Jakin barik. Ez zegoen ezer jakiterik. Gorputz nekatu hura bakarrik, taupadak egiten dituen bihotza, inorengandik egiten ez dituena, bihotz anonimoa. Historia garatzen dihardu, eta nik ez daukat historiarik. Bizitzarik ez. Maitasunik ez.

— Zorte ona izan du Blomartek zauritu dutenean —esan zuen Denisek—. Seguru eramango dute hegoaldera.

— Seguru —esan zuen Hélènek. Blomart andreak eman zion zauriaren berri.

Leihatilara hurbildu ziren; hauts eta izerdi usainaren artean, jende-olde nekatua presaka zebilen. Beltzez jantzitako emakume bat, oso txikia eta soineko zarpailekoa, erreguko begitartea erakutsi zion telefonariari: «Mesedez, andrea, neure ordez dei zenezake?». Telefonariak sorbaldak altxatu zituen. «Mesedez, andrea?», errepikatu zuen emakumeak.

Hélènek sorbalda ukitu zion: «Nora gura duzu deitu?».

— Herrira, ene gizonari abisu emateko.

— Zein herri da?

— Rougier —esan zuen emakumeak.

— Apur batean itxaron, bilatuko dizut —esan zuen Hélènek. Aurkibidean begiratu zuen Rougier: Maine-et-Loire—: nori deitu behar diogu?

— Ez dakit ba —esan zuen emakumeak.

Hamar abonatu zeuden Rougierren. «Boussade-ri?».

— Ene! Ez! Jadanik ez da herrian.

— Fillone-ri?

— Ene! Fillone soroetan dago ordu honetan!

— Mercier-i?

— Oi! Ez! —esan zuen emakumeak, izututa.

Itxaropenik gabe galdua zen mundu handiegi hartan. Denak gaude galduta. Nire burua topatuko dut inoiz? Pentsatu zuen Hélènek. Zertarako? Zertarako harramazka egiten duten azkazalak eta jadanik ezer nahi ez duen bihotza, gero berriz ere nahi izateko eta bere gogoz bestera nahi izatea nahi duena? Ezer gehiago ez nahi. Ezer gehiago ez jakin. Han izan, besterik gabe, inora joan gabe ihes egiten duen bizitzaren glu-glua entzun baino ez egin. Kotxe alderantz jaitsi ziren, zigarro bat biltzen ari zen Tellier jauna, kapotean bermatuta.

— Errusiarrek ez dira mobilizatu —esan zuen—. Eta italiarrek gerra deklaratu berri digute.

* * *

Emakumez, haurrez, tapakiz eta ontziteriaz betetako kamioiek zeharkatzen zuten herria egunero. Alençon eta Laigle-tik zetozen. Arratsalde batean, gidariak oihu egin zuen: «Mans-en daude». Etxeko biztanleek elkarri begiratu zioten. Deniseren gurasoak, amona, bi koinata. Tellier jaunaren kotxea txikiegia zen familia osoa eramateko. Eta gaua pasatzeko arratsaldetan teilatu baten eske zetozen errefuxiatuen itxura inork ez zuen hartu gura.

— Biztanleriaren eredu izan behar dugu —esan zuen Tellier andreak—. Hemen geratuko gara.

Biharamunean, egunsentian hasita, bizilagunek kamionetaz, kalesaz edo bizikletaz ihes egiten zuten. Ihes egin ezin zutenak euren dendak itxi eta mendian ezkutatzen ziren korrika. Kanoiak burrunba egiten zuten urrunean eta noizean behin eztanda baten hotsa entzuten genuen: Angers-eko erregai-deposituen leherketa zen.

Zelai handiaren hondoan muntatuko dugu denda —esan zuen Tellier andreak.

— Zertarako? —esan zuen Denisek. Lorategian zegoen Hélènerekin; Lavaletik zetozen kamioien iragana begiratzen zuen bide eguzkitsuan. Hogeita hamar kilometro. Zenbait ordu besterik ez. Armistizioa sinatzen ari gara. Lasai egongo gara. Ez dugu borrokarik egingo.

— Zuhurragoa dugu agerian ez egotea—esan zuen holandarrak, lorategiko pabilioian finkatuta zegoena bere emazte eta amaginarrebarekin.

Tellier andrea urrundu egin zen, besoak burusiez zamaturik; holandarra bere atzetik zebilen, janariz betetako otzara eskuan. Denisek hesian jarri zituen ukondoak.

— Ziur naiz Marcel preso dela —esan zuen ahots isilaz—. Atzealdetik harrapatu dituzte.

— Beharbada garaiz ohartarazi dituzte —esan zuen Hélènek.

Denisek bere ezpainari hozka egin zion: «Urteetan ez dut ikusiko!».

Kamioi bat azaldu zen bidetik. Kantuan ari ziren soldaduz kargatutako kamioi militarra. Beste kamioi bat igaro zen. Eta beste bat. Gizonek agur egiten zuten eskuaz, barrezka.

— Kantuan ari dira! —esan zuen Denisek.

— Gerra bukatu da eta oraindik bizirik daude —esan zuen Hélènek.

Auto bat gelditu zen; eta lau ofizial jaitsi. Pecquignyko ofizialen antzekoak ziren, dotoreak, moldakorrak, zulo likidoak aurpegi erdian. «Cholet-erako ondo goaz?», galdetu zuen teniente gazte batek.

— Bai —esan zuen Denisek.

— Alemanak Angersen direnentz jakin beharko genuke —esan zuen koronelak, txundituta. Deniseri so egin zion, erabakitasunez—. Non dago postetxea?

— Lagunduko dizut —esan zuen Denisek.

Hesia bultzatu zuen. Bi soldadu sartu ziren, kasko barik, fusil barik, makila batzuekin bermatuz: alemango eskuetatik ihes egindako presoak. Beste inor ez kaleetan. Aurreko egunetan kale nagusitik harro-harro zebilen zaingo aukeratua behingoan desagertu zen.

Telefonoa jotzen ari zen postetxe barruan. Atea giltzaz itxita zegoen.

— Non dira arduradunak? —esan zuen koronelak, haserre ahotsaz.

— Mendian nonbait —esan zuen Denisek.

— Burugabea da hau! —esan zuen koronelak. Teniente bati keinu egin zion—. Bota iezadazu hau!

Tenienteak gogor kolpatu zuen atea sorbaldaz.

