Ira 29 05

Klasikoen Gordailua

Euskal Literatura Klasikoaren corpusa osatzeko xede aratzaz ez hain aspaldi ekindakoari segida ematera dator gaurkoan Klasikoen Gordailua, izan ere, gure letretan argi propioz nabarmendu diren bost autoreren idazlan berriak eskaintzen baititu dagoeneko amaraunean.
XVIII. eta XIX. mendeetako euskal letren suspertzaile izan zen Manuel (Garagorri) Larramendiren luma zorrotz-ironikoak sortutako Euskal testuak (1729-1766) aurkituko ditu sare-itsasturiak lehendabizi. Andoaindarraren kemenaren itzalpean zaletu zen Sebastian Mendibururen Jesusen bihotzaren debozioa (1747) (baita bigarren edizioan harekin batera argitaraturako Kongregazioko Reglak ere) eta Igande eta festegunetarako irakurraldiak (ca. 1775) ere eskura izango ditu gero liburutegi birtualeko saguak, prosa garai eta distiratsuan burutuak. Egungo prosatik hurbilago, Agirre Asteasukoaren Erakusaldiak izeneko obra mardularen 2. eta 3. liburukiak (1803-1823 bitartean idatziak) gorde-zabaltzen ditu halaber Gordailuak bere baitan.
Intsentsu-usaina zertxobait idargetzeko, Joanes Etxeberri “Sarakoa”ren 1718ko Lau-Urduri gomendiozko karta, edo guthuna duzu irakurgai, eta Joan Bautista Gamiz jesuita lego arabarraren (1696-1773) amodiozko “dabilcenchoac” (= “seguidillas”) eta bertsoak, Euskal Olerkiak estekaren atzean.

Ira 29 05

Igor Estankonaren Tundra

Anemometroa kaleratu zuenean (Susa, 1998) ahots berezi bat erakutsi zuen Igor Estankonak, mundu ikuskera propioa. Poesian jarraitu du lanean, bere burua egiten eta hori ezagun du Tundran, Jaka bekari esker 2002an kaleratutako liburuan. 2004an ere kaleratu du poema-libururik, Kutxa Fundazioarekin argitaratutako Ehiza eta nekea. Tundra liburua eskaintzen dizugu osorik.

Ira 29 05

Neguko zirkua

“Liburu garrantzizko baten aurkezpena egitea egokitu zaidala kontziente naiz” esan zuen atzo Jon Alonso idazleak Harkaitz Canoren ipuin liburu berriaz jardutean. “Neguko zirkua erreferentziazkoa izango den liburua da, orain 22 urte Sarrionandiaren Narrazioak izan zen bezainbeste, literaturtasunaren eta euskal prosa literarioaren bilakabidea markatzen duelako”. Neguko zirkua 19 kontakizunez osatua dago, eta hemen eskaintzen dizkizugu horietatik sei.

Ira 22 05

Felix Markiegiren mendeurrena

Orain ehun urte, 1905eko irailaren 23an jaio zen, Deban, Felix Markiegi idazlea: Markiegi’tar Peli. Ez dira asko 1946an Bahia Blancan (Argentina) zendutako autoreari ezagutzen zaizkion lanak. Dozena erdi poema aipatzen ditu Santi Onaindiak, moralistak lau eta bi Lizardiren heriotzan idazlearen omenez idatzitakoak; hemen aurkezten dizkizuegu denak. Eta bi antzerki lan. Eukaristiaren martiri lana Euzkadi egunkarian kaleratu zuen, 5 ataletan, 1935eko maiatzaren 1etik 7ra bitartean. 1936an, berriz, Lopez Mendizabalenean kaleratu zuen Seme hondatzailea izeneko antzerki-lana, irakaspen moralekoa berau ere, hitz neurtuz emana. Hau osorik irakur dezakezue.

Ira 22 05

Klasikoen Gordailua

Euskal literaturako testu klasikoen gordailuan liburu berriak gehituko ditugu hemendik eta urte amaiera bitarte. Guztira ia 60 liburu gehiago izango dira urte amaieran. Hamabostean behin; gaika, garaika edo autoreka lotutako liburuak gehituko dira Klasikoen Gordailua gure atarian.
Datorren astean, XVIII. eta XIX. mendeetako idazle Manuel Larramendiren liburuak, Sebastian Mendibururen obrak eta Agirre Asteasukoaren bi liburuki ere eskainiko ditugu. Azkenik Joan Bautista Gamizen Euskal Olerkiak ere sarean izango dira.

