BELAR ORGA LOKATZETAN

        Zertan gara? Nora goaz? Zer ari gara, jaunak? Sar gaitezen gure baitan. Eta jarri. Eta egon. Etxe barneko giroari ez baitzaio beldur izan behar.

        Leiho gabeko etxeak ez direla alaiak izaten? Tarteka begiratu behar dela kanporat ere? Bai. Baina niri behintzat sutondoan biltzen ikasiak diren sendi jatorrak zaizkit eder. Ez beti auzoari begira egoten diren mutxurdin leihozaleak.

        Gure baitan bagaude, gure baitaz ariko gara ere. Eta horixe behar genuke euskaldun abertzaleok; gurean egon eta guretik ari. Bestela, leiho ondoan jarrita bizi behar bagara beti, auzoak bai jorratuko ditugu ongi baina... etxeko artoak ez.

        «Estos franquistas! Estos monárquicos!! Estos ingleses!!! Estos americanos!!! y qué me dice Vd. de Moscú? Y dónde me deja Vd. el Vaticano? Bueno, no hablemos del Clero. Dónde está la solidaridad internacional socialista? Y qué me dice de la incongruencia de las llamadas Democracias? El mundo ha perdido todo decoro. Y toda lógica. Y toda vergüenza. 'Estoy escribiendo un documento —esaten zidan lehengoan gizon txiki batek— en que pongo verde a la Humanidad'. Asómese. Siéntese aquí, al lado de la ventana y mire lo que están haciendo los vecinos. Es un escándalo».

        Eta hola hogei urtez... ixildu gabe.

        Belar-gurdi bat ekartzeko asmoz ateratuak ginen etxetik. Eta horra: gurdia basan sartu. Gaua etorri zitzaigun eta, idiketara joan beharrean, hasi ginen predikatzen: bide hobeak behar omen ziren munduan egin! Hogei urte igaroak dira geroztik. Bideak ez dituzte antolatu. Eta gure belar-gurdia hantxe dago beti: lokatzetan sartua.

        Borondate oneko xaxiletradu batzuk hurbildu izan zaizkigu tarteka. Baina gurdiari begira jarririk, esku-kolpe bat eman beharrean, predikatzen hasi haiek ere: «Guk agintzean, antolatuko ditugu behar bezala munduko bideak oro. Eta ez zaizue orduan gurdia basan sartuko. Zatozte beraz. Eta egin gaitzazue geu buruzagi.»

        Eta hola, gurdia utzirik basan, joan ginen etxeko guziak xaxiletraduen ondotik.

        Iluntze batez, igaro omen ziren handik baserritar bi. Eta gurdia basan ikusiz, lotu omen ziren eleketan:

        —Nongoa duk belar-orga hori?

        —Larraldia-koa.

        —Eta non dituk ba Larraldiako gizonak?

        —Xaxiletraduek eramanak dituzte predikatzera.

        —Ez dakit zertaz ari diren, gizon handi horiek erdaraz ari baitira.

        —Baina, ari direla bazekiat.

        —Predikatzen? Etxeko gurdia basan eta, predikatzen? Hobe lukete, indarka, gurdia basatik atera.

        —Ez omen dute hartarako nahikoa indar. Horregatik joan dira xaxiletraduen bila.

        —Xaxiletraduen bila? Holakoetan, motel, trabarako besterik ez dituk xaxiletraduak. Laguntza behar izatekotan, ekarri idi-pare bat. Bestela, trabarako, hobeak dituk etxekoak bakarrik.

        Errekatik beste aldera, bada baserri eder bat. Amerikar batena. Misterenea esaten diote etxeari. Hango nagusia arlote xamarra omen da baina, indartsua eta aberatsa izugarri. Harek badu tratorea ere. Harek nahi balu, belar-gurdia hartu eta eramango liguke airean etxeraino. Baina... orain Alkatearen lagun handia izaki amerikar hori eta, gu laguntzen bagaitu harekin gero haserretuko ote den beldur. Hola izaten dira herriko kontuak...

        Orain urte batzuk dela —azken guda nagusia bururatu ondoren— hurbildu ginen iluntze batez amerikar harengana. Xaxiletraduak ere, beti bezala, gurekin genituen. Sukaldean hartu gintuen etxeko nagusiak: txapela buruan, pipa ahoan, zangoak mahaian, eta besoak uztartuta:

        —How do you do? Ze behar zenuten, jaunak?

        —Belar gurdia dugu basan sartua. Zuk baduzu tratore azkarra. Harekin...

        —Ze bidetik nahi duzue gurdia etxeraino eraman?