— Horrela ezin daiteke —esan zuen—. Aizkora bat behar dugu.

— Bila noa —esan zuen Denisek.

Oraingoan kanoiek eta tankeek zeharkatzen zuten herria.

— Laster helduko dira? —esan zuen Hélènek.

— Ordu baten buruan. Baina ez izan beldur. Ez da ezer gertatuko —esan zuen tenienteak, irribarre egin zuen, hantuste—. Loiraraino goaz, ekintza atzeragarri bat egiten saiatzeko.

— Hemen daukazu aizkora —esan zuen Denisek.

Tenienteak sarraila hautsi zuen. Koronela sartu eta berehala irten zen.

— Goazen! —esan zuen. Autorantz abiatu ziren.

— Etxera itzul zaitezte —esan zuen tenienteak.

— Bagoaz —esan zuen Denisek.

Loira alderantz hanka egiten zuen autoa begiratu zuen. Pasatzen jarraitu zuten Tankeek, metrailadoreak hegoaldera begira, etsaiari atzea emanez.

— Denise! —hots egin zuen Tellier jaunak—. Segidan etorri biak!

— Etxean geldituko naiz ni —esan zuen Denisek—. Dena ikusi nahi dut.

— Zeure aitak ez du leihoan inor nahi; horrela jazotzen dira istripuak —esan zuen Tellier andreak, asaldaturik. Perlazko lepokoa zeraman, eta bere eraztun oro atzamarretan; sabela eta bularra ere konkor bitxiez handitu zitzaizkion.

— Ez ditut pertsianak irekiko, ordea —esan zuen Denisek; barre egin zuen—. Bitxiak ondo gordeta dauzkazula uste duzu?

— Ez dira soinetik hartzen ausartuko —esan zuen Tellier andreak.

Deniseren gelara igo zen Hélène; leihora hurbildu eta pitin bat bultzatu zituzten pertsianak. Oraindik beste tanke bat igaro zen leihoaren aurretik. Gero huts-hutsik gelditu zen errepidea. Hélènek korapilo bat sentitu zuen bihotzean. Orduan abandonatua utzi zuten herria, Frantzia eta Alemaniaren artean, jabe barik, lege barik, babes barik. Pertsiana oro zeuden itxita; eguzkiak zurituriko etxeetan, jadanik ez zen ezer bizirik geratzen. Mundutik at sentitzen ziren; zorabiaturik, hasiera eta bukaerarik gabeko begitazio misteriotsu baten bihotzean.

— Ene! —esan zuen Denisek. Eskutik oratu zion Hélèneri.

Kale-kantoian zerbait lehertu eta jatetxeko beirateak txikitu zituzten. Orduan isilune luzea egon eta berba ezezagunak esan zituen eztarri ahots batek. Azaldu ziren. Altuak eta ilehoriak ziren denak, aurpegi arrosadunak; benazko aireaz zebiltzan, ingurura begiratu gabe, altzairua bezain urrats gogorrak emanez. Garaileak. «Gu garaituak gara. Nor gara gu?». Begietan malkoak zeuzkan Denisek. «Eta ni?», pentsatu zuen Hélènek. «Frantzia garaitua da. Alemania irabazle. Eta ni, non nago ni? Ez dago niretako lekurik!». Begiak lehor, gizonak eta zaldiak ikusten zituen pasatzen, baita tankeak eta atzerriko kanoiak ere, berea ez zen Historia ikusten zuen pasatzen, inorena ez zena.

Holandarra espaloiko ertzean eseritako hiru emakumeen aitzinean jarri zen; besoaren muturrean kulunkatzen zuen bidoi hutsa.

— Ez zegoen gasolinarik —esan zuen.

Sorbaldak altxatu zituen amaginarrebak: «Normala».

Zortzi egun lehenagotik zisterna-kamioi baten etorrera iragartzen zutela zioen jendeak. Jadanik ez zuen inork sinesten.

Holandarrak lurrean laga zuen bidoia: «Zerbait jan nahi nuke».

— Baita neuk ere. Gose naiz, gose —esan zuen emakume gazteak, ume ahotsaz.

«Ez dute hain bizkor ezer jango», pentsatu zuen Hélènek. Soroa oti-erauntsiaren ostean baino suntsituagoak zeuden Manseko dendak. Ogi puska bat ere ez; fruta ale bat ere ez; leku bat ere ez jatetxeetan, soldadu berde eta grisez josita. Hélène ez zen jadanik gose; jadanik ez zeukan inolako beharrik; harri haietan eserita gera zitekeen nahi beste, eguzkiak hozkatzen zuen itzal zerrenda estuan. Kalean zehar, alderrai zebilen jendea, Prefektura plazatik Kommandantur-a zegoen plaza handira, bidoiak eta garaztailuak eskuan; noiz edo behin, lurrean ipintzen zuten ontzia, une batez eseri eta aurrera egiten zuten; pixka bat geroago, kontrako norantzan igartzen ziren, Kommandanturretik prefekturara bidalita, bidoiak eta garaztailuak hutsik, besoen muturrean. Nekatu barik. Sisifo, Danaideak bezala. Infernuko berotasun kiskalgarrian, bizitzak bueltak ematen zituen, geroz eta azkarrago, zaldiko-maldiko erotuen antzera. Hamaika auto geratzen ziren lubetan, begi goibeleko emakumeek eta haurrek inguraturik, kotxeen gerizpean eseritako emakume eta haurrak, fardeletan, koltxoietan, lurrean. Beste auto gris eta distiratsu batzuk eta kotxe blindatuak kale nagusitik joaten ziren; motorrek orro egiten zuten plazaren inguruan. Kafetegietako ateek hamaika soldadu gazte jaurtitzen zituzten galtzada erdira, uniforme berrietan sartuta; soldadu lerroek ibilera bortitzaz erdiratzen zuten jendetza, eguzkiak eta goseak zanpatua. Bozgorailu batek musika militarra zabaltzen zuen. Eta suzko ahots hura, bizitzarik gabeko argia eta aire opakoa denboraren hasieratik existitzen ziren, betiko. Betiereko bihurtu zen Hélène; odola zainetan agortu zitzaion; oroitzapen barik zegoen han, nahiera barik, betiko.

— Eser zaitez —esan zuen amaginarrebak—. Ez zaitez horrela geldi, besoak zintzilik!