Ira 22 05

Bart irakurtzeko gaur izkiratuak

Xabier Izagak 1998an plazaratu zuen Bart irakurtzeko gaur izkiriatuak poema-liburua. Espetxealdian egindako liburua, pareta eta burdina arteko oihua, poesia bizia da berea. Lehen liburua izanagatik, ez zen, hala ere, idazle ezezaguna. Literatur aldizkarietan irakurriak genizkion poemak, eta 1995ean Sun Tzu-ren Gerraren antzea euskaratu zuen, eta Txalaparta argitaletxearekin kaleratu. Hemen dituzu bart irakurtzeko gaur izkiriaturiko bere poemak.

Ira 22 05

Literaturaren Zubitegiko aipamenak

Literaturaren Zubitegian, idazlez idazle antolaturiko gunean, idazle bakoitzaren bibliografiaz gain, berak idatzitakoez gain alegia, berari buruz idatzitakoak jasotzen ere lana egina dugu. Literaturaren historia-liburu eta entziklopedietan jasotakoak bilduak genituen orain arte, egile bakoitzari buruzko informazioa eskainiz. Bibliografia pasiboa deitu izan diogu Aipamenak izenburupean datorren sail honi. Eta oraintsu Literaturaren Zubitegian egindako azken eguneraketan emendatu egin dugu sail hau, hain zuzen. Hainbat idazleri buruz idatzi izan diren lanak bildu eta digitalizatu ditugu, baina ez historia-liburu eta entziklopedietan datozenak, beraiek idatzitako liburuen hitzaurre, hitzatze, sarrera eta aurkezpenetan baizik. Beraien lanari egindako hurbilpen zehatzetan. Aldizkaritan agertutako hainbat artikulu edo monografia ere ekarri dugu. Gabriel Arestiren liburuei eginiko sarrerak, Axularren edizioei eginiko hitzaurreak, Kirikiñoren aurkezpenak, Lizardiz eta bere lanez idatzitako artikuluak, Joxe Azurmendirenak, Ramon Saizarbitoriarenak, Bitoriano Gandiagarenak… Horiei denei, bestalde, Joxemiel Bidadorrek Euskaldunon Egunkaria-ko Nafarkaria gehigarrian bost urtez (1995-2000) euskal idazleez plazaratutako 115 artikulu erantsi dizkiogu.
Eta honenbestez, 1.800etik gora dira Literaturaren Zubitegian irakur daitezkeen aipamenak.

Ira 22 05

Harkaitz Canoren ipuin-liburu berri bat

Asteburu honetan liburu-dendetan izango da Harkaitz Canoren liburu berria: Neguko zirkua. Hemeretzi kontakizunez sareztatua, datorren astean Donostian aurkeztuko du Susa argitaletxeak. Aurrerapen gisa Ez zaie errazegi jarri behar ipuina eskaintzen dizugu, urtegi baten karietara, etxea urpean geratu baino lehen alde egin behar izan zuen batek kontatua: “Bere etxea urpean duenak, bere zati bat ere urpean du betirako, eta edonon dagoela ere, ur ilunei begira geratzen denean, behean zer altxor klase dagoen asmatzen saiatzen da“.

Ira 15 05

Zeruko Argia eta Argia aldizkarietako 635 literatur kritika

Harri eta Herri liburuari 1964an, argitaratu zenean, egindako kritikarekin —hitzaren esanahirik zorrotzenean— hasi gara Zeruko Argia aldizkariko literatur kritikak on-line jartzen. Kritika bat baino gehiago dira eta baita erantzunak ere, Gabriel Aresti bera tartean, aldizkarian plazaratu zirenak. Kritikez gain, autore berriei buruzko artikuluak ere bai. Kritiken Hemerotekan eta Literaturaren Zubitegian, autore bakoitzari dagokion orrian, paratu ditugu batak eta besteak. 1980 bitartean gure literaturan giltzarri izan diren hainbat liburu eta autoreren kritikak eta artikuluak, polemika eta guzti maiz: Gabriel Aresti, Mikel Lasa, Rikardo Arregi, Xabier Lete, Joxe Azurmendi, Mikel Zarate, Joseba Zulaika, Patri Urkizu, Hartzabal, Anjel Lertxundi, Luis M. Mujika, Ramon Saizarbitoria, Koldo Izagirre, Bernardo Atxaga… Beren lehen liburuarekin haietarik gehienak. Kritika sinatzen ere, berorien izenak aurkituko dituzu sarritan.
1980tik aurrera talde berri batek hartu zuen aldizkariaren lema, Argia bilakatu zen Zeruko Argia, baina kritika lanak eta literatur kezkak segitu zuten. 1980ko hamarkadan euskal liburuaren inguruan eta literatur aldizkarien leherketarekin nabarmendu ziren egileak, sendotzen joan zirenak eta berriak, eta beren lanak aurkituko dituzu. Eta, noski, 80ko hamarkadako erdialdetik harik eta 1997an literatur-kritikak argitaratzeari utzi zion arte, plazaratutako lan gehienak. Alegia, 1964-1997 bitarteko gure literaturaren errepasoa, kritikagintzaren arloari dagokionez.
Argitaletxeen bilakaera ere ikus daiteke: Itxaropena, Kriselu, Gero, Lur, Jakin, Hordago, Ustela ageriko dira 60 eta 70etan, eta gerora haiei batuko Elkar, Erein, Susa, Baroja, Maiatz, Labayru, Pamiela, Alberdania eta beste hainbat…
Literaturaren Zubitegian eta Kritiken Hemerotekan irakur daitezke Zeruko Argian eta Argian argitaratu ziren 635 kritika.

