Zezen larrua

Espriu, S.

 XVIII

 Agian, hain luze eta irtena

 den mihi honek

 azken isekaz

 ardo gehiago nahiko du?

 Guk badugu.

 Urkatuaren magalpean,

 letrazaleak, Sepharad-en,

 afaitarako mahaia jartzen genuen,

 ospakuntza laket zaigunez

 zeren elkarrentzat -urre faltsu hotsa-

 hain azkarrak aurkitzen garenez.

 Barnetiko almazenetik

 ahoraino igotzen dira

 sagardoaren ihardunak. Eztiz hori,

 arraultzak mintz mehe bat gordetzen du.

 Eta maite totelaren aginduzko hitzekin

 larrua kentzen dugu.

 Begira gaua, denbora sorgor:

 haize izpirik ere ez beleta mugitzeko.

 Jadanik hortzak ondo zorrozturik

 alai egon gindezke.

 aldizka parrea, ondo ordaindurik,

 burutapen bigunak astakillo gisa.

 Hari txarrez matasa ona eginaz

 hitz, zer gauza xinplea!

 Nahasmenduan ahaleginduz

 «bidegabetasuna» «aberastasunetik» bereizten,

 kasketaren ñabardura, hain sotil,

 non maiz haria galtzen duzularik.

 Bihotzetik gaixo dagoanaren ezpainetatik

 ikasten dut arima bakarrik hiltzen dela.

 Gorputza tentuz. Kontsolaturik sentitzen naiz

 aza edo marrazkilu bihurtzeko

 edo beharbada zakur hezurrarekin,

 nere atsedenaren biharamunean.

 Hildakoari abail jakitunez arrazoiak

 botatzen dizkiote, adrailu gogorrez.

 Baina ni naiz, nire harjoaz,

 bidegurutzean noraezekoa

 harrigarrizko bidean baiezka, ezezka,

 eta beharrezkoa zait joatea.

 Gose baretua, beti bezala,

 dena keez beteko dugu.

 Bazkalondoan, diska aldatuz,

 kartetara jokatzen dugu. Beti suerterik gabe,

 batekoz hornitzen naute, maltzurra irabazle,

 txanponak airean, eta tururú.

 Galdezka orain

 esperantzaren kareak

 ea zuritu duen ziega

 ilun iguingarrian

 arima handia?

 Ez, ezin dizugu erantzun.

 XIX

 Ez zaiguzu galde, ez dezazula jakin nork eman dizunik, zein ezpain

 nekatuk mugatzen duen hutsunea, zelan ahoak nekatu gabe

 birresaten zituen azken hotzaren hitzak. Gu

 beldurraren beldurrez parrezka pailazoari entzutean

 arima bakarrik hiltzen dela, haize izpi bat soilik.

 Basurdea zart borrokara zakur hortzak zirikatuz

 babesik gabeko gauean, zuhaizpean

 bakarti, hain biluzik, urkatu honen gelditasunean.

 Ai, Sepharad! Argi motelak itzaltzen dira orain

 guztiz, gizon handi eta galduak larri-minezko ideen

 azken erakustaldiluze bat egiten duen artean

 ta poliki-poliki bere ardotan ito.

 XX

 Urkatuaren ahoa begiratzen dugu.

 Guk, birtutetsuok, aztertzen

 zentzuz eta errukior zulo ubela.

 Zehatz-mehatz, zintzotasunez geldiro.

 ildoen jarraian joanaz urkatuaren hitzetatik.

 Eta esanaz: «Begira zelan itotzen den arrain handia

 ardo iturburuen sakonetan.

 Nora joan zen haize izpi hura

 oraindik kirats-beltz harrigarria eragintzen zuena?

 Zein mendartetik eroan zuen herio alaiak

 orbel eta kristalez azken ikasbidez?».

 Mendietatik argia jaisten da,

 argi gogorra denboraren hegiluzeetatik behera,

 eta esku gozakaitz batek putzuan itoarazi.

 Orain sabela betetzen dugu olibaz eta gariz

 eta isilik ditugun bihotz eta ezpainez,

 eta guzia eroango dugu Sepharad-eko eiheretan ehotzera

 Olioa, irina, oinazea eta lanak

 senda ditzala Sepharad, errege eskalea, gaixoa.