Irribarre egin zuen holandarrak. Arrosa eta ilehoria zen, hortzek aurrera egiten zioten beheko ezpainean eta irribarre finkoak ume edo hilotz itxura ematen zion.

— Kontuz ibili eguzkiarekin —esan zuen emakume gazteak—. Kapelu zuria zimeldu egin zitzaion aurreko egunetik eta soinekoa zimurtu. Paperezko txano handi bat luzatu zion senarrari Jantzi hau buruan.

Otzan obeditu eta autoko estriboan eseri zen.

— Sekulako beroa egiten du —esan zuen.

Amaginarrebak suminez begiratu zion.

— Herenegun Angersen hogeita bost litro eros zitezkeela pentsatzea ere...

— Ilara hain zen luzea —esan zuen gizonak aitzakia ahotsaz—. Alemanek errepidean hornituko gintuztela uste nuen.

Kotxean leku bat onartu zuenean ere, depositua beteta zegoela uste zuen Hélènek. Edozelan ere, ez zitzaion damutu alde egiteaz; Denise oso adeitsu egonda ere, soberan sentitzen zen etxe gainpopulatuan.

— Oraindik jendea dago prefekturaren parean —esan zuen.

— Begiratzera joan beharko genuke —esan zuen amaginarrebak.

— Gaur goizean bezala izango da —esan zuen holandarrak.

— Goazen begiratzera. Ezin dugu beste gau bat kotxean igaro —esan zuen emazteak.

Zutik jarri zen, bere Luis XIV estiloko takoi meheak zituelarik. Hélène atzetik joan zitzaien. Berrehun edo hirurehun lagun bildu ziren burdinsarearen kontra, oso estu, saihetsean ontzi hutsak hertsatuz. Diputatu lumadun kapeludun baten estatuaren oinaldean lapikoak berotzen zituzten emakumeek. Beste batzuek lo egiten zuten, koltxoietan etzanik.

— Jende gehiegi dago —esan zuen holandarrak.

— Eroapen apur bat, maitea —esan zuen emazteak. Zapi farfaildun batez estutu zuen sudurra Ez da usain onik hartzen.

Hélènek emakume bati berba egin zion:

— Zeren zain gaude, zehatz-mehatz?

— Zenbaki baten zain. Gasolina-txartela lortzeko.

— Eta txartelaz, gasolinarik lortuko dugu?

— Gasolina iristen den egunean.

Burdinsarea ireki eta jende-olde bat egon zen. Korridore baten sakonera eraman zuten Hélène. Gizon bat paperezko karratutxoak banatzen ari zen eta jendeak artatsu gordetzen zituen. Hélènek berea hartu eta holandarraregana irten zen korrika, hau atzetik geratu baitzen.

— Zenbakia daukat!

— Herriko muturreko garaje batean gasolina bost litroka banatzen dutela diote —esan zuen amaginarrebak.

— Bai —esan zuen holandarrak. Ergel aurpegiaz begiratzen zuen kartoi puska, esku-zabalean.

— Ea ba! Zoaz miatzera —esan zuen amaginarrebak, bizkarretik bultza egiten ziolarik.

— Ostera bat egitera noa ni —esan zuen Hélènek.

Geltoki aldera jo zuen. Gasolina bost litrorik ezean, hiri kiskalgarri eta aztoratu hartatik irteteko bidea aurkitu beharra zegoen. Holandarrentzat okerrago. Beharbada tren batera igo ahal izango zen. Hantxe, errailen beste muturrean, ohe goxoa, ezti-opilak eta te beroa zeuzkan zain. Hallean sartu zen.

— Zer ordutan dago Pariserako trenik? —esan zuen.

— Ez dugu Pariserako bidaiaririk onartzen. Chartreseraino bakarrik —esan zuen enplegatuak.

Hélènek zalantza egin zuen. Jendetza bizigabe batek, lurrean etzanda, fardelen artean, zerbait espero zuen. Edozer zen etsimen txepel hura baino hobe.

— Chartreserako tiket bat emaidazu.

— Chartresen bizi zarela frogatzeko paperik baduzu?

Hélènek buelta eman zuen.

— Zergatik esaten digute etxera itzultzeko, ez badigute mugitzen uzten? —esan zuen emakume batek, haurra belaunetan.

— Itxura denez, Parisen gosetea dago —esan zuen gizon batek.

— Eta hemen zer? —esan zuen emakumeak. Nahiago dute hementxe bertan pot egin dezagun?

Hélènek so egin zion. Bat-batean, haurraren pisua bere belaunetan sentitzen zuela begitandu zitzaion, baita haren begien gaitzespen aldarrikapena ere. Harriturik, iraganeko ahots bat entzun zuen: «Besteak ere badira. Itsua izan beharra dago ez ikusteko». Emakumearen aurrean jarri zen.

— Parisekoa zara? —esan zuen.

— Saint-Denisekoa —esan zuen emakumeak.

— Kotxea duten batzuekin nago —esan zuen Hélènek—. Agian alde egiteko gasolina lortuko dute. Eramatea gura duzu?

— Eramatea? —esan zuen emakumeak, ondo ulertu gabe.

— Nirekin etorri —esan zuen Hélènek—. Ez dizut ezer baietsiko. Baina bada aukera bat.

Atzetik joan zitzaion emakumea. Lo egiteko bihitegi bat. Mendiko haize freskoa. Esnea. Arrautzak. Eta bihar Paris. «Zergatik ni bere aurretik?», pentsatu zuen Hélènek. Eguzkiak eta goseak zorabiatua zen baina ez zuen janaria eta itzala izateko gogorik. Barregarria zen. Horrenbeste gutizia zeukan antzina...

Autoko estriboan bi emakumeak zeuden eserita, biak ziren arrosak eta kolore argiz jantziak.

— Maurice ez da itzuli —esan zuen amak Koitadua.

— Aleman doilorrak —esan zuen alabak Eurena da erru guztia.

Hélènek emakumeari egin zion berba:

— Pixka batean itxaron beharra dago —esan zuen.

Hormari atxiki zitzaion. Hura ez zen itxarotea ere; ez zegoen ezer itxaroterik. Jadanik ez zait bizitzarik geratzen. Munduaren irudi apetatsua islatzen duen putzu geldi bat besterik ez.

— Hamar litro eman dizkidate —esan zuen holandarrak.

Salto batean altxatu ziren bi emakumeak.

