Horati'ren odak
(II'garren sailla)
Horati
euskaratzailea: A.O.
VI. Septimi'ri
GAIA:Irudi danez, alkarrekin gudari ibilliak dira Orati ta Septimi; bizi-bizi
alkar maite zuten. Septimi, ordea, berriz ere guda-zelairako gertu dago; naiz
Kantauritarrak azpiratzera, naiz Libi'ko ondar gorrietara, pozik joango
litzake. Ezetz diotsa Olerkariak, oda arin onen bitartez; Tibur aldean naiz
Tarento'n askoz obeki emango du zartzaroa. Berak ere an iltzea opa du, ta
gorpua adiskidearen malko beroz ezotua ikusi.
Septimi Gades aditure mecum, et...
Enekin, Septimi, Gades'a ta Kantauritar
Gure uztarrik iņoiz ar ez dutenetara,
Naiz mauri-uiņak beti borbor diran lurrera
Ziņoiakezan ori:
5 Tibur bekit leun, argeu'tarrak irasia,
Ene zartzaroaren atseden tgkia;
Bekit, bai, ene itxaso, lur ta gudatiko
Naigabe-lorren muga.
Balbe etsaiek galazi ezik, ardi illetsuk
10 Maite duten Galesi ibaira noake;
Bai ta Palant Lakoni'tarrak mende zeuzkan
Lurralde zear ere.
Ezer ez aiņa irrika dut lur-zokondo ura:
Eztik eztagio an Himeto'ri amor,
15 Ez eta Venapro'ri oliondo orleiak
Ez diote ezer zor.
Luze duzu an uda berri; negua illaun,
Jupiter'ek emana; ta Bak ugalkorrak
Eder dun Aulon'i ez dio bekaitz-miņik
20 Falerno'ko mahatsak.
Bakartegi ta muiņo atsegarri auek
Ar nai zaituzte enekin: ta an bustiko duzu,
Zor-malkoz, olerkari adiskidearen
Autsa, bero, pilpiltsu.
Oarrak.—1. Gaur Kadiz; au da, lurbiraren azkena.— 2. Batez ere Bizkai ta
Gipuzkoa, eguno, osorik beintzat, erromatarren niende egon etziranak. Aien
uztarria onela zenun: ate antzeko bat, lurrean sarturiko taket bi alboetan eta
auen gaiņean beste bat. Emendik igaro-azten zituten azpiratuak, su-izkillu ta
gudari-jantzi gabe.— 10. Itali-egoaldeko ibaia.— 14. Himeto, Atika'ko mendian,
ezti goxoa ontzen zuten erleak.— 15. Kanpani goialdeko mendiska, oriotan
ospetsu.— 19. Tarento inguruko muna.
VII. Ponpei Varo'ri
GAIA:Zorionak damazkio Orati'k bere adiskide Ponpei'ri; au, luzaroan, gudari ta
arrotz ibillia baitu. Bego, onezkero, bere ondoan atsedentsu, jan-edanari
emana. Zeinbat arriskutik igestu ondoren, egoki zaio egonaren goxotasuna.
Eskein Tzeu'ri oturuntza agindua; ez ager mukertsu ardoa edatean, ez gantzukiak
ixurtzean. Nork eundu guri buru-ustaiak? Jazckun pozkor ontan josta gaitezen
neurri gabe.
O saepe mecum tempus in ultimum...
O Ponpei ori, ene maiteetan aurrena!
Nerekin bizitz-azken-urbil sarri izana,
Bruto buru zalako gudaldi aretan:
Nork biur zaitu berriz, erromatar ori,
5 Aberri-jainkoekin Itali-zerura?
Zurekin ez al nuen edanez laburtu
Luze zaidan eguna, koroez burua
Ta Siri'ko igurtzikiz adatsa dirditsu?
Zugaz nintzan Pilipo'n, eta iges nik azkar,
10 Soin-beso-babeskia itsusi galdurik;
Adore ta indar gabe, aurrenen izanak
Lur-gaiņa jo bait-zuten okotzez, laidorik.
