Heriok egunkaria irakurtzen du
Mircea Dinescu
euskaratzailea:
Mertxe Agirrezabal
Mendea larogeita hamargarrena betetzera zihoan, Errumania lehertzera
etorri zen eguberri bezperetan. Askok ikusi genuen. Irudi horailak, maiztuak:
jauregiak sutan, zulodun banderak neguberrian, tiranoen azkenaurrekoa, kamerak
arma hilgarri bilakatuak, elurtean galdutako trenak... Orduan topatu genuen
proklama sutuak irakurtzen, ahoz baino ukabilez eta larriak puztutako begiekin
hitzegiten. Sinboloa izan zen Bukaresteko telebista iraultzan, aurreko
muturrean ageri zen poeta kaskamotza.
1988an deklaratu zuten disidente Mircea Dinescu. Kargu ofizialez gabetu
eta etxe barruko gatibutza ezarri zioten, 'Liberation'en agertutako
elkarrizketa batean Ceaucescuren erregimena gogor salatzeagatik ausaz.
Errumaniako Idazleen Elkarteko aldizkariak lehendakari zuen. Bere egoerak izan
zuen oihartzunik mendebaldeko Europan, ezagutzera eman zen prentsan poetaren
drama. Errumaniako Idazleen Elkarteko lehendakari izendatu zuten 1990eko
urtarrilean.
Mircea Dinescu 1950ean sortu zen. Seguruenera Marin Sorescu-rekin
batera Errumaniako poeta garaikide ezagunena da atzerrian. Ińigo Aranbarrik
aspaldi euskaratu zituen Sorescuren poema ale batzuk Susa 21ean. Maiatz 19an
aurki ditezke Dinescuren hamar poema, Itxaro Bordaren eskuak gurera ekarriak
orain baino lehen.
Zortzi poesia liburu eman zituen argitara 1971 eta 1986a bitartean.
Azkena eta entzute handienekoa, «Moartea citeste ziarul» («Heriok egunkaria
irakurtzen du»), zentsuraren galbahea pasa ezeta 1990era arte argitaratu ez
zena Errumanian. Harrezkero harrapazka irakurria izan da.
Iheslarien agerpena
Nere herri kaskamotza
nere arreba atxiloketa eta bakardadean
Urria darama pisura
eta nere arropek
zure belardi ildotuak dirudite.
Zure aurpegi torturatuaren karearekin
zuritu zituzten biltegiak. Zure kaskezurrarekin
dado trukatuak egiten dituzte ganberroek.
Zer gal nezake? Urteak baino ez, urteak...
O, hegoaldeak arramaskatua
iparraldeak jana
eta lautadako arbasoetara bitartean lixeritua
lord bat bezain barregarri desagertuko naiz
ijitu baten gonapean, gonapean...
Heroi bai antzezle kaskar bai lurjoa
irria edo gezurra bitarteko salbatuko naiz
eta neurez hiltzen banaiz ere
hil egin nautela esango dute
urkabilurra lepoan sortu nintzela
esku ezezagun batek larri estutua
Exilioa
Marmatzian patatak loretan dira
eta zuek oraintxe aldegin behar duzue hegoaldera
zerua urrun eta tarratadaz josia dagoenean
negarra naziotzat hartzen denean?
Minari herri baten itxura emango diozue
baliteke hilobi beroagoa topatzea...
Aitzurka ari gara aitzurka esmeraldazko patatak,
harri bitxizko nere patata errukarriak.
Gazi-aska zerutiarrean gordetako zein jainko
gertatuko litzateke berriro gu elkarrengana biltzeko?
Gure etxean eta zuenean negar-kantari gabiltza
gure etxean eta zuenean amaitu dira ipuinak
Dantza
Heriok kalean egunkaria irakurtzen du
hildako eskalearen aurpegiaren gainean jarrita
heriok tabernan basoa betetzen du
herio soroen gainean dago, herio kanpin-denda barruan dago.
Arropatik ken iezazkiozu hautsak zapatak miaztu
izan zaitez luxuzko balet bizialdi batez,
Santa Sofiako urrezko burusoileriak
distira beza zure beheraldiko odolean.
O hildakoen dantza, kulunka eragiozu kateari
musikaren esklabu, tresna zoriontsu...
Gure haragi mintzean Bizanzio dabil
hala Europakoa, nola Sortaldekoa
Revelatia evadatului
Tara mea tunsa chilug / sora mea de detentie si singuratate / trage octombrie
la cīntar / si hainele mele par / miristile tale vargate.
Cu varul stins al fetei chinuite / spoira magaziile. Golanii / din craniul tau
fac zaruri masluite. / Ce-am de pierdut? Doar anii, numai anii...
O, sfīsiat de sud / mīncat de nord / si digerat pīna-n strabuni de pusta / o sa
dispar ridicol ca un lord / sub fustele tigancilor, sub fusta...
Erou ba cabotin ba mohorit / ma voi salva prin rīs sau prin minciuna / si chiar
de voi muri de moarte buna / tot se va spune ca m-au omorīt / ca m-am nascut cu
funia de gīt / trasa vīrtos de-o nestiuta mīna
Exil
Au īnflorit cartofii in Marmatia / si voi tocmai acum plecati spre sud / cīnd
ceru-i aiurit si descusut / cīnd se confunda bocetul cu natia?
Veti inventa durerea ca o tara / poate veti da peste-un mormīnt mai cald... /
Scobim scobim cartofii de smarald, / saracii mei cartofi de piatra rara.
Ce zeu pastrat īn saramuri celeste / ar fi dispus din nou sa ne adune? / La noi
la voi e plīns de-ngropaciune / la voi la noi e-un capat de poveste
Dans
Moartea īn strada citeste ziarul / asezat pe fata cersetorului mort / moartea
īn cīrciuma-si umple paharul / moartea-i pe cīmpuri, moartea-i īn cort.
Periei-i haina linge-i pantofii / fii-i pentr-o viata valet de lux, / chelia
deaura Sfintei Sofii / luceasca-n sīngele tau la reflux.
O dans al mortii, clatina-ti lantul / sclav muzical, fericit instrument... /
Prin carnea noastra umbla Bizantul / ba Europa, ba Orient