— Ene! —esan zuen gazteak—. Hemendik atera ahal izango gara!

— Badirudi errazagoa dela pixka bat urrunago hornitzea —esan zuen holandarrak. Kapota altxatu zuen.

Hélène gerturatu zitzaion.

— Mesedez, nire lekua umearekin dagoen emakume honi uztea axola zaizu? Nire maleta eramaten badidazu konponduko naiz ni.

— Emakume gazte hau? —esan zuen holandarrak, gogo barik.

Emakume zarpaila zen eta adatsa harrotuta zeukan; ezer ez ulertzearen itxuraz so egin zion.

— Bai. Bere umeak pot egingo du ez baduzu eramaten —esan zuen Hélènek, mehatxu aireaz.

— Eta zu zer? —esan zuen amaginarrebak—. Hor ezin gara bost sartu.

— Badakit —esan zuen Hélènek—. Konponduko naizela esan dizuet.

— Igo dadila, orduan —esan zuen holandarrak.

Emakumeak zalantza egin zuen.

— Igo zaitez —esan zuen Hélènek.

Amaginarrrebaren ondora igo zen. Honek herraz miatzen zuen emakumea.

— Zeu ez zatoz? —esan zuen emakumeak.

— Ez —esan zuen Hélènek. Holandarrari irribarre egin zion—. Agur. Eskerrik asko.

Plaza nagusirantz urrundu zen. Bere gibelean krak egin zuen autoaren ateak; kotxea martxan jarri zen. Kale hondatuak saihestu eta jaraila usaineko itzal batera abiatu zen. Bakarrik geratu zen hautsezko distira hartan. «Han edo hemen, berdin dio», pentsatu zuen, axolagabe.

Plazan, soldadu alemanak zebiltzan kamioi baten inguruan; errefuxiatuek izu eta itxaropeneko begitarteaz so egiten zien. Garaileak. Nagusiak. Gazteak ziren, eta asko ederrak; hutsik gabeko uniformeek bistan uzten zizkieten lepo gihartsuak; burua makurtzen zuten, adeitasunez, artalde babesgabearen aurrean. Batek eskua luzatu zion kotxera igo zen emakume bati.

— Nora doaz? —esan zuen Hélènek.

— Parisera —esan zuen atso batek—, tokia izanez gero jendea eramaten dute.

Emakume eta haurrez azkar bete zen kamioia.

— Gehiago egongo dira?

— Ez dakigu. Itxaron egin behar.

Lurrean eseri zen Hélène, atsoa eta adats harrotuko neska beltz baten artean.

— Ondo dago! Itxaroten badakit —esan zuen. Burua belaunetan bermatu eta begiak itxi zituen.

Esnatzean, aldameneko neska beltzak ogi zati bat hozkatzen ari zen. Giroa zertxobait freskatua zen.

— Ondo lo egin duzula ematen du! —esan zuen neskak.

— Logurak nengoen —esan zuen Hélènek.

— Jateko ezer ez daukazu?

— Ez, ez dut ezer aurkitu.

— Hartu —esan zuen, misterioz bezala—. Ogi-xerra bat luzatu zion.

— Oi! Eskerrik asko! —esan zuen Hélènek.

Gose biziaz hozkatu zuen ogia. Trinkoa zen, gaziegia. Nekeza zen jateko.

— Erne! —esan zuen neska beltzak. Kamioi bat atera zen bidetik—. Etorri, amona —esan zuen, amonari besotik heltzen ziolarik; keinu bat egin zion Hélèneri—. Zeu ere etorri —salto batean joan ziren hirurak.

— Nur zwei —esan zuen alemanak, bi atzamar erakusten zituela. Kamioira altxatu zuen andre zaharra. Neska kamioiaren ertzetik agertu eta eskutik erakarri zuen Hélène.

— Nire ahizpa da —esan zion soldaduari.

— Igo, igo, orduan.

Hélènek kamioiari oratu zion, igotzeko. Soldaduak barre egin eta eskua luzatu zion.

Atzeko muturrean eseri zen Hélène, bidoi huts baten gainean. Kamioia jendez leporaino beteta zegoen. Kotxe osoa estaltzen zuen olana lodi batek. Berehala triki-traka hasi zenetik, gasolina usainak eta beroak itota, goragalea etorri zitzaion. Ingurura begiratu zuen. Ezin zen mugitu. Dardarka hasi zen. Izerdiz blai zeukan kopeta. Beste emakume batek, axolagabe, oka egiten zuen, kamioiaren muturran. «Zer egingo diogu ba...», pentsatu zuen Hélènek. Oinak erretiratu, ahalik eta urrutien, eta oka egin zuen bidoien artean. Ahoa eta aurpegia xukatu zituen. Arindua sentitu zen; ore zuriska antzeko bat zeukan oinen artean, baina inor ez zen arduratzen. «Jadanik gorputzarengatik lotsatzeko gauza ere ez bagina bezala».

Kamioia, gasolinaz gainezka, oztoporik gabe zihoan errepide lauetatik, obus baten zuloa igartzen zen noiz edo behin. Mendoitzetan auto irauliak, auto kiskaliak eta hobi gurutzedunak ere ikusten ziren. Desfileak jarraitu egiten zuen: jarailako gurdiak, bizikletak, oinezkoak. Hiri bat zeharkatzen ari ziren: bonbek teilatuak lehertu zituzten, bi etxadi zeuden erreta, burdina bihurria pilatzen zen horma erreen aurrean. Exodoa, miseria, heriotza. Eta, haatik, kotxe gris metalizatu ederretan, gizon gazte eta indartsuak igarotzen ziren, kantuan.

«Heil» oihu egin zuen haien arteko batek, eskua pozik astintzen zuelarik. Grisez jantzita zihoan, bere lagunen gisa, eta bihotzean arrosa gorriak zeramatzaten guztiek.

Pariseko atean gelditu zen kamioia. Hélènek lurrera jauzi egin zuen; ia ez zen tente egoteko gauza. Bere aurpegia ikusi zuen beira batean, hautsez zeharo zikina. Grande-Armée hiribidea hutsik zegoen. Itxita zeuden denda oro. Mugiezinik gelditu zen une batez, isiltasunaren erdian, Étoile-rantz abiatu zen gero. Dena zegoen han: etxeak, jantzidendak, zuhaitzak. Gizonak deuseztuak izan ziren, ordea: denda itxiak zabaltzeko inor ez, kalean ibiltzeko inor ez, ezta biharamuna eraikitzeko edota iragana gogoratzeko ere. Berak bakarrik zirauen bizirik, miraria zen, osorik, zentzurik gabe bizitzarik gabeko mundu haren erdian. Baina berak jadanik ez zeukan ez gorputzik ezta arimarik ere. Mintzatzen zen ahots hura bakarrik: «Ni ez naiz jadanik ni».

