Api 11 07

Jacques Prevert hil zela 30 urte

Duela 30 urte, 1977ko apirilaren 11n, hil zen Jacques Prevert, XX. mendeko Frantziako idazle handietarik bat. Surrealisten mugimenduan aritua, Raymond Queneau, Louis Aragon, Yves Tanguy eta Marcel Duhamelekin, haiengandik urrundu eta antzerki eta zinemagintzan jardun zuen. Paroles bere lanak literatur mundua astindu zuen. Herri hizkerara hurbildutako poemak, irudi eta umore surrealistak, eta hitz jokoak… Poetaz gain, gidoigilea ere izan zen, eta hala filmetarako nola antzerki taldeentzat gidoigile eta eszenografo lanak ere egin zituen. Frantziako XX. mendeko kantaririk esanguratsuenek, bestalde, abestu dituzte bere kantu eta poemak. Ez da maizegi euskaratu haren poesia; argitaratu ez, bederen. Kantagintzarekin lotuta ageri zaigu pare bat aldiz: Julen Lekuonak Hosto hilak ospetsua euskaratu zuen, eta berriki Joseba Tapiak argitaratu du Koldo Izagirrek euskaratutako Umearen ehiza kantua. Horrez gain, Maiatz aldizkarian agertu ziren Maitasun hau poema, Mayak itzulia, eta Afusilatua, Joseba Sarrionandiak euskaratua. 1990ean, berriz, bere hiru haur poemen zatiak (Ogia, Xoria eta haurra, Ttitta-Purra) kaleratu zituen Herria aldizkariak. Hemen dituzu denak.

1900eko otsailaren 4an jaio zen Neully-sur-Seinen Jacques Prevert. Eskola nerabe zela utzia, Gerla Handiaren ostean, Marcel Duhamelen ezagutza egin zuen Istanbulen, eta haren bitartez mugimendu surrealistara hurbildu zen. Surrealismoak presentzia handia izango du bere poemagintzan, umore eta ironiaren bidez batez ere, baina mugimenduaren gunetik urrundu egin zen, batik bat Andre Bretonen gidaritzari errezeloa hartuta.

Ez zen 1930eko hamarkadara arte idazten hasi —antitesi eta hitz-jokoz beteriko poema batekin—, eta liburu gisa bere lanak ez ziren 1946ra arte argitaratu. Orduan bildu zituen Rene Bertelek ordura arte idatzitako hainbat poema Paroles liburuan. Astindua ekarri zuen liburuak. Gerora lanean jarraitu zuen, eta hainbat poemario esanguratsu argitaratu: Histoires; Spectacle; La Pluie et le beau temps; Fatras…. Hitzen adierazkortasunaren inguru guztien miatzaile, aipagarriak dira, halaber, haurrentzako bere poemak.

Surrealismoa eta populismoa beti presente egon ziren boterea eta injustiziaren aurka bizitza osoan borrokatu zen autorearen lanetan. Baztertuen aldeko ahotsa izan zen beti berea, idazle libertarioa, mutiria boterearekiko, askatasunaren aldeko aldarria da Prevertena, baina era berean hizkuntzaren aldekoa. Hitzaren angelu eta alde guztiak bilatu eta aurkitzen zituen, edo bestela asmatu, eta hitz jokoak, kalanburrak, elipsiak, neologismoak… bere estiloaren funtsean daude. Hitzak dira, paroles, azken batean, bere poesiaren muina.

Poesiaz gain, gidoigintzan lan handia egin zuen. Mugimendu surrealistatik urrundu eta antzerki mugimendu baten inguruan biltzen hasi zen, Octobre taldea bilakatu zena. Eszenategiak ere diseinatzen zituen Prevertek, Pierre anaiarekin batera filmak eginez. 1940ko zinemagintza frantseseko gidoigile inportanteenetakoa izan zen, eta hainbat zinemagilek lan egin zuten berarekin, batik bat Marcel Carnek (Preverten filmografia zerrendatu dugu amaieran).

Kantagintzarekin izan zuen lotura da, azkenik, Preverten bizitzaren eta lanen beste ardatzetako bat. 1930eko hamarkada ezkero, poemak ezezik kantuak ere egin zituen, nagusiki Joseph Kosma musikariarekin izandako lankidetzari esker. XX. mendeko Frantziako kantari nagusienek kantatu dituzte Preverten poema eta kantuak, gehienei musika Kosmak ezarria: Juliette Greco, Yves Montand, Jacques anaiak…

Poeta, gidoigile, eszenografo eta kantugilea, euskaraz ez dira bere lanak apenas plazaratu. Maiatz aldizkarirako euskaratu zuen, 1982an, Mayak Maitasun hau (Cet amour) poema. Bi urte geroago, Maiatz-en baita ere, Joseba Sarrionandiak euskaratutako Afusilatua (Le fusillé) olerkia plazaratu zen. Herria aldizkarian, azkenik, bere hiru haur poematxoren zatiak argitaratu ziren 1990ean.

Kantangintzaren bitartez ere izan du euskarara sarbiderik Prevertek. Julen Lekuonak itzuli eta kantatu zuen haren Hosto hilak (Les feuilles mortes) (1992an Euskaldunon Egunkaria-n argitaratu zen), eta Joseba Tapiaren Realpolitik diskoak ere Preverten poema bat dakar, Umearen ehiza (Chasse à l’enfant), Koldo Izagirrek itzulia.

