Aitona gizaragaixoa

Otaño, Pedro Maria

 Udaberriko usai gozozko

 illunabartxo batian,

 Donostiyatik urruti gabe

 uri ontako partian,

 baserritikan onontz datorren

 bidetxigor politian,

 sagar ta gastañ, arriz, elorri,

 urritz ta lore tartian;

 azpialdian errekatxua

 marmariyaz ostopian;

 egezkiaren azken dizdizak

 aruntzko mendi tentian;

 kuke ta beste txorien kantak

 baso gustiak, betian;

 kabi batian lau txorikume

 txillar tarteko otian.

 Gauz abei denai begirateaz

 emen, gure lur maitian,

 "iñon oz dago onelakorik"

 esanaz nere artian

 netorren, eta alako batez

 jiratxo bat ematian,

 aitonatxo bat arkitu nuben

 eserleku arlotian,

 berekin zeukan penaren kargak

 lurrera iya botian

 garai ta leku pozgarri artan.

 Gizon ura ikustian,

 alaitasunez inguratua

 aiñ egoera tristean,

 bereganatu nintzayon zerbait

 itzegiteko ustian.

 Iruditzen zait gaur oraindikan

 bera ikusten naguela,

 arri tontortxo gañian

 eserita daguela;

 belaun nekatu bien tartean

 erritz makil bat debela,

 beraren puntan ipiñirik len

 buruan zuben txapela,

 bi eskuakin gogor elduaz,

 kontu eguaz onela,

 eta kokotza oyen gañean

 lotan balego bezela.

 Nola jostatzen pill pill zebillen

 egoaizetxo epela,

 buruko ille txuri bakanak

 agara zijoazela

 esan zeikian, uste det berak

 sentitutzen etzubela,

 Antxen nenguan, bere onduan,

 zer egiñ ez nekiyela,

 laguntzarik nai zuben galdetu.

 edo aldegiñ bestela;

 itzegiñ zuben, eta kezkatik

 atera nintzan berela.

 Asnas lodi bat irten zitzayon

 petxu estutik jasua,

 ta lenbiziko au esan zuben:

 -¡¡Nere Euskara gaxua!!

 -Esan onetan ezaguturik,

 aitonak zedukan miña,

 erantzun nion: -Jauna, Euskara

 ez dago aiñ aldegiña,

 oraindik ere ler maite ontan

 bada zeñek itzegiña...

 -Bañan nere itz motxak etziran

 bera lasaetzeko diña,

 ta zion: -Ondo ikusitzen det

 datorkigun erasua;

 ez da biziko, laxter ilko da

 gure Euskara gaxua.

 Jauna ez bedi orla tristutu,

 ez dago Esker juna.

 ¿Ez du sentitzen inguru ontan

 daguen alaitasuna;

 ez du ikusten ez dala gaitza,

 baizik dena osasuna;

 Eustal-erriko txorion tantak

 ez dago pozez entzuna?

 -Bai, len bezela sayatzen dira

 kukua eta xoxua;

 oyek or daude, bañan galduta

 gure Euskara gaxua.

 Jauna, barkatu bizait, berriro

 gogor egiten badiyot;

 Euskara oraiñ baño txarrago

 egon dala deriskiyot;

 ez du ikusten nola izkuntza

 ontan ari geran biyok?

 Gaur Donostiyan ez dakiyenik

 ez du aitortu nai iñork.

 Bañan erderak dauzka

 erriya eta basua;

 alperrik zabiltz, galdua dago

 gure Esker gaxua.

 Jauna, alaitzen ask gintezke

 Euskara maite degunak;

 badatoz, ustez iya betiko

 galdutzat zeuden egunak,

 len aintzakotzat artzen etzuten

 damatxo txapela-duanak,

 gaur erantzuten dute biotzez:

 -"gu gerade euskaldunak,

 -"Bañan ainbestek jartzen diode

 traba edo arazua....

 ¡Nola nai dezu indartutzia

 gure Euskara gaxua!

 Jauna, badaki, nola lenago

 ez genekiyen erderik,

 eta guraso leyal on askok

 umiak argitu nairik,

 aldi batean ¿non ikusi da

 izkuntz au gabeko mairik

 Orrengatikan dago Euskara

 lotzaz txokuan gorderik.

 -Bukatu bedi oitura orren

 epaya edo plazua;

 izan zazute maitexiago

 gure Euskara gaxua.

 Jauna, ez beza negarrik egin

 esan diotan bezela,

 ikusitzen du lenago baño

 askoz obeto gaudela;

 luza lezake, zergatik zailduan

 oso indartzen berela...

 -Ontan malkuak kolpaz kendurik

 erantzun ziran onela:

 -Nik erderarik ez dakit

 nere illobak... ¡au sua!

 ni bezelaxe burlatzen dute

 gure Euskara gaxua.

 Au mintzatzian arkitu zuben

 nonbait aiñ estu barrena,

 non altxarikan ezerlekutik

 alzezaken aztarrena,

 esan ziran:-Ai! Denak nai dute

 lege zarrak dakarrena,

 eta ez dute ezagututzen

 izkuntza dala aurrena.

 "Miru gaiztoak menderatutzen

 "duten bezela usua,

 "etzazutela illtzera utzi

 "gure Euskara gaxua.

 Eskuarekin agur egiñaz

 arturik makillatxua,

 etxe aldera abiatu zan

 aiñ euskaldun doatsua;

 geldi-geldika jarraitu nion

 neurtuak bere pausua,

 illobetara biurtu zedin

 aitona gizagayxua.