* * *

Bloka belaunetan ipini eta Denisek idatzi egiten zuen, bere idazkera txiki eta oparoaz.

— Bukatu dut —esan zuen—. Nahi duzunean joango gara.

Ukondo batean bermatu zen Hélène gora egiteko. Errepidea beroak zurituta zegoen oraindik. Bostak. Hirurak ziren ordu frantsesean. Aire astuna zegoen eta astiro isurtzen zen Sena, zeru mugiezinaren azpian.

— Inork ez luke sinetsiko igandea dela —esan zuen Hélènek.

Mendoitzaren ertzaren kontra etzanda zeukan bizikleta tentetu zuen. Autorik ez, tandemik ez, maitemindurik ez, barrerik ez: hutsik zeuden zelaiak. Oso sakabanaturik, soin beltzaraneko zenbait gizon zeuden gerizpean eserita: garondo kaskamotzaregatik igartzen zitzaien. Frantziako igande hura bizitzen bakarrak ziren; erbesteko igandea. Uraren erdian, eguzkiaren erlantz goibelean, gizon batek, txaluparen ertzean erabat bakarrik, eskusoinua jotzen ziharduen. Hélèneren oinak gelditu egin ziren; bere inguruan lehertu ziren espazioa eta denbora, misteriozko dimentsio batean egotzia izan zen neska, garai baten eta harremanik ez zuen mundu baten bihotzera bidali zuten; ezohiko zeru baten pean galduta, bere presentzia baztertu zuen historia baten lekuko zen. «Ni han ez banengo bezala, hain zuzen ere; hantxe 'Ez nago' esateko baino ez banengo bezala». Eskulekuratz makurtu zen. Txalet oro zeuden itxita; ezabatzen eta zartatzen hasiak ziren ostatuetako kartelak. Batzuetan, ate ireki batetik, kotxe grisak ikusten ziren hartxintxarreko patioren batean, eta ahots zakarrek durundi egiten zuten lorategian.

— Hélène!

Lastertzen hasi zen Hélène. Batzuetan, horrelako abentura aparta batean murgildua izateak liluratu egiten zuen; baina beste batzuetan beldur zen; galdua zuen itzulerako giltza. «Ez dut sekula beste ezer izango!».

— Zeure alemanak zerbait egin dezake Marcelen alde? —esan zuen Denisek.

— Afarian hitz egingo diot —esan zuen Hélènek—. Harreman mordoa dauka. Dena den, Berlinen naizenean, ezaguera baliagarriak egiten saiatuko naiz.

— Berehala esku hartu beharra dago —esan zuen Denisek—. Alemaniara ebakuatu dituzte esparruen hiru laurdenak —Hélèneri so egin zion—. Benetan joango zara?

— Zergatik ez? —esan zuen Hélènek; atezuan jarri zen; bazekien Denisek zer pentsatzen zuen, bazekien Jeanek zer pentsatuko zuen; zeruertzera begira hasi zen: «Arrazoia zenuen, ez daukagu elkarrekin ezer egiterik».

— Berdin al zaizu eurentzat lan egitea?

— Zer aldatzen du horrek? —esan zuen Hélènek.

— Hori ez da kontua —esan zuen Denisek, geitzespen ahotsaz—. Nik neure burua errespetatzeko ez nuke hori egin nahiko.

— Neure burua —esan zuen Hélènek. Bere eskua begiratzen zuen, eskulekuaren gainean—. Neu, Hélène... Jendeak bideetan autoak, armairuak, txakurrak eta seme-alabak galdu zituen: bere burua galdu zuen berak.

— Laburbilduz, euren alde egitea erabaki duzu? —esan zuen Denisek.

— Ene! Ez naiz faxismora bihurtu —esan zuen Hélènek Baina zer axola du horrek? Egon badago. Eta gero beste gauza bat egongo da, eta gero beste bat —sorbaldak altxatu zituen Orduan, zer egin dezake horrek?

— Baina guretzat bizi dugun unea da kontua —esan zuen Denisek.

— Geuk hala nahi badugu da kontua —esan zuen Hélènek.

Gomutatzen hasi zen. Jeanek esaten zuen: «Geurea da erabakia». Hori da ba. Zergatik erabaki behar nuen neure etorkizuna, Frantziarena edota mende honetakoa zela kontua, halabeharrez baldin banaiz hemen? Galtzada-harrizko hiribide luzean zehar zihoan, eguzki ikaragaitz eta bakarraren pean, zeru axolagabea erdiratzen duen meteoroa bezain iheskor.

Pariseko atea gurutzatu zuten.

— Eskutitza Gurutze Gorrira eramatera noa —esan zuen Denisek.

— Lagunduko dizut —esan zuen Hélènek.

Zerua lainotu zen. Begirada hileko hamar bat emakume zebiltzan komisaldegiaren aurrean, alde batetik bestera. Auto gris ugari zegoen espaloietan zehar. Hiribidearen hondoan, Operak, ekaitz koloreko kupula berdedunak, monumentu fetitxea zirudien, bukatua zen garai baten lekuko.

Enplegatuak kartazala begiratu eta Deniseri bueltan bota zion:

— Jadanik ez dugu Baccarat-erako postarik onartzen. Alemaniara aldatu dute esparrua.

— Baccarat ere bai! —esan zuen Denisek.

— Bai andrea —esan zuen enplegatuak, pairamen askorik gabe.

Hélènek besotik oratu zion Deniseri eta irteerara eraman zuen. Denise erabat zurbildu zen. Alditxartzeko zorian ematen zuen.

— Askotan aldrebes informatzen dira —esan zuen Hélènek.

— Alemaniara! —esan uzen Denisek.

— Eztarria korapilatu zitzaion Hélèneri; Deniseren begitartean, igande arratsaldeko berotasun gris hartan, ezbeharraren itzal gogaikarria ikusi zuen.

