BIGARRENA: EAST COKER
—I—
Ene hatsapenean ene fina dago. Successionetan
Etseac eraiquitzen eta erortzen, jausten dira, hedatuac
Içaten dira, removituac, destructuac, restauratuac, edo haien lekuan jartzen da
Celhai çabal bat, factoria bat edo carrica bat.
Harri çaharra edificio berriraco, egur çaharra su berrietaraco,
Su çaharra hautsetaraco, eta hautsa lurreraco
Hau baita haraguia, larrua eta gorotza,
Guiçonen eta abereen heçurrac, artha-landarea eta hostoa,
Etseac vici eta hiltzen dira: dembora bat dago edificationeraco
Eta beste bat vicitzeraco eta generationeraco
Eta beste bat haiceac appur deçan leiho erdi-appurtua
Eta saguac laster eguitura duen uleria iharraus deçan
Eta arras gaizqui-vestitua motto isil baten iharraus deçan.
Ene hatsapenean ene fina dago, orain arguia jausten da
Celhai çabaletic, carrica sakona adarrez
Hersten duela, arrats-aldean ilhuna,
Han non hi makurtzen haicen aulki batetan gurdi bat iragaten den artean
Eta carrica sakonac hiriraco directionean
Insistitzen du, çargori electricoan
Hypnotizaturic, lanho bero batetan arguilhuna
Absorbatu eta ez refractatu eguiten du harri beltzac.
Dahliec silentio hutsean lo eguiten dute.
Hontz goiztiarrari iguricaçue.
Celhai çabal haretan
Ezpahaiz guelhiegui hurbiltzen, ezpahaiz guehiegui hurbiltzen,
Udaco gau-erdi batez, ahal dançuqueçu
Xirula ahularen eta dambolinaren musica,
Eta ahal dacusqueçu suaren inguruan dançari
Guiçonaren eta andrearen associationea,
Matrimonioa significatzen duena—
Sacramendu dignificatu eta commodo bat.
Bia eta bia, conjuctione necessarioa,
Elkarri escutic edo besotic datxatzala,
Concordia representatzen duena. Suaren inguruan
Garren gainetic jaucica, edo circulutan bilduca,
Rusticoqui solemnel edo barre rusticoetan,
Çapata astunez oinac arhinca,
Lurrezco, buztinezco oinac, bozcario popularren jaucica,
Luppean luçaro arthoac elicatu
Dituztenen bozcarioa, denbora gordeca,
Dançaren rhythmoa gordeca,
Bere vicitzeetan sasoin vicietan beçala
Sasoinen eta constellationeen dembora
Esne-bilquetaren eta ogui-bilquetaren dembora
Guiçonaren eta andrearen copulationearen dembora
Eta abereena, oinac gora eta behera.
Janaria eta edaria, cimaurra eta heriotzea.
Arguia urrhatzen da, eta egun berri bat
Çargorrira eta silentioren da preparatzen, itsas-çabalean goizaren haicea
Uhinetan limburtzen da. Hemen nago,
Edo han, edo non nahi den, neure hatsapenean.
—II—
Cer eguiten ari da Hacil beranta
Uda-berriaren disturbamenduarequin,
Udaco çargorriaren creaturequin,
Oinen azpian çarthatzen diren campan-loreac,
Gorria urdinera hain gora jasaten
Eta guero behera hamiltzen diren malva—belharrac,
Elhur goizez bethetaco rosa berantac?
Içar rothariec igoricirina rothatuec
Gurdi triunphalac simulatzen dituzte
Guerra constellatuetan desplegaturic
Scorpioc eguzquiarequin burrucatzen du
Eguzquia eta ilharguia jausten diren arte
Cometec suspirio eta Leonidec hegal eguiten dute
Ceruac eta celhaiac harrapatzen dituzte
Casquet polarrac regnatu baino lehen erratzen den
Su destructivo haretara mundua eramanen
Duen vortice batetan girari.
Hura explicatzeco modu bat cen hau —ez guztiz satisfactorioa:
Façoin poetical usatuegui batetan studio periphrastico bat,
Hitzequin eta significancequin gatahazca intolerablean
Bakarric utzitzen gaituena. Poesiac eztu importa.
Ezta (berriz ere hasteagatic) expectatzen genuena.
