Mar 31 12

Cesar Vallejo eta Durangoko bonbardaketa

75 urte dira gaur, faxistek hegazkinez bonbardatu zutela Durango. Hamabost poemako bilduma atondu zuen Cesar Vallejo poetak 1937an (España, aparta de mi este cáliz), eta poema haietako baten izenburuak halaxe diosku: Hileta erredoblea Durangoko hondakinei. Otoitz baten tankerakoa da, suntsiketaren salaketa egiten duena, sutan eta hautsetan diren herria eta Errepublika gogoan. Edorta Jimenezek euskaratu zuen Susa aldizkarian 1987an, Vallejoren beste lau poemarekin batera. Hemen duzu, bestalde, Durangoko sarraskiaren kronika, Eguna egunkariak 1937ko apirilaren 1ean plazaratua.

Mar 28 12

Baita hondakinak ere,
Iñigo Astiz

Asteartean aurkeztu zuen Iñigo Astizek bere lehendabiziko liburua: Baita hondakinak ere. “Poemetan gehien errepikatzen den asmoa ideia abstraktuak gorputz konkretuetara eramatea da”, adierazi zuen; “ideiek xehetasun bilakatzeko duten era bihurria interesatzen zait”. Susak plazaratutako liburua osorik emana duzue sarean, eta e-book moldean ere argitaratu da. “Piezaka sortu ditut poemak, eskultoreak egiten duen moduan: gai bat hartu eta bariazioak egin”.

Mar 22 12

Lois Pereiro: 21 poema

Punk taldeek kantatu zituzten Lois Pereiro idazle galiziarraren poemak. Castelao zalea eta anarkista, azken hamarkadetako galiziar poesiaren ahots bereziena izan zen. Manuel Rivasekin batera Loia aldizkaria sortu zuen Madrilen 1976an, Pereiroren Aquela noite poemarekin abiatua. Galizian De amor e desamor taldeko kide zela, La Naval, Trilateral eta Luzes de Galiza aldizkarietan idatzi zuen. Poemas 1981/1991 bilduma plazaratu zuen 1992an eta Poesía última de amor e enfermidade 1995ean. Bi horietatik 21 poema euskaraturik ekarri dizkigu Iñigo Aranbarrik. Naufragos do paradiso nobela amaitu gabe hil zen Lois Pereiro 1996an.

Mar 14 12

Roque Daltonen hogei poema

60 eta 70. hamarraldietan herrialde ezberdinetan argitaratu ziren Roque Dalton idazlearen liburuak: El Salvadorren, Mexikon, Costa Rican, Kuban, Nikaraguan; izan ere, El Salvadorko diktadura garaian heriotza zigorrez hiltzetik doi-doi libratu ondoren, hara eta hona ibili baitzen: Sobiet Batasuna, Korea, Mexiko, Txekoslovakia, Kuba. 1973an ERP erakunde politiko-militarreko kide egin zen eta 1975eko maiatzean hil zuten. Maitasuna eta politika dira bere poesigintzako gai nagusiak. Hedoi Etxartek berriki Roque Daltonen hamalau poema euskaratu ditu Zuzeu agerkari digitalean, eta Gorka Arresek 1989an, Luigi Anselmik 2006an eta Jon Benitok 2010ean itzulitakoekin batera bildu ditugu denak Euskarari ekarriak gunean.

Mar 07 12

Basamortuko neska alderraia

Bederatzi urte badira, paristar bat Aljeria sakoneko mahastietan bizi dela, gotorleku batean. Hark kontatuko digu istorio hau: behinola bere zerbitzariaren dendan sartu omen zen eta tapiz gorri batean etzanda kausitu zuen “neska bat, biluzik ia (…); inoiz ikusi nuen giza arrazaren erakuskaririk perfektuenetakoa”. Aluma zuen izena, eta neska hura “hasi zen bere istorioa kontatzen, edo istorio bat, hobeki esan, zeren gezurretan aritu zen antza, hasieratik bukaeraraino, arabiar guztiek beti egin ohi dutenez, horretarako arrazoirik izan edo ez izan”. Hortik aurrera zeuk irakurriko duzu Guy de Maupassant frantsesak 1889an idatzitako Aluma kontakizuna, Mikel Garmendiak 1998an euskaratua.

Mar 05 12

Nabarra, azkeneraino gudan

1937ko martxoaren 5ean faxisten Canarias gerraontziaren eta Euzko Gudarosteko Nabarra bakailao-ontziaren arteko borroka desorekatua eta heroikoa izan zen Matxitxako aurrean. 1938an C. Day Lewis poeta ingelesak Overtures to Death (Heriotzarako Oberturak) liburuan Nabarra poema argitaratu zuen, hiru zati luze eta ederretan honelakoak kontatzen zituela: “Berrogeita hamar marineletarik denak hil ziren, hamalau izan ezik (…) Guduan sartu ziren galduko zutela aurreikusirik eta galdu egin zuten (…) Jende arrunt hark ez zion bizitzari mitoaren distirarik eskatzen (…) Bihotz zaildu haiek heriotza nahiago izan zuten errenditu baino… Hilkorrak dira hitz hauek baita gogora dakartzaten ekintzak ere… baina hazi hau loratuko da noizbait, askatasuna gizakiaren hitz sortzailea berriro bilakatzen den egunean”. Luigi Anselmiren itzulpen osoa (2003, Labayru) irakurtzeko gomendioa egiten dizugu.

Mar 01 12

Lau milioiren ebasleak

Krimenen ikerketa kontakizunak gure literaturan Jose Antonio Loidiren Hamabost egun Urgainen eleberriko Martin Garaidi detektibearekin abiatu ziren (1955, Itxaropena). Bigarren polizia-nobela Mariano Izetari zor diogu: Dirua galgarri (1962an, Auspoa), orain dela 50 urte plazaratua. Leblanc enpresako burdinkutxan lau milioi gordeta daude, biharamunean langileei soldatak ordaintzeko. Diruok ebasteko asmoa dute Beltzak, Piztik eta Mainkerrak: “uste dut hamaikak aldera izanen dela ordurik hoberena. (…) Aise sartuko gara leiho ttipi batetik eta behar den bezala eginen dugu gure lana”. Lapurreta ikertzera Claudet komisarioa etorriko da, baina lapurretaz gainera hilketaz ere arduratu beharko du. Klasikoen Gordailuan jasoa duzun nobela hau ebook moldean ere irakur dezakezu, eta faksimilea Euskaltzaindiak emana du sarean. Genero honetako hirugarren eta laugarren nobelak 1964an idatzi eta 1967an argitaratu ziren: Txomin Peillenen Gauez ibiltzen dena eta Oskillasoren Akatsbako gizonaren heriotza.

Agenda

Efemerideak

Kritikak