LAUGARRENA : LITTLE GIDDING

—I—

Neguaren bihotzeco uda-berria haren urtha-haroa da

Sempiternal baina ustel arrats-aldean,

Demboratic cincilica, polotic tropicora.

Egun laburra arguien denean, içotzez eta suz

Eguzqui motza datxeca gelari, stanquean eta canaletan,

Bihotzaren çargorria den hotz haice-gabean,

Reflectatzen duela mirail urtsu batetan

Dirdira bat, eguzquia erortzen hasten denean itsutasuna dena.

Eta dirdira adar-sua edo brazeroa baino intensoago horrec

Spiritu dorpea astintzen du: ez haiceric, baina urthearen dembora ilhunean

Mendecoste-sua, gelatzearen eta desgelatzearen artean

Arimaren odola ikaratzen da, eztago ez lur-usainic,

Ez gauça viciren usainic. Hau uda-berriaren dembora da,

Baina ez demboraren conventioneraco, orain hersi vicia

Ordu batez uritzen du elhurraren kimu transitorioac,

Udarena baino floratione arhinago batec, ez ernatzeric,

Ez cimeltzeric, ez generationeren schemaric eztuenac.

Non dago uda, uda zero inimaginablea?

Bide honetatic bahentor, seguru asco

Abiatuco hincen lekutic batere dudaric gabe

Hartuco huen bidea hartu ondoren, maiaztean

Bide honetatic bahentor, eridenen hituzque hersiac

Berriro uri maiatzean, eztitasun voluptuariorequin.

Berdin luquec jornadaren finean,

Gauez bahentor regue appurtu bat beçala,

Egunez bahentor certara hatorren jaquin gabe,

Berdin luquec, camino nekatsua abandonatu eta

Cerri-teguitic façada cikinera eta hil-harrira bihurtuco

Bahinz. Eta ethorri uste huen causa

Oscol bat baicic eztuc, significançazco açal huts bat

Ceinetic proposac bakarric hausten die behar-bada

Cumplitu eta guero. Cein proposic hartu ehuelaco,

Cein uste ukan huen finaren gibelean cegoelaco proposa,

Cein bere cumplimenduan alteratu delaco.

                                                      Munduco fina diren

Beste toki batzuc ere badituc, batzuc itsasoaren aha-pean,

Edo lako ilhun baten gainean, desertu batetan edo hiri batetan—

Baina hau duc hurbilena, lekuz eta demboraz,

Orain eta Ingalaterran.

Bide honetatic bahentor,

Edocein bide harturic, edonondic abiaturic,

Edocein demboratan eta edocein sasoinetan,

Berdin luquec bethi: alde batera utzi behar huque

Cençua eta notionea. Ehago hemen verificatzeco,

Heure burua instructzeco, curiositatea informatzeco

Edo reporte bat eramateco. Othoitza valido den lekuon

Belhauricatzeco hago hemen. Eta othoitza ecer da, ecen ez

Hitz-ordena bat, mente othoizlariaren

Occupatione conscientea, edo othoitz eguiten duen vozaren hotsa.

Eta vici cirenean hilec ezin erran cieçaçuquetena

Hil direneon erran dieçaçuquete. Vicien lengoagea

Baino harago suzco mihin batec dacar hilen communicationea.

Hemen, demboraric gabeco momentuaren intersectionea

Ingalaterra eta non ez da, bethi eta inoiz ez.

—II—

Agure baten mauncaco hautsa

Rosa erreec utzitzen duten hauts guztia da.

Airetic cincilicaco hautsac

Historia bat finitzen den lekua marcatzen du.

Hatsarequin hartutaco hautsa etse bat içan cen—

Pareta, çurezco çolairua eta sagua.

Sperançaren eta desesperançaren heriotzea

Airearen heriotzea da.

Beguien gainean eta ahoan

Uholdea eta leihortea dago,

Advantailaren aldeco gathazcan

Ur hila eta harea hila.

Sorho deserraitu eta compondua

Nequearen vanitatearequin ergueltzen da,

Alaitasunic gabe barre eguiten du.

Hau da lurraren heriotzea.

Urac eta suac succedatzen dituzte

Elguea, hiria eta laharra.

Urac eta suac truffatzen dute

Guc denegatzen dugun sacrificioa.

Urac eta suac usteltzen dituzte

Guc ahaztu ditugun fundatione hautsiac,

Sanctuarioa eta choroa.

Hau da suaren eta uraren heriotzea.

Goiza baino lehenago ordu dudakorrean

Gau interminablearen finetic hurbil—

Fin-gabecoaren fin recurrentean

Orbelec eztainuaren soinuarequin ceudela

Usa-arrac bere mihi dirdirantearequin

Bere lagun-emearen horizontea iragan ondoren

Beste arataric enuten etzen asphaltoaren gainean

Kea igaten cen hiru districtuen artean

Bat ediren nuen ibiltzen, alfertzen eta lehiatzen

Oilarite urbanoaren haicea resistitu baino lehen

Hosto metalicoen ancean niri bulçaturic beçala.

