ERASKIA
(AURREZ LANDUA IKUSPEGI, ARIAKETAN)
Belaun berrien indarra,
oizko alorraz aazturik,
zori onean edo gaitzean,
egaraz dabil arin-arin, lurraren papar zabalean.
Sorail zaio begi-sarean, adiaren mundu biribilla;
erdi-purdi aize-bildu erasoak zapindua,
bide-giro lausotsuaren itxumenez osteroa,
giza-molde ezezagun ireki labaiñean txirristaka
sartu ezkerondik:
—Pasa-txorien keraz
aizearen kulunkara—.
Barne bultzaren arrakastaz,
aski zaio ego biek zabaltzea,
eta nunbaiteko eskuak:
...—eraman daramate,
eraman;
bide-ñabar ezti ortan
zorabioz
dagoela.—
Bere alorretik urrutira;
irudimen bitsetan:
—Eraman...
nork ezean
lamiñen ezparrura—.
Tokian-tokiko opillak txuri zaion arren,
eguzkitan erreak eskuratzen ez-eta...
—jeisten datozen elur-maluta beraiek,
opil-txuriak...
Ezpain irtenen epelez
mun emanaz batera,
abian urtuko
perkatx
eroriak.
Urtu...
Laztan axanpaz batera,
bear ba'da;
belaun-mugaren kolkotiko
amets bitxiak...—
Ontan, idurimen sakona uats-leen argitan orraztuaz:
—korapilloa askatu edo autsi—;
jomuga zuurrera iritxiko daneraio.
ITXI DAGIDAN itxi
aldi baterako,
otz-beroek zartarazi didaten
leiatilla txatal
ezpaldua.
Eta iriki dezadan ostera,
illunpe beltzaren sabelean,
betazal lodi auen gibelean,
idurimen lauso eremuan
lamiak aitzurtzen diarduen
ixilpeko
ezparrua...
Ari-arika;
leena orraztearen zentzua
egaraz aldendu
zaidanean,
Zerupe otzean,
utsaren beltzean;
izar keiuen dirdirapean
zazpi orriko soiñeko pinttarra,
bostoillo azken-mordoak
jantzi
duenean...
Dena txuri dakuste,
dena txuri,txuri;
nere idurimenak,
eta azken belaun-mugak,
egun-uats
paparrean...
Txuri...
Lauso-sarearen gandura,
urrutiko mendien
lepa-gain irtenak,
ospel-eguterak...
Txuri...
Kare-arri mokorrak,
elorri-pipitta txikerrak...
Txuri...
Oianeko piñudiak,
ta landako marrubiak...
Txuri...
Moñapeko txantxangorriak paparra,
ta Oria ibaiak upakin aparra...
Txuri...
Lauso-sarearen gandura,
gero baterako
bizi-egiturak,
ta elkar-loturak...
Ogi-mamia bezain txuri,
begi-sareen ganduxka,
izotz-gangor bizar utsa.
Txuri;
urbildu zornearen
arra.
Odeiaren ezkontide
lanbo txarraxta;
ta eguzki-begi
abarra...
TXURITASUN tuntunean,
bizi-giro mugikorrak zulaturik,
—pasa-txorien keraz,
aizearen
kulunkara—,
aizken-belaun aurrekoia,
paga-uxoaren
egapera.
Ega-txaplakaz urratzean
aize-bilduen mixtoan
ametsaren ibilguna,
eraman daramate,
eraman;
bide-abar ezti ortan
zorabioz
dagoela.
Eraman...
—Nork ezean
lamien ezparrura—.
Aize-lera ariñean,
eta aize beraren jolas-kide txepel
dutela.
Uneoro arra-bete,
elmugarantz doan arte,
egurasguna
eioaz-eioaz,
armiarma-ari txirdiña
bere baitan opiltzen
duela...
Opiltzean,
matasa arro ildora,
aize-kuskullak bolo-bolo,
goruzorroaren
gonape izkutuan
lertutzen
direla...!
Eraman daramate,
eraman,
txoriek airean.
-Nork ezean
lamien ezparrura.—
Aize-lera
ariñean...
Oiñak...
Ibilli bearraren oiak,
arras
lotuak.
Oiñak.
Zankoak.
Txorkatillak.
Orpoak.
Aurrez
nekatuak.
Lume-berri muskilletan lilluraz,
ibilgune ezti oparo
Zeruak.
Adiñaren egoekaz,
ernaldu aal ba'litza
gero baten txorten
elduak...
Ernaldu ezik,
bir-osatu.
Launakatu.
Toleskatu.
Ta, larra-saillean utzi,
aldraz-aldra
zabalduak;
lozorro utsaren pardelean
aitu ez daitezen,
aurmin soilletan
galduak...