        —Ezkerreko bidetik. Hori bai. Ezkerreko bidetik ez izatekotan, hobe dugu gurdia bertan utzi. Xaxiletraduak ere ezker aldekoak ditugu eta, ez genituzke bidean galdu behar.

        —Nik zuen gurdia eramatekotan, erdiko bidetik eramango dut. Niri hola komeni. Tratorearentzat ere, bide pullitagoa dut hura.

        —Ez jauna. Ezkerrekotik eramango dugu.

        —Ez nik aterata.

        —Belar-gurdia gurea da!

        —Bai baina... tratorea ez!

        Horretan gelditu ginen. Mistereneako nagusiarekin zaputz atera ginen. Sasiletraduak haserre. Baratzako atetik itzulita, ikustekoa zen nola oihu egiten zioten indianoari: «Usted? Usted ni es demócrata ni es nada, hombre. Lo que usted busca es seguir mangoneando en el pueblo a través de este cazurro de alcalde. Y como él necesita de losatacones que usted tiene... Qué vergüenza! Cuando nosotros mandemos, ya verá qué pronto van a parar los dos al río! Usted y su tractor. Pobres vacas de Misterenea! Menudo baño les espera a ellas también!»

        Kalera atera ginenean, esan nien xaxiletraduei:

        —Tratorea galdu diagu. Idirik baduzue zuek?

        —Pero señor! —denek batera niri— qué pesado se pone usted con su dichoso tractor y sus dichosos bueyes, hombre!

        Eta beharbada egia izaki baina, zer nahi duzu. Nik beti hau bainuen buruan: gure belar-gurdia!

        Urteak joan eta urteak etorri, herri hartan ez zen aldaketa handirik. Alkate bera beti alkate, Amerikarra herriko nagusi, aguazilla geroz-ta gizenago eta beste gehienak gosez. Erretore jaunak, igandeetan, alkatea goretsi behar izaten zuen. Eta besterik ez. Egun eta gauaz herria ixil. Ostatuetan-edo zarata apur bat egiten bazen, aguazilla sartu eta makilaka lotzen zen. Zerbait jakin behar izatekotan, herriko pregoiak entzun behar izaten ziren. Beste berri-emailerik ez zen. Eta alkatea sosik gabe gelditzen zelarik, Mistereneako nagusiarengana joan eta harek zizkion sakelak betetzen. Zer esanik ez: gure belar-gurdia beti hantxe lokatzetan makurtua. Hego-haizeak sakabanatzen hasiak zituen gure belarrok. Eta makina bat kanpoko belar nahasi ekarriak zizkion gurdiari. Iluntzearekin, hilerriraino igo biak eta: «Hemengo ixiltasun eta bake ederra!», esaten zion alkateak amerikarrari. Eta honek «Oh yes!».

        Egun batez, alkateak oihu hauxe zabalarazi zuen herrian: «Amadísimos adversarios y enemigos míos. Este pregón es para vosotros. Me lo dicta la gratitud. Pues dejando de lado al Americano y al Alguacil del pueblo, a quienes principalmente sigo debiendo la alcaldía, sois vosotros, mis queridísimos adversarios, los únicos verdaderos amigos que me quedan. No olvidaré nunca todo lo que os debo. Vuestras discusiones bizantinas, el sectarismo de que afortunadamente habéis dado siempre prueba, vuestra habilidad en luchar a cada momento por lo imposible contra lo más o menos posible y, sobre todo, el cuidado que habéis puesto en llegar siempre a la estación después de la salida de cada tren... Son circunstancias todas que, de modo admirable, vienen prolongando mi agonía. (Perdón, quería decir mi alcaldía.) El triunfo es de todos. Los de don Juan habéis obtenido que no venga don Diego. Los de don Diego habéis logrado que no venga don Juan. Y yo he conseguido que no venga don Juan ni don Diego. Ya veis, con un poco de buena voluntad, cómo se puede dar gusto a todo el mundo. Gracias. Vuestro Alcalde, Francisco del Pardo. Advertencia: Vuestra amenaza al Alguacil de arrancarle el bastón de la mano para aplicárselo en cierta otra parte y la promesa al Americano de tirarle el tractor al agua, me han venido siendo de particular utilidad. En cuanto les hablo de vosotros, se me agarran ambos a los calzones y ya no me sueltan.»

        Pregoia entzun, elkarri begiratu eta itzuli zen, ixilik, herritar bakoitza bere etxera.

        Zer egin!

        Zer egin? Hurbil gaitezen gure belar-orgaraino. Eta hari lotu. Hari bakarrik. Eta bide ondotik igaroko direnek «ze behar duzue» galdetzekotan, hauxe bedi denentzat gure erantzun bakarra: «Gurdia etxeraino eraman!»

1959

© Telesforo Monzon