Baiņa ni, ikarakoi au, Merkuri ariņak
Ganduz eraman nindun etsaien erditi;
15 Zu, ordea, itxasok uin irakiņez murgil,
Gudara zinduzan, ai! berriz ere itzuli.
Biur, ba, Jupiter'i orrits agindua,
Ta jar ene ereiņotzpe saiets guda luzez
Aunatua; eta ez asketsi upelik,
20 Zuretako aspaldi axolaz gorderik.
Masik azkorreko usul jaiki-lauak bete;
Maskor arruetatik ixur gantzukia.
Ustaiak atontzeko nork du ardurarik,
Api ezkoz edo-ta mirtuz nork apaindu?
25 Nor du Venu'k aukerako edari-epaille?
Enaiz ni edanean iņolaz izango
Edoniarrak bezain ere zuhurrago.
Samur bait-zait irrits au, laguna itzultzean.
Oarrak.— 3. Pilipo'ko burrukaldira baiņo lendik ere, Bruto'ren gudarozteak
saiorik asko egin zitun; an zan gure Orati ere.— 8. Lateraz Malobathrum
deritzaion gantzuki au India'ko zingiretan suster bage sortzen diran ostoz
egiņa zan.— 13. Merkuri, joare makurraren aita, olerkarien babes-lagun.— 18.
Ereiņotz-aben bat eukan nunbait Orati'k bere etxe ondoan.— 21. Bi kirtendun
edontzi aundia, oso egoki ta artez egiņa.— 27. Nesto ta Estrimon bitartean
dagon Edoni edo Tratzi errikoak, edalari amorratuak ziran.
VIII. Bariņe'ri
GAIA:Oda txairo, egalaria duzu au, gerkar olerkariren baten antzera osatua.
Orati'k, eskertsu ta pipermiņez goratzen du jauregitar emakume gordin baten
biziera. Bariņe gerkar izena damaio, baiņa diotenez, alako Jule Bariņe,
Erroma'ko sendi ezagunekoa gendun.
Ulla si juris tibi perjerati...
Iņoiz etzazu izan, itz origatik,
Ezeren kalterik, ene Bariņe;
Ortz bat beltz itzuli, naiz atzazkal bat
Zuri motz biur:
5 Siņistuko nizun. Baiņa anker ori,
Ziņitzez burua lot duzularik,
Ederrago zaitut, ta gazte denak
Dabiltz kezkarik.
Laket zaizu aman auts estaliak
10 Gezurtzea, naiz gau-itzal ixilak,
Naiz zeru osoa, ta ango jainko
Eriotzgeak.
Venu'k irri dagi, au ikusiaz;
Bai ta Ninpa zalu ta Kupidu'k be:
15 Au beti ari da odol-errotan
Gezi-txingartzen.
Zuretzat azia da gazte oro,
Morroi-sail berri; ta len-maitaleak,
Maiz zemaitu arren, ez dute utzi nai
20 Andre gaiztoa.
Amak beren txikiz bildur zaizkizu,
Bildur zar ta neskatx ezkon-berriak;
Zure ago-atsak senarrak ostu
Bildur dituzu.
Oarrak.— 3. Antziņatean uste zutenez, agin bat naiz azazkal bat loi edo beltz
agertzea, gezur naiz aņena naiz iruzur baten ezaugarri zenun.— 6. Norbere
buruagatik zin egin oi zuenak, ortarako beartua gelditzen zan, eta naitaez bete
bear zuen emandako itza.— 14. Gezur ta ziri-sartze oiek etzaituzte zu
ikaratzen, Venu'k eta Ninpa'k eta Maitagarriak irri ta par baitagite. Kupidu,
ordea, atergabe ari da bolu-ardatz odolduan gezi istatsuak zorroztzen.— 21. Au
dala-ta, ikara dira noski amak, zar zikoitzak eta andre gazte ezkon-berriak.
