Errautsen gorakoa

Tahar Ben Jelloun

euskaratzailea:

Bego Montorio

         Marokkoko Fes-en jaioa, hasera haseratik frantsesa izan du Tahar Ben

 Jelloun-ek idazteko orduan hizkuntza nagusia. Magreb osoko arte-bilgunea xede

 zuen «Souffles» mugimenduko bultzagileetako bat izan zen, eta izen bereko

 aldizkarian kaleratu zituen bere lehen lan garrantzitsuenak, 1966tik 1972ra

 bitartean.

         Harez gero, eta arrakastarik handiena nobelarekin lortu duen arren,

 jenero desberdinak landu ditu Ben Jellounek: poesia («Les amandiers sont morts

 de leurs blessures», A l'insu du souvenir»), antzerkia («La Fiancée de l'eau»)

 eta saioa («La plus haute des solitudes. Misère affective et sexualle d'émigrés

 nord africains», psikologia sozialeko tesia). Goncourt saria lortu zuen 1987.

 urtean «La nuit sacrée» nobelarekin eta «Jour de silence à Tanger» du orain

 arte argitara eman duen azkena.

         Hemen itzuli ditugun poemak bere azken lanetik hartuak daude, «La

 remontée des cendres» bildumatik. 1991ko irailean Pariseko Editions Du Seuil

 etxeak argitaratutako liburu honek badu premiaren lekukotasunik. Iazko otsaila

 eta apirilaren artean idatzitako poemak dira, bi mundu, bi kulturen arteko

 gerra gorrienean zegoela: «Amaitu da ofizialki Golkoko gerra. Kuwait iada ez

 dago okupatua. Hein handi batean, suntsituta dago Irak. Eta lurperatuak

 hildakoak. Baina ez guztiak. Mendebaldetarrek euren hilak zenbatu eta etxeratu

 egin dituzte. Milaka biktima utzi dute euren gibelean aldegin dutenean. Ez da

 inoiz ere jakingo zenbat pertsona, zibil eta militar hil dituzten Irak gainera

 erortzen utzi dituzten bonba tonek. Telebistaz une batez baino ikusi ez ditudan

 gorputz ezezagun, gorpu kiskali horiei egin nahi die gorazarre testu honek.

 Izen bat eman eta hilarri batean jarri, oroitzapenerako. Gorroto barik.

 Duintasunez. Baltzu hilobira egotzita, arpegi anonimo antzeko bat osatzen dute,

 falta diren guztiak batu eta gogoratuko dituena».

 Ahots bat altxa da putzu idorretik

 iraganeko mende zaharretik dator

 Babilonia otoitza zen garaitik.

 Orduan mundua ezin zitekeen hil

 haurrek esaten zuten: «Mundua doluminez dago baina ez da hilko».

 Harrian ezabaturiko edertasuna da

 hiria

 hiri eskeletoa

 besaulkian eseria

 lastozko gorpuak lotarakoan biltzen dituen hospizioa.

 Bagdadek ez du iada sabelik

 zabaldu egin ditu zainak

 gose den herriarentzat.

 Bekokian osorik dirau hilobiratzailearen erretratoak.

 Zenbatu egin dituzte beren hildakoak

 Esku finek

 eskunarru zuridun eskuek atera dituzte hareetatik

 beso sendoek sartu dituzte hilkutxetan.

 Banderaz eta lejendaz bildurik eskaini zituen ohizko doluminak.

 Hilerriraino lagundu zituen egunak.

 Izendatu egin dituzte beren hildakoak

 gorputz osoak eta arima goretsiak

 zelai berdeetako oparia

 beirazpian oroitzeko

 eta itzal goxoa

 eta zeruetako grazia.

 Nork zenbatuko ditu gure hildakoak?

 bide ertzean ahazturiko errauts pilak

 soinatal sakabanatuak abandonaturiko karkasatan.

 Nork izendatuko ditu hondar horiek?

 Untzirik gabeko naufragioaren aztarnak baino ez gara

 haizearen itzalak muino galduetan

 zeruko aginduak

 brisaren aldera etzanak.

Identifikatu gabeak

 Abd al Karim al-Safadi

 1983ko otsailak 22

 bizkarrean pintura gorriz egindako gurutzea

 begiratuan zapi bat eta txinaurriak

 Aïn Aib Loft-en puztu da gorpua

 zein adin zuen Abd al Karim al-Safadik?

 Nork esango du?

 zoluko harriek? odolaren marmarrak? okupatzailearen txostenak?

 edo bizikleta erruera baten atzetik dabilen bere ilobak?

 Jaurtikia

 arakatua

 gerra guztiengandik jaio zen gizon hau

 itsaso guztietatik etorria

 bularrean zuen aberria

 egunez korritu egiten zuen eta gauez beilatu.