— Alemaniatik ere itzultzen da jendea —esan zuen—. Bidea asmatuko dugu —sakon hartu zuen arnasa. Jainkoari esker, ez zen bere ezbeharra; berarentzat amaitu zen: maitasunik ez, bizitzarik ez, ezbeharrik ez.

— Abiatzea imajina ezazu —esan zuen Denisek. Ahots barik gelditu zen.

— Ziur nago Marcel zoriontsu izateko konponduko dela —esan zuen Hélènek.

— Agian bera bai —esan zuen Denisek. Hélèneren besoa askatu zuen—. Barka nazazu. Bakarrik egoteko gogoa dut.

— Ulertzen dut —esan zuen Hélènek. Bostekoa eman zion—. Bihar deituko dizut Bergmann-en erantzuna esateko.

— Eskerrik asko. Deitu —esan zuen Denisek.

Deniseri irribarre egin eta bizikletara igo zen Hélène. Beste bategatik sufritu: a ze lerdokeria! Bost axola eurei, euren bihotzaz eurentzat sukaldetxo bat egiten dute. Akabo, benetan akabo. Saint-Germain bulebarra zeharkatu zuen. Kamioi blindatuak zebiltzan, zalapartatsu, gerra-gurdiak zihoazkien atzetik eta gurdien zuloetatik beltzez jantziriko soldaduak ateratzen ziren, buruan txapel handiak, haizeak mugituta. Garaipenari agur egiten zioten, gaztetasun zoragarriaz. Garaipena. Porrota. Berak galdu egin zuen bere gerra. Gogorrago estutu zuen eskulekua. Ez dago garaipenik ez eta porrotik ere; ez dago zeurerik ez eta neurerik ere: historiaren une bat da, besterik ez.

Gozodendaren aitzinean gelditu, bizikleta gorde eta bere gelara igo zen. Soineko estanpatu polita jantzi zuen, berak diseinatua zen ehuna. Armairuan, beroki argi bat zegoen zintzilik, sport-traje eder baten ondoan. Bezero alemanak ondo ordaintzen zuen.

— Arratsalde on, ama, arratsalde on, aita.

— Arratsalde on —esan zuen Bertrand andreak, hotz; Betrand jaunak ez zuen begirada egunkaritik altxatu.

Alabari azaldu zitzaion aukerak poza ematen zieten baina inbaditzailearekin engaiatzea aurpegiratzen zioten. Hélènek dendako atea ireki eta metalezko zintzilikario luzeek tintin egin zuten, alai. Antzinako moduan, Paul edo Jeanekin elkartzen zenean; zintzilikarioak harrapatu eta atera gura zituen.

Bizikleta Saint-Michel bulebarrerantz abiatu zen, oso bizkor. Zikina zegoen, herdoilduta; berniz beltzak eskualdi urdina eta berdea ikusten uzten zituen; baina makina ona zen oraindik. «Hara eramango dut», pentsatu zuen Hélènek. Bizikleta galgatu zuen; bulebarreko beheko aldean, jende multzo nahaspilatsu bat zegoen zurezko hesi baten aurrean. Neskak lurrera salto egin zuen. Kartel hori bat zegoen oholetan itsatsita: «Robert Jardiller-i, Lorient-en ingeniaria, heriotza zigorra ezarri diote sabotaje ekintzagatik; gaur goizean fusilatua izan da». Jendea deus esan gabe geratu zen paper zatiaren aurrean. Fusilatua. Liluragarriak ziren letra handi haiek, paper horian ezarriak. Hélène brast urrutiratu zen: «Ondo dago! Hori ere pairatu beharko dugu», pentsatu zuen. Pedalei amorruz eragiten hasi zen: «Honek guztiak ez dauka garrantzirik. Ezerk ez dauka garrantzirik. Ezerk ez!».

Jatetxeko atea bultzatu zuen; kobrezko azpil eta tipula txirikorden artean, saltxitxoi eta urdaiazpiko oparo zeuden zintzilik sabaiko habe handietatik; korridoreko alde bakoitzean nitxo batzuk zeuden, mahaiak prest zeuden bertan. Herr Bergmann altxatu egin zen, takoikada arina jo eta Hélèneri eskuan muin egiteko makurtu.

— Gizon bat bezain puntuala —esan zuen, irribarrez.

Traje ilun eta dotorea zeraman, lepo gogorduna; gaztaina-koloreko adatsaren pean, itxura atsegin eta pixka bat irmoko aurpegia zeukan. Keinu bat egin zuen; mahaizain batek, bere aldetik, baserritar atorra batez mozorroturik, zerbitzari bati egin zion keinu.

— Gure plater berezia —esan zuen zerbitzariak, patez, urdaiazpiko ketuz, saltxitxoiz eta okela xehatuz estaliriko erretilu bat atera zuenean.

— Hemen nahiko ongi jaten dela uste dut —esan zuen Herr Bergmannek.

— Hala ematen du —esan zuen Hélènek.

Janari franko hartu zuen. Aldameneko mahaian, emakume gizen eta marrantatu bat, satenez jantzirik, azpizuna klaskatzen ari zen; ofizial alemanek, euren artean edota emakume dotore eta gazteekin afaltzen zutenek, osatzen zuten bezeria; zenbait konpartimentu errezel lodi eta gorriek itxiak ziren.

— Luze hitz egin dut Grandjouan andrearekin —esan zuen Herr Bergmannek—. Azkenean konpondu gara: bestalde, ez zaitu inolako kontraturik lotzen.

— Ez. Baina berarekin ikasi dut dena. Ez zait oso dotorea iruditzen orain lagatzea.

— Negozioko bazkide egin behar zintuen —esan zuen Herr Bergmannek—. Zeu enplegatu arruntatzat hartzea zapalketa zen.

— Aspaldi, Amerikara sukurtsal bat zuzentzera joateko proposatu zidan —esan zuen Hélènek—. Nik uko egin nion.

— Zergatik egin zenion uko?

— Sasoi hartan, Parisen geratu nahi nuen —esan zuen Hélènek.

— Ez zaizu damutuko —esan zuen Herr Bergmannek—. Frantzian ez dago zuretako etorkizunik. Laster Lyon ez da ezer izango. Geu gara zetaren jaun eta jabe.

Ondoko mahaietako ofizialen antzeko bihurtzen zuen harrotasun neurritsuaz hitz egiten zuen.

— Itxaron pixka batean —esan zuen Hélènek, barre apur bat egiten zuelarik—. Dena ez da bukatu.