Ira 15 05

Deserriko karrikak

2002an plazaratu zuen Susa argitaletxeak Deserriko karrikak, Mikel Ibargurenen bigarren poemarioa. Hemen gauak lau ertz ditu (hau ere osorik dago Interneten) lehen liburua (Susa, 1999) bezala, bigarren honetan ere autorearen bizi-esperientziak zedarritutako esparruan osatua da liburua. Deserrian, herrian bizi arren. Osorik irakur dezakezu.

Ira 15 05

Vladimir Holan-en jaiotzaren mendeurrena

1905eko irailaren 16an jaio zen Pragan, orain 100 urte, Vladimir Holan, txekierak XX. mendean izan duen poetarik handienetako bat. Duela 25 urte hil zen, 1980ko martxoaren 31n. Sinbolisten eraginpean idazten hasia, poesi liburu asko argitartu zituen, baina hala ere 1949an, bere lana aintzat ez hartzearekin eta orduko kultura giroarekin gogaituta, Kampako bere etxean bere burua ixtea erabaki zuen. Eta halaxe jardun, etxean, gizartetik bakartuta, hil zen arte, nahiz eta 60ko hamarkadatik aurrera izena eta sariak jasotzen hasi zen. Heriotza, hain zuzen ere, eta itxaropena, patua… ohiko gai unibertsalak dira Holanek poemetan darabiltzanak.
Euskarara Joseba Sarrionandiak itzuli zituen bere bost poema, Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak liburuan (Pamiela, 1985) kaleratuak (beste bat ere badakar liburuak, titulua ez bestea txekieraz datorrena). Hementxe dauzkazu.

Ira 08 05

Jon Aranoren Malezia sorta

Bileterik gabe (Susa, 1985) izan zen Jon Aranok argitara emandako lehen poema liburua, eta bost urte geroago Malezia sorta kaleratu zuen, Susa argitaletxearekin. Tartean idatzi asko, poema anitz literatur aldizkarietan, eta ahots partikular bat. Zuzena, gordina, lirikoa ere bai, ozen bezala isil ere mintzo dena, idazle bat osatzen duena. Hona hemen Malezia sorta.

Ira 08 05

Antzerki lan gehiago euskaraz.net atarian

Euskaraz.net atariak bi antzezlan jarri ditu sarean, Martzelino Soroa antzerkigile donostiarraren Gorgonioren estuasunak eta Jose Elizondok 1912an argitara emandako Alkate ona, ondoren Ebaristo Bustintza Kirikiñok, bizkaieraz Txomin arrayo izenarekin argitaratu zuena.

Ira 01 05

Iñigo Aranbarriren Dordokak eta Elurrak

Jonas Poisson (Susa, 1986) liburuarekin jotako kolpeak segida izan zuen Dordokak eta Elurrak (Susa, 1989) poemarioarekin. Harrien lauhazka bikainarekin 1998an biribildua. Mundu sinboliko oso bat eta ahots indartsua erakutsi zigun Iñigo Aranbarrik, hitzez hitz eraikita dauden poemen bitartez. Aranbarri gaur egungo euskal literaturako ezinbesteko erreferentzia da. Hemen duzue osorik Dordokak eta Elurrak.

Ira 01 05

Lau testu gehiago osorik euskaraz.net atarian

Euskaraz.netek beste lau testu gehitu dizkio Liburu digitalak bildumari: Gregorio Mujikak 1919an idatzitako Utzi beharko atal bateko barre antzerkia; Antonio Amundarainen Lore bat lohitan, Iztundek 1929an Donostian antzeztua, eta Zirt edo zart antzerki lanak; eta Dionisio Azkue Dunixik 1929an eman zuen Atzoko Donostia hitzaldia.

Agenda

Efemerideak

Kritikak