Hirugarren zatia
LARRAINA
Errukarria ni!, esan zuen ondoren.
Galdua bainaiz; ezpain zikineko
gizona bainaiz, eta ezpain zikineko
jendearen artean bizi bainaiz;
nire begiek Erregea ikusi baitute,
Armaden Jauna.
Orduan oinetakoak estekatu,
Eta bideari lotu nintzaion.
Konturatu zen, nola gertatu zen ez jakin arren, zoruan etzanda zegoela, berak eta Elishak garbitutako aldare aurreko gunean; eta jakin zuen argi horia zeukala gainean, lehenago berak piztutakoa. Hautsa zeukan sudur-zuloetan, hauts garratz izugarria, eta santuen oinek, azpiko zorua kolpatuz, hautsezko hodeitxoak altxatzen zituzten, ahoari itsasten zitzaizkionak. Johnek haien oihuak aditu zituen, oso urruti, bera baino askoz gorago; bera ezingo zen inoiz hara iritsi. Arroka modukoa zen, gizonezko gorpua, altuera izugarri batetik eroritako txoria hilzorian; mugitzeko berezko indarrik ez zuen zerbait.
Eta Johnen gorputzean zerbait mugitu zen, John ez zena. Inbadituta zegoen, deuseztatuta, posedituta. Indar hark John kolpatu zuen, buruan edo bihotzean; eta une batean indarrak ireki egin zuen John, bere bizitzan ezin irudika lezakeen, jasan ezingo zukeen eta oraindik ere ezin sinets zezakeen larriduraz erabat betez. Indarrak pitzatu bezala egin zuen, egurra aizkoraren azpian erditik pitzatzen den moduan, arrokak arrailtzen diren moduan; zarratatu egin zuen, eta ziztu batean bota, halako moldez non ez baitzuen zauria sentitu, agonia baizik, ez baitzuen erorketa sentitu, beldur hutsa baizik; eta orain han zetzan, ezgai, oihuka, ilunpearen hondoan bertan.
Altxatu nahi zuen —ahots gaizto ironiko batek altxatzeko esaten zion behin eta berriz— eta, segituan, tenplua atzean utzi eta mundura irten.
Ahotsari obeditu nahi zion, mintzatzen zitzaion ahots bakarra izanik; ahotsari ziurtatu nahi zion ahaleginak egingo zituela altxatzeko; une batez bakarrik egongo zen etzanda, erorketa izugarriaren ondoren, arnasa berreskuratzeko. Une hartantxe konturatu zen ezin zela altxatu; zerbait gertatu zitzaien bere besoei, zangoei, oinei; ai, zerbait gertatu zitzaion Johni! Eta berriro ekin zion oihu egiteari ikaratuta, izututa, eta bere burua mugitzen sentitu zuen; ez gora, argirantz, beherantz baino, goragalea barrenetan, tenkada bat izter arteko nerbioetan. Bere burua biraka sentitu zuen, behin eta berriro, zoruko hautsean zehar, Jainkoaren behatzak arinki ukitu balu bezala. Eta hautsak eztula eragiten zion, goralarria; jiraka zebilen bitartean munduaren zentroa aldatu zen; espazioa hutsune puru bihurtu zen, trufa bilakatu ziren ordena, oreka eta denbora. Ez zen ezer geratzen: dena kaosean irentsita zegoen. Eta Johnen arimak galdetzen zuen Hau al da?... Zer da hau?, helbururik gabe, erantzunik hartzeke. Baina ahots ironikoak behin eta bitan esaten zion zoru zikinetik altxatzeko beste beltzak bezalakoa izan nahi ez bazuen.
Orduan larridura baretu egin zitzaion une batez, urak apur bat atzera egiten duen bezala arrokei ostera oldartu aurretik: bazekien baretzearen ondoren larridura itzuliko zela. Eta, ahozpez etzanda, eztulka eta zotinka hasi zen aldare aurreko gune haustsuan. Eta jaisten jarraitzen zuen, goian sumatzen zuen poza, kanta eta argitik gero eta urrutiago.
Saiatu zen, baina halako etsiaz! —erabateko ilunpeak ez baitu abiapunturik, ez baitauka ez hasierarik ez amairik—. Saiatu zen, bai, bere erorketaren, bere aldaketaren aurreko unea berraurkitzen eta nolabait heldu eta esku-ahurrean gordetzen. Baina une hura ilunpeetan hetsita zegoen, hitzik gabekoa zen, eta ez zuen bere burua azaldu nahi. Gurutzeaz oroitzen zen soilik: aldare aurrean belaunikatzeko jiratu eta aurrean topatu zuen urrezko gurutzea. Eta Izpiritu Santua mintzatzen ari zen, eta bazirudien esaten ziola, Johnek gurutzea apaintzen zuen inskripzio hain presente eta erraldoia letreiatzen zuen bitartean: Jesus da gure salbazioa. Hari begira egon zen, samin izugarri batek bihotza hartuta, madarikazioka hasi nahian. Eta Izpiritua mintzatu zen, eta Johnen baitan mintzatu zen. Bai: han zegoen Elisha, zorutik hitz egiten, eta aita, isilik, bere atzean. Kolpetik Elisharenganako samurtasun desiratsua sentitu zuen bihotzean; sentitu zuen, aizto dirdiratsua bezain zorrotz eta izugarria, Elisharen gorputza bereganatzeko eta Elisha etzanda zegoen lekuan egoteko desira; Elishak bezala zenbait hizkuntzatan eta autoritate handiz mintzatzeko desira, aita txunditzeko irrika. Baina ez zen une egokia izan; haraino iritsi ahal izan zen atzerako bidaia hartan, baina sekretua, bira, amildegiko erorketa are atzerago zegoen, ilunpean. Aita madarikatzen zuen bitartean, Elisha maite zuen bitartean, orduan ere negarrez aritu zen; bere unea pasea zen, jadanik indarraren mende zegoen, bota zuten jadanik, eta behera zihoan.
Behera! Eta zertarako? Eta nota? Itsasoaren hondora, lurraren erraietara, labe kiskalgarriaren bihotzera? Infernua baino sakonagoa zen ziegara, hilobia baino ozenagoa zen eromenera? Zer tronpeta-soinuk esnatuko zuen, zer eskuk altxatuko zuen? Ongi baitzekien —indarrak berriro kolpatzen zuen bitartean, berriro oihukatzen zuen bitartean, eztarria errauts kiskalgarriez beterik, eta berriro jiratzen zen bitartean, gorputza zintzilik, alferrikako zama bezala, karkasa astun ustela bailitzen—, jasotzen ez baldin bazuten ez zela inoiz altxatuko.
Aita, ama, izeba, Elisha... denak zeuzkan goian, zain, zuloan nozitzen ari zen tormentuari so. Urrezko langaren gainean ageri ziren, atzean kantak, haien buruen inguruan argia, beharbada negarrez Johnengatik, hain goiz kolpatua izan zelako. Eta ez, jada ezin zioten lagundu; jada ezerk ezin zion lagundu. Borrokatu zen, altxatzen ahalegindu zen, haiekin elkartzeko. Hegalak nahi zituen gorantz hegatzeko eta besteekin bat egiteko goiz hartan, aurkitzen ziren goiz hartan. Baina bere ahaleginek are beherago bultzatzen zuten, bere oihuak ez ziren gorantz altxatzen, haien durundia kaskezurrean geratzen zitzaion.
Baina, nahiz eta aurpegiak ia-ia ikusten ez zizkien, bazekien han zeudela. Mugitzen sentitzen zituen, eta haien mugimendu bakoitzak dardara, txundidura, izua sortzen zuen bera aurkitzen zen ilunpeen bihotz hartan. Ezin jakin zezakeen besteek berak altxatu nahi zuen grina berberaz berengana joatea nahi ote zuten. Agian ez zioten laguntzen gogoak ematen ez zielako, maite ez zutelako.
Orduan aita itzuli zitzaion egoera aldatu eta apal hartan; eta Johnek pentsatu zuen, une batez soilik, laguntzera zihoakiola. Orduan, hutsunea bete zuen isiltasunean, aitari begiratu zion. Haren aurpegian ez zegoen espresiorik, gau triste eternala zirudien; hala ere su bat zeraman aurpegian, su eternala gau eternalean. John dardaraka hasi zen han etzanda; su hartan beretzako berotasunik ez zegoela jabetuz, dardaraka hasi zen begiak handik kendu ezinik. Haize bat heldu zitzaion, honako hau zioena: «Maite duena eta gezurra dioena» Hori bakarrik: «Maite duena eta gezurra dioena». Eta jakin zuen bota egin zutela santuen, alaien, odolez garbituen komunitatetik, aitak bota zuela. Haren borondatea Johnena berarena baino sendoagoa zen. Haren indarra handiagoa zen, Jainkoaren gizona zelako. Orain Johnek ez zuen gorrotorik sentitzen, deus ere ez, etsipen samin sinesgabea besterik ez: profezia guztiak egia ziren, salbazioa amaitu zen, kondenazioa erreala zen!
Orduan Herioa erreala da, esan zuen Johnen arimak, eta Herioari ere iritsiko zaio une egokia.
«Konpondu etxeko arazoak», esan ohi zion aitak, «hil egingo zara eta. Ez zara luzaro biziko».
Eta orduan ahots ironikoa ostera mintzatu zen: «Altxa, John. Altxa, motel. Ez iezaiok utzi horrela apaltzen. Hire aitak daukan guztia daukak».
John barre egiten saiatu zen. Barrezka ari zela uste zuen, baina konturatu zen ahoa gatzez gainezka zeukala, belarriak ut irakinez beteta. Bere gorputz urrunean gertatzen ari zen dena delakoa aldatzerik ez zegoen, gelditzerik ez; bularra puztu zitzaion, barrea areagotu eta ahoan borborka hasi zitzaion odola bailitzen.