 Khodr Saïd Mohammed

 1983ko apirilak 27

 Euliek biluzten duten gorputz horrek

 itsasorantz du luzaturik eskua.

 Behatz luzeak arrantzuntzi bat seinalatzen du

 isiltasunaren kaian.

 Eguzkia altxa da bera izendatzeko:

 Khodr Saïd Mohammed.

 Fatima Abou Mayyala

 Teilatutik sartu dira

 ateak eta leihoak itxi dituzte

 eskukada bat harea sartu dute Fatimaren aho eta sudurretan.

 Sabela urratu zioten eskuez

 bildurik zegoen odola

 aurpegian egin zioten txisa.

 Fatimak estatuaren eskua hartu zuen

 eta lirain ibili zen lokartutako arbola eta haurren artean.

 Itsasoraino heldu zen

 gorputza heriotzaren gainetik zutitua.

 Ali Saleh Saleh

 1983ko apirilak 29

 Ardi larru batetan bildurik eraman dute gorpua

 burua eta oinak ateratzen zitzaizkion

 hautsak zuriturik.

 Egunaren baitan etzan dira emeki bere soinatalak

 zolua ireki egin da eta besarkada mugagabean estutu

 Hamazazpi urte zituen

 Ali Saleh Salehek

 Saïda-n zuen lehen maitea

 heriotza arbolaren enborrera loturik.

 Une voix monte d'un puits sec/ elle vient d'un siècle très ancien/ quand

 Babylone était une prière./ A l'époque le monde ne pouvait mourir/ les enfants

 disaient: «Le monde est souffrant mais il ne vas pas mourir!»// Il est une

 beauté dissoute dans la pierre/ une ville/ un squelette de ville/ assis dans un

 fauteuil/ hospice où viennent dormir les cadavres de paille.// Bagdad n'a plus

 de ventre/ elle a ouvert ses veines/ pour un peuple qui a faim./ Sur le front

 le portrait du fossoyeur est indemne./.../

 Ils ont compté leurs morts./ Des mains délicates/ des mains gantées de blanc

 les ont retirés au sable/ des bras robustes les ont déposés dans les

 cercueils./ Le deuil de rigueur les livra recouverts du drapeau et de la

 légende./ Le jour les accompagna jusqu'au cimetière.// Ils ont nommé leurs

 morts/ corps entiers et âmes anoblies/ don aux vertes prairies/ pour le

 souvenir sous verre/ et l'ombre douce/ et la grâce des cieux.// Qui comptera

 nos morts?/ tas de cendre oubliés au bord de la route/ membres épars dans les

 carcasses abandonnées.// Qui nommera ces restes?/ Nous ne sommes qu'épaves sans

 navire/ ombres du vent sur des collines perdues/ couchés sur un flanc d'airain/

 par le signe céleste.

                                 NON IDENTIFIES

 Abd al Karim al-Safadi/ 22 février 1983/ Sur le dos une croix à la peinture

 rouge/ sur le regard un bandeau et des fourmis/ le corps a enflé à Aïn Abi

 Lotf/ quel âge avait Abd al Karim al-Safadi?/ Qui le dira?/ les pierres du

 camp? la rumeur du sang? le rapport de l'occupant?/ ou sa petite fille qui

 court derrière une roue de bicyclette?/ Déposé/ fouillé/ cet homme était né de

 toutes les guerres/ venu de toutes les mers/ sa patrie était dans la poitrine/

 il l'arpentait le jour et la veillait la nuit.

 Fatima Abou Mayyala/ Ils sont entrés par le toit/ ils ont fermé portes et

 fenêtres/ ils ont enfoncé une poignée de sable dans la bouche et narines de

 Fatima./ Leurs mains déchirènt son ventre/ le sang était retenu/ ils urinèrent

 sur son visage./ Fatima prit la main de la statue/ et marcha légère parmi les

 arbres et les enfants endormis./ Elle atteignit la mer/ le corps dressé au-

 dessus de la mort.

 Ali Saleh Saleh/ 29 avril 1983/ Ils ont ramené son corps dans une peau de

 mouton/ sa tête et ses pieds nus dépassaient/ blancs de poussière./ Lentament

 ses membres se sont couchés dans le jour/ le sol s'est ouvert et l'a enlacé

 dans une infinie étreinte./ Il avait dix-sept ans/ Ali Saleh Saleh/ son premier

 amour à Saïda/ la mort nouée aux hanches de l'arbre.

 Khodr Saïd Mohammed/ 27 avril 1983/ Ce corps que les mouches déshabillent/ a la

 main tendue vers la mer./ L'index désigne une barque de pêcheurs/ sur la rive

 du silence./ Un soleil se lève pour le nommer:/ Khodr Saïd Mohammed.