Ardantegiko alabia
Sitz-Zulueta'r Errupo
I
Euzkal txokoak yakuz
Ardantegiz bete.
Edaletan, geiago,
Naiz zar ta naiz gazte.
Ardantegiak, baiña
Ez dira bardiñak
Bata bestiagandik
Aldeak andiak.
Ardaua gitxi dala.
Orra, ba... lotsia!
Lotsaz ardaua saldu.
Or dago untzia!
Sarri, gordin urtenak
Gonadunak, andik.
Ez dira gorrituko
Apurtxuagaitik.
Arrantzale garrangan
Amuzki antzera,
Emakume lotsia
Sarri bertanbera.
II
Ardantegiko neskatilla bat
Orraitiño dot ezagun,
Eliz-ondoko ardantegian
Bide barritik ez urrun;
Arri enparantz txukun aurrian
Arte zugatza dau lagun.
Ustai erdiko atadi zabal,
Ateta sakon, aterki;
Aren gaiñetik Udal-etxia,
Txaigo luzia bekoki:
Erri-arazo alkartuetan
Antxe dabe batzar-toki.
Ezker-eskuman ate bi dagoz,
Eskaratzakua bata;
Ezker aldetik ardantegia,
Atadi barru sartuta.
Egal bikua edale maia,
Zutik artzeko zurruta.
Edale maian atze-aldean
Sei mailla ditu arasak;
Andik kiñuka, edari biziz,
Agiri dira bonbillak.
Leio barruan, odol-lokarriz,
Zibuka lora moltsoak.
Lora guztien lora bai'litzan,
Abegi onez zolia,
Edale maian atzetik dago
Ardantegi-alabia
Gerri-eskuak ekiñalian,
Irribarrez arpegia.
III
Noren antzeko egingo geunke
Ardantegiko txikia?
Lonar Vinci'ren «Gioconda» edo
Murillo'n «Sortzez Garbia»?
Aren ondotik urrun da beintzat
Goya'ren neska «Majia».
Ule kizkurren biarrik ez dau,
Ezta billoxen jantzirik;
Atzazkaletan, ez ezpanetan,
Ez dau auts-gorri biarrik.
Ederretan eder ba'da be,
Eder, berenaz bakarrik.
Ez da kankallu andikotia,
Ezta gari baltz igarra,
Ezta trokola mokor andia,
Ez dau urtena bularra,
Akelarre'ko sorgin erre lez
Ez dau zaldi illun iztarra.
IV
Arpegi luzangian
Begiak orlegi.
Ezpan giar eziak
Auan ertzedegi,
Belarri zeien goitik
Uliak beillegi.
Edertasun indarrez
Baranoan argi.
Sama luze gaiñetik
Burua zutuna,
Bekoki zabalpian
Betarte biguna.
Matrail zulo bietan
Kukuka zoruna.
Okotz biribil gora
Egaz goitasuna.
Edurraren zuriak,
Illargi betian,
Larrosak urtu dita
Aren arpegian.
Orregaitik ain gozo,
Agin ze artian,
Abotsak itz dario
Uren abestian.
Sur txanbelin zulotik
Arnasa geldiak
Gora-beratzen deutsoz
Bular ezkutuak.
Egunaldi barietan
Alan itxasuak
Darabiltzaz zibuka
Ur biribilduak.
Aragiz, soin guria,
Gorputzez, egiña;
Oin laburrak zirkinka,
Ibilte ariña.
Ardantegian ba-dau
Ganez zeregiña,
Baiña bera be ba-da
Geldirik eziña.
Baserriko atsuak
Askotan esana,
Kaiku kirtena ezpada
Billa joiakona,
Zorioneko senar
Andratzat daukona.
Izango dau albotik
Nok ondo jagona.
V
Agirikua eder ba'eban,
Ederragua barrua.
Ama alargunak ardantegian
Arduraz azitakua.
Meza entzunik Jaunartu goizez,
Andik indartu gogua,
Andra Mari'ren magal gozuan
Garbi jagonaz burua.
Bare zikiñak adur dario,
Lore ta barazki gosez.
Bits-apar lodiz bidiak loituz,
Aurrera doia dandarrez.
Ardantegiko alabia or
Aurrez artuta edalez,
Zar ta gaztiak erne minduta
Aurrian daukoz adurrez.
Usua, uso-eizlari batzuk,
Nai, euren eskuz, jausita.
Sur jota gero, bardin oi deutse
Beste batzuntzat itxita.
Ba-da besterik eizlarietan,
Maitasun miñez josita,
Uso zuria eurentzat naian
Griñaz begiak bustita.
Itxas ertzeko ondar bigunak
Ur irakiñen indarra
Apurtuz gero, atze-atzeka
Urrunduten dau agarra.
Ardantegiko alabia be
Ez da iñoiz izan gangarra.
Tinko ta bare atzeratzen dau
Maitez minduen su txarra.
Biotza ba-dau neskatilliak,
Maite-deiantzat ez da gor.
Abi barrien amesez dago,
Lagun zindorik ba'letor.
Neskatillaren biotz-atean
Zenbatek dabe jo gogor!
Kistar zintzuen zindotasuna
Bakarrik berentzako nor.
VI
Ardantegirik asko
Dau Euzkal-erriak;
Gatx erdi, an ba'legoz
Irakasle onak.
Agur, «Ardantegiko
Alaba» kistarra;
Jaso buru-goi ganez
Lotsazko sugarra.
Aldatz beera makurrez
Euzkotar lotsia!
Ondatuko ezpada,
Argitu bidia.