Eta aita begira zeukan. Aitaren begiak so zeuzkan, eta John garrasika hasi zen. Aitaren begiek biluztu egin zuten, eta ikusi zutena ez zuten atsegin. Eta berriro, oihuka, hautsean iraulkatzen zela, aitaren begiei ihes egin nahian, begi haiek, aurpegi hura, eta aurpegi haiek guztiak, eta urrutiko argi horia, denak desagertu zitzaizkion ikusmenetik, itsutu egin balitz bezala. Behera zihoan berriz. Ilunpeak ez du hondorik!, oihukatu zuen bere arimak berriro.
Ez zekien non zebilen. Isiltasuna zegoen nonahi; hots bakarra, dar-dar urrun ahul etengabe bat bere azpian, beharbada azpian zuen Infernuko suarena, edo santuen oin-mugimenduen oihartzun errepikakor eta oraindik gaindiezina. Mendi-gailurraz pentsatu zuen, egon nahi zuen lekuaz; han eguzkiak urrezko kaparen moduan estaliko zuen, suzko koroaren moduan estaliko zion burua, eta eskuetan makila loratua eramango zuen. Baina John ez zegoen inongo menditan etzanda, han ez zegoen ez kaparik, ez koroarik. Eta beste esku batzuek zeramaten makila loratua.
«Kolpeka aterako diot bekatua. Kolpeka aterako diot».
Bai, bekatu egin zuen, eta aita bere bila zebilen. Johnek ez zuen hotsik ere egin, eta geldi-geldirik geratu zen, aita ondotik pasako zitzaiolako itxaropenean.
«Uztazu. Uztazu bakean. Utziozu Jainkoari otoitz egiten».
«Bai, ama. Jainkoa maitatzen saiatuko naiz».
«Norabait ihesi joan da. Hain aurkitu egingo dut, eta kolpeka aterako diot».
Bai, bekatu egin zuen: goiz batean, bakardadean, bainugela zikinean, aitaren kiratsez betetako bainugela ñimiñoan. Batzuetan, bainu-ontzi zurixka arrailduaren gainean makurtuta, bizkarra igurzten zion aitari; eta, Noeren seme madarikatuak bezala, aitaren biluztasun nazkagarriari begiratzen zion. Ezkutua zen, bekatua bezala, eta lingirdatsua, sugea bezala, eta astuna, makila bezala. Halakoetan gorroto izaten zuen aita, eta indarrak aita suntsitzea irrikatzen zuen.
Horregatik ote zegoen orain han etzanda, giza laguntzarik zein zeru-laguntzarik gabe? Hura ote zen, eta ez beste bat, bere bekatu larria? Aitaren biluztasunari begiratzea eta bihotz-bihotzetik trufatzea eta madarikatzea? Noeren seme hura madarikatua izan zen, egungo belaunaldi sufritzailearenganaino iristen zen madarikazioaz: Zerbitzarien zerbitzari izango da bere anaien artean.
Orduan ahots ironikoak, sakonik ezagatik, ilunperik ezagatik izututa, antza, trufari galdetu zion Johni ea madarikatuta zegoela uste zuen. Beltz guztiak zeuden madarikatuta, gogorarazten zion ahots ironikoak, Noeren seme managaitzena zen harengandik zetozen beltz guztiak. Nola izan zitekeen John madarikatua bainu-ontzi batean ikusi zuelako beste gizon batek —baldin eta gizon hura inoiz bizi izan bazen— hamar mila urte lehenago kanpadenda batean etzanda ikusi zuenagatik? Madarikazioak hainbeste urte iraun al zezakeen? Denbora osoan bizi zen, ala unean? Baina Johnek ez zuen ahots harentzako erantzunik aurkitu, unean baitzegoen, denboratik at.
Eta aita hurbiltzen ari zen. «Kolpeka aterako diot bekatua. Kolpeka aterako diot». Ilunpe guztia astintzen hasi zen intzirika aitaren oinak hurbildu ahala; haien hotsa Jainkoaren oinen hotsa bezalakoa zen Edenen sartu zenean Adan eta Eba estalien bila. Orduan aita ondoan izan zuen, berari goitik begira. Eta Johnek jakin zuen madarikazioa berritu egiten zela une batetik bestera, aitarengandik semearenganaino. Denborak ez zuen garrantzirik, elurrak edo izotzak bezala; baina bihotzak, lautada zigortu hartan erotuta, betiko eramaten zuen madarikazioa.
«John», esan zion aitak, «zatoz nirekin».
Orduan kale zuzen batean zeuden, bide estu-estu batean. Egun askotan zehar ibili ziren. Kalea aurrean zabaltzen zitzaien, luze eta isila, beherantz, eta elurra baino zuriagoa. Bertan ez zebilen inor, eta John ikaratuta zegoen. Kale hartako eraikinak, hain hurbilak non Johnek bi aldeetara uki zitzakeen, haiek ere estuak ziren, lantzak bailiren altxatzen ziren zerurantz, eta urre eta zilar landuez eginak ziren. Johnek bazekien eraikin haiek ez zirela beretzat; ez gaur. Ez, ezta bihar ere! Orduan, kale luze isilean behera zihoala, emakume bat ikusi zuen, oso zaharra eta beltza, berengana zetorrela, harrien gainean balantzaka. Mozkor zegoen, eta zikin, eta oso zaharra zen, eta haren ahoa amarena edo berea baino handiagoa zen; ezpainak zabalik eta heze zeuzkan, eta Johnek inoiz ikusi zuen pertsona beltzena zen. Aita harrituta geratu zen hura ikustean, eta bere onetik aterata, baina John pozik zegoen. Txaloka hasi zen, esanez:
«Begira! Ama baino itsusiagoa da! Ni baino itsusiagoa da!»
«Harro-harro zaude Deabruaren semea izateaz, ezta?», esan zion aitak.
Baina Johnek ez zion aitari entzun. Jiratu egin zen emakumea pasatzen ikustera. Aitak besotik heldu zion.
«Ikusten hori? Hori bekatua da. Horretxen atzetik ibiltzen da Deabruaren semea».
«Noren semea zara zu?», galdetu zuen Johnek.
Aitak zaplastakoa eman zion. Johnek barre egin zuen, eta apur bat urrundu zen.
«Ikusi dut Ikusi dut! Ez alferrik naiz Deabruaren semea.»
Aitak heldu nahi izan zion, baina John azkarragoa izan zen. Atzera jo zuen kale distiratsuan barrena, aitari begira; hau berarengana zetorren, esku sumindu bat luzatuta.
«Eta aditu izan zaitut, gau osoan zehar. Badakit zer egiten duzun ilunpetan, beltz horrek, Deabruaren semea lo dagoela uste duzunean. Aditu izan zaitut, tuka eta intzirika, itolarrian; eta ikusi izan zaitut, gora eta behera, sartzen eta ateratzen. Ez alferrik naiz Deabruaren semea».
Eraikin entzuleak gorantz altxatzen ziren, makurtuz eta zerua itxiz. Johnen oinak labaintzen hasi ziren; malkoak eta izerdia zituen begietan; aitarengandik atzeraka oraindik, ingurura begiratu zuen askapen bila; baina kale hartan ez zegoen beretzako askapenik.
«Eta gorroto zaitut. Gorroto zaitut. Bost axola zait urrezko zure koroa. Bost axola zait zure jantzi zuria. Ikusi zaitut jantziaren azpitik, ikusi zaitut!»
Orduan gainean zeukan aita; haren ukituaz kantak izan ziren, eta sua. John gora begira zegoen etzanda kale meharrean, aitari begira, suzko dorreen azpian zegoen suzko aurpegi hari begira.
«Kolpeka aterako dizut bekatua. Kolpeka aterako dizut». Aitak eskua altxa zuen. Aiztoa jaitsi zen. John zilipurdika joan zen kale zurian behera, oihuka:
«Aita! Aita!»
Haiek izan ziren ahoskatu zituen lehen hitzak. Une batean isiltasuna egin zen, eta aita desagertu zen. Berriro sentitu zituen santuak goian; eta hautsa zeukan ahoan. Kantatzen ari ziren nonbait; urruti, bere gainean, kantu geldo eta doluzkoa. Etzanda geratu zen isilik, ezin jasanezko tormentupean, aurpegiko gatza lehortzen, bere batean ezer geratzen ez zitzaiolarik, ez haragikeriarik, ez lotsarik, ez itxaropenik. Eta hala ere bazekien itzuliko zitzaizkiola. Ilunpea demonio zelatariez beteta baitzegoen, denak beren hortzez berriro zirikatzeko zain.
Orduan hilobira begiratu eta pentsakor geratu nintzen.
Behera! Zeren bila ari zen ilunpean bakar-bakarrik? Baina ordurako bazekien, ironiak abandonatua baitzuen, zerbaiten bila ari zela, ilunpean ezkutatuta zegoen aurkitu beharreko zerbait. Hil egingo zen aurkitzen ez bazuen, edo jadanik hilda zegoen, eta ez zen bizidunekin elkartuko aurkitzen ez bazuen.
Eta hilobiak izugarri triste eta bakarti zirudien.
Orain han-hemenka zebilen hilobian —bazekien hilobia zela, hotza eta isiltasuna nonahi, eta laino izoztuan zebilen— bere ama eta aita aurkitu zituen, ama eskarlataz jantzita, aita zuriz jantzita. Haiek ez zuten ikusi: atzera begiratu zuten, sorbalden gainetik, lekuko-multzo batengana. Han zegoen izeba Florence, haren atzamarretan urrea eta zilarra distiratsu, letoizko belarritakoak jantzita; eta bazegoen beste emakume bat, aitaren beste emazte hura iruditu zitzaiona, Debora izenekoa, berari hainbeste esateko zeukana, behiala uste zuen legez. Baina multzo osotik hark bakarrik begiratzen zion, hilobian mintzorik ez zegoela adieraziz. John arrotza zen han; besteek ez zuten pasatzen ikusten, ez zekiten zeren bila ari zen, ezin zioten bilaketan lagundu. Berak Elisha aurkitu nahi zuen, nork lagun ziezaiokeen jakingo zuelakoan; baina Elisha ez zegoen han. Roy zegoen. Royk agian lagundu ahal izango zion, baina aiztoz ebaki zuten, eta orain etzanda zegoen, isilik, txokolate kolorekoa, aitaren oinetan.