Cer valioco çuen, hari luçaro iguriquen bagenion ere,
Hari eta calma-uneari, serenitate autumnalari
Eta adinaren çuhurtasunari? Gu decebitu gaituztea,
Ala bere buruac decebitu dituztea, agure gueldi-hitzeguileec,
Deceptione baten recepta baicic mailegatu eztiogula?
Serenitateac bakarric dorpecia deliberatu bat,
uhurtasunac bakarric secretu hilen eçagumendua
Haic aguertu ciren edo beguiac retiratu cituzten
Ilhuntasunean valio-gabe, han dago, iruditzen çaigu
Experientiatic derivatutaco çuhurtasunean
Valio limitatu bat gehienez bakarric.
Eçagumenduac arau bat imposatzen eta falsificatzen du,
Ceren araua berri baita momentu bakoitzean
Eta içan garen guztiaren valuatione berri eta harrigarri bat
Baita momentu bakoitza. Bakarrik decebitzen gaitu harec ceinec,
Guk decebitzen dugunean ere, egin baitacarquegu calteric.
Erdian, eta ez bakarric bidearen erdian,
Baina bide osoan, oihan ilhun batetan, lahardi batetan,
Hamiltegui baten ertzean, urrhats segururic ezten lekuan
Monstruoen eta argui fantasticoen mehatxu-pean,
Encantamenduaren riscu-pean, ezteçatela aippa
Agureren çuhurtasunic, baina haien oratasunic,
Beldurraren eta freneciaren beldurra, possessionearen beldurra,
Beste baten edo beste batzuren edo jaincoaren jabetza-pean egotearen beldurra.
Acquisi ahal deçaquegun çuhurtasun bakarra
Humilitatearen çuhurtasuna da: Humilitateac eztu finic.
Etse guztiac sarthu dira itsas-pera.
Dançari guztiac sarthu dira mendibera.
—III—
Oi ilhun ilhun ilhun, guztiac sartzen dira ilhun-pean,
Spatio interestellar vacanteac, vacantearen barreneco vacantea:
Capitainac, bancari mertxanteac, letra-guiçon eminenteac,
Artearen patroin generosoac, statistac eta governariac,
Emplegatu civil importanteac, anhitz commiteetaco presidenteac,
Jaun industrialac eta contratista tippiac, guztiac sartzen dira ilhun-pean,
Eta ilhun dira eguzquia eta ilharguia, eta Gothaco Almanach
Eta Bolsaco gazetta, directoreen directorioa,
Eta hotz cençua eta galdu actionearen motivoa.
Eta guztioc joanen gara haiequin, funeral isilera,
Ez inoren funeralera, ezpaitago cein ehortz.
Erran nion neure apurrari, hago lasai, eta bethorquic ilhuna,
Jaincoaren ilhuntasuna içanen baita. Theatro batetan beçala,
Arguiac iraunguitzen dira, scena cambia dadin
Hegal-hots huts batequin, ilhun-peco movimendu ilhun batequin
Eta badaquigu ecen mendiscac eta çuhaitzac, panorama distantea
Eta façada harrigarria içaten direla destructuak—
Eta hala nola, noiz eta luppeco tren-bide bat,
tunnel batetan trena guelditzen den luçaroegui
Bi stationeren artean, eta conversationea gora
doan baina guero astiro jausten den silentioan,
Eta ikusten da aurpegui bakoitzaren atzean
nola ustasun mentala sakontzen den,
Ecer ez pentsatzeco terrore guero eta handiago bakarrik utzitzen duela—
Erran nion neure arimari, hago lasai, eta iguricac sperançaric gabe
Sperança içanen baita gaua okerraren sperança;
iguricac amorioric gabe
Amorioa içanen baita gaua okerraren amorioa;
oraino gueratuco çaic fedea,
Baina fedea eta amorioa eta sperança, hirurec iguriquitzen dute.
Iguricac pensamenduric gabe, ezpaihago guertu pensamenduraco:
Honela ilhuna içanen duc arguia, eta gueldia dança.
Corronte lasterren incirina eta neguco igorcirinac.
Ikusi gabeco basa-erratza eta basa-marrubia
Jardineco barrea, ecstasis echotua, ez galdua,
Requestatzen duena, heriotzaren eta jaiotzearen
Agoniaren beguiran.
Lehenago erran dudan cerbait
Repetitzen dudala. Erranen dut berriz.
Berriz erranen duta? Bertara arrivatzeco
Hagoen lekura arrivatzeco, ehagoen lekutic aienatzeco,
Ecstasisic eztagoen bide batetatic joan behar
Ecstasisic eztagoen bide batetatic joan behar duc.
