Tolosa-ri San Juan bespera gaberako
Arzac Alberdi, Antonio
Atzo eta gaur, gau eta egun
Beti zaukazkit goguan.
¡Beti! neretzat zaude ¡Tolosa!
Gipuzkoako buruan;
Buruan atzo, gure lengoko
Lege santuen koruan,
Buruan orain, lege illaen
Luze dijoan ¡proguan!
Progu chit garratz guztiz illunan
Kanta nainizuke gaur nik,
Bañan egunez, zu ikusita
Etzait gelditzen indarrik;
Atozkit, bada, gaba nigana,
Atoz arratza bertatik,
Nere biotzak lertu naidu ta
¡Tolosa-zu, ikusirik!
¡Erri maitea! ¿uste aldezu
Zutzaz, gaudela azturik?
¿Uste aldezu ordu oetan
Bizi zerala bakarrik?
¿Uste aldezu badegula guk
Zu gabetanik bururik?
Burua an da ¡bai! Donostian,
¡Baña ez dauka gorputzik!
Gorputz au ¿non da? Billadezagun
Eguna argitu baño len,
Onela ezin izango gera
¡Ez, Euskaldunak! ¡ez arren!
Lotsik batere baldin badegu
Eta biotzik barrenen,
Billadezagun, gure legeen
Gorputz ill ura non dagoen.
Abe-Marien ezkillak jorik
Gaba asi da pasatzen
Gure umeak abiaturik
Aita San Juan-i kantatzen,
¡O zer pozkida zoragarria
Kantonek ematen duen!
¡A penak, penak umilzaitezte!
San Juan daukagu... ¡an goien!
Baña badator, eta gabiltzan
Gorputz on ura billatzen,
Amar orfuak jotzen daude ta
Illargiak du argitzen,
Euskal-izarrak distiatuaz
Bidean gaitu zuzentzen,
Eta bazterrak isillik daude
¡Defuntu beilla egiten!
Mendarte estu triste batean
Arkitzen gera sarturik:
Aritz bat dagogure aurrean
Galdua ¡ai1... ¡igarturik!,
Chapel gorri bat alde batetik
Eta churi bat bestetik
Dauzka zinzillik adarretatik,
Erdian gorputz bat... illik!
Ikaraturik, oju sendo bat
Aditzen dogu bertatik,
"Or daukazute-esatendigu-
Zuen etsaigoagatik;
Ill eta gero utzizenduten
Obiratu gabetanik;
¡Orain!... obira zazute bada,
¡Tolosa-ra eramanik!"
¿Zer ikusten det? ¿ez du entrañik
¿Ez eta ere begirik
Guzoi arrotzak jandiozkate
Ezur uts-utsak utzirik?...
¡O bizi latza! zoaz gugandik;
¡O!... mendiak amildurik,
Obiratuak geldi gaitean
Euskaldunok: ¡bat egiñik!
Baña mendiak zut-zutik daude,
¡Eta gu doi-doi bizurik!,
¿Ill bear degu era onetan,
Agerian gelditurik,
Atzo ez ezik, gaur eta bigar,
Buzoi oek mantendurik,
Guse guraso Beotibarko
Kondaira ederra galdurik?
¡Ez milla bider! Elkargaitean,
Gorroto charrak itorik;
¡Euskal-biotzak atozte onera
Ta gorputz au ikusirik,
Penaz ta damuz gañez egiñik
Ta belauniko jarririk,
Esan zaiogun Aita San Juan-i:
¡Elkargaitzatzu Zerutik!
¡O Jaungoikoa! Ona non gauden
Gure paltaz damuturik,
Zure Legea aztu genduben
Elkarren kontra jarririk;
¡Elkartugera! barkagaitzatzu
Miserikordiz beterik,
¡Begira zazu Euskal-errira!
¡Ez utzi Zure eskutik!
Gau erdia da; Zeru ta Lurrak
Arrats brumetan gorderik,
Jasotzendegu eskeletoa
¡Musuz ta malkoz beterik!...
¡Etzan orduan; gure artean
Negarrez ez zegoenik,
Aritza ere negarrez zegoen,
¡Zeruko intzak bustirik.
Mendi tontorrak, chara luzeak,
Baso illunak, ibarrak,
¡Denak!, lanbroak artuak daude
Penen ondora sartuak,
Ez dira ageri beren negarrak
Baña ez dira chikiak,
Ara errekak arreturikan
¡Beren lengo ur garbiak!
Zu Illargia ¿nora joan zera
Izen ori ukaturik?