Orduan etsipenaren urak Johnen arima gainezkatzen hasi ziren. Maitasuna heriotza bezain indartsua da, hilobia bezain sakona. Baina maitasuna, aldameneko erresumako, Heriotzaren erresumako biztanleria areagotu zuen errege ongilea bailitzen, ez zen hara jaitsi: han ez zioten inongo mendekotasunik zor. Han ez zegoen ez mintzorik ez hizkuntzarik, ezta maitasunik ere. Ez zegoen inor «Ederra zara John» esateko; ez zegoen inor berari barkatzeko, bere bekatua edozein zela ere; sendatuko zuen inor ez, altxatuko zuen inor ez. Inor ez: aita eta ama atzera begira zeuden, Roy odoletan zegoen, Elisha ez zegoen han.
Orduan ilunpea xuxurlaka hasi zen, hots izugarria eginez, eta Johnen belarriak dardarka hasi ziren. Airean inarrosten diren milaka hegalek bezala hilobia betetzen zuen xuxurla hartan, beti aditu zuen hots bati antzeman zion. Izututa, negarrez eta intzirika hasi zen; eta hots hura irentsia gertatu zen, eta hala ere ilunpea betetzen zuten oihartzunek ozendua.
Hots hark Johnen bizitza bete zuen, orain hala zirudien, lehen arnasa egin zuen unetik. Nonahi aditu zuen, otoitzean eta eguneroko hizketan, eta santuak elkartzen ziren bakoitzean, eta kale sinesgabeetan. Bere aitaren erresuminean zegoen, eta bere amaren tema lasaian, eta bere izebaren trufa sutsuan; durundia egin zuen, harrigarriro, arratsalde hartako Royren ahotsean, eta Elishak pianoa jo zuenean ere bertan izan zen; Arreba McCandlessen panderoaren kolpe eta kaskabilo-hotsean, haren testigantzaren kadentzian bertan, testigantza hari parerik gabeko autoritate ukaezina gaineratuz. Bai, bizitza osoan barrena aditu zuen, baina orain bakarrik zituen zabalik belarriak ilunpetatik zetorren, ilunpetatik bakarrik etor zitekeen, hots haren aurrean, ilunpetatik etorri arren argiaren aintzaren lekukotasun segurua ematen zuena. Eta orain, bere oihuminen artean, edozein laguntzatik hain urrun, berarengan ere aditu zuen; bere odoltzetik zetorren, bere bihotz zartatutik. Amorru eta negarrezko hotsak betetzen zuen hilobia, denboratik askatutako amorru eta negarrak, orain eternitatean bat eginda; hizkuntzarik ez zuen amorrua, ahotsik gabeko negarra, baina hala ere orain Johnen arima asaldatuari mintzatzen zitzaiona malenkonia mugagabeari buruz, pazientzia saminenaz eta gau luzeenaz; ur sakonenaz, kate indartsuenez, zigor ankerrenaz; umilazio gaiztoenaz, ziega erabatekoenaz, maitasun-ohe orbanduaz, eta ohorerik gabeko jaiotzaz, eta bat-bateko heriotza odoltsuenaz, adierazezinenaz. Bai, heriotza-xuxurlek astintzen zuten ilunpea: gorputza uretan, gorputza suan, gorputza zuhaitzean. Johnek ilunpeetako armaden ilarari begiratu zion, armadaz armada, eta arimak hasperen egin zion: Nor dira hauek? Nor dira? Eta bere buruari galdetu zion: Nora joan behar dut?
Ez zegoen erantzunik. Hilobian ez zegoen ez laguntzarik ez sendabiderik, erantzunik ez ilunpean, mintzorik ez talde harengandik. Atzera begira zeuden. Eta Johnek atzera begiratu zuen, askapenik ikusi gabe.
Nik, John, etorkizuna ikusi nuen, airearen erdian altxatzen.
Zigorra, ziega, gaua, beretzat ote ziren? Itsasoa beretzat ote zen? Eta hilobia?
Nik, John, zenbaki bat ikusi nuen, airearen erdian altxatzen.
Eta borrokatu egin zen ihes egiteko —ilunpe hartatik kanpora, talde harengandik kanpora— haro goian, haro urruti zegoen bizidunen herrialdera. Beldurra nagusitzen zitzaion, inoiz ezagututakoa baino hilgarriagoa zen beldurra, bera ilunpetan intzirika, estropezuka, ilunpetan barrena arrastaka, jiraka eta jiraka ari zen bitartean, eskurik, ahotsik, aterik aurkitu gabe. Nor dira hauek? Nor dira? Mesprezatuak eta baztertuak ziren, zorigabeak, listu egindakoak, lurreko gorotza; eta bera haiekin zegoen, eta arima irentsiko zioten. Haiek nozitutako zigorkadek bizkarra markatuko zioten, haien zigorra berea izango zen, haien patua berea, berea haien umilazio, larridura eta kateak, berea haien ziega, berea haien heriotza. Hiru aldiz dantzatu zidaten makila, behin harrikatu ninduten, hirutan jasan nuen ontzi-hondoratzea, egun bat eta gau bat eman ditut sakonean.
Eta haien beldurrezko testigantza berea izango zen!
Bidaialdi sarrietan, oraren arriskuetan, lapurren arriskuetan, neure herrikideek eragindako arriskuetan, paganoen arriskuetan, hiriko arriskuetan, landa mortuetako arriskuetan, itsasoko arriskuetan, anaia faltsuen arteko arriskuetan.
Berea izango zen haien hondamendia:
Nekean eta oinazetan, beila sarrietan, gasean zein egarrian, barau sarrietan, hotzean eta biluztasunean.
Eta oihuka hasi zen laguntza eske, aurrean ikusten zituelarik zigorra, sua, eta ur hondargabea, bere burua, bera, John, betiko apalduta ikusiz, umil haien artean umilena. Eta amaren bila hasi zen, baina haren begiak armada ilun hartan zeuden tinko, deika ari zitzaion armada hartan. Eta aitak ez zion lagundu nahi, aitak ez zuen ikusten, eta Roy hilik zetzan.
Orduan xuxurlatu zuen, xuxurlaka ari zela jakin gabe: «Oi, Jainkoa, erruki zaitez nitaz. Nitaz errukitu».
Eta, bidaialdi izugarri hartan barrena estreinako aldiz, ahots bat mintzatu zitzaion Johni, amorru eta negarren artean, sua, ilunpea eta uholdean zehar:
«Bai», esan zuen ahotsak, «segi aurrera. Aurrera».
«Altxa nazazu», xuxurlatu zuen Johnek, «altxa nazazu. Ezin dut aurrera egin».
«Aurrera», esan zuen ahotsak, «aurrera».
Gero isiltasuna izan zen. Marmarra gelditu zen. Halako dardara bat sumatzen zuen bakarrik bere azpian. Eta nonbait argi bat bazegoela jakin zuen.
«Aurrera».
«Eskatu Hari aurrera joaten laguntzeko».
Baina ezingo zuen inoiz ilunpe hura zeharkatu, su hura eta erresumin hura zeharkatu. Ezingo zuen aurrera egin. Indarra agortu zitzaion, eta ezin zen mugitu. Ilunpea zuen etxea; ihes egiten ziola uste zuen ilunpea deika ari zitzaion. Eta intziri egin zuen ostera, negarrez, eta eskuak jaso zituen.
«Dei egiozu. Dei egiozu».
«Eskatu aurrera joaten laguntzeko».
Hautsa sartu zitzaion berriro sudur-zuloetan, Infernuko sugarrak bezain garratza. Eta berriz jiratu zen ilunpean, aditutako zerbait, irakurritako zerbait gogoratu nahian.
Jesus da gure salbazioa.
Dei egiozu. Eskatu aurrera joaten laguntzeko.
Ezin zion deitu, mihia trabatuta zuelako, eta bihotza isilik, eta beldur handiz beteta. Nola ibili ilunpe hartan? Herioaren hamar mila ahutzak zabalik zeudela, ilunpetan zain? Piztia edozein bazterretatik oldar zekiokeen; ilunpean ibiltzea zain zeuden hildakoen ahutzetara sartzea baitzen. Hala ere, konturatzen zen aurrera egin behar zuela; argi bat baitzegoen nonbait, eta bizitza, eta poza, eta kantuak... Nonbait, han goian nonbait.
Eta intziri egin zuen atzera: «Oi, Jauna, erruki zaitez nitaz. Nitaz errukitu, Jauna».
Gogora etorri zitzaion berriz jaunartze-elizkizun hura, Elisha aitaren oinen aurrean belaunikatu zenekoa. Orain elizkizuna areto handi garai batean gertatzen zen, eguzkiak urreztutako gela batean; eta gela jende ugariz beteta zegoen, denak jantzi luzeekin, emakumeak burua estalita. Zurezko mahai luze soil batean zeuden eserita. Mahai hartan gatzik gabeko ogia zatitu zuten, Jaunaren gorputza zena, eta zilarrezko kopa astun batetik edan zuten Haren odola zen ardo gorria. Orduan Johnek erreparatu zuen oin-hutsik zeudela, eta haien oinak odol hartaz beraz zikinduta zeudela. Eta negar-hots bat zabaldu zen gelan zehar ogia zatitu eta ardoa edan zutenean.
Gero altxatu eta denak elkartu ziren urez betetako ontzi handi baten aurrean. Eta lau taldetan banatu ziren, bi emakumezkoenak eta bi gizonezkoenak. Eta, emakumea emakumearen aurrean, gizona gizonaren aurrean, elkarri oinak garbitzeari ekin zioten. Odola ez zen joaten, ordea; garbiketa askoren ondoren ur gardena gorritu egin zen. Eta norbaitek oihu egin zuen: «Izan al zara ibaian?»