Eztaquian lekura arrivatzeco,
Ignorantiaren bidea den bide batetatic joan behar duc.
Posseditzen eztuana posseditzeco,
Despossesionearen bidetic joan behar duc.
Ecer ehaizen lekura arrivatzeco,
Ecer ehaizen bide batetatic joan behar duc.
Eta eztaquiana daquian bakarra duc.
Eta hire eztena hire den bakarra duc
Eta hagoen lekua ehagoen lekua duc.
—IV—
Cyrurgista çaurtuac alçairua hartzen du
Eta parte destemperatua questionatzen du;
Eta escu odoleztatuen azpian sentitzen dugu
Nola haren artearen compassione çorrotzac
Resolvatzen duen sukarraren enigma.
Gure osasun bakarra eritasuna da
Eta hiltzen den inudeari obeditzen diogu
Ceren haren ardura constantea ezta laket ematea
Baina guri gogoratzea Adamen eta gure bekatua
Eta restaura dadin gure flacquecia gehiago gaiztu behar baita.
Millionario ruinatuac donatutaco
Hospitala da lur guztia;
Hemen, onguia baldin eguiten badugu,
Abandonnatu ez baina edonon prevenitzen gaituen
Beguiramendu absoluto eta paternalaz hilen gara.
Hotza oinetic belhaunetara igaten da,
Sukarrac alambre mentaletan cantatzen du.
Bero nadin, gelatu behar naiz,
Eta su frigido purgatorialetan ikaratu,
Ceinetan garrac baitira rosa, eta kea lahar.
Isurtzen den odola gure edari bakarra da,
Haragui odoltsua gure janari bakarra:
Hala eta guztiz ere, pentsatu nahiago dugu
Sendo garela, haragui eta odol substantiala—
Hala eta guztiz ere, ostirale honi on daritzagu.
—V—
Honela hemen nago, hoguei urteren buruan—
Debalde galdutaco urtheotan, L'entre deux guerres haretaco urtheotan,
Hitzac usatzen ikastera saiatu naiz, eta saio bakoitza
Hatsapen berra-berra bat içanda, eta fracaso-classe differente bat,
Hitzic hoberenac usatzen ikasi bainuen bakarric,
Erran behar eznituen hitzac errateco, edo hura erraten
Guerturic eznengoen moduraco.
Honela ventura bakoitza
Hatsapen berra bat da, inarticulatuan viage bat
Behin eta berriz deterioratzen den equipamendu çarrarequin
Cençuaren imprecisionearen chaos generalean,
Emotionearen squadra indisciplinatuac. Bortxaz eta submissionez
Conquestatu behar cena bestec descovertu dute
Behin eta birritan eta gehiagotan, ecin emulatu ditzaquegun
Guiçonec —batere competitioneric ezpaitago—
Galdu eta eriden eta berriz galdu duguna recovertzeco
Burruca dago bakarric: eta orain propitio eztiruditen
Conditioneetan. Baina acaso ezta ez cer gal, cer irabaz.
Guri saiatzea dagoquigu bakarric. Gaineraco ezta gure axola.
Nondic hasten garen, hura da gure herria, adintzen garen bitartean
Strangertu eguiten çaigu mundua, herioaren eta viciaren arauric
Complicatuena. Ez momentu intenso
Insulatua, lehenic eta gueroric gabecoa,
Baina momentu bakoitzean erratzen den vici-aldi bat
Eta ez guiçon bakar baten vici-aldia
Baina ecin desciphra daitezqueen harri çaharrena.
Badago dembora bat arratseraco içar-pean,
Eta beste dembora bat arratseraco lampara-pean
(Album photographicoarequin arratsa).
Amorioa bere centrotic hurbilago dago
Hemen eta orain importa ukatetic cessatzen duenean
Agureac explorara içateco dira
Hemen nahiz han, eztio importa non
Gueldiric egoteco gara eta gueldi movitu behar gara
Beste intensitate batetara
Unione çabalago batetaraco, beste communione sakonago batetaraco
Hotz ilhunetic eta desolatione hutsetic,
Uhinaren orroa, haicearen orroa, petrelaren
eta guia-urdearen ur vastoac. Ene finean hatsapena dago.
© T.S. Eliot
© itzulpenarena: Gabriel Aresti