IX. Balgi'ri
GAIA:Aldiaren aldakortasuna gai arturik, naiko negartu duela diotsa Balgi'ri
Miste aurraren eriotza. Ortzia ezpaitago beti euritan, ezta ur-zabaldia beti
naspil. Omer'ek edesten ditun illeta guren aundienak ere, etziran betikoak
izan: Nestor'ek etzun betikoz eiagoratu bere Antilok gaztea, ezta Piriamo'ren
alabak ere beuren anai Troilo. Naitaez gerta-bearra dana gura izatea,
zuhurrarena omen. Balgi au kontsul izan zan J. K. aurretiko 12'garren urtean;
olerkari bezela illotsak eta negar-bertsoak biribildu zizkigun; sendakintzaz
ere idatzi zuen.
Non semper imbres nubibus hispidos...
Alor sasiz josira ez daror euria,
Balgi adiskidea, etengabe goitik;
Aize-jotze ezberdiņak eztu aldioro
Kaspi'ko itxas-azala zakar zirimoltzen;
5 Armeni'ko ur-aldeak ez diraute illik-il
Izotz setatiaren azpiko maindire;
Gargano'ko arteak ez du beti ipar-lan,
Ezta zumarrak beti alargun ostotan.
Zu beti zagoz Miste ostuari oiuz,
10 Bertso goibeletan; ez zaitu maite-miņak
Uzten, ez Artizarra lerden jaikitzean,
Ez euzki-galdak jota iges uxatzean.
Aita iru aldiz zarrak etzun, alaere,
Antilok maitea urte anditan negartu,
15 Troilo aurra ere ez zuten beti malkotu
Aren guraso eta prigitar arrebak.
Utz, bada, zinkurin ta espa iru melingak,
Ta abes ditzagun August Kaisar'en egintza
Berriak; ta Nipate leitu ta Medo ubel
20 Enderri garaituei bidez itsatsia,
—Iskanbil gutxigotan zapart dagitela—,
Ta gelondar ozteak muga izentatuan
Dabiltzela, lur-zelai medar ertseraziz.
Oarrak.— 4. Kaspi au zingira aundi bat duzu, Asia aldean, beste itxasoekin
artu-emanik, agiriz beintzat, ez duena.— 5. Armeni au, berriz, Asi Txiki'tik
Kaspi itxasoraiņo edatzen da; mendiz inguratua dago, ta eguraldi guztiz otza
geienik.— 7. Gargano, Apuli'ko mendia.— 9. Miste, jopu-izena arri-idazkunetan.—
13. Nestor, Troia'ko arresi azpian il zan Antilok'en aita; larogeta amar urte
bizi izan zan.— 15. Piriamo ta Ekuba'ren semea, Akileu'k erail zuna.— 19.
Nipate ta Medo, Armeni'ko ibaiak.—22. Gelondarrak, ots, Tanais sorkaldeko
sarmatar erriak.
X. Likini Murena'ri
GAIA:Zori on naiz txar, ein berdiņa zaindu. Bizialdi ontan onela jokatu bear
dugu, alegia. Itxastarrak zer dagiten dakar gogora Olerkariak, irudi bizi-
liraiņez: galzoriari bizkar eman ta zigur irautzeko, eztira aiek itxas zabalean
lar sartzen, ezta ertzeregi urbildu ere. Beraz, gizonak ez du ibilli bear ez
goregi ez sakonegi; erdiko bide dirdaitsutik baiņo.
Rectius vives, Licini, neque altum...
Zurrago zenbilkez, ene Likini!
Beti itxas aundiri aier gabea,
Edo, ekaitz izu, geiegi ikutuz
Urertz gaiztoa.
5 Erdi-bide izpitsuz doan edonork
Eztu izango sapai zar atsiturik;
Ezta ere, zugur, iņarts lezaken
Jauregi autik.
Ler zutiak geigo aizez dardartzen,
10 Dorre eskergak zarta aundigoz jausten,
Tximistak maizago mendi garaiak
Ditu zauritzen.