— Ez. Dena hasten ari da —esan zuen Herr Bergmannek. Bordeleko ardo goxo pitin bat atera zion Hélèneri—. Frantzia eta Alemania ondo konpontzeko eginak dira. Ikusi, zu eta ni, zein mesedegarria izango den geure kolaborazioa. Nik ehuna ekoiztuko dut, eta zuk, zuk guk ez daukaguna erantsiko duzu: frantsesen gustu ona —amaitu zuen, adeitsu.

— Bai —esan zuen Hélènek.

— Paperak behar bezala daude —hasi zen berriz Herr Bergmann—. Astelehenerako erreserbatu ditut txartelak.

— Astelehenerako... —esan zuen Hélènek.

— Gehiago geratu nahi nuen —zalantza egin zuen—. Paris egoera honetan ikustea tristea izanik ere. Jadanik ez da hiriburua, goarnizioa baizik.

— Parisera askotan etorria zinen?

Urtebete inguru bizi izan naiz Parc Monceau-tik gertu. Goizetan lorategira paseatzera joaten nintzen, jolasean ari ziren haurtxoei begiratzen nien.

— Nahiago dut Luxenburgeko lorategia —esan zuen Hélènek.

— Luxenburgeko lorategira ere joaten nintzen —esan zuen—. Latindar auzoa. Senako nasak. Tipula-zopa jaten nuen Halles-en lagun frantsesekin goizeko bostetan —hasperen egin zuen—. Jatetxe hura hain zen interesgarria: irudi frantses tipikoez josita. Orain, Montmartren eta Montparnassen ez da alemana baino entzuten —xanpaina lehorrez bete zuen Hélèneren kopa—. Geroago etorri beharko dut.

— Iragana ez da inoiz berpiztuko —esan zuen Hélènek.

— Ez. Baina beste zerbait izango dugu. Ez al duzu jakinmina sentitzen Europa Berria ikusteko?

— Bai, jakinmina sentitzen dut —esan zuen Hélènek—. Berritasuna laket dut.

Gizonari irribarre egin zion. Iragana ez zen inoiz berpiztuko, akabo; bera libre zen. Port-Saluten afari gehiagorik ez, elurretan barrerik ez, bioleta-usaineko ilunabar epeletan malkorik ez. Mundu guztiarentzat etorkizun bakarra: alemangotzat, frantsesentzat, gizonentzat, emakumeentzat; denak ziren berdin. Inork ez zuen edukiko aurpegi bakarrik, ezta begirada paregaberik ere. Gizon hura gizon eskuduna zen, bihotzduna, buruduna, Jean bezalaxe.

— Mesede bat eskatu behar dizut —esan zuen Hélènek.

— Nola ez bada.

— Alemaniara abiatu berri den preso bat aberriratzeko biderik bada? Nire lagun minaren senarra da.

— Enbaxadan lagunak baditut —esan zuen Herr Bergmannek—. Emaizkidazu izena eta helbidea eta eskaera bat egin dezakedan ikusiko dut —zalantza egin zuen—. Hala ere ez dut uste oso baliagarria izango denik —esan zuen.

Hélènek korapilo bat sentitu zuen bihotzean. Marcel zenbat denbora geldituko zen han? Lau urte? Bost urte?

— Samina da presoen kontua —esan zuen Herr Bergmannek—. Adiskidetasuna samurragoa litzateke geure artean presoak eman ahal bagenizkizue.

Azpizun zati handi bat sartu zuen ahoan; lasterka jaten zuen. Hélènek txundidura zakarraz begiratu zituen bere esku txukunak eta bere atzamar zuriak apaintzen zituen eraztun handia. Ezin dizkizuegu eman. Gezurra esaten ari zen; berak ere bere buruari gezurra esaten zion; bazekiten biek; ez zuten une batez ere bizi historia berdina.

— Zuk ahal duzu nahiz gero —esan zuen.

— Frantses guztiak ez dira fidatzeko lagunak —esan zuen, ahots adeitsuaz—. Zer gura duzu ba? Horrelakoak dira Historiaren beharrak.

Hélènek platerean utzi zuen sardeska. Jadanik ez zen gose. Janari frantses koipetsuaz gizentzen ari ziren binokuludun ofizialak begiratu zituen. Bitartean Bertrand andreak porruak berotzen ziharduen, Denise patata egosi bat zuritzen. Marcel zortzi egun egon zen ezer jan barik. Eta bihar, Yvonne juduak ez zuen lanik izango, laster ezta etxerik ere. Historiaren beharrak ziren, dudarik gabe. Baina ni? Zergatik nago ni hemen?

Herr Bergmannek karta luzatu zion: gaztarik nahi? Frutarik?

— Eskerrik asko, ez dut nahi ezer gehiago —esan zuen.

— Koparik edo?

— Ez, eskerrik asko.

Herr Bergmannek marrubi kremadunak eskatu zituen; kreman koilaraz zanpatzen zuen fruta gorria.

— Leku atseginik ezagutzen duzu gaua bukatzeko? —esan zuen Herr Bergmannek Benetako dantzaleku frantsesa, «turistendako» ez dena —gaineratu zuen, konplizitateaz.

— Ez dut ezer askorik ezagutzen —esan zuen Hélènek; ahaleginak egin zituen—. Latindar auzoan dantza egiteko leku bati buruz berba egin didate.

— Ondo dago! Goazen hara —esan zuen—. Kotxea daukat.

— Eta zer egin behar dut bizikletarekin? —esan zuen Hélènek.

— Ez zaitez kezka —esan zuen—. Oso erraza da. Zeure etxera eraman dezaten eskatuko dut. Oso atseginak dira hemen.

Hélènek poltsatik atera zuen hauts-kaxa. Noski, erraza da, dena dute erraz. Mahaizainari ahots geldo eta zehatzaz hitz egin eta bere karteratik bileteak ateratzen zituen. Mahaizainak makurtu eta irribarre egiten zuen. Irribarre egiten dut nik ere. Irribarre, irribarre egizue. Irribarre egiten ez dutenak fusilatu egiten dituzte. Gaur goizean fusilatua, goizean goiz, erabat bakarrik, irribarrerik gabe. Historiaren beharrak: baina nork erabakitzen du nik irribarreka jarraitzen dudan ala ez badut irribarre gehiago egiten?

Kotxera igo zen. Oraino eguna zen.

