VI'GN. ALDAKA
Aizkenik...
Errotari errukarriari
lausoz inguratu zaizkio illargi-betearen
zillar
orrazi izpiak,
eta lanbroxka-gandu ospelaren estalgiak
kizkur eraziko illunaren pardelera...
Bizi-molde aldakorra zaio burutamen astun.
Lurren antzualdia irudimen gorri.
Eskuen opor-giroa kezka-bide...
Alaere, ezeztatu nai du ikusgune gordia,
ta bere izaera urratu gisara
barrunbe izkutuan babestu:
—Lau orma baldarren itxitura otzean,
errotari txotil buru soildua
argi-nabar itxaroz
lau-aizeetara—.
Nork zer ekarri irrikaz,
errotarriek burrundaz jar ditzan:
—Bizi-mugaren
garratz-aurrea,
giro eztian
urratu nai du—.
Baiñan luzarora, itxaro-bide etsiaren arra,
ezur-muietara zaztaka iritxi:
—Eziñak urtua
aulez, erori da,
laztuaz daroen
arri otz gainera—.
Zoriberean...
ERROTARIA ta ERROTA ere,
elkarri esku emanik bat-batera itzali zaizkigu,
joanaren errautsetan atseden artuaz:
—...ta ondore kurpillak
ostera;
errukiz bederen
jasoko du,
tolestuko betirako,
kondairaren egape
beltzera...—
Alaz, oroitarria geurekin degu aurrerako:
—Errota zaar bitxia
luebai ertzean;
bakar bezain minbera
laguna galtzean...—
Onen aztarrak izango du luzaroko oiartzuna,
gogamen zabaleko edonorren
xuxpergarri...
VI
Begira nago, begira...
Aterpe txatal onen
leiatilla medarretik,
Elordi-errotara...
Begi luzearen keiñua,
otzean-otz izozturik
ixiltasunaren bularrarte
bertara.
Teillape txatal ospela
ixil da utsa,
bakar-giro antzu ozpinduan.
Ormatarte lizun-usaindua,
armiarmen jolas-toki
dala.
Egoera lotu onen erio-bide garratzak,
nai-ezik dakarkit
biotz-okara...
Lau orma baldarren itxitura otzean,
errotari txotil buru soildua
argi-nabar itxaroz
lau-aizeetara.
Begi-sareetan tantoz itokiñak,
luzaro-negarrak begietan gandu,
ta ganduak
negarra...
LEEN-LEENEAN,
iru errekatxoek ixil da bare
arroaz-arro,
iñoiz ukatzeke bakoitzen emari
neurtua.
Sabeltzar urdiñak ostera,
zinzurretik irentsi ordez,
karrama-katilluei biurrian
ematea ukatuaz, amildegira bultzaz
ur-mailla
itxua.
Ur-gardena,
zorabioz gaiñezturik,
giltza-arretean kiribilkako parpailduraz,
bits-kuskulletan ar dezan
gain-beerako nagi-bide
artua...
Zertarako zinzurra iriki,
ta ur-jaren bultzaz
arri zabal biek bat-bestea
triskilka jarri;
zarata-uts trukean dantzari,
alerik gabeko errota
ustua...?
Ondo-ardatz negartiak,
edo-ta,
tankalaren txalto bakanen leloak,
arnas-berritu ote dezakete
errotari
zapuztua?
Agian oizko zaratik eza,
ta gari-arto aleen utsa,
luzarondik arian-arian opiltzeak,
bere baitan zabaltzen darraikio
negar berrientzat
sar-lekua.
Ez ote dezu or ixillean,
Osiñeta'ko bizi-alargun zanaren
madarikamen
mema...?
Ao zabalegiak ez du aginkarik oi,
ez erru-gaitzik luzerako...
Besterik dezu or paparrean zeuretzako.
Gaitz-berri kiratsen,
edo lugin-aize arrotzen,
aizken boladen ixilgune
beartua.
Eta gaitz-bide kutsatuak
lepondora arria;
uztaren kide-orde
arri-mokor biribilla,
arramil
gaztua.
Errota ixillaren erio-ari izpia
janaz-janaz guraizea;
ta ain juxtu ezik,
errotari bera ere
onekin
neurtua...
OSIN NAGIAN geldirik,
ur lodiengo indarra,
betirako ixildua
jiragailluen negarra.
Sakan lizunean
ar-epai gaztuak,
illunpe soillean
egonaz oztuak;
lepondora artu dute
erio-ozmin zirrara.
Sapaldarri etzanean,
arri-bikutz zizelduak,
zur-landuzko esituraz
bat-banaka estalduak.
Ormak paparrean,
lausokin galdua,
leen txuri izana
arras illundua.
Zutabe-kakoan zinzil,
maillu-pikotx erdoituak.
Saguen agin-urrakaz,
irin-ganbelak garbirik;
aiek ere igas joanak,
gorotz-apurrak utzirik.