Gaitzean ditxaro, ta zori obez
Bildur duzu biotz ongi gertua,
15 Jupiter'ek negu motza dakar gaur
Ta biar uxa.
Orain gaizki arren, ez beti orla;
Apol'ek esnatzen kitaraz iņoiz
Musa ixila, t'ez du beti gezitzen
20 Ustai urtika.
Larrialdi oroz idor ta kementsu
Ager zaitez beti; ta zeuk, zugurki,
Aize leunak jorik, dituzu ulduko
Oial puztuak.
Oarrak.— 1. Likini Murena, Prokulei'ren anai ta Mekena'ren ezkon-anai dugu,
Kikero'k ere sarri eipatua. Bigarren sail ontako bigarren odan berautaz jardun
gendun. August Kaisar'en matxiņadan esku arturik, an il zan.— 15. Neguak Izadi
osoa ederrik gabe jartzen du.— 18. Apol, Jupiter ta Latone'n semea, Olerti ta
Ereserti'ren jainko zenun.— 22. Gizon begiratu ta umoak, bizitzako gora-berak,
ibar-muiņoak, neurrira ekartzen jakin bear du.
XI. Irpin Kintzi'ri
GAIA:Kezka ta ardurak auzo utzirik, bizialdiak berekin dakazkigun poz-atsegin
alaikorretan murgil gaitezen. Etzaite berri-zale izan; etzaite geiegi saiatu
bizitzako gauzetaz. Adin lilitsua iraizean dioa, ta atzetik datorkigu, itzal
gogaikarri antzera, zartzaro aula. Lorak ere, erneala erortzen. Illargiak bere
gora-berak ditu. Zergatik, bada gogo-kezkatan? Buruak arrosa-ustaiz usaintsu,
edan dezagun naitara.— Epikurtarrak zuten solaskera au.
Quid bellicosus Cantaber, et Scythes...
Kantauritar zuharrak eta Adri'k banatzen
Gaitun eskitar beltzak zeren opa diran
Atzeman-min asege ori
Laga ezazu, Irpin Kintzi!
5 Etzaite kezka gutxi eskatzen dun biziz.
Lastersko doa atzeruntz Gaztaro leun ederra,
Burusoil igarrak uixatuz
Maite-su loi ta lo erreza.
Udarlorak noiz-nai ez dute eder berbera,
10 Ez Illargi'k dizditzen aurpegi berdiņez.
Zergatik nekatu oi duzu
Barne aula asmo betikorrez?
Albo zut naiz ler onen azpian etzanik,
Nola ez edan kezka gabe, al dalarik,
15 Ille soilak arrosa-ustaiz diz,
Asiri'ko akaraz jori?
Axol marraskariak Ebi'k aitzen ditu.
Zein morroik otzituko guri, lei bizian,
Sua lako Falermo-ontziak
20 Joan doan ur ozkirrian?
Nork aterako digu, bere etxetik, Lide
Maite mukerra? Tira, datorrela bizkor
Bere boli-jogailluakin,
Lakoni-eraz adatsa dula.
Oarrak.— 1. Oda au, J. K. aurretiko 26'garrenaren amairuntz edo 25'garrenaren
asieran egiņa duzu; Kantauri'n, bada, orduantxe izan zan olako matxiņada
gogorra Erromatarren aurka; baita Praate'k ere, garai artan Eskiti'n lenera
itzuli nai izan zun bere bakal-aulkia.— 2. Adriatik itxasoak bereizten zitun,
batez ere, Itali ta Eskiti.— 7. Berrogei bat urte zitun orduan Orati'k; baiņa,
dakigunez, oso gazterik kaska-soildu zan.— 16. Akara edo nardua India'ko
landaratxoa zan, estutuz olio txit usaitsua ematen zuna.— 18. Ebi, lenengo
sailleko amazortzigarren odan esan gendunez, Bak'en izengoitia.
