Omar Khayyam
Amaia Guijarro
17 urteeta 3/4 nituelarik ezagutu nuen nire liburutegian ezezik nire bihotzean
ere leku berezia hartuko zuen orri horiskadun liburutxo hau: OMAR KHAYYAM
olerkariaren RUBAIYAT izeneko poematxo bilduma, Plaza eta Janes argitaletxekoa,
1975. urtean Rotativa delako sailean publikatua.
Orduantxe ere rubâi batzuk euskaratzeko asmoa izan banuen ere, ez dut
orain arte kapritxo hori bete. Hona hemen, beraz, nahiko arbitrarioki
—arbitrarioa bait da mundu honek bira egiteko hautaturiko norabidea nahiz
katearen bueltan dagoen okindegiaren izena— aukeratu ditudan 7 rubâi.
Lantxo honen helburu bakarra zuei ere poematxo hauek heldu eta behin
erreflexionarazi zidan lan poetiko horren atala eskaintzeaz batera, zuen
jakingura ere esnatu beste guztiak irakur ditzazuen litzateke.
Atsegin baduzue ahapalditxootan agertzen den filosofia, horri jarraitu,
eta horrela gertatu ezean, lan poetikoa dastatu. Edota hurbilketa biotaz
baliatu eta bai ahapaldion poetikotasuna bai bizitzaren prosaismoari onura
atera.
Olerkaria eta bere lan poetikoari buruzko bizpahiru argibide
OmarKhayyam olerkari pertsiarra, Naishapurren jaio zen XI. mendearen erdialdean
eta bertan ere hil hurrengo mendearen lehenengo laurdenean. Matematikak eta
astronomia ikasi ondoren pentsio moduko diru laguntza eskuratu zuen sultanaren
Gortearengandik, matematikak eta izarren ikerketari ekiteko. Horrenbestez,
Naishapurren erretiratu eta, poesia ere lantzeaz batera, bertan ihardun zuen
bere azterlanetan, hil arte.
Antza, lan egunak atsedenaldiekin tartekatzen zituen. Adiskidez
inguratu eta hauekin solasean eta edaten aritzea omen zen gustokoen zuen
plazerra. Horretan iharduten zuen ilargiaren pean, etxeko terrazan, kantari,
dantzari eta laute jolez lagundurik, etzanda, neska-zerbitzari eder batek
urrezko edontzian ardoa isurtzen ziolarik.
Omar Khayyamen lan poetikoak Rubaiyat du izena, hots, rubâi delakoaren
pluralerako hitza. Rubâia 2 puntutako ahapaldi pertsiar ezaguna dugu, silaba-
kopuru berdineko 4 lerrotakoa, 1., 2. eta 4.ak elkarrekiko errima dutenak.
Erabili dugun liburuak rubâi horien bilduma eskaintzen digu, 250 rubâi ezberdin
hain zuzen.
Bertso zoragarri hauen bidez, olerkariak errealitatera hurbildu nahi
gaitu. Gizakion sufrimenduaren kausa, hil ondorengoarekiko beldurrak eragindako
larritasuna omen da. Paradisu eternalaren saria helburua izanik, sakrifizioz
beteriko bizimodua daramagu. Baina gerta liteke Paradisua geure asmakari hutsa
izatea. Benetakoa dugun bakarra lur honen gaineko bizitza denez, eta bizitza
hau hain ederra izaki, horren probetxu hartu behar dugu.
Hala ere, irangankorra da gizakia eta jabeak izatea uste genuen
Unibertso horren alde ńimińoa besterik ez gara. Denbora ere, geure asmakizuna
baino ez da, geuk sortu egiten bait dugu Denbora kontzeptua, esistentziaren
iragana eta etorkizunari begiratuz. Oraingoa da errealitate bakarra, eta
Denboraren ideia hori baztertuz gero, ez ginateke Heriotza eta Eternitatearen
beldur izango. Beraz, Denboraren kontra borrokatu behar eta horretarako,
zentzumenen plazerraren eskakizuna betetzea dugu armarik egokiena. Ez genuke,
hortaz, bizitzaren zergaitia azaltzeko alferrikako ahaleginetan aritu beharko,
munduak eskaintzen digun edertasuna gozatu baino.
Bukatzeko liburuaren atze-azalean irakur daitekeenaren berri emango
dizuegu oraintsu: "Khayyamen rubâi ospetsuak sinpletasun handiaz, bizitzaren
iragankortasunaren aurreko giza angustia, munduaren zentsugabekeria eta
gizakiak egoera honetan pozbide bakarra duen plazerraren izate hutsaren
adierazle dira. Arrazionalista edo ateoa baino gehiago gureagandik guztiz
ezberdina zen gizarte aberats, gailen eta dekadente baten emaitza dugu Omar
Khayyam".
Arrapaladan irakurtzeko zenbati Rubâi
Ez dakit zer dela eta munduratu eta
eman zidaten bizitza. Zelan kexatuko naiz ba
berorren laburtasunaz? Eskertu egin beharko nuke.
Ekar biezaidate ardoa, bizitza profitatu nahi dut eta.
Utziozu berekoitasun horri; ez izan pobretasunaren beldur.
Ez joan urrearen bila. Eta edan egizu, zeren eta
hainbat atsekabez betetako gurea bezalako bizitza beti ere
amets sakonean edota guztiz mozkortuta pasatu behar bait dugu
Naturak larrosa sortu eta suntsitu ere egiten du
lurrari bueltatuz. Hodeiek ur gabe
hautsa irentsiko balute, munduko azken
egunerarte maiteminduen odola genuke euria
Nire moduan, pitxar hau ere maitale triste bat izan zen,
emakume baten ileari heldua. Begiraiozu
euskarriari. Berau izan da hamaika bider
emakume eder baten sama zuri zuria inguratu duena.
Bazter ezazu edertasuna maite ez duen bihotza.
Pasiorik gabeko gizakia mespretxugarria da.
Ez du merezi ez argitzen gaituen eguzkia,
ezta nahigabeak arintzen dizkigun ilargiaren musua ere.
Zergaitik izan Heriotzaren beldur? Nik ezinbestekoa dugun
helmuga hori dut nahiago jaiotzeaz ezarri zitzaigun besteori baino.
Zer da bizitza? Eskatu gabe eman zidaten zerbait,
eta erdeinuz bueltatuko dudan zeozer.
Maitale bat larrean eta edontzi bete ardo,
horixe da eskatzen dudan bakarra. Plazerrak momentuan
nahi ditut bete. Etzazu sines Zeruaz esaten dena.
Bertan nor egon da, ba? Nor bueltatu da infernutik?