Oillotzar antzuak
larratzera joanak,
geixko aldendu-ta
axeraik janak;
kantari nagi aitandik,
ez da bakar bat bizirik.
Untz alperra pardelduaz,
abe-gaillur etzanera;
oroldio motots-gunak,
gain-atsaren esanera.
Titara beteren
euria astean,
teilla-ezpain-makur
epaiak betean;
itzebaian parrast-eta,
itokiak zurrin-beera.
Mendeak zear irauna,
errotatxo elbarria,
gain-azpi uren bitsetan,
uin ezkoan eseria.
Orain gaitzetsirik
mamutzar arrotzak,
zain xinplean zorrotz,
itxatsirik ortzak...
Egiñaren autor eza,
esker beltzaren saria...!
EMENDIK...
Ikus-begi txatal onen
leiatilla medarretik,
nere begi luze nekatua
aizken ñirñiretan,
barrunbe
otzera.
Eun-zorroetan alerik ez,
ez ardatz-zillek negarrik,
ez-eta, ondo-askak
ur-ponpil bizirik;
goiz-arrats tartean,
naiz illargi betean,
ezerekiko bizi-aztarrik
ez dagoen,
errotatxo
utsera...
OI GISARA,
zirkil otzean soil-soillik,
azal da zain-uts
errotari zurpail
urtetsua.
Amarren-lakaz bete zuen kutxa,
pirrin-pirrinka,
dagoneko
ondartua...
Egun-egunka betazalak kizkur,
soin-aztalak motel,
ezur-giltzak azalera nabarmen;
bizitzaren kurpilletik
auleriz
galdua.
Orpo-joku dardara etetzeke
lau ormen itxituran,
arnas-artze bakana
okara-larri,
geroaren kezkaz
gogaitua...
ALKIAN jarri,
abian altxa,
errotaria
odol-otzean;
begi motelak
auzo-lurretan,
nor bere baitan
damuz ote dan.
Urte-kidekoek
bat-banakajoanak,
ikuspegi ezkel
ondore belaunak.
Kolko itxian
gogamen miak,
egun-sail oro
amets utsean.
Uaska gaingo albo-aienak,
xuxpertu bide onen eziaz;
osia arras agortzen doaz,
apartza loitan zear etziaz.
Ura urritzera,
zakarra gaiñezka,
bien egaljiraz
upakin berdexka.
Igel-karraken arronka zelai,
aldiz-aldiro kantu berdiaz.
Txintxaz arrian
su-txingar bizi,
erio-arra
ezin garaitu.
Bizi-mugaren
garratz aurrea,
giro eztian
urratu nai du.
Eziak urtua,
aulez erori da,
laztuaz daroen
arri otz gainera.
Esker ezaren
adur gorrian,
eriotz zorra
onats amaitu...
BIARAMONEAN...
Eleiz-dorrean
tankako motelez
ezkil-bikutza;
inguru-kaxkoan urbil,
eiza-zakurren
damu-erauntsi
samia...
Eta bat-bateko
oiartzun trixtea
aizeak aurrean,
erri-magal zear
gelatzez-gelatz,
tximistaren
diña.
Erbarrenera.
Azaltza lepora.
Lau egaletara,
adierazmen
gordiña.
«...Elordi'ko
errotaria il omen...»
Kidetsuko etxekoandre
urratuak.
Kale-nagusiko agure
makurtuak...
Abian atez-ate berri-emaille,
Eleiz-zain kezkati-ta,
albistari
ariña.
Opil arroaz,
talo beroaz,
xoli erroturiko erri xeak,
begi-itxi batean ausnartuko,
albiste ozpiña,
ta ondore erantzukizun senaz
sentitu,
barne-uikutu zirrara
ozmia...
ETA...
Min gorriaren
iraupen gordiean,
berriro arri-abarra
zorigaitzeko Erri oni,
lepondo
latzera.
Igaroaren gomuta soilla
aazteke,
iltzeke,
oraingoz iraun dezake,
ta ondore kurpillak
ostera;
errukiz bederen
jasoko du,
tolesuko betirako,
kondairaren egape
beltzera...
ERROTA zaar bitxia
luebai ertzean;
bakar bezain minbera
laguna galtzean...
Alea txeetu eta,
iriña trukean,
gizonon ase bide
mendaldi luzean;
naiz txuri ala beltza,
eder gosetean.
Errota zaar bitxia
luebai ertzean;
bakar bezain minbera
laguna galzean...
Igelak kantuz zauzka
gabaren beltzean,
ontzak babes artua
negute otzean...
Nor ez da gilikatzen
zutzaz oritzean...?
Errota zaar bitxia
luebai ertzean;
bakar bezain minbera
laguna galtzean...
Untzak aien makurraz,
otz beroek pean;
ontan ikusirikan
jarrera trixtean,
malko-kuskuillez nauzu
begi-bi betean...
© Martin Ugarte