Eraman daramate,
eraman,
txoriek airean.
—Nork ezean
lamien ezparrura—.
Aize-lera
ariñean...
Alaberarraren maastira larra-billa,
an, ostalari panpox dadin
aixa daramaki
pasa-txoriak.
Maats-molkoxkak janari,
urin-zukua edari,
arrotz-lur mami-betean,
mozkor-ondore pozkirriaz
begi-niniak...
Uztai-gune aseroa papar jirara,
dena parpail,
dena sorail,
jeisten datozen elur-maluta berak,
opil-txuriak...
Ezpain irtenen epelez
mun emanaz batera,
abian urtuko
perkatx
eroriak.
Urtu...
Laztan axanpaz batera,
bear ba'da;
belaun-mugaren kolkotiko
amets
bitxiak...
EZPARRU asegaitzean
ipar-begira aizeak orratza,
ta ameraun sareak
apur-apurka estaltzera
eguzki-begia.
Uxoak berriro
iparrera mokoa,
ta iparrera belaun-berriak
zankoa.
Oraingoz zuzia;
pasa-txoriak,
belaunaldi berriak,
iparraren gangor illunean
narrastari txatxar den
iputargia...
Ez bat-bateko itzulerarik
pasa-uxoen kideko
aizean.
Begiek jaso dezaten,
ba'dala txuri ez dan
tartekako txatalik
lurrean...
Oiñak arinduko.
Zankoak.
Txorkatillak.
Orpoak.
Ezur-giltzak askatuko,
argiaren
uats-leenean...
Bereiztu nai,
ona ta gaitza,
txuri ta beltza,
ozpiaren garratza;
bizi-ari matasa
ez dela txuri utsa...
Milla gazi-geza ba'dituena
lurrak
txapelpean...
Bereiztu nai;
biotz-galgaren pilpiraz
ausnarka,
oiñaldatze bakoitzen
itxarobide
ausarta.
Bereiztu,
ba'dala gaitzaren urrabide
damuzko argia
illunaren egapean,
txori-kantu solasean,
maitasun gardenaren
uaska.
Basa-ondoko
sasien gisara emankor;
arantzak bere pipitta,
nar-aienak bere
masusta...
Kanta-kantari bereiztuko,
alda-aroaren okerra.
Kanta-kantari mirestuko,
zaputzondore paparra...
Nai ta ere,
begi nekatuek
ezingo dute ikusi oraigoz,
alea eioaz,
errotarri
bikutza.
Anka-orpoak
ezingo dute zapaldu,
irin-lauso galduen katillu,
ar-landuzko zolairu
otza.
Beatz-mutturraz
ezin ukuitu,
irin leunaren
lauso-illupa
autsa.
Belarri txintxurrak
ezingo dute jaso,
tankal motelaren
otsa...
Alabeiñik...
Aztarran soil auen eskuta,
orriz-orri
tolestua.
Bizi-ari txidorrean,
beltzondoaren gilborrean,
izan daiteke izan,
errauspeko txingar
aaztua...
Kanta-kantari bereistuko,
alda-aroaren okerra.
Kanta-kantari mirestuko,
zaputzondore paparra...
Iru errekatxo
berenkis txaltari,
aopean mintzoz
batak-besteari.
Uaskak artzeke
iru ostalari,
luebai arrora
oro lotsagarri.
Alearen eza
nabari danean,
leenen erasana
errota zaarrean.
Asteurren opil
arroaz aaztean,
talo-bero usai
zereko zerean.
Errota ixilla
urtez zamatua,
jazkera beltzean
untzaz zapaldua.
Teillatu gangorra
larrua beztua,
aizken-belaun kerak
arras zapuztua.
Ixilgune utsa
barrunbe urria,
ixillaren beltzez
ingurumaria.
Makalak bakarrik
daroe argia:
Joanaren kera-ta,
ondore berna...
Kanta-kantari bereiztuko,
alda-aroaren okerra.
Kanta-kantari mirestuko,
zaputzondore paparra...
Igelak karrakaz upakin atsean,
sagu-zaarrak zirkil gabaren ertzean.
Ontzaren oiua teillape utsean,
gogoramen soillak besterik ezean...
Kanta-kantari beriztuko,
alda-aroaren okerra.
Kanta-kantari mirestuko,
zaputzondore paparra...
BEAR BA'DA...
Etorkizun parpailla korapilloz,
—lur-kaxko onen
geroan—.
Belaunaldiko
nexka-mutillak,
ta adieko ezkongai miak,
korapilloa askatu edo autsi;
kantatuko,
agian dantzatuko,
TANKALAREN
LELOAN...
© Martin Ugarte