Orduan Johnek ibaia ikusi zuen, eta bertan zegoen jendetza. Orain aldaketa bat gertatu zitzaien; jantziak piltzar bihurtuta zeuden, ibilitako bidean jasotako hautsaz zikinduta, eta odol profanoaz orbanduta; batzuei arropek ozta-ozta estaltzen zieten biluztasuna; eta haietako batzuk biluzi zeuden. Eta batzuek estropezu egiten zuten ibai-ertzeko harri leunetan, itsu baitzeuden; eta batzuk arrastaka zebiltzan garrasi izugarrien artean, herren baitzeuden; batzuek etengabe igurzten zuten gorputza, ustelduta eta zauriz beteta zeukatelako. Denak lehiatzen ziren ibaira iristeko, izugarrizko bihotz gogorra erakutsiz: indartsuek ahulak kolpatzen zituzten, piltzarrez betetakoek tu egiten zieten biluziei, biluziek itsuak madarikatzen zituzten, itsuak herrenen gainetik zebiltzan arrastaka. Eta norbaitek oihu egin zuen: «Bekataria, maite al duzu nire Jauna?»
Orduan Johnek Jainkoa ikusi zuen, une batez bakarrik; eta une batez bakarrik, Johnek ezin eraman zezakeen argi batek bete zuen ilunpea. Orduan, une batean, aske sentitu zen; malkoak iturri batetik bezala jauzi zitzaizkion; bihotza lehertu egin zitzaion, txorrota ugariko iturria bailitzen. Orduan oihuka hasi zen: «Oi, Jesus bedeinkatua! Oi, Jesus Jauna! Lagundu aurrera egiten!»
Eta bai, malkoak iturri batetik bezala sortzen ziren, inoiz zundatu gabeko sakonetatik, Johnek berarengan zeudenik ez zekien sakonetatik. Eta altxatu nahi izan zuen kantari, goiz eder hartan, bere bizitza berriko goiz hartan kantari. Ai, nola erortzen zitzaizkion malkoak, eta nola bedeinkatzen zioten bihotza! Eta bitartean bere burua sentitu zuen ilunpetik, eta sutik, eta heriotzaren izuetatik ateratzen, gorantz altxatzen santuekin bat egiteko.
«Bai, bai!», oihukatu zuen Elishak. «Bedeinkatua bedi gure Jainkoa betiko!»
Eta ahots hura aditzean eztitasun batek bete zuen John, eta kantuak ere aditu zituen: beretzat ziren kantuak. Bere arima itsasoan galdua Jainkoaren maitasunean ainguratu baitzen, guztiari aurre egin ziezaiokeen arrokan. Argiak eta ilunpeak elkar musukatu zuten, eta orain ezkonduta zeuden, betiko, Johnen arimaren bizitzan eta ikuskizunean.
Nik, John, hiri bat ikusi nuen, airearen erdian
Altxatuta, zain, zain, han goian zain.
Begiak zabaldu zizkion goizari eta, goiz-argi hartan, beregatik pozten ikusi zituen. Ilunpetan sumatu zuen dardara haien oin alaien oihartzuna izan zen; oin betiko odoleztatu haiek, makina bat ibaitan garbituak, betiko segitzen zuten bide odoltsuan barrena, inongo Jerusalemik topatu gabe, baina betiere bila: denboratik at zegoen hiria, ez giza eskuez egina, zeruetan eternala baizik. Ez zegoen armada hari eutsiko zion indarrik, sakabanatuko zuen urik, kiskaliko zuen surik. Egunen batean lurra altxatzera behartuko zuten, eta zain zeuden hildakoak ematera. Kantatzen ari ziren, ilunpea biltzen zen lekuan, lehoia zain zegoen lekuan, suak garrasi egiten zuen lekuan, eta odola isurtzen zen lekuan:
Arima enea, ez artegatu!
Haranean barrena zebiltzan betiko; eta haitza kolpatzen zuten, betiko; eta urak jariatzen zitzaizkien, etengabeki, basamortu etengabean. Jainkoari deiadar egiten zioten betiko, eta begiak jasotzen zituzten betiko, betiko umiliatzen ziren, eta Hark betiko altxatzen zituen. Ez, suak ezin zien minik egin, eta bai, lehoiaren ahutzak gelditu egiten ziren; sugea ez zen haien nagusia, hilobia ez zen haien atseden-lekua, lurra ez zen haien etxea. Jobek haien testigantza ematen zuen, eta Abraham zuten aita, Moisesek haiekin sufritzea nahiago izan zuen bekatuan puska batez gozatzea baino. Shadrach, Meshach eta Abednego haien aurretik joan ziren sutara, haien atsekabea Dabidek kantatu zuen, eta Jeremiasek haiengatik negar egin zuen. Ezekielek profeziak esan zituen haiei buruz, hezur barreiatu haiei buruz, biktima haiei buruz, eta garaia iritsi zenean Joan profeta basamortutik irten zen, promesa haientzat zela aldarrikatuz. Lekuko-hodei batek inguratzen zituen: Judas, Jainkoa saldu zuena; Tomas, Hartaz dudatu zuena; Pedro, oilarraren kukurrukua aditzean dardaraka hasi zena; Esteban, harrikatu zutena; Paulo, estekatu zutena; itsua bide haustsuan oihuka, hildakoa hilobitik altxatzen. Eta beren fedearen sortzaile eta burutzailea zen Jesusi begira zeuden, Hark aurrean jarri zien lasterketa egonarriaz lastertuz; gurutzea pairatu zuten, lotsa mesprezatu zuten, eta egunen batean Harekin elkartzeko zain zeuden, glorian, Aitaren eskuinean.
Arima enea! Ez artegatu!
Jesusek prestatuko dit heriotza-ohea!
«Altxa, altxa, Anai Johnny, eta mintzatu Jainkoaren askapenaz».
Elisharen hitzak izan ziren; zutik zegoen, Johnen ondoan, irribarrez; eta haren atzean santuak zeuden: Ama Washington, eta Arreba McCandless, eta Arreba Price. Haien atzean ama ikusi zuen, eta izeba; aita, oraingoz, ez zitzaion ikusmenean agertzen.
«Amen!», oihu egin zuen Arreba McCandlessek. «Altxa, eta Jainkoa goratu!»
Hitz egiten saiatu zen, eta ezin izan zuen, goiz hartan bere baitan durundia egiten zuen pozagatik. Irribarre egin zion Elishari, eta negarrez hasi zen. Eta Arreba McCandless kantatzen hasi zen:
«Jainkoa, jadanik
Ez naiz arrotza!»
«Altxa, Johnny», esan zuen Elishak berriz. «Salbatu al haiz, txo?»
«Bai», esan zuen Johnek. «Oi, bai!» Eta bazirudien hitzok beren gainetik altxatzen zirela, Jainkoak eman zion ahots berrian bildurik. Elishak besoa luzatu zuen, eta Johnek eskuari heldu zion, eta berriro ere —hain kolpetik, hain bitxiki, eta hain modu zoragarriaz— zutitu egin zen.
«Jainkoa, jadanik
Ez naiz arrotza!»
Bai, gaua pasa zen, ilunpearen indarrak atzerantz bultzatuak izan ziren. Santuen artean zebilen bera, John, etxera iritsi zen, orain haietako bat zen; negarrez, oraindik ere bere poz itzela adierazteko hitzik gabe segitzen zuen; eta ia ez zekien nola mugitzen zen, esku berriak baitzituen, oin berriak zituen, eta Zeruaren distira zeraman aire berrian zebilen. Ama Washingtonek besarkatu zuen, eta musu eman zion, eta haien malkoek, Johnen malkoak eta emakume beltz zaharrarenak, bat egin zuten.
«Jainkoak bedeinka zaitzala, semea. Aurrera, laztana, segi aurrera inoiz nekatu gabe!»
«Jauna, aurkeztu dizkidate
Aita eta Semea,
Eta jadanik
Ez naiz arrotza!»
Bai, besteen artean mugitu ahala, eskuak ukituz, malkoak isuriz, musika altxatzen zen bitartean —jende miresgarriz betetako areto handi batean barrena balebil bezala—, zerbait hasi zitzaion kolpeka bere bihotz entzule, harritu, jaioberri eta hauskor hartan, gaueko izuak gogora ekartzen zizkion zerbait, bazirudien esaten ziola bihotzak; eta laguntza hartan hasiko zitzaizkionak. Eta bihotza hizketan ari zitzaion bitartean, amaren aurrean aurkitu zen. Haren aurpegia malkoz beteta zegoen, eta luzaro egon ziren elkarri begira, ezer esan gabe. Eta berriro ere saiatu zen aurpegi haren misterioa irakurtzen. Aurpegi hura, maitasunaren argia eta oinazea inoiz lehenago adierazi ez zituenez, ez zitzaion inoiz iruditu berarengandik hain urrun, halako erabateko komunioan bere bizitzatik haratagoko bizitzarekin. Johnek kontsolatu egin nahi zuen, baina gauak hizkuntzarik gabe utzi zuen, bigarren ikusmenik gabe, beste baten bihotzean ikusteko ahalmenik gabe. Bakarrik zekien —eta orain, amari begira, bazekien ezingo zuela inoiz esan— bihotza leku beldurgarria zela. Amak musu eman zion, esanez: «Oso harro nago zutaz, Johnny. Heldu fedeari. Zure alde otoitz egingo dut zeruko Jaunak hilobira bidaltzen nauen arte».
Orduan aitaren aurrean aurkitu zen. Bere burua begiak altxatzera eta aitaren aurpegira begiratzera behartu zuen unean, halako zurruntze bat sumatu zuen bere baitan, eta izua, matxinada itsua, eta bake-itxaropena. Oraindik malkoak aurpegian, eta oraindik irribarrez, esan zuen «Bedeinkatua izan bedi Jainkoa».