Izar gurea ¿non gorde zera
Gu bide gabe utzirik?
¡Au illunbean!... ez da entzuten
Ontzaren kanta besterik,
Obietako isilltasuna,
¡Pena bakarrik barrendik!...
Bi chapel aek erreditzagun
Suturik emengo lartzak,
Bide onean sartuko gaitu
Beren azkeneko garrak;
¡Orain agurruk sekulako
Etsai madarikatuak,
Zorigaiztozco deserakidak;
Doakabe izanduak!
Bidean gera; gurekin dira,
Ezur ¡ai! chit maite aek,
Tolosa! zugana dakartzigu.
¡Negar ez egin, gaiso orrek!
Zure alderonz argi chiki bat
Dauka chaolaren batek,
Goazen arontza, goiza dator ta
Andik gidaturik arrek.
Ez da chaola, baña badaude
Arzaia eta Bildotsa,
Aita San Juan-en ermita bat da
¡Zer arzaia! ¡¡Zer Bildotsa!!...
-Pater noster-bat, izan dedilla
Emen orain gure otsa
Orain, aurrera segi dezagun
¡Obiatzera gorputza!
Gu ermitatik ateratzen ta
Andre triste bat sartutzen
"¡Seme maiteak -doi-doi esanaz-
¿Ez alnazute ezagutzen?
Ama Euskera nazute bada
Azken laztan bat ematen,
¡Illtzera noa!, badakit ondo
Zer ta nola zabiltzaten!
¡Gorputz au illik, esan zazute
Ni zertarako nazuten!
¡Zertarako ni, nere obitik
Atera ¡ai! ninduzuten!
Ezpadet zertaz itz, egiñikan,
Ezpadakit non nagoan,
¡Nere oitura antziñekoak
¡Illak!... arkiturik emen!"
¡Amax Euskera! iltzen bazera,
Gu zurekin ilko gera;
¡San Juan gurea! atoz onera
Guri arnasa ematera;
Ama bat eta bere semeak
Gatoz zuri eskatzera,
Semeak onak ez gera, baña...
¡Atoz Amaz kupitzera!
Egun-sentian sartzera goaz;
Ama errazoan utzirik,
Irtetzengera ermitatikan
Alako poz bat arturik,
Zeru ta Lurrak farrez dauzkigu
Lanbroz oso garbiturik.
Errechinolak deitzen digute
¡Igarrondoko sorotik!
¡Egun-sentia! ¿zer dakarguzu
Gau triste onen ondotik?
¡Errechinola! ¿nondikan zatoz
Penak orla uztu nairik?
"Mundu ontara ¡Amorioa!
Etorri izan zan tokitik
¡Zerutik! zuen Aita San Juan-ek
Zuengana biralirik!
¡Poztuzaitezte! Ona nondagoen
Igarondora jachirik,
Zuen Amaren erregu onak
Biotza chit bigundurik:
Atozte, bada, berarengana,
¡Zureak gera! esanik,
Beraren itzak beti-betiko
Gogoan ondo arturik."
Sau Juan-ek dio: "Bizi zaitezte
Onziok elkar arturik,
¡Nere erria! ¡Nere semeak!
Ez galdu Erlijiorik;
Mundu onetan gora ta bera
Batzuetau ibillirik,
Ezda galdutzen sekuletako
Jaunaz aztutzen ezdanik.
Maite zazute Euskera izkuntza
Itz gaizto bat ez esanic
Beraren bidez ¡Zeruetara!
Zuen biotzak alcharik;
Etsai ichuak alperrik dabiltz
Gaur onak ondatu nairik,
Onak izanik bizirik daude
Illak diruditelarik.
Ezkillak asten dira birunka
Aingeruchoak kantari,
Chori guztiak chiruliruka
¡Aritz ura! dute jantzi,
Landare polit betibiziak
¡Ezur maiteak! estali,
Eta ¡Tolosa!, zure negarrak
Oriak ¡aan daramatzit...
¡Ama Euskera! geldizaitea
Erregututzen gugatik,
Alargun zaude ¡maite maitea!
Zure lege aek illik;
Piztukodira, poztuzaitea,
¡Maitegaituzte Zerutik!,
¡Beti Euskaldunak izango gera,
¡Ama! ez izan bildurrik!
Ta zu ¡Tolosa! doagarria,
Eztezuna parekorik,
¿Konsolatua gelditzen zera
Aita San Juan-i entzunik?
Ala uste det; banoa bada
Uzten zaitut laztandurik,
¡Ez adiorik... maite nerea!
¡Ez adiorik!... esanik.