Sarean bada, noski, Jacques Preverti buruzko guneak eta informazioa biltzerik, eta baita bere obraren zatiak irakurtzea ere. Egileari buruzko webgune orokorrez gain, azpimarratzekoak dira bi guneetan aurki daitekeena: batean Jacques Preverti buruzko bideo bat dago, 13 minutuko elkarrizketa poetaren etxean, non 61 urteko Prevert sasoiko bat erakusten zaigun. Videoaren aurkezpeneko testua esanguratsua da: “A 61 ans, Jacques Prévert ne se prend toujours pas trop au sérieux. C’est dans son appartement parisien et entouré de peintures surréalistes que le poète répond, ou plutôt ne répond pas, aux questions qu’on lui pose”. Haurrak eta poesiari buruzko gunean, berriz, animazio bat ikus daiteke, Preverten poema baten gainean egina. Hemen dituzu gune batzuk.

Bibliografia:

  • 1946: Paroles
  • 1946: Le Cheval de Trois
  • 1946: Histoires
  • 1947: Contes pour enfants pas sages
  • 1947: Le Petit Lion
  • 1950: Des bêtes
  • 1951: Spectacle
  • 1951: Vignettes pour les vignerons
  • 1951: Grand Bal du printemps
  • 1952: Lettre des îles Baladar
  • 1952: Charmes de Londres
  • 1952: Bim, le petit âne
  • 1952: Guignol
  • 1953: Tour de chant
  • 1953: L’Opéra de lune
  • 1955: La Pluie et le beau temps
  • 1955: Lumières d’homme
  • 1963: Histoires
  • 1966: Fatras
  • 1973: Eaux-fortes

Filmografia:

  • 1932: Comme une carpe de Claude Heymann, scénario, adaptation et histoire
  • 1932: L’affaire est dans le sac de Pierre Prévert, scénario et dialogues
  • 1933: Ciboulette de Claude Autant-Lara, adaptation et dialogues
  • 1933: Si j’était le Patron de Richard Pottier, scénario
  • 1934: Le Taxi de minuit de Albert Valentin
  • 1934: L’Hôtel du libre échange de Marc Allégret
  • 1935: Un oiseau rare de Richard Pottier
  • 1936: Moutonnet de René Sti, adaptation et dialogues
  • 1936: Jenny de Marcel Carné
  • 1936: Le Crime de Monsieur Lange de Jean Renoir, adaptation et dialogues
  • 1937: 27 rue de la Paix de Richard Pottier, adaptation
  • 1937: Drôle de drame de Marcel Carné, adaptation et dialogue
  • 1937: L’Affaire du courrier de Lyon de Claude Autant-Lara et Maurice Lehmann, dialogues
  • 1938: Ernest le rebelle de Christian-Jaque, dialogues
  • 1938: Les Disparus de Saint-Agil de Christian-Jaque, dialogues (non crédité)
  • 1938: Quai des brumes de Marcel Carné, scenario and dialogues
  • 1939: The Mysterious Mr. Davis de Claude Autant-Lara
  • 1939: Le jour se lève de Marcel Carné
  • 1941: Remorques de Jean Grémillon, adaptation et dialogues
  • 1941: Une femme dans la nuit de Edmond T. Gréville, adaptation et dialogues (non crédité)
  • 1941: Le Soleil a toujours raison de Pierre Billon, adaptation et dialogues
  • 1942: Les Visiteurs du soir de Marcel Carné
  • 1943: Lumière d’été de Jean Grémillon, scénario et dialogues
  • 1943: Adieu Léonard de Pierre Prévert, scénario et dialogues
  • 1945: Les Enfants du paradis de Marcel Carné
  • 1945: Sortilèges de Christian-Jaque, adaptation et dialogues
  • 1946: Aubervilliers de Eli Lotar, commentaires
  • 1946: Les Portes de la nuit de Marcel Carné
  • 1946: Voyage surprise de Pierre Prévert, scénario et dialogues
  • 1947: L’Arche de Noé de Henry Jacques, adaptation et dialogues
  • 1947: Le Petit soldat de Paul Grimault
  • 1947: La Fleur de l’âge de Marcel Carné, film inachevé
  • 1949: Les Amants de Vérone de André Cayatte, dialogues
  • 1950: Souvenirs perdus de Christian-Jaque
  • 1950: Bim de Albert Lamorisse, écriture et commentaire
  • 1950: La Marie du port de Marcel Carné, dialogues (non crédité)
  • 1953: La Bergère et le ramoneur de Paul Grimault, scénario, adaptation et dialogues
  • 1956: Notre-Dame de Paris de Jean Delannoy
  • 1958: La Seine a rencontré Paris de Joris Ivens
  • 1959: Paris la Belle de Pierre Prévert, voix
  • 1961: Amours célèbres de Michel Boisrond, adaptation et dialogues
  • 1964: Le Petit Claus et le grand Claus de Pierre Prévert d’après le conte d’Hans Christian Andersen
  • 1966: À la belle étoile de Pierre Prévert, adaptation
  • 1970: Le Diamant de Paul Grimault
  • 1980: Le Roi et l’Oiseau de Paul Grimault, scénario, adaptation et dialogues

Agenda

Efemerideak

Kritikak