«Bedeinkatua izan bedi», esan zuen aitak. Ez zen semea ukitzera aurreratu, ez zuen musukatu, ez zuen irribarre egin. Elkarren aurrean geratu ziren isilik, santuen pozaren erdian; eta John ahalegindu zen aitaren eta beraren arteko banaketa gaindituko zuen hitz bizi eta egiazkoa bilatzen. Baina hitz bizia ez zitzaion etorri; isiltasun hartan zerbait hil zen Johnengan, eta zerbait jaio zen. Konturatu zen lekukotasuna eman behar zuela. Bere ahotsak ikusi zituen mirarien testigantza besterik ezin zuen eman. Eta, bat-batean, behiala aitari aditu zion sermoia etorri zitzaion gogora. Eta ahoa zabaldu zuen aitari begira, aldi berean atzean ilunpea orroka sentituz, azpian zuen lurra bera ere dardarka iruditzen zuelarik; hala ere, beren aitorpen komuna eman zion aitari. «Salbatuta nago», esan zion, «eta badakit salbatuta nagoela». Eta gero, aitak ezer ez zioenez, haren hitzok errepikatu zituen: «nire lekukoa Zeruan dago eta altueretan badakite horren berri».
«Hori dio zure ahoak», esan zuen aitak orduan. «Baina egia hori bizitzen ikusi nahi zaitut. Hitzak baino gehiago behar baitira».
«Otoitz egingo diot Jainkoari», esan zuen Johnek —eta ahotsak dar-dar egin zion, ez zekien pozagatik ala atsekabeagatik zen— «Hark zain nazan, eta indarra eman diezadan... aurre... aurre egiteko etsaiari... eta arima hil nahi didan... guztiari eta guztiei».
Eta malkoak isuri zituen atzera, beraren eta aitaren arteko horma bailiren. Izeba Florencek hurbildu eta besarkatu egin zuen. Haren begiak lehor zeuden, eta aurpegia zaharkituta goizeko argi basati hartan. Baina berbetan hasi zitzaionean haren ahotsa Johnek beti aditu ohi zion ahotsa baino eztiagoa izan zen.
«Eutsi borroka santuari, aditzen?», esan zion. «Ez inoiz utzi, eta ez beldurrik izan. Ongi baitakit Jaunak zuregan ipini dituela eskuak».
«Bai, bai», esan zuen Johnek negarrez. «Jainkoa zerbitzatuko dut».
«Amen!», oihu egin zuen Elishak. «Goratua izan bedi Jainkoa!»
Kale zikinetan goizaldeko argiak dir-dir egiten zuen tenplutik irten zirenean.
Denak zeuden han, Ella Mae gaztea izan ezik, hura John oraindik zoruan zetzala joan baitzen. Katarro latza zeukan, esan zuen Ama Washingtonek, eta atseden hartzeko premia zuen. Orain, hiru taldetan banatuta, hiribide luze gris isilean barrena abiatu ziren: Ama Washington Elizabeth, Arreba McCandless eta Arreba Pricerekin; haien aurrean Gabriel eta Florence; eta Elisha eta John aitzindari.
«Ene, Jainkoa miragarria da», esan zuen Ama Washingtonek. «Aste osoan eduki nau arima-zamaturik, beti negarrez eta beti otoitzean Haren aurrean. Ezin nuen inolaz ere askapenik lortu. Baina orain badakit mutil horren arimaren alde eduki nauela otoitzean».
«Amen», esan zuen Arreba Pricek. «Antza denez, Jainkoak eliza hau astintzea nahi zuen. Gogoratzen zarete Hura nola mintzatu zen Arreba McCandlessen bidez ostiral gauean, eta nola esan zigun otoitz egiteko, gure artean miran handia gauzatu behar zuelako? Ba ez du makala egin, alajaina, denon gogoa astindu du!»
«Esaten dizuet bada», esan zuen Arreba McCandlessek. «Jaunari adi entzutea nahikoa da; Hark beti eramaten zaitu bide zuzenetik; Hark beti laguntzen dizu. Inortxok ere ezin esan diezadake nire Jainkoa erreala ez denik».
«Ikusi duzue Jaunak nola obratu duen Elisha gaztearengan?», esan zuen Ama Washingtonek irribarre lasai ezti batez. «Gazte hori zoruan aritu da, suzko mihiez profeziak botaka, amen, noiz eta John Jaunaren aurrean oihuka eta negarrez hasi baino justu lehentxeago! Badirudi Jainkoa Elisha erabiltzen ari zela esateko: «Bada garaia, motel, zatoz etxera»».
«Bai, Jauna miragarria da», esan zuen Arreba Pricek. «Orain Johnnyk bi anaia ditu».
Elizabethek ez zuen ezer esan. Burua makur zihoan, eskuak aurrean antxumatuta. Arreba Price begiratzera jiratu zen, irribarre eginez.
«Goiz honetan emakume zoriontsua izan behar duzu inondik ere», esan zuen.
Elizabethek irribarre egin eta burua jaso zuen, baina ez zion Arreba Priceri zuzen begiratu. Aurrera begira zihoan hiribide luzean barrena, Florencerekin zihoan Gabrieli so, Elisharekin zihoan Johni so.
«Bai», esan zuen azkenean, «otoitzean aritu naiz. Eta oraindik ez diot otoitz egiteari utzi».
«Bai», esan zuen Arreba Pricek, «ez diogu otoitz egiteari utziko Haren aurpegi santua ikusten dugun arte».
«Baina ziur naiz», esan zuen Arreba McCandlessek algara batekin, «ez zenutela uste Johnny txikiak erlijioari honen goiz helduko zionik. Bedeinkatua izan bedi Jainkoa!»
«Zeruko jaunak bedeinkatu egingo du mutil hori, ikusiko duzue», esan zuen Ama Washingtonek.
«Eman eskua predikatzaileari. Johnny».
«Biblian ere bazegoen musikazalea zen gizon bat, txiki. Eta behin batean Jainkoaren aurrean dantzatu zen. Zu ere Jainkoaren aurrean dantzatuko al zara egunen batean?»
«Bai», esan zuen Arreba Pricek, «Jainkoak seme santua eman dizu. Kontsolamendua izango duzu ilea urdintzen zaizunean».
Elizabeth konturatu zen malkoak zerizkiola, astiro, samin, goizeko argian. «Jainkoari otoitz egiten diot», esan zuen, «alde guztietatik lagun diezaion».
«Bai, ez da arrisku makala», esan zuen Arreba McCandlessek, serio. «Deabrua edozein izkinetan agertzen baita».
Gero, isilik, tranbia ibiltzen zen bide-gurutze zabalera iritsi ziren. Katu argal bat, espaloian zelatan, alde egin zuen hurbildu zirenean; haiei begiratzera jiratu zen, begi hori gaiztoez, zaborrontzi baten atzetik. Hegazti gris bat hegatu zitzaien gainetik, tranbiaren kable elektrikoen gainetik, eta teilatu baten metalezko erlaitzean pausatu zen. Gero, hiribidearen beste muturrean, sirena bat aditu zuten, eta kanpai baten errepika, eta anbulantzia bat ikusi zuten beren ondotik pasatzen elizatik hurbil zegoen ospitalera bidean.
«Beste arima kolpatu bat», marmar egin zuen Arreba McCandlessek. «Jainkoa, erruki».
Azken egunetan gaiztakeria ugari izango zela esan zuen «Hark», esan zuen Arreba Pricek.
«Bai, halaxe esan zuen», esan zuen Ama Washingtonek, «eta pozten nau Hark kontsolamendurik gabe utziko ez gintuela esan izanak».
«Gauza horiek guztiak ikusten dituzunean, salbazioa eskumenean duzula jabetzen zara», esan zuen Arreba McCandlessek. «Mila eroriko dira zure inguruan, eta hamar mila are hurbilago; baina zu salbu izango zara. Zein pozik sentitzen naizen gaur goizean, bedeinkatua izan bedi nire Salbatzailea».
«Gogoratzen al zara dendara sartu zinen egun hartaz.»
«Ez nuen uste niri begiratzen zenidanik».
«Beno, oso polita zeunden».
«Johnnyk ez al du inoiz ezer esan Jainkoa bere bihotzean lanean ari zela adieraz lezakeenik?», galdetu zion Ama Washingtonek Elizabethi.
«Mutil isila da», esan zuen Elizabethek. «Ez du askorik esaten».
«Ez, ez da egungo gazte zakar horiek bezalakoa», esan zuen Arreba McCandlessek. «Johnnyk begirunea die adinekoei. Oso ondo hazi duzu, Arreba Grimes».
«Atzo urteak bete zituen», esan zuen Elizabethek.
«Ez!», oihu egin zuen Arreba Pricek. «Zenbat urte bete zituen?»
«Hamalau urte».
«Aditu al duzu?», esan zuen Arreba Pricek zoratuta. «Zeruko Jaunak mutil horren arima salbatu du, noiz eta bere urtebetetzean!»
«Ba orain bi urtemuga ditu», esan zuen Arreba McCandlessek irribarrez. «Bi anaia dituen modu berean, bata haragizkoa eta bestea izpirituala».
«Amen, bedeinkatua bedi Jainkoa!», deiadar egin zuen Ama Washingtonek.
«Zer liburu zen, Richard?»
«Oi, ez naiz gogoratzen. Liburu bat, besterik ez».
«Irribarre egin zenuen».
«Oso polita zeunden».
Elizabethek mukizapi blaitua poltsatik atera eta begiak lehortu zituen; eta atzera lehortu zituen begiak, hiribidera begira.
«Bai, eskerrak eman behar dizkiozu Jainkoari», esan zuen Arreba Pricek adeitsu. «Eman bidea malkoei. Gaur goizean bihotza gainezka duzu eta».
«Jainkoak bedeinkazio itzela eman dizu», esan zuen Ama Washingtonek. «Eta Jainkoak ematen duena, ezin du inortxok ere kendu».
«Irekitzen dudana ezin du inork itxi», esan zuen Arreba McCandlessek. «Ixten dudana ezin du inork ireki».
«Amen», esan zuen Arreba Pricek. «Amen».
«Beno», esan zuen Florencek, «arima Jainkoa goratzen izango duzu gaur goizean, ez?»
Gabrielek aurrera begira segitu zuen, ezer esan gabe, gorputza burruntzia bezain zuzen.
«Beti esan ohi duzu», jarraitu zuen Florencek, «Jainkoak adi entzuten duela otoitza». Eta zeharka begiratu zion, irribarre xume bat ezpainetan.