Honela, arratseco ilhun-nabarrean aurkitutaco lehen strangera

Challejatzen dugun scrutinitate punctatuarequin

Aurppegui behera-makurtuan fixatzen nincen artean

Eçagutu, ahaztu eta behin eta milatan orhoitutaco

Magistru cenduren baten beguirada terrepenteaz

Jabetu nincen; haren beguitharte belztuan

Spiritu familiar eta compondu baten beguiac

Batera intimatu eta inidentificable.

Honela officio doble bat hartu nuen eta oihu eguin nuen

Eta beste baten oihua enun ere nuen: «Cer! Hemen hagoa?»

Han ezpagueunden ere. Oraindic nincen berbera,

Neure burua besteren bat eçagutzen nuela—

Eta hura oraindic formatzen cen aurppegui bat; baina hitzac sufficitu ciren

Preceditzen çuten recognitionea compeltzeco.

Honela, haice communean complacent,

Gaizqui-entenitzeric egon cedin elkarri strainioegui,

Inon ez, ez lehenago ez gueroago, elkar ez topatzeco

Demboraren intersectionean concort,

Patrolla hil baten moduan ibili guinen pavaduratic.

Erran nuen: «Sentitzen dudan mirestea erraza duc,

Baina erraztasuna miresteco causa duc. Minça hadi beraz:

Ecin compreheni deçaquet, ecin rememora deçaquet.»

Harec: «Eztiat batere gogo berriz ere erran

Neure pensamendu eta theoria, ahaztu baitituc.

Bere proposeraco cervitzatu baitziren gauçoc; beude.

Hala heureac ere, eta besteec barka ditzatela

Regu eguic, hala nola nic ere regu eguiten diadan barka ditzaala

Onguia eta gaizquia. Ihazco fructua jan diate

Eta bestia aseac asca hutsa osticatu behar dic.

Ceren ihazco hitzac ihazco lenguageari appartenitzen çaizquio,

Eta gueçurzco hitzec beste voz bati itzaradoquitzen diote.

Baina, nola passageac eztaducan batere behaztoporic

Spiritu iraungui-gabe eta peregrinoarençat

Elkar guehiegui diruditen bia munduen artean,

Hala aurkitzen zitiat erran uste ukan eznituen hitzac

Inoiz revisitatu uste ukan eznituen carricquetan

Costa distante batetan neure gorputza utzi nuenean.

Gure eguitecoa minçagea cenez guero, minçageac

Tribuaren dialectoa purificatzera impellatzen baicaitu,

Eta mentea aurre-ikuste eta atze-ikusteraco urgitzen baitu,

Adinari reservatutaco dohainak aguer ditzadan

Hire vici-aroaren desbortxuaren gainean coroa bat eçartzeco.

Lehenic, cençu expirantearen frictione hotza

Encantamenduric gabe, ecein promesaric escaintzen eztuela

Fructu itzalu baten apporeric-ez mingotsa baizic

Gorpputza eta arima separatzen hasten diren artean.

Bigarrenic, rabiaren impotentia conscientea

Çoratasun humanoaren aurrean, eta barrearen

Lacerationea entrenitzen ezcaituenaren aurrean.

Eta finean, eguin dugun eta içan garen guztiaren

Reactionearen pena nekagarria, berant revelatutaco

Motivoen ahalgea, virtutearen exercitiotzat

Behin hartu huen eta orain inoren calteraco diren

Gauza gaizqui eguinen contura-erortzea.

Erguelen approvationeac quilicatzen eta ohorea cikintzen baitu.

Erroretic errorera spiritu exasperatuac proceditzen

Baitu, baldin su refintzaile harec restauratzen ezpadu,

Ceinean movitu behar haizen neurriz, dançari bat beçala.»

Eguna urrhatzen cen. Carrica desfiguratuan

Utzi ninduen, eta adarraren deiadarrean

Sarthu cen, valedictionezco manera batequin.

—III—

Maiz berdin diruditen hiru conditione daude

Elkarrenganic guztiz differitzen badira ere, hersi berean floratzen dira:

Noren bereari, gauçei eta personei atxequimendua, noren

Bereari, gauçei eta personei jariamendua; eta,

Bien artean hazten dela, indifferentia,

Heriotzeac vicitzea dirudien beçala beste biac dirudiena,

Biac vicitzeren artean dagoela — Asun viciaren eta hilaren

Artean florationeric gabe. Hau da memoriaren usagea:

Liberationeraco — ez gutiago amorioticacoa, desirac finitu

Ondorengo amorioaren despendioz, eta honela berdin futuroticaco

Nola passatuticaco liberationea. Horrela, herriraco amorioa

Gueronen actione-lekuari atxequimendu beçala hasten da

Eta azquenean aurquitzen du actionea importantia gutico,

Baina ez guztiz indifferente. Historia servitute ahal dateque,

Historia libertate ahal dateque. Ikus, orain desaguertzen dira

Aurppeguiac eta lekuac, ahal beçala on eritzi cien egoarequin,

Beste manera batez berriztatuac eta transfiguratuac içatera.

