Ixiltasuna
(«Mendekoste bestetan» bezala)
Orixe
Ixil-aurre
Nere lore baratza
gelaren alboan datza;
ematen dio zentzu banari
bererik zaion emaitza:
begi, belarri, sudur ta sapai
asetzen dira baltsa.
Eguzkiaz batera
txoria xintaz atera;
garoa lurrin biur dediño
elkarren lagun gera.
Baiñan oberik entzuteko
irtengo naiz oianera.
Oiana, dan aiña zabal,
gainberoak erdi zapal;
geldi geldiro arontz onontza
bakar naiz itzalez itzal.
Oiana ta ni batean gaitu
ortziko urdiñak estal.
Nere baratzak ez dun
soiñua gogo dut entzun
txioa baiño sorrago dala,
arek ukitzen nau lagun,
Ua lakorik belarri onek
ezin arkitu du iñun.
Erlerik ez dut ikusten,
zurru-murrua sumatzen.
Kakao-arra zaion zugatza
tantai orotan gailentzen;
Ameriketan gelgarri dana
zugatz aundiak loratzen.
Ostorik ez ta lorea,
lore biur dan erlea;
sorgiñ-inguma xuri-gorrixta
muskil gaiñetan ernea:
urruti-soiñu sorgarria da
belarri auen asea.
Elur maluta bezala
Ilbeltzean iausten dala,
noan bidea estalia du
egiñez neri magala.
«Zapal nazazu, seme, ari zait,
gure nagusi zerala.»
Aundi aundi noa bidez
oianak didan itzalez;
ager diranak, nere oiñetan
iaurriak esan ditekez:
ikus noraiño makurtzen diran
ni iaun ezagutu naiez.
Zeri nagoen begira?
Ikuskarien erdira.
zeru eta lur tarteko denak
nik nai nukena ez dira.
Ez da begiz ikustekoa:
oien guzien argi da.
Entzuten ari naizena
ez da furrunda ozena;
beroak berak moteltzen ditu
egalak eta eztena.
Oiana ta ni batean gaitu
lotara deitzen azkena.
Andik nere beitaz, nora?
Nere gelako zokora.
Basoan suma ditudanetan
gauza bat neri gogora:
erle-soiñua baiño meiago
dan marmari zorakorra.
Ixil-aldi
Itxi ditut bi begiak
loari ederretsiak;
eme emeki itzali zaizkit
basoaren marmariak;
baiñan oraindik etsirik
zin artu dute belarriak.
Gauez ere zur da betik
lo-zorroaren menpetik;
erdi-lo dala, entzun gogo du
xurru-murru meietik:
beti lirauken otoi-soiñua
sortu ledion barnetik.
Guziak sogor, au ernei,
otoitzerako doi da gai.
Goi-arnasari laguntza eske
luzaroan dago erpai:
ez baitaki nai bezain garbi
Goiko Iaunak zer luken nai.
Geroan, intziri miña
iñolaz esan eziña;
ordu luzetan atertu gabe
nik ordez bestek egiña.
Ara bildu zait bortxarik gabe
indar aul denen ekiña.
Begi-txuku, arnas-bakan
arri dagonaren gisan
entzun aski dut intziri miñau
barnean zer ari zaidan:
otoitz oberik ez dut asmatzen
erbeste illun onetan.
Lana bestek egiten dit,
aspertzerik ez dagokit.
Otoitz egiten sekulan baiño
orain obekigo dakit.
iñork entzuten ez dun zotiña
aldian aldian darit.
Paul Bakarzale'ren lana
negurturik ian-edana
bostogei urtez epeldu gabe
artara baitzan emana;
poz aundietan negarrez urtuz
irauterik etzeukana.
Aspaldion opa nuna,
ondasunen ondasuna:
animarena ez-ezen,
bai ta gorputzaren osasuna.
Nere urteen luze laburrez
bedi Iainkoak nai duna.
Ixil-ondo
Zokotik irten bearra
ibar negartsu ontara.
Ixilaldiak otoitzarekin
berritua dit indarra.
Alegingo dut ote dezadan
txuka besteren negarra.
Gaiztakeri ta gezurra
betea baitute lurra
burrukatzeko egokiko dut
nere indarren apurra.
Arnas Gurenak eman begizkit
ago ta luma zugurra.
An Euskalerria sasi
oker ez ba'dut ikasi
etsaien gudak erruz omen du
landako muria nâsi.
Ola ba'dago, ez nuke gogo
etxera bidean asi.
Il naiago dut, batera
bizi gelditu, bestera;
zer gerta ledin ikusi-naia
onezko ba'da, bide da;
gaitzez ba'ledi, betor Erio,
onez ba'da, biziera.