«Ikasi beharko du dena ez dela kantatzea eta oihu egitea», esan zuen Gabrielek azkenik. «Santutasunezko bidea bide latza da. Mendia magal maldatsutik igo beharko du».
«Baina horretan zu izango zaitu, ezta? Estropezu egiten duenean laguntzeko eta eredu ona izateko, ezta?»
«Jainkoaren aurrera zuzen joan dadin arduratuko naiz», esan zuen Gabrielek. «Jainkoak nire eskuetan jarri du haren arima, eta ez dut eskuetan mutil horren odolik izan nahi».
«Ez», esan zion arrebak ezti. «Pentsatzen dut ez duzula horrelakorik nahiko».
Orduan sirena aditu zuten, eta gaztiguzko kanpai-hots lasterra. Florencek nebari aurpegira so egin zion, hark kanpora, hiribide isilera eta norbait sendatzera edo hiltzera ziztu bizian zeraman anbulantziara begiratzen zuen bitartean.
«Bai», esan zuen Florencek, «denoi iritsiko zaigu egunen batean gurdian abiatzeko garaia, ezta?»
«Hura iristen denean prest aurkituko ahal zaitu, arreba», esan zuen Gabrielek.
«Eta zu prest egongo al zara?», galdetu zion Florencek.
«Badakit nire izena Bizitzaren Liburuan idatzita dagoela», esan zuen Gabrielek. «Badakit nire Salbatzailearen aurpegia ikusiko dudala glorian».
«Bai», esan zuen Florencek astiro. «Denak elkartuko gara han. Ama, eta zu, eta ni, eta Debora... eta nola zuen izena ni etxetik joan eta gutxira hil zen neskato hark?»
«Hil zen zein neskato?», galdetu zion nebak. «Jende pila bat hil zen zu etxetik joan ondoren. Zeure ama ere hiltzear utzi zenuen.»
«Neska hura ere ama zen», esan zuen Florencek. «Bakarrik jo omen zuen Iparraldera, eta haurra izan zuen, eta hil egin zen, inoren laguntzarik izan gabe. Deborak kontatu zidan gutunez. Ez zenuen neska haren izena ahaztuko gero, Gabriel!»
Orduan Gabrielen ibilerak kili-kolo egin zuen; une batez atzeratu egingo balitz bezala izan zen. Eta arrebari begiratu zion. Hark irribarre egin eta besoa arinki ukitu zion.
«Ez duzu haren izena ahaztu», esan zuen. «Ezin didazu haren izena ahaztu duzula esan. Hari ere aurpegira begiratuko al diozu? Haren izena ere Bizitzaren Liburuan idatzita al dago?»
Erabateko isiltasunean jarraitu zuten elkarren ondoan, Florenceren eskua oraindik nebaren beso dardaratiaren azpian.
«Deborak ez zidan inoiz esan zer gertatu zitzaion haurrari», jarraitu zuen azkenik. «Ikusi al zenuen inoiz? Harekin ere elkartu behar al duzu Zeruan?»
«Hitzak dio hildakoei utzi behar zaiela hildakoak ehorzten», esan zuen Gabrielek. «Zergatik nahi duzu iragana arakatu, honez gero ahaztuta dauden gauzak desehortziz? Jainkoak nire bizitza ezagutzen du, eta aspaldi barkatu zidan».
«Badirudi Jainkoa zu bezalako gizona dela uste duzula», esan zuen Florencek. «Uste duzu engaina dezakezula gizonak engainatzen dituzun moduan, eta Hark gizonek bezala ahazten duela. Baina Jainkoak ez du ezer ahazten, Gabriel; zure izena Liburuan agertzen bada, zuk diozun bezala, egin duzun guzti-guztia agertzen da aldamenean. Eta horrengatik ere erantzun beharko duzu».
«Nik erantzun dut jadanik Jainkoaren aurrean», esan zuen Gabrielek. «Ez dut orain zure aurrean erantzun beharrik».
Florencek poltsa ireki eta gutuna atera zuen.
«Gutun hau gainean eraman dut hogeita hamar urteotan», esan zion. «Eta beti galdetzen nion neure buruari inoiz hitz egingo ote nizun arazo horri buruz».
Eta nebari begira geratu zen. Hau berak eskuan tinko estutzen zuen gutunari begira zegoen, nahi gabe. Gutun zaharra zen, eta zikina; marroituta eta urratuta zegoen. Deboraren letra kili-kolo dardaratiari antzeman zion, eta berriz ikus zezakeen txabolan, mahai gainean makurtuta, neke handiz paperera pasatzen ezpainek adierazi ez zuten samina. Samin hura isilpean eraman al zuen, orduan, urte haietan guztietan zehar? Gabrielek ezin zuen sinetsi. Hiltzen ari zela, Gabrielen alde otoitz egin zuen; glorian berarekin bat egingo zuela zin egin zion. Baina gutun hura, haren aitorpena, mintzo zen, haren isiltasun luzea hautsiz, Gabrielen eskumenetik betiko kanpo zegoen une hartan.
«Bai», esan zion Florencek aurpegira begira, «ez zenion lore-oherik eman lo egin zezan, ezta? Neska beltz gajo, sinple eta itsusia zen. Eta beste hura ere ez zenuen hobeto tratatu. Gabriel, zure bizitza santu osoan zehar topatu al duzu inor atsekabe-kopatik edatera eman ez diozunik? Eta horretan jarraitzen duzu; horretan jarraituko duzu Jainkoak hilobira eramaten zaituen arte».
«Jainkoaren bideak», esan zuen, mintzoa lodi, aurpegia izerditan blai, «ez dira gizonarenak. Jainkoaren borondatea egin dut nik, eta Jainkoak ez beste inork ezin nau epaitu. Jainkoak begiz jo ninduen, Hark ni aukeratu ninduen, eta Haren alboan ibili naiz hasi nintzenetik. Ezin dituzu begiak hemen beheko ergelkeria eta gaiztakeria honetan guztian tinkatu. Begiak muinoetara altxa behar dituzu, eta ihes egin behar diozu lurraren gainean erortzen den hondamendiari, eskua Jesusen eskuetan ipini behar duzu, eta Hark esaten duen lekura joan».
«Eta hemen behean oztopoa besterik izan ez bazara?», esan zuen Florencek. «Arimak ezker-eskuin estropezu eragin eta erorarazi badituzu, haien zoriona zapuztuz eta arima galaraziz? Orduan zer, profeta hori? Orduan zer, Jaunaren gantzutu hori? Zuri ez al dizute konturik eskatu behar? Zer esango duzu gurdia iristen zaizunean?»
Gabrielek burua altxatu zuen, eta Florencek ikusi zuen izerdiarekin nahasita malkoak zeudela. «Jainkoak bihotza ikusten du», esan zuen nebak. «Bihotza ikusten du».
«Bai, baina nik ere irakurri dut Biblia, eta bertan esaten da arbola fruituaren arabera ezagutuko dela. Nik zer fruitu ikusi dut zuregan, bekatua, atsekabea eta lotsaz gain?»
«Kontuz gero nola hitz egiten diozun Jaunaren gantzutuari», esan zuen Gabrielek. «Nire bizitza ez baitago gutun horretan; zuk ez duzu nire bizitza ezagutzen».
«Non dago zure bizitza, Gabriel?», galdetu zion arrebak, eten etsigarri baten ondoren. «Non dago? Alferrik bizi al duzu bizitza? Non dituzu adarrak? Non fruitua?»
Gabrielek ez zuen ezer esan; Florencek behin eta berriz jo zuen gutuna erpuru-azkazalaz. Iristen ari ziren Florencek agur esan beharko zion kantoira, mendebaldera jo eta etxeko metroa hartzeko. Kaleak betetzen zituen argian, orain eguzkia suaz tindatzen ari zen argian, Florencek aurrean zituzten John eta Elishari begiratu zien, John entzuten burua makur, Elisharen besoa Johnen sorbaldan.
«Seme bat dut», esan zuen Gabrielek azkenik, «eta Jainkoak haziko du. Badakit, Jainkoak agindu egin baitit, eta Haren ahotsak egia dio».
Orduan Florence barrez hasi zen. «Seme hori? Roy?», esan zuen. «Eternitate osoan zehar negar egin beharko duzu gaur Johnny ikusi duzun bezala aldarearen aurrean negarrez ikusi baino lehen».
«Jainkoak bihotza ikusten du», esan zuen ostera. «Hark bihotza ikusten du».
«Ikusi beharko luke, bai», esan zuen Florencek oihuka. «Berak egina da eta! Baina ez dezala beste inork ikusi, ezta zuk zeuk ere! Jainkoak ikus dezala; Hark ikusi egiten du, eta ez du ezertxo ere esaten».
«Esaten du», esan zion, «esaten du. Adi entzun behar zaio, ordea».
«Ba nik gau ugari eman ditut adi entzuten», esan zuen orduan Florencek, «eta Hark ez dit sekula hitz egin».
«Ez dizu inoiz hitz egin», esan zuen Gabrielek, «inoiz entzun nahi izan ez diozulako. Zuk nahi zenuen bakarrik Hark zure bidea bide zuzena zela esatea. Baina hori ez da Jainkoa zerbitzatzeko modua».
«Orduan esadazu», esan zuen Florencek, «zer esan zizun zuri, zuk entzun nahi izan ez zenuena?»
Eta isiltasuna nagusitu zen berriro. Orain biak John eta Elishari begira geratu ziren.
«Gauza bat esan behar dizut, Gabriel», esan zion arrebak. «Badakit bihotz-bihotzean uste duzula hari, hari eta haren sasikumeari, haren bekatua ordainarazten badiezu, zure semeak ez duela zure bekatua ordaindu beharko. Baina ez dizut hori egiten utziko. Jende gehitxori ordainarazi diozu bekatua; iritsi zaizu zuri ere ordaintzeko ordua».
«Zer uste duzu egin ahal izango duzula nire aurka?», galdetu zuen Gabrielek.
«Agian denbora gutxi geratzen zait mundu honetan», esan zuen Florencek, «baina gutun hau daukat, eta Elizabethi emango diot joan aurretik, eta hark nahi ez baldin badu, aurkituko dut bideren bat, ez dakit zein, besteei, denei, Jaunaren gantzutuak eskuetan duen odolaren berri emateko».
