Ira 28 10

Ur Apalategiren
Fikzioaren izterrak

Ur Apalategik Fikzioaren izterrak ipuin liburu berria aurkeztuko du Donostian urriaren 1ean (ostirala) Susa argitaletxearekin. Zazpi narrazioak fikziozkoak izan arren, errealitate hurbilaren ispilu dirdiratsuak dira; sarritan irudi olgetari eta trufatzaileak islatzen dituztela irudituko zaizu, baina gertakariak eta gertagarriak gertu daudela erakusten dute beti. Bikotea batetik, idazletza bestetik, horra Fikzioaren izterrak liburuan obsesiboki txirikordatzen diren hari nagusiak. Maitasun konpartitua, naziotasun zoriontsua eta arrakasta literarioa benetakoak al dira?, edo geure buruak zigortzeko sortzen ditugun kimera eskuraezinak? Serioski irri egiteko kontakizunak dira, baita frustraturik gozatzekoak ere, edo haserrez baketzekoak… hori posible baldin bada.

Ira 22 10

Alberto Moraviaren
Erromako emakumea

900 aldizkarian argitaratu zituen bere lehen ipuinak Alberto Moraviak, eta jarraian aurreneko nobela: Gli indifferenti (1929). Bigarren Mundu Gerraren ondoren idatzi zuen Erromako emakumea (1947), gerra aurreko faxismo garaian girotua eta Adriana daukana protagonista, zineman Gina Lollobrigidak egingo zuena Luigi Zamparen filmean (1954). Alberto Moraviaren nobeletan oinarrituta pelikula asko egin izan dira: Vittorio de Sica, Jean-Luc Godard, Mauro Bolognini, Damiano Damiani, Francesco Maselli, Dacia Maraini, Bernardo Bertolucci, Gianni Barcelloni, Aldo Lado, Giovanni Soldati, Doris Dörrie. Erromako emakumea nobela Koldo Bigurik euskaratu zuen 1993an.

Ira 16 10

Urte giroak
Marcovaldoren begian

Biltegi batean lan egiten du Marcovaldok. Porlan, ke eta trafiko handiko hiriaren erdian izadiaren bila abiatuko da. Ba ote da izadirik oraindik? Hogei ipuineko liburua da Marcovaldo edo urtaroak hirian, 1963ko azaroan argitaratua, nahiz eta Italo Calvinok 50etako hamarraldi hasieran idatzi izan zituen liburuko lehen kontakizunak. Alegien antzeko istorioak dira, baina galdutako mundu zoragarri batekiko nostalgiarik gabeak; zibilizazio industrialari egiten zaion kritikarekin batera, paradisu galduaren inguruko ametsen aurkakoa ere egiten du. Koldo Bigurik 1992an ekarri zuen euskarara, Literatura Unibertsala bilduman.

Ira 15 10

Arrats beran duela 75 urte

Ander Aranbaltza adiskideari eskaini zion Lauaxetak bere bigarren poema liburua, Arrats beran, 1935ko ekainean Bilboko Verdes etxean argitaratua. Berrogei poemako bilduma zen, pieza oso ezberdinez osatua: “Itxaso orren narru nabarra pantera batena dirudi” hasten den Espetxekuarena, edo “Etzunik edan daidan neurri-barik” dioen Kanta ariña, edo “Billoxik noruntz ua mutil?” (Narkis), edo “Dana emon biar yako matte dan azkatasunari” amaitzen den Mendigoxaliarena. Lauaxeta honela mintzo zen hitzaurrean: “Elerti-zale nazan onek ziarkeri ta pirtxilleritzat daukodaz olerkijok. (…) Baña ele lander baten seme jayo nintzan ezkero, bertso ñimiño oneik be argittara datorz”. Bide barrijak liburuak zalaparta handia sortu zuen lau urte lehenago, baina Arrats beran gutxi hartu zen ahotan duela 75 urteko udan.

Ira 09 10

Mujica Lainezen demonioak

Manuel Mujica Lainez idazle argentinarra nobela historikoengatik zen ezaguna. Baina bestelakoa da euskaraz daukagun haren eleberri bakarra: Zazpi demonioen bidaia, 1973ko udazkenean idatzi eta 1974an argitaratua, eta Joxe Migel Esnaolak Literatura Unibertsala bildumarako 1998an itzulia. Luzifer, Mammon, Leviatan, Beeltzebul, Satan, Asmodeo eta Belfegor demonioek infernutik mundurako bidaiak egingo dituzte, zazpi bekatu handiak gizakiengana zabaltzera. Umorezko kontakizunak dituzu, turismo bekatarian diharduten alproja batzuenak.

Ira 01 10

Eça de Queirosen
Mandarin zaharra

Parisen kontsul zela, orain 110 urte hil zen Jose Maria Eça de Queiros, Amaro aitaren hilketa nobelaren idazlea, Portugalgo eleberri modernoaren aitzindaria. Bere obra naturalismoaren barruan kokatu behar den arren, fantasiari ere bidea egin zion, deabru eta mamuzko Mandarin zaharra (1880) nobelarekin. Gobernazioko Ministerioan eskribatzailea zen Teodorok ez zuen Deabruarenganako sinesmenik, Jainkoarenganako ez zuen bezalaxe; baina ustekabean bisita egin zion, proposamen berezi eta aberasgarri bat egiteko. Mandarin zaharra Jesus Mari Lasak itzuli zuen euskarara 1992an.

Agenda

Efemerideak

Kritikak