— Non gelditu behar dugu?

— Médicis plazan gera zaitez. Alboko kale txiki batean da. Oso bare zegoen Médicis plaza eta bi kafetegi handien terrazetako ahotsen burrunba entzuten zen; bide handi eta hutsa zen bulebarra. Baina dena zegoen bere lekuan: iturria, gaztainondoak, ekainak hamarreko goizean gizon hark kontuz garbitzen zuen farola. Dena aldatuko zela uste zuen jendeak, etxeak, aurpegiak, baita zoruaren kolorea ere. Baina isiltasun hura, zeruaren argitasun bitxi hura eta Hélèneren ondoan gizon adeitsu eta serio hura baino ez zegoen.

— Hemen da —esan zuen neskak.

Atea bultzatu zuen. Gela txiki batean sartu ziren, barrubigun gorriaz eta landare berdez apaindurik. Musikariak lurra eta zeruaren artean zintzilik zeuden, tribuna batean. Bikote batzuek dantza egiten zuten.

— Ikus dezakezu, ez dago uniforme larregirik —esan zuen Hélènek.

Eseri ziren eta Herr Bergmannek xanpaina eskatu zuen. Gogoetatsu begiratu zuen bere ingurura:

— Toki xarmanta da —esan zuen—. Baina zera falta zaio... Nola diozue zuek? Guk «Stimmung» esango genuke.

— Gerra da —esan zuen Hélènek.

— Bai, noski —esan zuen Herr Bergmannek. Burua astindu zuen Zuen buruari hainbeste min egin diozue!

— Alaiagoa al da Berlin? —esan zuen Hélènek.

— Ikusiko duzu, Berlin ere hiri ederra da —esan zuen Herr Bergmannek.

Dantzan ari ziren bikoteak begiratu zituen Hélènek eta bihotza astunagoa egin zitzaion. Musikariek gerra aurreko doinu bat jotzen ziharduten, eta ahaztua zuen zerbait esnatu zitzaion bere baitan: goxoa eta epela zen, eta tupustean hamaika punta zorrotzez erdiratzen zuen Hélène. Azken egunak. Azken gauak. Zortzi egunen buruan, ordu hartan, nire inguruko jendeak hizkuntza ezezagun bat hitz egingo zuen.

— Nik ez dut sekula bidairik egin —esan zuen.

— Ai! Orain egitako europar bilakatuko zara —esan zuen Herr Bergmannek.

Korapilo laranjaz apainduriko soineko beltzeko emakume bat hurbildu zitzaien eskuetan otzara bat zuela: «Txokolaterik? Zigarretarik?».

— Txokolate kaxa bat —esan zuen Herr Bergmannek.

Odola masailetara igo zitzaion Hélèneri; kaxa xingoladun haiek ondo ezagutzen zituen; neska ilehori batek, haren oso antzekoa, erosten zizkion astero Bertrand andreari: «Fritz-ei birsaltzen dizkiet, laurehun liberatan», esaten zuen, barrezka.

— Ez —esan zuen Hélènek.

— Mesedez —esan zuen Herr Bergmannek.

— Ez, ez dut nahi —esan zuen zakar—. Txokolateak higuindu egiten nau —erantsi zuen.

— Zigarretarik?

— Ez dut erretzen. Mesedez: ez dut deus nahi.

Arranguraz begiratu zion. Marcelen askatasuna eta Yvonneren segurtasuna besterik ez; Robert Jardillerren bizitza besterik ez, gaur goizean fusilatua duten igeniaria. Neska aldendu egin zen. Isilune hotz bat egon zen.

— Nirekin dantzatzeko ohorea egingo didazu? —esan zuen Herr Bergmannek.

— Atsegin handiz —esan zuen Hélènek.

Hélène altxatu egin zen. Besoetan hartu ninduen eta dantza egin genuen, banderek zart egiten zuten zeru urdinaren pean, zutik zen tauladaren gainean; berak berba egin eta mundu guztia kantuan ari zen. Niri dagokit, pentsatu zuen, estututa, nire iragana da. Berlinera eramango dut. nire iragan guztiarekin joango naiz Berlinera. Herr Bergmannek gogor estutzen zuen. Zuzen dantza egiten zuen, baina ahaleginak egiten. Euren pausoak batera ziohazen, eta halarik ere gorputz bakoitza bakarrik geratzen zen. «Besoetan nauka», pentsatu zuen Hélènek. Ispiluari begiratua egin zion. Bere besoetan. Ni neu naiz. Bere burua ikusten ari zen. Eta Denise begira zeukan. Marcel begira zeukan, Yvonne begira zeukan, Jean begira zeukan. Ni neu ikusten naute.

— Barkatu —esan zuen neskak. Bergmannengandik askatu eta mahairantz abiatu zen.

— Zer daukazu? —esan zuen Herr Bergmannek, aita-ahotsaz—. Dantza hain gaizki egiten al dut?

— Ez. Izugarri nekatua naiz.

Neska eseri eta ez zen irribarre egiten saiatu. Jadanik ez zuen irribarre egin nahi. Begira dauzkat, existitzen dira. Jean existitzen da. Aurpegia eskuen artean gorde zuen. Sufritu gura ez nuelako: gezurra esan dut; existitzen naiz. Ez diot inoiz existitzeari utzi. Neu joango naiz Berlinera, nire iragan guztiak lagunduta; neu nindukan bere besoetan. Nire bizitza da bizitzen ari naizena.

— Xanpaina pitin bat edan ezazu —esan zuen Herr Bergmannek, arretaz.

— Eskerrik asko.

Zurrutada garratza hartu zuen. «Ahazteko esan dut gezurra, mendeku hartzeko. Gezurra esatea aukeratu dut, hemen egotea aukeratu dut, gizon honen ondoan». Hamaika puntak bihotzean sartu zitzaizkion kolpe batean: «Existitzen naiz eta Jean betiko galdu dut».

— Hobeto al zaude?

— Bai —esan zuen.

Ezaguna zuen bere bihotzaren kexa hura; ezagunak zituen bere bihotzaren taupadak eta bere txistuaren zaporea ahoan. Ni naiz. Ni neu naiz. Gure porrota. Euren garaitza. Gure presoak. Herr Bergmanni so egin zion:

— Ez dut uste Berlinera joan ahal izango naizenik —esan zuen.

"Simone de Beauvoir / Besteen odola" orrialde nagusia