«Esan dizut hori guztia amaitu dela; Jainkoak zeinu bat bidali zidala dena barkatuta zegoela adierazteko. Zer onura ekar lezake orain horretaz hitz egiten hasteak?»
«Elizabethi ekarriko dio onura» esan zuen Florencek,«jakinaraziko diolako bera ez dela bekatari bakarra... zure etxe santuan. Eta hor doan Johnnyk... berak ere jakingo du ez dela sasikume bakarra».
Orduan Gabriel ostera biratu zen, arrebari gorrotoz beteriko begirada zuzenduz.
«Ez zara aldatu, ez», esan zuen. «Nire hondamendiaren bila jarraitzen duzu. Gaztetan bezain gaiztoa zara oraindik ere».
Florencek gutuna poltsan sartu zuen.
«Ez», esan zuen, «ni ez naiz aldatu. Zu ere ez zara aldatu. Oraindik ere segitzen duzu Jainkoari hobetuko zarela agintzen; eta uste duzu jadanik egin duzunak, une horretantxe egiten ari zarenak, ez duela kontatzen. Ezagutu ditudan gizon guztien artean, zu zara Biblia gezurra hutsa izatea espero behar lukeena; tronpeta izugarri horrek inoiz jotzen badu, eternitate osoa hitz egiten emango duzu eta».
Agur esan beharreko kale-kantoira helduak ziren. Florence gelditu egin zen, eta Gabriel ere bai, eta Florence nebaren aurpegi betazpitsu eta piztuari begira geratu zen.
«Metroa hartu behar dut», esan zuen. «Ba al daukazu niri ezer esatekorik?»
«Luze bizi naiz mundu honetan», esan zuen Gabrielek, «eta beti ikusi ditut Jainkoaren etsaiak gaiztakeriak hartuta. Zuk uste duzu gutun hori ni kaltetzeko erabiliko duzula, baina zeruko Jaunak ez dizu halakorik egiten utziko. Suntsitu egingo zaitu».
Emakume elizkoiak, Elizabeth erdian, hurbildu zitzaizkien.
«Debora suntsitua izan zen», esan zuen Florencek, «baina mezu bat utzi zuen. Hura ez zen inoren etsai, eta gaitza besterik ez zuen ikusi bizitza osoan. Ni joaten naizenean, neba, hobe duzu dardaraka hasi, ez bainaiz isilik joango».
Eta elkarri begira zeudela, deus gehiagorik esan gabe, emakume elizkoiak berengana iritsi ziren.
Orain hiribide luze isila aurrean zabaltzen zitzaien hildakoen lurralde gris baten moduan. Gezurra zirudien ordu batzuk lehenago (gizonek denbora neurtzen duten legez) ibili zela hiribide hartan barrena; begiak mundu arriskutsu hartara zabaldu zitzaizkionetik ezagutu zuela hiribidea; han jolastu zela, han egin zuela negar, ihes, han erori zela, han zauritu zela... berarengandik hain urruti zegoen garai hartan, inozentzia eta suminezko garai hartan.
Bai, zazpigarren egunaren arratsean, amorruz beteta aitaren etxetik atera zenean, hiribide hura jende oihukariz beteta zegoen. Egunaren argia moteltzen ari zen; haize zakarra zebilen, eta lanpa garaiek, banan-banan, eta gero denak batera, burua altxatu zuten ilunpearen aurka, bera tenplura presatzen zen bitartean. Trufa egin al zioten? Inork hitz egin al zion, inork barre egin edo deitu al zion? Ezin zen gogoratu. Ekaitza bizian ibili baitzen.
Orain ekaitza amaitua zen. Eta hiribidea, ekaitza jasan duen edozein paisaia bezala, aldatuta zegoen zeruen azpian, nekatua eta garbia, eta berritua. Ez zen inoiz izango behiala izandako hiribidea. Suak, edo tximistak, edo ondoko euriak, orain bere gainetik halako isiltasun zurbilez mugitzen ziren zeruetatik eroria, birrindu egin zuen atzoko hiribidea, aldarazi egin zuen une batean, begi-kliska batean, azken egunean aldatuko zen bezala, zeruak atzera berriz irekitzen zirenean santuak biltzeko.
Baina etxeek hantxe zirauten, betiko lekuan; leihoak, mila begi itsutu bailiren, kanpora begira zeuden, goizari begira, haientzat Johnen inozentziaren goizak eta haren jaiotzaren aurreko goizak bezalakoa zen goizari so. Ura kale-erretenetan barrena zihoan hots txiki kexu bat eginez; mila gauzak bidaiatzen zuten uretan: paperak, pospolo erabiliak, zigarrokin blaituak; listu-karkaxak, berde-horizta, marroi eta nakar-antzekoak; zakur baten gorotza, mozkor baten goitikoa, haragikerian eroritako norbaiten goman hetsiriko esperma hila. Astiro mugitzen zen guztia lurreko burdinsare beltzera isurtzeko, eta handik ibaira, eta handik itsasora.
Etxeak zeuden lekuetan, leihoak so zeuden lekuetan, estoldak zeuden lekuetan, haietan guztietan jendea zegoen, orain lotan, ikusiezin, pribatu, etxe haien iluntasun pisuan, Jaunaren eguna kanpoan zabaltzen zen bitartean. John berriro kalean zehar ibiliko zenean, berriro entzungo zituen oihuak; umeen patinen zarata sentituko zuen atzean; ilea mototsetan bilduta soka-saltoan zebiltzan neskatoek barrikada egingo zuten espaloian, berak ahal zuen moduan pasa beharko zuena. Mutilak berriro beisbolean arituko ziren kale haietan; berari begiratu eta oihu egingo zioten:
«Ei, begihandi!»
Gizonezkoak kantoietan zutik egongo ziren berriro, berari so, neskak atarietan eserita egongo ziren, eta berriro ere trufatuko ziren bere ibileraz. Amonek leihotik kanpora begiratuko zuten, esanez:
«Zorigabea da gero mutiko hori».
Berak ostera ere negar egingo zuen, esaten zion bihotzak behin eta berriz, hasia baitzen jadanik; amorratu egingo zen berriz, zioen aire aldakorrak, amorruaren lehoiak kaiolatik irten baitziren; berriro ere aurkituko zen ilunpean, sutan, sua eta ilunpea ikusiak baitzituen. Askea zen —Semeak askatzen duena benetan askea da—, askatasun hari tinko eutsi behar zion bakarrik. Zabaltzen ari zen Jainkoaren egun hartan ez zegoen jada guduan hiribide harekin, etxe haiekin, bertako jende loti so-egile oihulariarekin; ez, Jakoben aingeruarekin hasia zuen gudua, airearen printze eta botereekin. Eta poza nagusitzen zitzaion, bozkario adierazezina, eta poz haren erroak, nahiz berak bizitza berri hartako lehen egunean ezin sumatu, atsekabe oraindik aurkitu gabe baten iturriak elikatzen zituen. Jainkoaren bozkarioa Bere jendearen indarra da. Bozkarioa zegoen lekuan, indarra sortzen zen; indarra zegoen lekuan, atsekabea zetorren... betiko? Betiko eta betiko, esaten zion Elisharen besoak, sorbaldan astun sentitzen zuena. Eta John goizaren horman zehar begiratzen saiatu zen, etxe saminetatik haratago ikusten, zeru urruneko mila belu grisak zarratatzen bihotz haren barrura begiratzeko; hura baitzen betiko pilpiratzen zen bihotz izugarria, unibertso txunditua jirarazten zuena, izarrei eguzkiaren sandalia gorriaren aurrean alde egiteko agintzen ziena, ilargiari gora eta behera egiteko, eta desagertzeko eta berriro agertzeko manatzen ziona; bihotz hark eusten zion zilarrezko sare batez itsasoari; hark, amildegi-misterioetatik abiatuz, birsortzen zuen egunero mundua. Bihotz hura gabe, hats hura gabe, egindako ezer ez zuen egin ahal izango. Malkoak etorri zitzaizkion begietara berriro, hiribidea dardarka jarriz, etxeak astinduz; bihotza puztu zitzaion, altxatu zitzaion, huts egin zion eta mututu zitzaion. Bozkariotik zetorren indarra, atsekabea pairatzeko moldatuta zegoen indarra; eta atsekabeak poza ekartzen zuen atzera. Betiko? Ezekielen gurpila zen hura, betiko aire kiskalgarriaren erdian; eta gurpil txikia fedeak abiarazten zuen, eta gurpil handia Jainkoaren graziak.
«Elisha?», esan zuen.
«Hari altxatzeko eskatzen badiok», esan zion Elishak, gogoetak irakurri balizkio bezala, «ez hau erortzen utziko».
«Hi izan haiz, ezta? Otoitzez salbatu nauena?»
«Denok aritu gaituk otoitzean, anaiatxo», esan zuen Elishak irribarrez, «baina bai, hire ondoan izan nauk denbora osoan. Bazirudik Jainkoak nire arimaren zama gisa jarri hauela».
«Luzaro otoitz egin al dut?», galdetu zuen.
Elishak barre egin zuen. «Beno, gaua zenean hasi haiz otoitzean, eta ez haiz gelditu goiza iritsi den arte. Nahikoa luze iruditzen zaidak niri».
Johnek ere irribarre egin zuen, harritu samar Jainkoaren santu batek barre egin zezakeela ikusiz.
«Poztu al hau ni aldarean ikusteak?», galdetu zuen.
Orduan galdera hura zergatik egin ote zuen galdetu zion bere buruari, eta Elishak ergeltzat ez hartzea espero izan zuen.
«Oso poztu nauk», esan zion Elishak serio, «Johnny txikia bere bekatuak aldarean uzten ikusiz, bere bizitza aldarean uzten eta Jainkoa goratzen ikusiz».
Bere baitan zerbaitek dar-dar egin zuen bekatu hitza aditzean. Malkoak ostera etorri zitzaizkion begietara. «Otoitz egiten zioat Jaunari», esan zuen, «otoitz egiten zioat Jainkoari... indartsu egin nazan... erabat santifika nazan... eta salbatuta manten nazan!»