Bekatua necessario da. Baina

Oro içanen da ongui, eta

Gaua guztiac içanen dira ongui.

Gogoeta eguiten dut, berriro, leku honetaz,

Inori ecin gommenda daquidion jendeaz,

Jathorriric eta atseguintasunik gabecoa,

Baina batzuc genio peculiar batetaco,

Guztiac genio commun batec joricaco,

Dividituric dauden gathazcaz unituric;

Gogoeta eguiten dut rege batez ilhun-nabarrean,

Hiru guiçonez, eta guehiagoz, urkaberan

Eta beste guti batzuez, hemen eta deserrian,

Beste leku batzutan hil cirenac, eta

Itsurik eta gueldiric hil cen batez;

Cergatic celebratucoago ditugu

Hil ciren hauc orain hiltzen direnac baino?

Ezta hau atzeraco campan-jotze bat,

Ez eta encantamendu bat ere,

Ceinarequin deit rosaren spiritua.

Ecin reviva ditzaquegu factione çaharrac

Ecin restaura ditzaquegu politica çaharrac

Atabal antiguo bati ecin jarraiqui gaquidizquio.

Guiçon hauec eta opposatzen çaizquienec

Eta azquen hauei opposatzen çaizquienec ere

Silentioaren constitutionea acceptatzen dute

Eta alderdi bakar batetara bilduric daude.

Cer-ere heretatu baitugu fortunatuenganic

Vençutuei hartu eguin diegu

Utzi behar cigutena —symbolo bat:

Heriotzean perfectatutaco symbolo bat.

Eta oro içanen da ongui eta

Gaua-classe guztiac içanen dira ongui

Motivoaren purificationeagatic

Gure supplicamenduaren fundamentuan.

—IV—

Uso descendenteac urrhatzen du airea

Terrore incandescentezco garrez

Ceinarequin mihinec declaratzen baitute

Bekatutic eta erroretik descargu bakoitza.

Sperança edo desesperança bakarra

Pyratic pyrara hautaeran datza—

Surtatic sua redemi gaitzan.

Beraz, norc çuen tormentua asmatu? Amorioac.

Bothere humanoac ecin removi deçaqueen

Garrezco athorra intolerablea eho çuen

Escuen guibelean dagoen icen

non-familiarra da amorioa.

Bakarric vici gara, bakarrik suspiratzen dugu

Suac eta suac consumituric.

—V—

Guc hatsapen daritzagun hori maiz fina da

Eta hatsapen hartzea fina ematea da.

Hasi, finetic hasten gara, eta phrase eta sententia çucen bakoitza (han non hitz bakoitza bere lekuan baitago,

Besteac supportatzeco eguitecoa bethez,

Hitz ez diffidentea ez ostentatua,

Çaharraren eta berriaren commercio erraza,

Hitz commun exacto baina vulgaritateric gabecoa,

Hitz forma eta preciso baina ez pedantea,

Elkarrequin dançatzen consortio completoa),

Frase eta sententia bakoitza fin eta hatsapen

bat da,

Poema bakoitza epitaphio bat, eta actione guztia

Urrhats bat da tailura, surtara, itsasoaren eztarrira

Edo harri ilegible batetara: eta handic hasten gara:

Hiltzen direnequin hiltzen gara:

Ikus, haic badoaz, eta gu haiequin goaz.

Hil direnequin jaio gara:

Ikus, haic badatoz, eta gu berequin gacazqui.

Rosaren momentua eta ametzaren momentua

Duratione berdinecoac dira. Historiaric gabeco populu bat

Ezta demboratic redemitu, ceren historia baita

Demboraric gabeco momentuezco arau bat. Honela neguco

Arratseon, chapera retiratu honetan arguia doanean,

Historia orain eta Ingalaterra da.

Amorio honen erakarreraquin eta dei honen vozarequin.

Explorationea eztugu utzico

Eta exploratione guztiaren fina

Içanen da has ginen lekura arrivatu

Eta hura lehen aldiz ezagutu.

Ate ez-ezagutu eta rememoratutic

Lurrean descovertzeco azquena

Hura hatsapenean cela içanen denean;

Hibairic luceenaren ithur-buruan

Cararacta ezcutatuaren voza

Eta sagarraren çuhaitzean haurrac

Eçagutu gabe, ceren ezpaitziren bilhatuac içan

Baina enunac, erdi-ençunac, guelditasunean

Itsasoaren bia uhinen artean,

Arhin, orain, hemen, orain, bethi—

Simplicitate completozco conditione bat

(Edocer gauçac baino gutiago costatzen eztuena)

Eta oro içanen da ongui eta

Eta gaua-classe guztia içanen da ongui

Noiz-ere garrezco mihinac lothuco baitira

Suaren corapilo coroatuan eta

Sua eta rosa içanen baitira bat.

© T.S. Eliot

© itzulpenarena: Gabriel Aresti