V'GN. ALDAKA
Gerrate gorrian,
milla gazi-gezen gozagarri izaniko errotariak,
besterik itxaro zuen ondorerako.
Ixilkako gau-ekiak eten-da,
argi-nabar bideari elduaz-bat berriro oztopoak.
Orain, lurrak lantzeari utzirik,
Azaltza'tik esku-indar berria igeska doa
irabazpide berrietara.
Au, irentsi eziñekoa zaio Elordi'ko errotariari,
ta berak uste onez egiaren esker beltzaren baitan,
etsi eziñaren irudimen zoroak gogoetan,
egunez-egun, da urtea duin luze zaizkion
ordu bakoitzeko.
Burutamen zabalak uneoro,
errotarria bezain zabal-da,
jira-biraka arria bezela.
—irudi bitxi utsak,
amets antzuaren urratsak;
joanaren burutamen
otzean—.
Lurrak ere oztuak, eta antzutuak.
Erein ezean uztarik ez,
uztarik ezak alerik ez.
—Joan dira joan betirako
lur otzaren goldariak—,
Alaz ere, ainbat neke-bide urratzeke dator
ateetara eguneko ogi arro biguna.
—Eguneko ogi arroa,
kaletik aterantz doa—.
Asteurrengo labesturik ez dute Azaltza'tan,
ez-eta talo bero zabalik ere.
—Talogillerik ez dator
belaun-muga berrien
baratzean...—
Onenbestez aaztu da lugia,
mendez-mende aora zetorkion ogi-zatiaren garrantziaz.
Onenbestez aaztu errotariatzaz ere,
Azaltza'ko auzoguna, Erbarrena, erri-eremu paparreko
lurtzaingo zabala...
...—eta guzia adur-gaiztoz,
errotariaren kaltean...—
V
BEGI-ITXI batean
amilduriko urte moltsoka,
nere begi luzeak ganduaz naasi
erraiñu-berriztean;
Gandu ber-bera,
nereaz batera
errotari berak ere,
betazalen gaindik opildua;
leena
oroitzean:
Asto zamatuek gora ta beera
bat-bestearen orpoz-orpo,
Gatzarrita'ko
bide-kurutzean...
Goldarien uztarritzak,
gal-soroen urre-dizdiritzak,
eguzkiak
ukuitzean;
iritariek,
gari-jotzailleek;
gazte naiz adieko
oiturazko kurpillean,
Azaltza-auzo
maratsean...
Onen da nere betertzetan
irudi bitxi utsak,
amets antzuaren urratsak;
joanaren burutamen
otzean...!
BIZIAREN ardatzean;
gazi-gezak gelatzean...
Azaltzarren jatorria leiu-kutusa,
mailla-maillaka
erlaiño barexkak irentsia,
belaun berrien
kolkorako.
Itzain deadarrak oiartzunik ez
belarri sarera.
Ez galeperrak ere txitealdirik
kantuz larraatuko
belatzera.
Aldioro, lur landuek gorri-orixka,
osteroan musker jantziaz
oizko landak,
goldez iraultzeke utziaz;
more-arre naasiko
azal-estalkiak zarpail
aldi
baterako...
Leen-ezpaletiko oin berrien lepondora
eztenkada otza,
ta betirako lotsa;
noiztandiko eremu zaarren
orporako!
BIZIAREN ardatzean;
gazi-gezak gelatzean...
Joan dira joan betirako,
lur otzaren goldariak;
alor bereko lankide,
landako iritariak.
Egituraz aldatzera,
ogi-bide arrotzera;
itxu-itxuan murgildu
belaunkide oin-berriak.
Biziaren ardatzean;
gazi-gezak gelatzean...
Golde amuts erdoitua,
aaztuxea larraiean,
aitzurra bere utsean
jostaillu noizik-beiean.
Ta uztarri zizeldua,
pipi-sitsak zulatua;
muxarraren otzaldiaz
egoera berdiean.
Biziaren ardatzean;
gazi-gezak gelatzean...
Maindioko kutxa utsak
ale austuen urratsa,
ore-maiak galduxea
legami-usai garratza.
Tala-burdin urtetsua,
nora-ara baztertua;
leenetan diraun bakarra,
su-txanbillean gelatza.
Biziaren ardatzean;
gazi-gezak gelatzean...
Labe-beltza auts-mokolo,
opil arroez ustua,
atordurako mai-buru
arto-beroaz naastua.
Egungo ogi arroa,
kaletik aterantz doa.
Tarte motzean aldakor;
zailtasun bide gaztua...
BIZIAREN ardatzean;
gazi-gezak gelatzean...
Azaltza...
Auzogune zabal urtetsua,
ereitaroez aaztua.
Aaztua edo-ta agian
etekiñik ezak gogait egiña
odol-otzean.
Uko egiñaz-bat;
leendiko adar meekien
bizi-iturri izaniko erroa,
agortzera beartu
bat-batean.
Lur buztintsu ta elkorrak,
argitik illunera borrokan landurik
jasoriko etekin urriaz
iraun duen auzo txotilla,
ta errotatxo pirriña;
etorbide
beltzean...
Kutxa utsetan alerik ez.
Ez asto zamaturik errotarantz,
Gatzarrita'ko
bide-kurutzean.
Aste-buruko labesu-usai ezkorik eza.
Talogillerik ez dator
belaun-muga berrien
baratzean...
Aldioro indarraz,
zentzuz iraunarazia,
—aldakera orratz minkorrak
egapean orrazia—,
aurrez-aurre zastaka daro,
ta kurpillaren jira-guna bizian;
eta guzia adur-gaiztoz,
errotariaren
kaltean...
© Martin Ugarte