«Hori duk», esan zion Elishak, «eutsi izpiritu horri, eta bazakiat Jainkoa arduratu egingo dela etxera onik irits hadin».
«Bide luzea duk, ezta?», esan zuen Johnek astiro. «Bide latza. Eta beti malda gora».
«Gogora ezak Jesus», esan zuen Elishak. «Gogoa Jesusengan eduki ezak. Hark bide hori hartu baitzuen, mendiaren magal maldatsuan gora; eta gurutzea zeramaan soinean, eta ez zioan inork lagundu. Guregatik hartu zian bide hura. Guregatik eraman zian gurutzea soinean».
«Baina Jainkoaren Semea zuan», esan zuen Johnek, «eta Hark bazekian».
«Bazekian, prezioa ordaintzeko prest zegoelako», esan zuen Elishak. «Eta hik ez al dakik, Johnny? Prezioa ordaintzeko prest al hago?»
«Kantak dioen bezala», esan zuen Johnek azkenik. «Bizitza kostata ere. Hori al da prezioa?»
«Bai», esan zuen Elishak, «hori duk prezioa».
Orduan John isilik geratu zen, arazoa beste modu batera aurkeztu nahian. Eta kolpetik anbulantzia baten sirenak eta kanpai-hotsak urratu zuten isiltasuna. Eta biek begiratu zioten anbulantziari ziztu bizian pasa zenean, atzean zituzten Jainkoen santuak ez beste inor ez zebilen hiribidean barrena.
«Baina Deabruaren prezioa ere bazegok», esan zuen Elishak berriz isiltasuna egin zenean. «Deabruak ere bizitza eskatzen dik, ez gutxiagorik. Eta hartu ere egiten dik, eta orduan galdu egiten duk. Betiko, Johnny. Ilunpean egoten haiz bizirik hagoela eta ilunpean hago hiltzen haizenean. Jainkoaren maitasunak bakarrik bihur zezakek ilunpea argi».
«Bai», esan zuen Johnek «Gogoan diat. Gogoan diat».
«Bai», esan zuen Elishak. «Baina gogoan izan behar duk zorigaitzeko eguna datorrenean, urek gainezka egiten dutenean eta arima azpian geratuko zaiala dirudienean. Gogoan izan behar duk Deabruak ahal duen guztia egiten duenean hik ahantz dezaan».
«Deabruak», esan zuen Johnek, bekokia zimurtuz eta Elishari begira geratuz. «Deabruak. Zenbat aurpegi ditu deabruak?»
«Orain eta zama lurrean uzten duan unearen artean ikusiko dituan aurpegiak beste ditik», esan zuen Elishak. «Horiek eta askoz gehiago ere, baina inork ez zizkiok guztiak ikusi».
«Jesusek izan ezik», esan zuen Johnek. «Jesusek bai».
«Bai», esan zuen Elishak irribarre serio eztiaz, «hori duk hots egin behar dioan Gizona. Hori duk dakien Gizona».
Hurbiltzen ari ziren etxera, aitaren etxera. Luze gabe Elisha utzi beharko zuen, haren besoaren babesa utzi beharko zuen, eta bakarrik sartu etxean, bakarrik egon aita eta amarekin. Eta beldur zen. Gelditu eta Elisharengana itzuli nahi zuen, zerbait esan nahi zion... baina ez zuen hitzik aurkitzen.
«Elisha...», hasi zen, eta Elishari aurpegira begiratu zion. Eta gero: «Nire alde otoitz egingo duk? Nire alde otoitz egingo?»
«Orain arte otoitz egin diat, anaiatxo», esan zuen Elishak, «eta ez zioat orain otoitz egiteari utziko noski».
«Nire alde», azpimarratu zuen Johnek, «nire alde».
Elisha begira jarri zitzaion, esanez, «Ondotxo dakik ez diodala utziko Jainkoak eman didan anaiaren alde otoitz egiteari».
Etxera iritsi ziren, eta han gelditu ziren, elkarri begira, zain. Johnek erreparatu zuen eguzkia mugitzen ari zela, han zeruan nonbait; egunsentiaren isiltasunak laster emango zien bidea goizaren tronpetei. Elisha besoa Johnen sorbalden gainetik kendu eta ondoan geratu zitzaion, atzera begira. Johnek ere atzera begiratu zuen, eta santuak ikusi zituen hurbiltzen.
«Goizeko elizkizuna berandu hasiko duk gaur», esan zuen Elishak, eta bat-batean irribarre egin zuen, aharrausika.
Eta Johnek barre egin zuen. «Baina han izango haiz, ezta?», galdetu zion. «Gaur goizean?»
«Bai, anaiatxo», esan zuen Elishak barrezka, «han izango nauk. Baina ikusten ari nauk bizkor ibili beharko dudala hire pausuari moldatzeko».
Eta santuei begiratu zien. Orain denak elkartu ziren izeba Florence agur esateko gelditu zen kantoian. Emakume guztiak elkarrekin hizketan ari ziren, aita aparte samar geratzen zen bitartean. Johnen izebak eta amak elkar musukatu zuten, ehun aldiz egiten ikusi zituen bezala, eta gero izeba jiratu egin zen mutilengana, eta eskuaz agur esan zien.
Hauek ere eskuaz agurtu zuten, eta izebak kalea astiro zeharkatu zuen, Johni emakume zahar baten ibilera iruditu zitzaion batez.
«Hori behintzat ez duk goizeko elizkizunera azalduko, ziur egon haiteke», esan zuen Elishak berriro aharrausi eginez.
«Ba hi ere erdi lo egongo haizela zirudik», esan zuen Johnek.
«Ez ni zirikatu gaur goizean», esan zuen Elishak, «ze santua izanda ere belaunen gainean jarri eta astindu egingo haut. Ez ahaztu gero hire anaia zaharra naizela Jaunarengan. Ez ahaztu hori gero».
Orain hurrengo kantoian zeuden. Aita eta ama agur esaten ari zitzaizkien Ama Washingtoni, Arreba McCandlessi eta Arreba Priceri. Ama Washingtonek agur esan zien eskuaz, eta berek agurra itzuli zioten. Gero aita eta ama bakarrik geratu ziren, eta hurbildu egin zitzaien.
«Elisha», esan zuen Johnek. «Elisha».
«Bai», esan zuen Elishak. «Zer nahi duk orain?»
John, Elishari begira, zerbait gehiago esaten ahalegintzen ari zen; borrokan ari zen, inoiz esan ezin zitekeen zerbait esan nahian. Baina ausartu zen: «Haranean izan nauk. Han behean izan nauk, bakar-bakarrik. Ez diat sekula ahaztuko. Jainkoak ahantz nazala inoiz ahazten badut».
Aita eta ama aurrean zituzten. Amak irribarre egin eta Elishak luzatutako eskua estutu zuen.
«Goratua bedi Jauna gaur goizean», esan zuen Elishak. «Goratzeko arrazoi ugari eman baitigu».
«Amen», esan zuen amak, «goratua bedi Jauna»
John harmailarantz mugitu zen, irriño bat eginez, besteei begira. Ama ondotik pasatu eta etxera sartu zen.
«Tira, zatoz gora», esan zuen oraindik irribarrez. «Arropa bustia erantzi behar duzu, bestela katarroa harrapatuko duzu eta».
Haren irribarrea irakurriezina zen; Johnek ez zekien zer ezkutatzen zuen. Eta haren begiei ihes egitearren, musu eman zion esanez «Bai, ama. Banoa».
Ama atzean geratu zen, atarian, zain.
«Goratua izan bedi Jainkoa, diakono jauna», esan zuen Elishak. «Goizeko elizkizunean ikusiko zaitut, Jainkoa lagun».
«Amen», esan zuen aitak, «goratua bedi Jainkoa». Harrizko mailak igotzen hasi zen, bidearen erdian zegoen Johni begira. «Segi gora, motel, amak esan dizun bezala» esan zuen.
John aitari begiratu eta bidetik kendu zitzaion, berriro kalera jaitsiz. Eskua Elisharen besoaren gainean jarri zuen, bere burua dardarka sentituz, eta aita atzean.
«Elisha», esan zuen, «bost axola zer gertatzen zaidan, nora noan, jendeak nitaz zer esaten duen, bost axola inork esaten duena; hik gogoratu, gogoratu, arren, salbatua izan naizela. Han izan naizela».
Elishak irribarre egin zuen, eta Johnen aitari begiratu zion.
«Johnek aurrera egin du, ezta, Grimes diakonoa?», oihu egin zion Elishak. «Jaunak lurrera bota, jirarazi eta gloria osoz idatzi dio izen berria, bedeinkatua izan bedi!»
Eta musu eman zion Johni bekokian, musu santua.
«Segi aurrera, anaiatxo», esan zuen Elishak. «Ez hadi inoiz nekatu. Jainkoak ez hau ahaztuko. Eta hik ere ez duk ahaztuko».
Gero bira erdia egin eta etxe aldera jo zuen hiribide luzean zehar. John geldirik geratu zen, nola urruntzen zen ikusiz. Eguzkia erabat esna zegoen ordurako. Kaleak eta etxeak iratzartzen ari ziren, leihoei oihuka. Urrezko jantzi moduan erori zen Elisharen gainean, eta Johnen bekokia jo zuen, Elishak musu emandako lekuan, zigilu betiko ezabaezina bailitzen.
Johnek aita sentitu zuen atzean. Eta martxoko haizea altxatzen sumatu zuen, bere arropa hezeak zeharkatzen eta larruazal gazira iristen. Jiratu zen aitari begiratzera; bere burua irribarrez sumatu zuen, baina aitak ez zuen irribarrerik egin.
Puska batez elkarri begiratu zioten. Ama atarian zegoen, sarrerako itzal luzeetan.
«Prest nago», esan zuen Johnek. «Banoa. Oraintxe noa».
AMAIERA
© James Baldwin
© itzulpenarena: Juan Mari Mendizabal