Pier Paolo Pasolini, urtetik urtera miateagotzen
Pier Paolo Pasolini
euskaratzailea: Bego Montorio
Oraindik ez dira hamaika urte P.P. Pasolini hil zutela jakiteak eman
zigun dardarizotik (1975.eko azaroaren lehenean), eta omenaldi gisako hauxe
aspaditik merezi bazezakeen ere, suerte piska batekin garaiz gabiltza, hamar
urte gutxiegi bait zaio sistemari, boteretik halako pertsonaia baten esanahia
asmilatu ahal izateko. Pasoliniren filmerik eztandakorrenak ere erraz asimilatu
zituen merkatuak; hamar urte geroago, Pasolini irestezina gertatzen zaio
sistemari, botereari. Duela hamar urte Italiako politiko famatu batek hauxe
esan zuen P.P.P.ren hilketa jakindakoan: «Zertara harrituko gara? Erroman,
jendea garbitu egiten da». Distantzia honetatik, gauzak ez dira oso bestela
ikusten.
Pasolini, hein batetan, XX.aren bigarren erdian Chaplinen herentzia
jaso duen artista bakarrenetakoa dugu, artista integral eta jenialaren itzala:
disziplina desberdinetako maisu. Literaturaren eremuan, berrogei liburutik
gorako produkzio baten jabe izan zen, gehienak nobelak, antzerkia eta poesia.
1922.an jaioa, 27 urte izan arte ez zuen jaioterririk aldegin, Erromara
joateko. Bere aldegitea baino lehenxeago, herriko apaiz batek publiko egin zuen
aitortza bidez jakindako sekretua: Pier Paolo eta beste mutil gazte baten
arteko erlazio sexualak. Bitarte horretan, friuleraz idatzi ohi zuen
Pasolinik, dialektoz (gerora hasiko zen italiera literarioz idazten), eta batik
bat poesiaren alorrean mugitu zen. Garai haietatik atera ditugu ondoko poemok.
17-21 urte bitarteko adinez idatziak. Erroman hasiko zen Pasolini jenialaren
benetako ernaltzea, baina horren aurretik emandako fruitu ederren adierazgarri
modura ekarri ditugu poemok.
Beti mirestuko dugu Pasolini, beregan ikastekorik topatzea berehalako
gauza delako. Etengabean ikasikoago dugu Pier Paolo maitatzen.
J.L.
Zaldi bat bezain eder
Aitak ehun lira eman dizkit
hogei urte, zaldi bat bezain eder,
jai eta plazerrez kiskaltzen dut
Zinean, plazan, plazerretan,
jaia, zuk daramazu zaldia;
bizitza, ehun lira balio duzu.
Barre dagit nire ehun lirekin
nire kizkur eta plazerrez gorritutako begiekin
zaldiaren inozentziarekin.
Jauntxoak, ehun lira kosta natzaizue.
Bel coma un ciaval:Me pare al me à dat thento franchi: / vinti ani, bel coma un
ciaval, / ardi de festi e de ligrii. // Al cine al bal a li ligrii, / fiesta,
te meni el ciaval; / vita, te costi thento franchi. // Mi ridi cui me thento
franchi / cui rith e i vuoj rossi de ligrii / e li nothenthi dal ciaval. /
/ Siórs, ve costi thento franchi.
O me donzel
Neure ama izan nahi duen
maite ninduena, baina
nik ez nuen neure burua maite nahi.
Beraz gazte txiro bat
nintzelakoa egiten nuen
Ezin nuen neure burua kobentzitu
burges batengan
maitatzeko zerbait egon zitekenaz:
nere amak nigan maite zuen
zerbait hori, garden eta axolagabea
Deus ez da aldatu:
oraindik ere pobre eta gazte
dakusat neure burua: eta ez ditut maite
nere espeziekoak baizik. Burgesek
gorputz madarikatua dute.
O me donzel:I volevi essi me mari / ch'a mi amava, ma / i no volevi amà me
stes. / E alora i fevi fenta da / essi un zovin puarèt. // No podevi convínsimi
/ che encia ta un borghèis / a era alc da amà: / chel ch'a amava me mari / in
me, pur e dispressàt. // No à cambià t nuja: / mi jot enciamó coma puarét / e
zó vin; e i ami doma / chej coma me. I borghèis / a àn un cuárp maledèt.
Maitea ene maitea
Maitea ene maitea,
non zara Maitea,
betiletan ote zara, Maitea,
oinetan ala adatsetan?
Maitea, ene Maitea
titietan ote zara, Maitea,
han non zeta
intzirika dagoen hodeia den?
Oi! Txoriandre zoriontsua
pozez dehiadarka
Maitasunak kixkaldurik
ikusten ez duten begietan
Amóur me amóur:Amóur me amóur / dulà sotu Amóur / sotu Amóur ta li sèjs / tai
piès o tai ciavièj? // Amóur, amóur me, / sotu Amóur tal sen / dulà che la seda
/ a è na nula ch'a zem? // Ah beada la ódula / ch'a siga di ligria / ta chej
vuj ch'a no jódin / l'Amóur ch'a iu impija.
Narzisoren dantza
Maitasunak belztua nago
Ez mutil ez urretxindor
lore baten gisa oso osorik
desiorik gabe desiratzen dut.
Bioleten artetik altxa naiz
egunsentiaren lehen argitan
ahantzitako kanta kantatuz
gau leunaren erdian.
Neure baitan esan dut: «Narciso!»
eta nere aurpegia zuen izpiritu batek
belardia iluntzen zuen
bere kizkurren argitasunez.
Danse di Narcís:Jo i soj neri di amóur / nè frut nè rosignóul / dut antèir coma
un flóur / i brami sensa sen. // Soj levàt ienfra li violis / instànt ch'a
sclariva, m/ ciantànt un ciant dismintiàt / ta la not vualiva, / Mi soj dit:
«Narcís!» / e un spirt cu'l me vis / al scuriva la erba / cu'l clar dai so ris.
Narzisoren dantza II
Arrabita eta urkia naiz
haragiaren iluna eta zurbila
Begi poztuaz espiatzen dut
nire bular mingotsaren urkia
eta kostaldeko eguzkitan
dizdiratzen duten ene kizkurrez
Bioleta eta urkia naiz
haragiaren beltza eta larrosa
Eta nire tertziopeloko aurpegiaren
argitasunean astun eta samur
dizdiz dagoen bioletari nagokio begira
masustondo baten itzalpean
Bioleta eta urkia naiz
haragiaren lehorra eta gozoa
Bioletak bere argia okertzen du
urkiaren albo gogorretan
eta nire bihotz zekenaren uretako
ke urdinean islaladatzen dira
Bioleta eta urkia naiz
haragiaren hotza eta epela
Dansa di Narcís II:Jo i soj na viola e un aunàr, / il scur e il pàlit ta la
ciar. // I olmi cu'l me vuli legri / l'aunàr dal me stomi amàr / e dai me ris
ch'a lusin pegris / in tal soreli dal seàl. // Jo i soj na viola e un aunàr, /
il neri e il rosa ta la ciar. / E i vuardi la viola ch'a lus / greva e
dolisiosa tal clar / da la me siera di vilút / sot da l'ombrena di un moràr. /
/ Jo i soj na viola e un aunàr, / il sec e il mórbit ta la ciar. // La viola a
intorgolèa il so lun / tinar tai flancs durs da l'aunár / e a si spièglin ta
l'azúr fun / da l'aga dal me cóur avàr. // Jo i soj na viola e un aunàr, / il
frèit e il clipit ta la ciar.
